KOZMETİK ÜRÜNLERDE YÜZEY-AKTİF MADDELER. Naz Zeynep ATAY Boğaziçi Üniversitesi FEF Kimya Bölümü

Transkript

1 KOZMETİK ÜRÜNLERDE YÜZEY-AKTİF MADDELER Naz Zeynep ATAY Boğaziçi Üniversitesi FEF Kimya Bölümü 1

2 Yüzey-aktif madde YAM

3 YAM sınıflandırması Uygulamaya göre Emülgatörler (Emulsifiers) Köpürtücüler (foaming agent) Islatıcılar (wetting agents) Dağıtıcılar (dispersants)

4 YAM sınıflandırması Hidrofilik grubun yapısına göre Anyonik Katyonik Non-iyonik Amfoterik

5 YAMlerde en çok rastlanan hidrofilik gruplar: Hidrofilik grup Örnek Sülfonat R-SO 3- M + Sülfat R-SO 4- M + Karboksilat R-COO - M + Fosfat R-PO 4- M + Amonyum R x H y N + X - Kuvaterner amonyum R 4 N + X - Betainler RN + (CH 3 ) 2 CH 2 COO - Sülfobetainler RN + (CH 3 ) 2 CH 2 CH 2 SO - 3 Polioksietilen (POE) R-OCH 2 CH 2 (OCH 2 CH 2 ) n OH Sükroz R-OC 6 H 7 O(OH) 3 -O-C 6 H 7 (OH) 4 Polipeptit Poliglisidik R-NH-CHR-CO-NH-CHR'-CO.-CO 2 H R-(OCH 2 CH[CH 2 OH]CH 2 ) n OCH 2 CH[CH 2 OH]CH 2 OH

6 YAMlerde en çok rastlanan hidrofobik gruplar: YAM lerde en çok rastlanan hidrofobik gruplar toplam olarak 8-20 arası karbon içeren hidrokarbon köklerdir. Doğal Yağ Asitleri: YAM üretiminin ham maddelerinin en temel kaynağı zirai ürünlerdir. Bitki ve hayvan kaynaklı yağ asitleri genellikle çift sayıda (çoğu kez 16-18) karbon atomu içerirler ve düz zincirlidirler. Hidrokarbon zinciri doymuş olabileceği gibi bir ya da birden fazla çift bağ içerebilir de. Yağ asitlerinden en fazla YAM üretimi alkali ile nötralleştirilmiş sabun yaparak olur. Bu işlem yapay bir süreç olduğundan, sabunlar da yapay YAM sayılırlar. Parafinler: Deterjan için en uygun olanı 10 ile 20 karbon içeren ve petrol endüstrisinden elde edilen doymuş hidrokarbonlardır. Parafinlerin doğrudan YAM haline gelmesi zordur. Daha çok olefin, alkil benzen ya da alkol gibi ara ürünlerinin aktifleştirilmesi yoluna gidilir.

7 Olefinler: İstenilen zincir uzunluğunda olefinler, küçük olefinlerin birleşmesiyle, büyük moleküllerin parçalanmasıyla, ya da parafinlerin kimyasal modifikasyonuyla hazırlanırlar. Alkil benzenler: YAM nin istenilen özelliklerine göre, benzene bağlı alkil grubun zinciri 8 ile 16 karbon içerir. Alkoller: Uzun zincirli, düz ya da dallanmış alkoller YAMlerin hidrofobik grubunu oluştururlar. YAM lerde en çok kullanılan alkoller 12 karbonlu lauril ve 18 karbonlu tallow alkollerdir. Alkil fenoller: Fenolün hidroksil grubuna göre orto, meta ya da para pozisyonundaki bir alkil grubu içeren hidrofobik gruplardır. Alkil grubun büyüklüğü, yapısı ve pozisyonuna göre YAM ler farklı özellikler gösterirler. Polioksi propilenler (POP): Propilen oksit polimeri olan POP ler hidrokarbonlardan türemeyen hidrofoblara bir örnek oluştururlar.

8 Florokarbonlar: Bir YAM nin karbon zincirinde hidrojenlerin yerini florların almasıyla oluşurlar. Florokarbonların yüzey gerilimleri ve yüzey enerjileri çok düşüktür. Yüzey aktiflik bir maddenin yüzeyde adsorplanması sonucu yüzey gerilimini düşürmesi olarak tanımlanırsa, florokarbonlar en yüzey aktif maddelerdir. Ayrıca karbon-flor bağının elektronik yapısı nedeniyle kimyasal anlamda en kararlı, sıcaklık değişikliklerine ve kimyasal etkilere en dayanıklı YAM lerdir. Silikon YAM: Hidrokarbondan türemeyen hidrofobik grup içeren YAM lerin bir diğeri de silikosan oligomerleridir: (HO-Si(CH 3 ) 2 - O-Si(CH 3 ) 2 n -OH) Böyle maddeler normal hidrokarbonlarla florokarbonlar arasında özellik gösterirler. Silikon YAMler sulu ve susuz ortamlarda sıvı-hava arayüzeyinde çok etkili olup, köpük söndürücü olarak kullanılırlar.

9 ANYONİK YAM LER Sabunlar: Bunlar uzun zincirli karboksilit asitlerin sodyum ya da potasyum tuzlarıdır. Sulu ortamda yüzey aktivitesi gösteren yağ asitlerinin zincir uzunluğu 10 karbondan daha fazla, 20 karbondan daha az olmalıdır. Hidrokarbon zincirinde 10 dan az karbon içerenler yüzey aktif olamayacak kadar hidrofilik, 20 den fazla karbon içerenler ise suda çözünemeyecek kadar hidrofobiktirler. Uzun zincirli olanlar susuz ortamda yüzey aktivitesi gösterirler. Hidrofobik

10 Yağ asidi sabunlarının en büyük dezavantajları sert sularda iki veya üç değerli katyonlarla birleşip çökmeleridir. Bir değerli elektrolitlerin yüksek derişimlerinde ve düşük ph larda, suda çözünmeyen serbest yağ asitlerine dönüşürler. Sabunların bu dezavantajları hidrofobik grubun polar yapıda bir arabağ üzerinden karboksil köküne bağlanmasıyla giderilebilir. Örneğin; lauroksi sarkosit, C 12 H 25 CON(CH 3 )CH 2 COO - Na +, asetamid arabağı içeren bir sabundur. Sert sularda ve asitli ortamda dayanıklıdır. Diş macunlarında kullanılır. Arabağın yapısına göre sabunların ıslatma, çözünme ve emülsiyon oluşturma güçleri, ve yüksek değerli elektrolitlere dayanıklıkları artar.

11 Sülfat Esterleri: Hidrofobik kuyruk sülfat grubuna kadar karbon-oksijen-kükürt üzerinden bağlıdır. Sülfat esterlerinin jenerik formülü ROSO 3- M + şeklindedir. Burada R hidrofobik grubu, M + da alkali metal iyonunu ya da amonyum katyonu gösterir. Alkol Sülfatlar (ya da Alkil Sülfatlar): Çok köpük veren, temizleme gücü ve çözünürlüğü fazla olan, maliyeti yüksek olmayan alkol sülfatlar sudaki çok değerli iyonlardan, iyonik kuvvetten ve sıcaklıktan çok etkilenirler. Bunlar cildi tahriş edici özellikler gösterirler.

12 Alkol Eter Sülfatlar (Alkil Eter ya da Alkol Eter Sülfatlar) (AES): AES ler yüksek köpük verme, cildi az tahriş etme ve makul fiyatları nedeniyle şampuanlar, bulaşık ve çamaşır deterjanlarında çok kullanılırlar. Alkol sülfatlarda olduğu gibi, alkil zincirinin uzaması AES lerin hidrofobik özelliğini arttırır. Bu da suda çözünürlülüğün azalmasına, ancak yüzey aktivitesinin artmasına neden olur. AES lere hidrofilik özelliği sülfat grubu ve etilenoksit (EO) zinciri verir.

13 Lineer Alkil Benzen Sülfonat (LAS): LAS dünyada en yaygın kullanılan YAM sidir. Hidrofobik grubu oluşturan lineer alkil benzen (LAB) deterjan alkili diye de bilinir. Uygun çözünürlük ve yüzey aktivitesi sağlamak için alkil grubundaki karbon sayısı arasında değişir ve buna bağlı olarak LAB nin ortalama molar kütlesi arasında farklılıklar gösterecektir. Molar kütle 260 dan fazla olursa yüzey aktivitesi daha fazla, ancak suda çözünürlük daha az olacaktır. Molar kütle 232 den az olduğunda ise çözünürlük artarken yüzey aktivitesi zayıflar.

14 Çeşitli Sülfoester ve Amid YAM ler: Aynı molekülde sülfoester ve amid olmak üzere iki fonksiyonel grup vardır: R = 8-18 karbonlu alkil zincir, n = 2-4, ve X = O, NH, ya da n- alkil grubudur. R-COX(CH 2 ) n -SO 3- M + R-COX-C 6 H 4 -SO 3- M + R = 8-18 karbonlu alkil zincir, n = 2-4, ve X = O, NH, ya da n-alkil grubudur.

15 NON-İYONİK YAMler: Elektrik yükü taşımayan YAMlerin, yüklü olanlara göre tuzlu ortamlara ve çözeltinin ph ına daha az duyarlı olma üstünlükleri vardır.

16 Alkol Etoksilatlar (Alkil Polietilen Oksitler ya da Alkil Polioksietilen Eterler): Alkol etoksilatlar, özellikle sıvı yağ kirleri uzaklaşmakta etkili olan, mükemmel deterjanlardır. Su sertliğinden etkilenmezler. Deterjan olarak en çok kullanılan alkol etoksilatlar, alkolü lauril aralığında (C 12 - C 14 ) ve etoksilatı %60-70 (7-10 mol EO) olanlarıdır. En iyi ıslatıcı özelliği daha kısa alkil zinciri olanlarda görülür. %60-80 arasında EO içeren C 10 veya C 12 alkollü olanlar ortalama köpük verirler ve anyoniklerin köpük miktarını azaltmak için de kullanılırlar. Alkol etoksilatlar diğer deterjan katkı maddeleriyle (enzimler, kuvaternerler, perboratlı ağırtıcılar) uyumludurlar. Cildi genelde tahriş etmezler, ancak EO zincirinin kısalması tahriş etme özelliğini arttırır.

17 Etilen Oksit, Propilen Oksit (EO/PO) Blok Kopolimerler: Yukarıdaki dizilim dışanda PO-EO-PO dizilimi de olasıdır. EO/PO blok kopolimerlerinin hidrofobik kısmını PO zincirleri oluşturur. PO zincirinin uzunluğu arttıkça molekülün kalınlaştırma ve ıslatma özellikleri artar. Öte yandan zincir kısalınca sudaki çözünürlük artacaktır. EO/PO blok kopolimerlerinin köpürme özellikleri azdır. Otomatik bulaşık makinası deterjanı ve emülgatör olarak kullanılırlar.

18 KATYONİK YAM LER: Katyonik YAM ler 1938 yılında mikrop öldürücü özelliklerinin anlaşılmasıyla ticari önem kazanmışlardır. Katyonik YAM lerin hidrofilik özellikleri azot atomundan, hidrofobik özellikleri ise azota bağlı hidrofobik gruptan kaynaklanırlar. Katyonik YAM ler amin ve kuvaterner amonyum bileşiklerinin tuzlarıdır. Aminler primer, sekonder ve tersiyer aminler sadece asidik ortamda çözünebilirken, kuaterner amonyum tuzları tüm ph larda çözünürler. Non-iyonik ve amfoterik YAM er ile birlikte kullanılabilirler. Katyonikler genelde pahalı maddelerdir ve deterjan özellikleri zayıftır.

19 Kuvaterner Amonyum Tuzları: Azota bağlı 4 grubun olması sonucunda azot artı yüklü olacak ve kuaterner amonyum tuzu oluşacaktır. Genelde R ile gösterilen temel hidrofob grupken, R', R" ve R"' ile gösterilenler ise kısa zincirli gruplardır, ki çoğunlukla bunların iki ya da üç tanesi metil grubudur. Genelde katı yüzeyler eksi yüklü, katyonik maddeler ise artı yüklü olduklarından, yüzeylerde kolayca ve kuvvetle tutunurlar. Böylece yüzeye yeni özellikler kazandırırlar. Katyonik YAM lerin deterjan aktiviteleri ve ıslatıcı özellikleri zayıftır. Tekstil, cilt ve saç yıkama uygulamalarında yumuşatıcı ve durgun elektrik giderici olarak kullanılırlar.

20 AMFOTERİK YAM LER: Hem anyonik (eksi yüklü), hem de katyonik (artı yüklü) fonksiyonel gruplar içeren yüzey-aktif maddelere Amfoterik YAM denir. Diğer YAM lerle birlikte kullanıldıklarında sinerjetik etki gösterirler. Tüketimleri diğer türlerdeki YAM lere göre daha az olan amfoteriklerin önemi gittikçe artmaktadır. Yumuşak olmaları ve toksik olmamaları nedeniyle bebek şampuanlarında ve kişisel bakım ürünlerinde kullanımları hızla artmaktadır. Amfoterik YAM lerin sudaki çözünürlükleri iyonik kuvvet arttıkça artar. Amfoterikler, su sertliği, iyonik kuvvet ve ph gibi diğer YAM lerin kullanımını engelleyen koşullarda kullanılabilirler.

21 AMFOTERİK YAM LER: Amino / Karboksilik Asit: Bunlar hem serbest amin, hem de karboksi asit fonksiyonu içerirler. Düşük ph derecelerinde katyonik, nötral ph da isoelektrik, yüksek ph derecelerinde ise anyonik özellik gösterirler. Kuvaterner Amonyum / Karboksilik Asit: Hem kuvaterner amin, hem de karboksi grup içerirler. Düşük ph da katyonik ve düşük alkali ph da isoelektrik olur, ve öyle kalırlar. Asla anyonik özellik göstermezler. Betainler bu gruba girerler. Amino / Sülfonik Asit (ya da Sülfat Ester): Amin ve güçlü asit sülfonik asit grubu içerirler. Düşük ph larda anyonik özellik gösterirler.. İsoelektrik noktaları asidik ortamdadır. Kuvaterner Amonyum / Sülfonik Asit (ya da Sülfat Ester): Hem kuvaterner amonyumun artı yükünü, hem de güçlü asitin eksi yükünü birarada içerir ve geniş bir ph aralığında toplam olarak yüksüzdürler. Sülfobetainler bu gruba girerler.

22 Yüzey-aktif madde örnekleri: İyonik yüzey-aktif maddeler Katyonik Cetyltrimethylammonium bromide (CTAB) Anyonik Sodium octyl sulphate (SOS)

23 Çift zincirli anyonik yüzey-aktif madde: AOT

24 Arafazda yüzey-aktif maddelerin Yerleşme Oranı, Y Y V a 0 l V = hidrofobik (zincir) kısmının hacmi l = zincirin optimal uzunluğu a 0 = hidrofilik (baş) kısmın alan ölçüsü

25

26 26

27 Yerleşme oranlarına göre yüzey-aktif maddelerin oluşturabileceği şekiller (Her şekilde bir adet yüzey-aktif madde hidrofobu karartılarak gösterilmiştir): V/a 0 l < 1/3 1/3 1/2 1/2-1 1 >1 Küresel normal misel Silindir misel Vesikül, oynar çift katman Düzlemsel çift katman Tersinir misel Şekil

28 Y V a 0 l Küresel normal misel < 1/3 >1 Tersinir misel

29 Suda çözülmeyen boyar maddenin misel ortamında çözünmesi:

30 Misellere apolar çözücü (yağ) eklendiğinde mikro/nano-emülsiyon ve makro-emülsiyon oluşumu

31 Mikro/nano-emülsiyon ile Makro-emülsiyon karşılaştırması Mikro/nano- emülsiyon Termodinamik açıdan kararlı Saydam Makro-emülsiyon Termodinamik açıdan kararsız Opak Mikro-emülsiyon Nano-emülsiyon (mini-emülsiyon) < 100 nm (0.1 m) nm Makro-emülsiyon > 400 nm (0.4 m) Tekli faz Çoklu faz Mono-dağılım (damlacık büyüklükleri aynı) Kendiliğinden (spontane) oluşum Bozulduktan sonra yeniden oluşabilir Poli-dağılım (damlacık büyüklükleri farklı) Kendiliğinden oluşmaz. Oluşum şiddetli sallama gerektirir Bozulduktan sonra geri dönüş görülmez

32 Kozmetikte Niye Emülsiyonlar? Yağların üstünlükleri: Koruyucu Nemlendirmeye yardımcı Parlaklık Suyla gitmiyor Sakıncaları: Yağlı his bırakmaları Yüksek maliyet Çözüm: Yağı su ile seyreltmek 32

33 Su-içinde-Yağ İç faz = yağ Dış faz = su Üstünlükleri: Kolay oluşum Düşük maliyet Serinlik verme hissi Sakıncaları: Cilde az yağ taşıması Kuru ciltlerde etkisiz Suya dayanıklı değil 33

34 Emülsiyon örnekleri Süt Salata sosu Mayonez 34

35 Örnek Ürün: Su-içinde-Yağ St. Ives Vitamin E Lotion H 2 O (Aqua), Glycerin, Mineral Oil (Paraffinum Liquidum), Stearic Acid, Glycol Stearate, Stearamide AMP, Petrolatum, Dimethicone, Tocopherol, Tocopheryl Acetate, Chamomilla Recutita Flower Extract (Matricaria), Helianthus Annuus Extract (Sunflower), Sambucus Nigra Flower Extract, Primula Veris Extract, Theobroma Cacao Seed Butter (Cocoa), Glyceryl Stearate, Cetyl Alcohol, Triethanolamine, Acetylated Lanolin Alcohol, Cetyl Acetate, Magnesium Aluminum Silicate, Carbomer, Propylene Glycol, Propylparaben, Methylparaben, DMDM Hydantoin, Disodium EDTA, Sorbitol, Fragrance (Parfum), Yellow 5 (CI 19140) Kaynakça: Lotion/Prevent-%28and%29-Relieve-Dry-Skin/Hydrating-Vitamin-E/ Diğer örnekler: Saç kremleri, güneşten koruyucu kremler, kırışıklık önleyici kremler. 35

36 Tersinir misellere su eklendiğinde mikro/nano-emülsiyon ve makro-emülsiyon oluşumu

37 İç faz = su Dış faz = yağ Üstünlükleri: Su geçirmezlik Kuru ciltlerde etkili Yüksek kararlılık Sakıncaları: Yağlı, yapışkan his Yüksek maliyet Yağ-içinde-Su 37

38 Yağ-içinde-Su Philosophy hope in a tube, Firming cream Göz ve dudak sıkılaştırıcı krem: H 2 O(aqua), Squalane, Mineral Oil, Glycerin, Isocetyl Stearoyl Stearate, Petrolatum, Butylene Glycol, Polyglyceryl 2 Diisostearate, PEG 30 Dipolyhydroxystearate, Ceresin, Polyethylene, Microcrystalline Wax, Magnesium Sulfate, Phytosteryl/Octyldodecyl/Lauroyl Glutamate, Dipalmitoyl Hydroxyproline, Tocopheryl Acetate, Polysorbate 80, Bisabolol, Potassium Ascorbyl Tocopheryl Phosphate, Iron Oxide (CI 77492, CI and CI77499), Methylparaben, Diazolidinyl Urea, Ethylparaben, Tetrasodium EDTA Kaynakça: 38

39 Hangi Emülsiyon? Su-içinde-Yağ Emülsiyonları: Yağ damlacıkları suda daha kolay dağılır ph derecesi daha sabittir İletkenlik özelliği vardır 39

40 Çoklu Emülsiyonlar Su-içinde-(yağ-içinde-su) [Water-in-(Oil-in-Water )] (W/O/W)) Yağ-içinde-(su-içinde-yağ) [Oil-in-(Water-in-Oil)] (O/W/O) Üstünlükleri: Su-içinde-yağ emülsiyonlarından daha etkili Yağ-içinde-su emülsiyonlarından daha az yağlı Etkin salınımda daha etkili Sakıncaları Üretimleri zor Her zaman kararlı değil 40

41 Emülsiyonlarda Kararlılık!! b Flokülasyon b Koagülasyon b Köpürme b Tersinme b Akışkanlık ve görünüm çözeltinin kararlılğını gösterir. 41

42 Yağ Fazı Hidrofobik maddeler Bileşenler Yağlar, esterler, kokular (aromalar) Kozmetikte örnekler: Lanolin ve türevleri, doğal yağlar, vakslar (balmumu), silikonlar, esterler Su Fazı Özüt (ektraktlar), renklendirici maddeler Nemlendiriciler Yoğunlaştırıcı (Koyulaştırıcı) maddeler (Carbomer, Locust bean gum, Xanthan gum, Cellulosics) Kozmetikte örnekler: Suda çözülen herşey, hidrolize olmuş proteinler, nemlendiriciler, özütler, polimerler, boyalar, asitler, v.b. Emülgatörler (yüzey-aktif maddeler) 42

43 Emülgatörler (yüzey-aktif maddeler) Yağ ve suyu birleştirenler Yüzey-aktif maddeler: Anyonikler Carboxylic acids : sabunlar Sulfonic acids: Sulfosuccinate esters Katyonikler Amines : PEG Alkyl amine Quaternaries: Tetraalkyl ammonium salts Amfoterikler Phospholipids Noniyonikler Fatty Alcohols Esters Polymers Kozmetiklerde en çok kullanılanlar 43

44 Sıklıkla kullanılan yüzey-aktif maddeler Glyceryl Stearate PEG-100 Stearate Stearyl Alcohol Cetyl Alcohol Laureth-23 Steareth Alcohol Cetyl/PEG/PPG 10 Dimethicone Stearic Acid 44

45 Yüzey-aktif madde seçimi: HLD Yöntemi Hidrofil/Lipofil dengesi Yüksek polarite Suda çözünürlük yüksek (HLD>10) Su-içinde-yağ emülsiyonları için uygun Düşük polarite, Yağda çözünürlük yüksek (HLD<10) Yağ-içinde-su emülsiyonları için uygun 45

46 Yüzey-aktif maddelerin suda çözünürlükleri Suda Çözünürlük HLD aralığı Suda hiç çözülmüyor 1-4 Suda az çözülüyor 4-6 Süt görüntüsü 6-8 Kararlı süt görüntüsü 8-10 Bulanık/açık arası görüntü Temiz görüntü / suda tam çözünürlük

47 Bazı maddelerin HDL değerlerine örnekler HDL Hindistan Cevizi yağı 5 Keten tohumu yağı 6 Jojoba yağı 6 Lanolin 9 Parafin mineral yağı 10 Parafin mum 10 Aromatik mineral yağ 12 Kerosen 14 Lauril alkol 14 Çam yağı 16 Stearik asit 17 47

48 Emülsiyon içinde çözündürülecek her madde için gerekli bir HLD değeri olduğu ve bu değeri taşıyan bir yüzey-aktif madde kullanıldığında ortaya kararlı bir emülsiyon çıktığı düşünüldüğünde bu son derece yararlı bir yöntemdir. Örnek: Hindistan cevizi yağını emülsiyon içinde çözündürmek için HLD değeri 5, mineral yağ çözündürmek için ise HLD değeri 10 olan yüzey-aktif maddelerin kullanılması gerekir. 48

49 Birden çok yüzey aktif madde kullanımı HLD yanlızca bir yaklaşım, her zaman kesin sonuç değil Birden çok yüzey-aktif madde kullanımı daha etkili 2 adet yüzey-aktif madde kullanıldığında HDL tayini: 49

50 VESİKÜLLER Lipozom ve niozomlar 50

51 Şekillerine, dolayısıyla da Y değerlerine göre vesikülleri oluşturabilecek bir kaç temel molekül sınıfı bulunmaktadır : Glikolipidler Çift-zincirli dialkildimetilamonyum yüzey-aktif-maddeleri Sulu çözeltilerde zıt yük taşıyan yüzey-aktif-madde karışımları Fosfolipitler 51

52 Lipozomlar: Fosfolipitlerden oluşan vesiküllerdir. Liposome kelimesi Yunanca dan gelir: Lipos : fat (yağ) Soma : body (vücut) Fosfolipitler: Hidrofilik baş: Fosfat grubu Hidrofobik kuyruk: Uzun yağ asidi hidrokarbon zinciri Liposome Phospholipid Structure 52

53 Lipozom Uygulamaları İlaç Taşımacılığı: Hidrofilik ilaçlar su bazlı çekirdek boşluğunda Hidrofobik ilaçlar çift-katmanlı membranda Gen taşımacılığı Boyar maddeleri tekstil ürünlerine, kozmetik ürünleri deriye, pestisitleri bitkilere, vb. taşımacılığı Kanserli hücrelere hedeflenerek ilaç salınımı Hydrophilic drug encapsulation 53

54 Fosfolipitlere örnekler ve kolesterol: DMPG DMPC Cholesterol 54

55 Taşıma mekanizması: 55

56 Kozmetik kimyada uygulamalar: Su kaybının cilt yaşlanmasında önemli bir etken olduğu düşünülmektedir. Kuru cilt çatlar, esnekliğini kaybeder. Serbest radikaller cilde zarar verir. Lipozomların enkapsüle ettiği gliserin, polisakarinler, polimerler gibi (hümaktan) nemlendiricilerin cildi nemlendirdiği bilinmektedir. Yine lipozomların taşıdığı E vitamini gibi serbest radikal yakalayıcılar, superoksit dismutaz gibi enzimler, antibiyotikler, antifungal maddeler yaşlanmaya (antiaging) ve diğer yıpratıcı etkenlere karşı iyi sonuçlar verebilmektedir. 56

57 Kozmetik ürünlerde lipozomların kullanımına önceleri sıcak bakılmasa da, lipozom lipitlerinin doğal lipit çift-katmanları ile kaynaşabildiği, dolayısıyla deriden geçerek enkapsüle ettikleri hidrofilik ve hidrofobik molekülleri de penetre ettirdikleri, dolayısıyla da deriyi nemlendirdikleri görülmüştür. 57

58 Lipozom ve Lipid İçerern Kozmetik Ürünlere örnekler: Ürün Üretici Lipozom ve temel malzemeler Capture Christian Dior Jel içinde malzeme taşıyan lipozomlar Effect du Soleil L Oreal Bronzlaştırıcı madde taşıyan lipozomlar Niosomes Lancome (L Oreal) Nemlendiriciler ve gliseropolieter Nactosomes Lancome (L Oreal) Vitaminler, retinolasetat Esprit de Soleil Lancome (L Oreal) Non-iyonik lipit Fundamental Care Parfums Givenchy Lipozom jeli Future Perfect Skin Gel Estee Lauder Vitamin A palmitat, vitamin E, serebrosit, seramid, fosfolipit Liposome Skin Vital Complex Shulton (American Cyanamid) %20 lipozom 58

59 CİLT TEMİZLEYİCİLERDE YÜZEY-AKTİF MADDELER 59

60 Yüzeyden istenmeyen maddelerin uzaklaştırılmasının yanısıra YAMlerin aynı zamanda stratum corneum ya da epidermis in dış tabakasında zararlı etkileri de görülebilir. Yıkanma sonrası oluşan deri gerginliği Kuruluk Kızarıklık Tahriş Kaşıntı 60

61 Temizlik ürünlerindeki YAMler protein komplekslerinden oluşan, cildin yapı taşları olan, (korneositlere) corneocyte lara bağlanır, bunların su tutmasına ve şişmesine neden olabilirler. Bu şişkinlik sonucu temizlik ürünleri derinin alt tabakalarına nüfuz edip, sinir uçları veya bağışıklık sistemi ile etkileşebililer. Bu da kaşıntı ve tahrişe yol açabilir. Derideki su buharlaştığında, cilt eskisinden de kuru bir hal alabilir. Bazı YAMler derideki lipit çiftkatmanları ile etkileşebilir, hatta çift-katmanın bozulmasına bile neden olabilirler. 61

62 Cilt temizleyiciler içindeki yüzey-aktif maddeler genel olarak sabun-bazlı YAMler ve sentetik deterjan-bazlı YAMler olarak ayrılırlar. Sabun bazlı temizleyicilerin ph değerleri 10 civarında, yapay olanların ph değerleri ise 7 veya daha azdır. Yüksek ph değeri olan sabunların cildi daha fazla tahriş ettikleri görülmüştür. 62

63 %Aktivite ve YAM Öncelikli Tahriş endeksi %10 Na lauryl suphate 3.3 CH 3 (CH 2 ) 11 OSO 3 Na %10 Na laureth sulfate 2.3 CH 3 (CH 2 ) 10 CH 2 (OCH 2 CH 2 ) n OSO 3 Na. %20 Na laureth sulphate 2.8 %10 Ammonium lauryl sulphate 5.1 CH 3 (CH 2 ) 11 OSO 3 NH 4 %10 Na alkylbenzenesulphonate (LAS) %20 disodium oleamido PEG-2 sulphosuccinate Tahriş etme özellikleri: >5 ise tahriş gücü fazla 2-5 ılımlı 0-2 tahriş gücü düşük 0 tahriş görülmüyor 63

64 Kaynakça Surfactants in Cosmetics Editörler: Martin M. Rieger ve Linda D. Rhein 64

65