Birikim Doç. Dr. Serra Eren Sarıoğlu SERPAM Genel Sekreteri

Transkript

1 SERPAM E-Bülten Sermaye Piyasaları Araştırma ve Uygulama Merkezi yayınıdır. Temmuz 2015 Ayda bir yayınlanır. Birikim Doç. Dr. Serra Eren Sarıoğlu SERPAM Genel Sekreteri Sevgili Okuyucularımız, Haziran ayı özellikle ülkemiz açısında oldukça hareketli geçen bir aydı. Döneme damgasını 7 Haziran da yapılan seçimler damgasını vurdu. Bu sayımızda da dünyada ve Türkiye de gerçekleşen önemli ekonomik ve politik başlıkları anlatmaya çalışacağız. ABD Merkez Bankası (FED) toplantısında, piyasanın beklentilerine paralel olarak, politika faiz oranını mevcut seviyede tutma kararı çıkmış ve böylelikle politika faiz oranı % aralığında kalmıştır. Toplantının ardından yapılan açıklamada ABD ekonomisinin Nisan ayında gerçekleştirilen son FOMC toplantısından bu yana ılımlı derecede büyüdüğü, istihdam artışının hızlandığı ve işsizlik oranının sabit kaldığı kaydedilmiştir. Yapılan açıklamalardan sonra, küresel piyasalarda gözlemlenen gelişmeler yerel para birimlerinin dolar karşısında bir miktar toparlandığı ve borsa endekslerinin ABD 10 yıllık tahvil faizleri alımların etkisiyle bir miktar gerilediği yönünde olmuştur. Dolar paritesinin zayıflaması altın fiyatına da destek olmuştur. Euro Alanı genelinde, Avrupa Merkez Bankası tarafından uygulanan tahvil alım programının etkisiyle iktisadi faaliyette son dönemde bir toparlanma olduğu gözlenmektedir. Geçtiğimiz ay dünyanın en çok konuştuğu konu Yunanistan meselesiydi. Haziran da gerçekleştirilen müzakerelerde Yunanistan ile uluslararası kreditörler anlaşma sağlayamamış, ardından Yunanistan Başbakanı Alexis Tsipras, kreditörlerin önerilerinin Hükümet tarafından kabul edilmesinin mümkün olmadığını belirterek önerinin 5 Temmuz da referanduma götürüleceğini duyurmuştur. Yapılan referandum sonucunda % 61 oranında hayır oyu kullanılmış ve Yunan halkı kreditörlerin isteklerini onaylamamıştır. Bu sonuç Euro bölgesindeki belirsizlikleri artırmıştır. Asya borsaları ve Euro, referandumdan hayır oyunun çıkması ve ülkenin Euro bölgesindeki geleceğinin tehlikeye girerek bölgede tam ölçekli bir kriz oluşabileceği SERPAM Hakkında Sermaye Piyasaları Araştırma ve Uygulama Merkezi (SERPAM) 2006 yılında İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü ne bağlı olarak kurulmuştur. SERPAM, sermaye piyasalarının toplum tarafından bilinirliğini arttırma, kamuoyunu sermaye piyasaları hakkında bilinçlendirme ve eğitme amacıyla kurulmuştur. Merkez in misyonu araştırma, eğilim analizleri, eğitim, çeşitli organizasyonlar, yayınlar ve düşünce liderliği ile Türkiye de sağlıklı ve üretken bir sermaye piyasasının işlemesini desteklemektir. SERPAM, sermaye piyasalarının ve dolayısıyla ekonominin gelişimine ivme kazandıracak projeleri hayata geçirmek için geniş bir öğretim üyesi kadrosu ile Prof. Dr. K. Ahmet KÖSE direktörlüğünde çalışmalarını sürdürmektedir. İletişim: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Avcılar Kampüsü Avcılar İstanbul Tel: /18247 Fax: E-Posta: serpam@istanbul.edu.tr ve serpam@serpam.org Elektronik Ağ: ve 1

2 ihtimalini ortaya çıkarmasının ardından gerilemiştir. Gelişmekte olan ülke para birimlerinde değer kayıpları gözlenmektedir. Türkiye ekonomisi 2015 yılının ilk çeyreğinde yıllık bazda %2,3 ile beklentilerin üzerinde büyümüştür. Geçen yılın Mart ayında %10,2 olan işsizlik oranı Mart 2015 döneminde %10,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. Ocak ayından itibaren aylık bazda aralıksız artış kaydeden Reel Kesim Güven Endeksi Haziran ayında düşmüştür. Mayıs ta son 6 yılın en düşük seviyesine gerileyen Tüketici Güven Endeksi Haziran da aylık bazda bir miktar yükseliş kaydetmiştir. Bununla birlikte, tüketici güveninin halen düşük düzeylerde seyrettiği izlenmektedir. Nisan ayında cari açık bir önceki yılın aynı ayına göre %30,8 oranında azalarak 3,4 milyar USD seviyesinde gerçekleşmiştir. Haziran da aylık bazda son 3 yılın en hızlı düşüşünü kaydeden TÜFE deki yıllık artış %7,20 olmuştur. Böylece yıllık enflasyon Mayıs 2013 ten bu yana en düşük seviyesinde gerçekleşmiştir. TCMB, 23 Haziran tarihinde gerçekleştirdiği Para Politikası Kurulu toplantısında politika faiz oranı olan 1 hafta vadeli repo ihale faiz oranını %7,5 te bırakırken, faiz koridorunun alt ve üst bantlarında da değişikliğe gitmemiştir. TCMB toplantı sonrasında yaptığı açıklamada, sıkı para politikası duruşunun ve alınan makro ihtiyati önlemlerin etkisiyle kredi büyüme hızlarının makul düzeylerde seyrettiğini, iç talep koşullarının büyümeye katkı sağladığını ifade etmiştir. BİST-100 endeksi, Haziran ayının ilk yarısında siyasi belirsizliklerin artmasına bağlı olarak dalgalı bir seyir izlemiş, genel seçimin hemen sonrasında da gün içinde düzeyini görmüştür. Sonraki dönemde ise koalisyon senaryolarına yönelik iyimser beklentilerin gündeme gelmesinin yanı sıra düşük seviyeden gelen tepki alımlarının da desteğiyle yükselişe geçen endeks Haziran ayını puan ile bir önceki aya göre nispeten yatay bir düzeyden kapatmıştır. Yurt içinde artan siyasi belirsizlikler USD/TL kuru üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturmaktadır. Nitekim, seçim sonuçlarının hemen ardından USD/TL kuru 2,8085 ile tarihi yüksek seviyesine ulaşmıştır. Bu dönemde EUR/TL kurundaki yükseliş Yunanistan a yönelik endişeler nedeniyle sınırlı kalmıştır. İzleyen dönemde ise iyileşen risk algısı paralelinde TL dolar ve Euro karşısında bir miktar değer kazanmıştır. 30 Haziran itibarıyla USD/TL kuru 2,6809, EUR/TL kuru 2,9857 seviyesinde gerçekleşmiştir Bu ayki E-Bültenimizde Anabilim Dalımız öğretim üyelerinden Doç. Dr. Ali HEPŞEN in yazdığı Konut Piyasalarında Son Durum: Piyasalar Aşırı mı Değerlendi? başlıklı makaleyi okuyabileceksiniz. Keyifli okumalar dileklerimizle Yazı Doç. Dr. Ali HEPŞEN Konut Piyasalarında Son Durum: Piyasalar Aşırı mı Değerlendi? Gayrimenkul ya da varlık piyasalarında yaşanan aşırı fiyat artışlarının (balon-bubble) ya da azalışlarının (sönme-bust) belirlenmesinde öncelikli adım, tanımlamalar olmaktadır. Piyasalarda gözlemlenen aşırı fiyat artış ve azalışları (boom-bust cycles) için literatürde farklı tanımlamalar yapılmaktadır. Bu tanımlamalarda ortak olarak aşırı fiyat artışları, ekonomik birimlerin geleceğe yönelik gerçekçi olmayan beklentilerinin sonucunda, gayrimenkul ya da varlık fiyatlarının piyasanın ve ekonominin temelleriyle açıklanamayacak bir hızda artması şeklinde ifade edilmektedir. Fiyat azalışları ise, piyasalarda yaşanan bu dengesizliğin 2

3 düzeltilmesidir. Artış ve Azalış %15 i Aşması Durumu Aslında, gayrimenkul piyasalarında fiyatların ne zaman tepe noktasına (peak) yükseleceğini, ne zaman dibe (bottom) vuracağını başlangıçta net olarak belirlemek zordur. Bu iki olgu arasında ne kadar zaman geçeceğini tahmin etmek daha da zordur. Bu yönde yapılan akademik çalışmalar incelendiğinde, gayrimenkul piyasalarında enflasyondan arındırılmış reel fiyatların en az altı çeyrek dönem (1,5 yıl) boyunca sürekli olarak artması (devamında aynı şekilde azalması) ve bu artışın (devamında yaşanan azalışın) kümülatif olarak yüzde 15 i aşması durumunda fiyatlarda tepe noktasının oluştuğu ve bu süreçte gayrimenkul piyasalarında köpük oluşumlarının varlığından söz etmenin mümkün olduğu söylenebilir. Yıllık Değişimler Nominal Enflasyon Reel BAE-Dubai 6.61% 3.60% 2.91% Brezilya 7.14% 8.13% -0.92% Çin -4.16% 1.40% -5.48% Endonezya 6.40% 6.38% 0.02% Güney Afrika 9.30% 4.00% 5.10% Güney Kore 2.10% 0.40% 1.69% Hong Kong 13.50% 4.50% 8.61% Malezya 3.70% 0.90% 2.78% Meksika 9.25% 3.14% 5.92% Singapur -3.90% -0.30% -3.61% Türkiye/İstanbul 20.08% 8.09% 11.09% Türkiye Geneli 16.54% 8.09% 7.82% Kaynak: BIS, Dünya Bankası, REIDIN (Hesaplamalarda en son yayınlanan veriler dikkate alınmıştır.) REIDIN tarafından açıklanan 62 şehir ve Türkiye geneli için yayımlanan konut fiyat endeksi son dönem verileri dikkate alındığında, hem ülke genelinde hem de İstanbul ölçeğinde son bir yıllık süreçte konut piyasalarında yaşanan fiyat artışı nominal ve reel bazda diğer ülkelere kıyasla yüksektir. Konut satış endeks verilerinin diğer ülkelerden ayrışarak yukarı yönlü hareketinde artan kur ortamında göreli olarak ucuz kalan konutlara yönelik yabancı yatırımcının ilgisinin etkin olduğu söylenebilir. Aşağıda yer alan grafikte REIDIN-GYODER Yeni Konut Fiyat Endeksi kapsamında yayınlanan markalı projelerdeki yabancıya satış oranları görülmektedir. 3

4 Kaynak: REIDIN Mayıs ayında markalı konut projeleri kapsamında gerçekleştirilen satışların %47 si (son 6 aylık ortalama %39) yabancı yatırımcılara yapılırken, tercih noktasında ağırlıklı olarak 1+1 konut tipi ile ortalama 97 M2 büyüklüğe sahip konutların öne çıktığı gözlemlenmiştir. Dolayısıyla, yabancı yatırımcının ilgisi devam ettiği sürece fiyatlardaki artışı olağan karşılamak gerekebilir. Piyasalardan Rakamlar (a) Para ve Döviz Piyasaları 2014 (ort) 2015/ / / /06 TCMB A.O. Fonlama Maliyeti (%) 8,95 7,80 8,05 8,26 8,46 BIST O/N Repo Faizi (%) 9,13 9,58 9,66 9,66 9,65 3 Aya kadar Vadeli Mevduat Faizi 9,87 9,90 10,11 10,24 10,43 TL/USD (TCMB döviz satış) 2,1918 2,5885 2,6529 2,6509 2,7060 TL/EUR (TCMB döviz satış) 2,9112 2,8097 2,8585 2,9604 3,0322 USD/EUR 1,3293 1,0857 1,0776 1,1168 1,1205 REDKE (TÜFE bazlı, 2003=100) 102,31 103,91 102,29 100,76 98,38 Kaynak: TCMB, BIST (b) Sermaye Piyasası Göstergeleri Toplam Piyasa Değeri ve Toplam İşlem Hacimleri (milyon TL) 2014/ / /06 % Değ. (Aylık) BIST Pay Piyasası Toplam Piyasa Değeri ,6 BIST Pay Piyasası Toplam İşlem Hacmi ,6 BIST Tahvil ve Bono Piyasası İşlem Hacmi ,0 Borsa Dışı SGMK Piyasası İşlem Hacmi ,6 Borsa İstanbul VİOP İşlem Hacmi ,6 4

5 Günlük Ortalama İşlem Hacimleri (milyon TL) 2014/ / /06 % Değ. (Aylık) Borsa İstanbul Pay Piyasası ,1 Borsa İstanbul Tahvil ve Bono Piyasası ,8 Borsa Dışı Sabit Getirili Menkul Kıymet Piyasası ,0 BIST VİOP ,8 VİOP Borsası Açık Pozisyon Sayısı ,5 DİBS Faiz Oranları 2014 (ort) 2015/ / /06 1 yıl vadeli 9,28 9,37 9,81 9,93 2 yıl vadeli 9,12 9,20 9,66 9,77 3 yıl vadeli 9,09 8,94 9,30 9,57 5 yıl vadeli 9,15 8,86 9,21 9,45 10 yıl vadeli 9,21 8,60 9,00 9,26 Kaynak: BIST, SPK 120,000 Borsa İstanbul Pay Piyasası Aylık İşlem Hacmi 100, ,000 80,000 60,000 80,000 40,000 20, ,000 İşlem Hacmi (Milyon TL) BIST100 Endeksi (sağ eksen) Kaynak: BIST 5

6 3,952 3,811 3,548 3,475 3,657 3,503 3,815 4,102 3,638 3,731 3,741 4,392 3,713 23,616 26,166 26,832 30,696 30,921 31,095 33,711 32,960 33,549 33,032 34,165 35,725 40,443 Borsa Istanbul Borsa Dışı TAHVİL VE BONO PİYASALARI GÜNLÜK İŞLEM HACİMLERİ (MİLYON TL) 45,000 YF ve EYF Portföy Değerleri (bin TL) 40,000 35,000 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 - YF Portföy Değeri (bin TL) EYF Portföy Değeri (bin TL) Kaynak: BIST 6

7 (c) Temel Ekonomik Göstergeler % Değişim 2014 Yıllık (Haziran 2014 (Milyon $) (yıllık) Mayıs 2015) 2014/ /05 ayına göre) Toplam Mal İhracatı (önceki yıl aynı Toplam Mal İthalatı Mal ve Hizmet Dengesi Cârî İşlemler Dengesi /05 (Aylık % 2015/06 (Aylık % 2014 (Yıllık % 2015/05 (Yıllık % 2015/06 (Yıllık % TÜFE Enflasyonu (2003=100) 0,56-0,51 8,17 8,09 7,20 Yurtiçi ÜFE Enflasyonu (2003=100) 1,11 0,25 6,36 6,52 6,73 Yurtdışı ÜFE Enflasyonu (2010=100) 1,52 1,49 2,63 9,46 10,51 Kaynak: TCMB Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış SÜE (2010=100) Mevsimsellikten arındırılmış İmalat Sanayi KKO (%) SÜE ve KKO Kaynak: TÜİK, TCMB 7

8 -1.9% -1.9% -3.9% -1.2% -1.4% -0.9% -0.3% -0.3% 0.1% 0.6% 1.0% 1.6% 2.9% 3.8% 4.2% 5.8% 6.0% MAR.2015 NİS.2015 MAY.2015 HAZ.2015 Finansal Varlıkların Getirileri 4.0% 2.0% 0.0% -2.0% -4.0% Dolar Getiri Euro Getiri Altın Getiri BIST100 Getiri Kaynak: TCMB, BIST Bu e-bülten bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bültenin içeriğine ilişkin hatalardan ve kullanımından doğan zararlardan SERPAM-Sermaye Piyasaları Araştırma ve Uygulama Merkezi sorumlu değildir. 8