ALKOL ELDE EDİLME TEPKİMELERİ ALKOL KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

Transkript

1 ALKOL ELDE EDİLME TEPKİMELERİ ALKOL KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

2 Alkollerin Elde Edilme Yöntemleri 1. Alkil Halojenürlerin Bazlarla Tepkimesi: Alkil halojenürlerin seyreltik NaOH ya da KOH gibi bazlarla ısıtılması sonucu alkoller elde edilir. Bu tepkime sırasında alkil halojenürdeki halojen ile bazdaki hidroksi grubu yer değiştirir. 2. Alkenlere Su Katılması: Alkenlerin su ile verdikleri katılma tepkimesi sonucu alkoller oluşur.bu tepkime H 2 SO 4 gibi kuvvetli bir asit katalizörlüğünde gerçekleştirilir. Yalnızca en küçük alken olan etene su katılması sonucu primer alkol oluşurken diğer alkenlerden sekonder ya da tersiyer alkoller ana ürün olarak oluşur. Etanolün Elde Edilmesi Etanol kendine özel yöntemlerle de elde edilebilmektedir. Bu yöntemlerden biri fermantasyondur. Etanolün fermantasyonunda glikoz, zimas enzimi yardımıyla etanole dönüşür. Glikoz; üzüm, elma gibi şeker içeren ya da mısır, buğday, patates gibi nişasta içeren bitkilerden elde edilebilmektedir Alkollerin Kimyasal Özellikleri Alkoller yer değiştirme, yükseltgenme, kondenzasyon başta olmak üzere pek çok tepkime gerçekleştirmektedir.

3 1. Alkollerin Dehidratasyonu İki alkol molekülünün kendi aralarında verdiği tepkime sonucu su çekilmesiyle birlikte eter molekülü oluşur. Bu tepkime, asit katalizörlüğünde ve sıcakta gerçekleştirilir. 2. Alkollerden Alken Elde Edilmesi Bir alkol molekülünden su çekilmesi sonucu alken oluşur. Bu tepkime asit katalizörlüğünde ve sıcak ortamda gerçekleştirilir. 3. Alkollerin Hidrojen Halojenürlerle Tepkimesi Alkoller hidrojen halojenürlerle yer değiştirme tepkimesi verir. Derişik H2SO4 asidi katalizörlüğünde gerçekleşen bu tepkimede alkoldeki OH grubu ile hidrojen halojenürdeki halojen atomu yer değiştirir. Bunun sonucunda alkil halojenür oluşur. Primer, sekonder ve tersiyer alkoller bu tepkimeleri farklı hızlarda gerçekleştirir. Lucas reaktifi kullanılarak gerçekleştirilen tepkimelerden en hızlısı tersiyer alkolle, en yavaşı ise primer alkolle olanıdır. Lucas ayıracı (reaktifi), ZnCl2 tuzunun derişik HCl asidindeki çözeltisidir. 4. Alkollerin Metallerle Tepkimesi Alkoller, 1A grubundaki aktif metallerle tepkime vererek alkolat (alkoksit) ve hidrojen gazı oluşmasını sağlar. Alkollerin alkali metallerle olan tepkimeleri sonucu alkoldeki OH sayısının yarısı

4 5. Alkollerin Yükseltgenme Tepkimeleri Alkoller sahip oldukları hidroksil grubunun bağlı olduğu karbon atomundaki hidrojenin varlığına göre yükseltgenebilmektedir. Alkoldeki hidroksil grubunun bağlı olduğu karbon atomunda bulunan hidrojen atomu kadar yükseltgenme gerçekleşir. primeralkoller iki kademe, sekonder alkoller bir kademe yükseltgenebilir. Tersiyer alkoller ise aynı koşullarda yükseltgenemez. Primer alkoller bir kademe yükseltgendiğinde aldehitlere, iki kademe yükseltgendiğinde karboksilik asitlere dönüşür. Sekonder alkoller yükseltgendiğinde ketonlara dönüşür. Alkollerin yanma tepkimelerinde yükseltgenme gerçekleşir mi? Yukarıda verilen yanma tepkimesinde alkol molekülündeki karbon atomu -2 yükseltgenme basamağından +4 yükseltgenme basamağına yükseltgenmiştir. 6. Alkollerin Karboksilik Asitlerle Tepkimeleri Alkoller, karboksilik asitlerle tepkimeye girerek esterleri oluşturur. Bu tepkime asit katalizörlüğünde yürüyen bir kondenzasyon tepkimesidir. Bu tepkime gerçekleşirken alkolde O H bağı, karboksilik asitte ise C O bağı kopar.

5 Metanol (Metil Alkol) Teknikte odunun kuru kuruya damıtılmasından, sanayide ise karbon monooksitin hidrojen gazıyla tepkimesinden elde edilen metanol çok zehirli bir maddedir. Belli bir miktarın üzerinde alınması körlüğe ve hatta ölüme bile neden olur. 64,7 C ta kaynayan metanol, karbon oranının düşük olmasına bağlı olarak açık mavi bir alevle yanar Metanol özellikle araçlarda yakıt olarak kullanılabilen bir maddedir Etanol (Etil Alkol) Fermantasyon yöntemiyle elde edilen etanol, kullanımı en yaygın olan alkoldür. Etanol iyi bir organik çözücüdür. Etanol, enerji veriminin yeterli düzeyde olmasından dolayı biyoyakıt olarak da kullanılmaktadır. Etanolden elde edilen yakıt biyoetanol olarak adlandırılmaktadır. Biyoetanolün ham maddesi mısır, şeker kamışı ve buğday gibi şeker, nişasta ve selüloz içeren tarım ürünleridir. Bu bitkilerin fermantasyona tabi tutulmasıyla etanol oluşur. Özellikle ulaştırma sektöründe kullanılabilecek olan biyoetanol, içine katıldığı yakıtın daha verimli yanmasını sağlar ve zararlı gaz salımını azaltır. Örnek: Bir monoalkolün 12,8 gramı asidik ortamdaki dehidratasyonu sonucu bir eter bileşiği ve 3,6 gram su oluşuyor. Buna göre oluşan eterin mol kütlesi kaç gramdır? (H=1, O=16) Örnek: Etil alkol ve tersiyer pentil alkol bileşiklerinden oluşan 0,5 mollük karışımın tamamı yükseltgendiğinde 8,8 gram aldehit oluşuyor. Buna göre karışımın molce yüzde kaçı etil alkoldür? (H=1, C=12, O=16)

6 TEST SORULARI: 1.SORU: 4.SORU: 2.SORU: 5.SORU: 3.SORU: 6.SORU:

7 7.SORU: 10.SORU: 8.SORU: 11.SORU: 9.SORU: 12.SORU: