MUHASEBE YRD. DOÇ. DR. HASAN ALKAN HESAP KAVRAMI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MUHASEBE YRD. DOÇ. DR. HASAN ALKAN HESAP KAVRAMI"

Melek Ergin
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 MUHASEBE YRD. DOÇ. DR. HASAN ALKAN HESAP KAVRAMI

2 Mali karakterli işlemler sonucu işletmenin varlıklarında, borçlarında ve sermayesinde değişmeler olacaktır. Bundan önceki bölümlerde, mali işlemlerin söz konusu etkilerinin temel muhasebe denklemi ve bilançolar yardımıyla nasıl izleneceği anlatılmıştır. Teorik olarak, mali işlemleri, her mali işlemle birlikte yeni bir muhasebe denklemi veya yeni bir bilanço düzenleyerek takip etmek mümkündür. Bu gibi bir izah tarzı, çift taraflı kayıt tekniğinin daha kolay anlaşılması bakımından gereklidir. Ancak; bir günde dahi yüzlerce, hatta binlerce ticari (mali) işlemin ortaya çıktığı bir işletmede ticari işlemlerin her iki şekilde de takibi pratik olarak mümkün değildir. EVDEKİ HESAP ÇARŞIYA

Teorik olarak, mali işlemleri, her mali işlemle birlikte yeni bir muhasebe denklemi veya yeni bir bilanço düzenleyerek takip etmek mümkündür.

3 özetle İşletmeler büyüdükçe ve faaliyet konuları arttıkça işletmede yapılan işlemlerin sayısı ve çeşitliliği de artmaktadır (HATIRLAYINIZ mali karakterli İşlemlerin bilançoya etkisi) Bu işlemleri muhasebe temel denklemi veya bilançoyla izlemek mümkün değildir.

artmaktadır (HATIRLAYINIZ mali karakterli İşlemlerin bilançoya

4 Bilançoda yer alan unsurların konuları ve özelliklerine göre önce bir yerde ayırmak ve bunlarda meydana gelen artış ve azalışları ayrı ayrı çizelgelerde (formlarda) izlemek ve bunları daha sonra topluca bilançoya yansıtmak, yukarıda belirtilen sakıncaları ortadan kaldıracaktadır.

çizelgelerde (formlarda) izlemek ve bunları daha sonra topluca

5 Hesabın tanımı Değinilen hususlar hesap kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur TANIM: Bilanço içeriğini oluşturan ve her bir unsurda (varlıklar, sermaye ve borçlar çeşidinde) dönem içindeki işlemler nedeniyle meydana gelen artış ve azalışların kaydedildiği çizelgeye hesap denir.

(varlıklar, sermaye ve borçlar çeşidinde) dönem içindeki işlemler

6 Bu tanıma göre adına hesap dediğimiz çizelge; varlıklar, borçlar ve sermaye unsurlarının herbirini, varsa başlangıç durumunu, işlemlerin meydana getirdiği artışı ve azalışı ayrı ayrı gösterecektir. Ayrıca çizelge şeklindeki hesapta artış ve azalışların yazılması (kaydedilmesi) yanında artış ya da azalış işleminin hangi işlemde meydana geldiği, meydana geliş tarihi ve nedeni de belirtilirse belirsizlik ortadan kalkar ve böylelikle olayları kontrol olanağı yaratılmış olur

Ayrıca çizelge şeklindeki hesapta artış ve azalışların yazılması (kaydedilmesi) yanında artış ya da azalış işleminin

7 Hesabın şekli 1- Açık Şekil Hesap Tablosu Bir hesabın sol yanına borçlu sağ yanına alacaklı taraf denir. Hesabın her iki yanında işlemin yapıldığı tarihin, işlemin niteliğinin ve para olarak ifadesinin kaydına ayrılmış sütunlar bulunur. Her hesabın hangi bilanço kalemine yada sonuç işlemine ayrılmış olduğunu gösteren bir adı bulunur. Örneğin, nakit hareketleri kasa hesabında, senetli alacaklar alacak senetleri hesabında izlenir....hesabı KASA Tarih Açıklama Tutar Tarih Açıklama Tutar Borç Tarafı Alacak Tarafı

bulunur. Her hesabın hangi bilanço kalemine yada sonuç işlemine ayrılmış olduğunu gösteren bir adı bulunur.

8 Hesabın şekli 2- Kapalı Şekil Hesap Tablosu Tarih ve açıklama sütunları hem borç hem alacak işlemi için kullanılan, borç ve alacak tutarlarını yazmak için iki ayrı sütunu bulunan hesap tipine de kapalı şekil denir. Tarih ve açıklama sütunları hem borç hem de alacak için kullanıldığından bu şekle ortak kolonlu şekil de denmektedir....hesabı KASA Tarih Açıklama Tutar Kalan Borç Alacak

9 Hesabın şekli 3- T Hesap Muhasebe kitaplarında, muhasebe öğretimi sırasında yada uygulamada hesaplar arasındaki ilişkilerin belirtildiği şemalarda zamandan ve yerden tasarruf elde etmek amacıyla hesaplar açık şeklin sadece üst ve orta çizgisinden oluşan aşağıdaki gibi bir T simgesi ile gösterilir. Borçlar KASA.. Hesabı Alacaklar

yerden tasarruf elde etmek amacıyla hesaplar açık şeklin sadece üst ve orta

10 HESAPLARA İLİŞKİN TERİMLER Hesabın Borç ve Alacak Tarafları: Hesabın (hesap çizelgesinin) sol tarafına borç, sağ tarafına alacak denir. Borçlar KASA.. Hesabı Alacaklar

11 HESAPLARA İLİŞKİN TERİMLER Borçlandırmak, Alacaklandırmak:Hesaplar arasında ayrım yapmaksızın, herhangi bir hesabın sol tarafına (borç tarafına) kayıt yapma işlemine hesabı borçlandırmak ; sağ tarafına, (alacak tarafına), kayıt yapma işlemine hesabı alacaklandırmak denir ÖRN Borçlar KASA.. Hesabı Alacaklar borçlandı alacaklandı

hesabı borçlandırmak ; sağ tarafına, (alacak tarafına), kayıt yapma işlemine hesabı

12 HESAPLARA İLİŞKİN TERİMLER Hesap Açmak: Bir işlemin yarattığı etkiye göre ilgili hesabın borç yada alacak tarafına ilk kez yazılmasına hesap açmak denir. Borçlandırma ya da alacaklandırma yoluyla yapılabilir. ÖRN de Bankadan TL çekilmiştir KASA HS... BANKALAR HS... Bankadan para çekilmesi BORÇ ALACAK Daha önce açılmamışsa şimdi kasa ve banka hesapları açılacak demektir. Borçlar kasa. Hesabı Alacaklar

2005 de Bankadan 50.000. TL çekilmiştir 15.11.2005 KASA HS... BANKALAR HS... Bankadan para çekilmesi BORÇ 50.000. ALACAK 50.

13 HESAPLARA İLİŞKİN TERİMLER Hesap Kalanı: Bir hesabın borç ve alacak taraflarının toplamları arasındaki farka hesap kalanı denir. Borç tarafının toplamının alacak tarafının toplamından fazla olması durumunda borç kalanından, alacak tarafının toplamının borç tarafının toplamından fazla olması durumunda alacak kalanı ndan söz edilir. Örnek:Kitaptan da bakınız.. ÖRN Kasa HS Kalan: = TL borç kalanı

Borç tarafının toplamının alacak tarafının toplamından fazla olması durumunda borç kalanından, alacak tarafının

14 HESAPLARA İLİŞKİN TERİMLER Hesabın Kapalı Olması: Hesap kalan vermez ise, yani borç ve alacak toplamları birbirine eşit olduğunda hesap kapanmıştır veya hesap kapalıdır şeklinde ifade edilir. Örnek:Kitaptan da bakınız.. ÖRN BANKALAR Hesap kalan vermemiştir. Kapalıdır.

veya hesap kapalıdır şeklinde ifade edilir. Örnek:Kitaptan da bakınız.

15 HESAPLARA İLİŞKİN TERİMLER Aktif Hesaplar: Varlıkların izlendiği ve borç kalanı veren hesaplardır. Bilançonun aktifini oluşturan varlık unsurlarına (kasa, mal, bina gibi varlık çeşitlerine) ait hesaplardır. Bu hesaplar ya hiç kalan vermez ya da borç kalanı verir. Yani, hiçbir zaman alacak kalanı vermezler. Kasa hesabı, alıcılar hesabı, alacak senetleri hesabı, bankalar hesabı, vb. bu hesaplara örnek olarak gösterilebilir. Aktif hesapların borçlandırılması bu hesapların tutarını arttırırken; alacaklandırılması ise, tutarı azaltmaktadır.

Bu hesaplar ya hiç kalan vermez ya da borç kalanı verir. Yani, hiçbir zaman alacak kalanı vermezler.

16 HESAPLARA İLİŞKİN TERİMLER Pasif Hesaplar: Sermaye ve borçların izlendiği ve alacak kalanı veren hesaplardır. Bilançonun pasifini oluşturan unsurlara ait hesaplardır. Bilançonun pasifinde (sağ tarafında) yer alan hesaplardır. Bu tür hesaplar ya hiç kalan vermez ya da alacak kalanı verirler. Yani, hiçbir zaman borç kalanı vermezler. Sermaye hesapları, borç senetleri hesapları, satıcılar hesabı, vb. bu hesaplara örnek olarak gösterilebilir. Pasif hesapların alacaklandırılması bu hesapların tutarını arttırırken; borçlandırılması ise, bu hesapların tutarını azaltmaktadır. Pasif hesapların alacak kalanı dönem sonunda hesapların kapatılması amacıyla ilgili hesabın borcuna kaydedilir.

Sermaye hesapları, borç senetleri hesapları, satıcılar hesabı, vb. bu hesaplara örnek olarak gösterilebilir.

17 Sonuç hesapları: Genellikle işletmeler kar elde etmek amacıyla faaliyet göstermektedirler. Bu faaliyetlerini gerçekleştirirken de bir takım harcamalar (gider) yapmak zorundadır. Faaliyetler sonucunda da gelirler elde edilmektedir. Bu bağlamda, işletmelerin gelir ve giderlerini takip etmek için açılan hesaplara sonuç hesapları denir. Bu hesapların fazlalıkları gelir tablosunda (kar ve zarar tablosu) gösterilmektedir. Sonuç hesapları gelir ve gider hesapları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Gelir > Gider = Kar Gelir < Gider Zarar

Faaliyetler sonucunda da gelirler elde edilmektedir.

18 Gider Hesapları Dönem içindeki öz sermayeyi azaltıcı bütün işlemler (yapılan giderler) gider hesaplarına ayrıntılı bir şekilde kaydedilmektedir. Bu kayıtta genel kural şu şekildedir Artışlar borç, azalışlar alacak tarafına yazılır. Gelir Hesapları Bu hesap grubuna dönem içinde sermayeyi arttırıcı bütün işlemler ayrıntılı bir şekilde kaydedilmektedir. Gelir hesapları da dönem sonunda dönem karı veya zararı hesabına devredilmektedir. Gelir hesaplarındaki artışlar alacak tarafına, azalışlar borç tarafına yazılır.

Gelir Hesapları Bu hesap grubuna dönem içinde sermayeyi arttırıcı bütün işlemler ayrıntılı bir şekilde kaydedilmektedir.

19 HESAP PLANI VE HESAPLARIN KODLANMASI

20 Tanım: Bir işletmede kullanılacak hesapların muhasebenin temel kavramları ve ilkeleri doğrultusunda sistemli bir biçimde ve gruplanmış olarak yer aldığı listeye hesap planı denir.

21 Hesapların kodlanması A- Rakamlı kod sistemi Desimal kod, Blok kod, grup kod sist. B-Alfabetik kod sistemi C-Karma kod sistemi TDHP, desimal kod sistemi ile blok kod sisteminin birleştirilmesi sonucu oluşturulmuş bir kod sistemini esas almaktadır te Tek Düzen Hesap Planı (TDHP) ile standart hale getirilmiştir. (Orman işletmeleri de 1997 den itibaren bu çalışmalara başlamıştır)

22 NOT: Konuya ilişkin ayrıntılı bilgi için kitabınıza bakınız 1 DÖNEN VARLIKLAR (10-19 ARASI) 10 HAZIR DEĞERLER 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 11 MENKUL KIYMETLER 110 HİSSE SENETLERİ 111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI 112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER 119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-). 19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 2- DURAN VARLIKLAR (20-29 ARASI) 22 TİCARİ ALACAKLAR 220 ALICILAR 221 ALACAK SENETLERİ 222 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 226 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 229 ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-).. 3 KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR. 4 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR.. 5 ÖZ KAYNAKLAR 6 GELİR TABLOSU HESAPLARI 7 MALİYET HESAPLARI (7/A SEÇENEĞİ) 8 (SERBEST) 9 NAZIM HESAPLAR 0 (SERBEST) (30-39 ARASI)

23 Not: Muhasebe kayıt yöntemleri ve Muhasebede bilgisayar kullanımı konuları kitaptan takip edilecektir.

Benzer belgeler

MUHASEBE YER ALAN HESAPLARIN İNCELENMESİ (HESAPLAR VE İŞLEY LEYİŞİ)

MUHASEBE YER ALAN HESAPLARIN İNCELENMESİ (HESAPLAR VE İŞLEY LEYİŞİ) MUHASEBE TEMEL FİNANSAL F TABLOLARDA YER ALAN HESAPLARIN İNCELENMESİ (BÖLÜM M II) (HESAPLAR VE İŞLEY LEYİŞİ) HESAPLARIN SINIFLANDIRILMASI Hesapların bir kısmının fazlalıkları bilançoda bir kısmının fazlalıkları