TR41 BURSA ESKİŞEHİR BİLECİK BÖLGE PLANI HAZIRLIK ÇALIŞMALARI BURSA TARIM, TARIMA DAYALI SANAYİ VE ORMANCILIK ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU BİLGİ NOTU

Transkript

1 TR41 BURSA ESKİŞEHİR BİLECİK BÖLGE PLANI HAZIRLIK ÇALIŞMALARI BURSA TARIM, TARIMA DAYALI SANAYİ VE ORMANCILIK ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU BİLGİ NOTU Dünyada büyüyen gıda ihtiyacı ve özellikle güvenli gıdaya verilen önemin giderek artmasıyla, tarım sektörü vazgeçilemez önemini yeniden kazanma eğilimindedir. Köyden kente olan göçün artması ve böylelikle tarımla geçinen nüfusun azalmasına rağmen, dünyadaki gıda kalitesi, tüketicinin korunması ve sağlığına yönelik kontrol yapılarının güçlendirilmesi ihtiyacı tarımın farklı bir boyutta yol alma ihtiyacını doğurmaktadır. Aynı zamanda, dengeli ve sürdürülebilir kalkınmanın ayrılmaz parçası olan kırsal kalkınma da, tarımın yanında, kent ve kırsal arasındaki gelişmişlik farklılıklarının azaltılması, bu yolda kırsalda farklı geçim kaynaklarının oluşturulması adına ulusal stratejilerle de önem kazanmaktadır. Bu bilgi notunda, öncelikli olarak Bursa ili için tarım sektörü değerlendirilmiş, onun çerçevesindeki ormancılık, balık yetiştiriciliği gibi diğer alanlara da değinilmiştir. TARIM 1. Kırsal Nüfus 2012 yılı köy ve belde nüfusunun toplam nüfus içindeki payına göre 26 Düzey 2 bölgesi sıralandığında, bölgeler içinde TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Bölgesi,TR52 İzmir Bölgesi'nden sonra en düşük dördüncü kırsal nüfus oranına sahip bölgedir. Tablo 1- Belde/Köyler Nüfusu ve Kırsal Nüfus Oranı (%) Belde ve köyler nüfusu Kırsal Nüfus Oranı* (%) Türkiye ,04 24,47 23,74 23,2 22,72 TR ,97 12,55 12,01 11,66 11,25 Bilecik ,73 26,59 23,07 24,94 24,09 Bursa ,09 11,79 11,4 11,02 10,65 Eskişehir ,87 11,38 10,82 10,35 9,99 Kaynak: TÜİK- ADNKS Not: Kırsal nüfus oranı için belde ve köy nüfusu oranının toplamdaki oranı alınmıştır. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 1

2 40 Kırsal Nüfus Oranı (%) Türkiye TR41 Bilecik Bursa Eskişehir Grafik 1. Kırsal Nüfus Oranı (%) Belde ve köylerde yaşayan nüfus açısından 81 il değerlendirildiğinde, Bursa en düşük kırsal nüfus oranına sahip 6., Eskişehir 5., Bilecik ise 14. ildir. Düzey 2 bölgeleri arasında, İstanbul, Ankara ve İzmir bölgelerinden sonra TR41 Bölgesi, dördüncü düşük kırsal nüfus oranına sahiptir. Tablo 2. Kırsal Nüfus Artış Hızı (%0) Türkiye TR41 Bursa Eskişehir Bilecik ,48-14,14-8,01-24,05-32, ,38-20,05-12,55-38,57-32, ,3-17,76-15,61-22,47-22, ,25-23,39-21,31-24,68-33,36 Kaynak: TÜİK- ADNKS verileri kullanılarak hesaplanmıştır. Not: Kırsal nüfus için belde ve köy nüfusu alınmıştır. Bursa ili, diğer TR41 illeriyle aynı şekilde kırsal nüfusunda düşüş yaşamaktadır. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 2

3 Grafik 2. Kırsal Nüfus Artış Hızı 2. Ekonomide Tarımsal Üretimin Payı TR41 Bölgesi, toplam GSKD ile 2008 yılı değerleri itibariyle 26 bölge içinde İstanbul ve Ankara bölgelerinden sonra üçüncü sırada yer almaktadır. Tarım sektörü bazında Türkiye de sektörlere göre Gayri Safi Katma Değer (GSKD) rakamlarına göre, tarımın GSKD deki payı yıllarında değişmeyerek % 8,5 kalmış, ancık TR41 Bölgesi için tarım sektörünün GSKD i rakamsal olarak TL den TL ye çıkmış olmasına rağmen tarımın GSKD içindeki payı %5,8 den %5,5 e gerilemiştir. TR41 Bölgesi genelinde %12,35 artan GSKD, bölgedeki tarım sektöründe %4,36 olarak artmıştır. Bölgedeki sektör payları gözönüne alındığında, bölgede hizmetler sektörü GSKD inin Türkiye deki hizmetler sektörü GSKD inde yaşanan artışın üzerinde %15,65 olarak etkisi vardır. Tablo 3. Sektörlerin Gayri Safi Katma Değerdeki (GSKD) Payı Tarım Sanayi Hizmetler TR Türkiye 8,5 27,8 63,7 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 5,8 43,6 50,5 TR Türkiye 8,5 27,2 64,3 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 5,5 42,1 52,4 Kaynak: TÜİK- Ulusal Hesaplar Kaynak: TÜİK- Ulusal Hesaplar Grafik Yılı Türkiye ve TR41 Bölgesi için Sektörlerin Gayri Safi Katma Değer İçindeki Payı Yıllar itibariyle, tarım sektörünün GSKD içindeki payı bölgeler itibariyle sıralandığında, 2008 yılında TR41 Bölgesi, tarım sektörünün GSKD i içinde en düşük paya sahip beşinci bölge olmuştur. Ancak, TR41 bölgesi tarım sektörü GSKD i miktar olarak incelendiğinde, tarım sektörünün GSKD içindeki önemi birbirine yakın olan bölgelerden TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın ile karşılaştırıldığında, TR41 bölgesi tarım sektörü GSKD bu bölgenin yaklaşık beş katı, TR31 İzmir Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 3

4 bölgesinin ise 1,5 katıdır. Bu nedenle, yıllar itibariyle TR41 bölgesinde düşüş yaşandığı gözlemlense de Türkiye açısından TR41 bölgesi hala tarım sektörü anlamında önemli bir katma değer sağlayıcısıdır. Grafik 4. Yıllar Göre Tarım Sektörünün Bölge GSKD İçindeki Payı Tarım sektörünün bölge katma değerindeki payında yaşanan azalma gibi, TR41 Bölgesi tarımının Türkiye tarım sektörü GSKD içinedeki payı da 2007 yılından 2008 yılına %4,61 den %4,28 e düşmüş, paralel olarak da tarıma katkı açısından da sıralamadaki yeri 10. Sıradan 12. Sıraya gerilemiştir. Tablo 4. Bölgenin Tarım Faaliyet Kolundaki Gayri Safi Katma Değerinin Türkiye Tarım Gayri Safi Katma Değeri İçindeki Payı (Cari fiyatlarla) (Yıllara göre en yüksekten düşüğe göre ilk 12 sırada yer alan Düzey 2 Bölgeleri sunulmuştur) Bölge Kodu Bölge Adı 2007 Bölge Kodu Bölge Adı 2008 TR Türkiye 100,00 TR Türkiye 100,00 TR62 Adana, Mersin 7,79 TR33 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak 8,48 TR33 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak 7,66 TR62 Adana, Mersin 7,28 TR61 Antalya, Isparta, Burdur 7,05 TR61 Antalya, Isparta, Burdur 6,56 TR32 Aydın, Denizli, Muğla 5,86 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 6,21 TR52 Konya, Karaman 5,61 TR32 Aydın, Denizli, Muğla 6,15 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 5,41 TR52 Konya, Karaman 5,61 TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır 4,91 TR22 Balıkesir, Çanakkale 5,12 TR22 Balıkesir, Çanakkale 4,91 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 4,70 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 4,63 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane 4,50 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 4,61 TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 4,43 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane 4,51 TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır 4,30 TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 3,98 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 4,28 Not: 2007 ve 2008 yılları için bölgeler, paylarına göre her yıl için ayrı sıralanmıştır. Kaynak: TÜİK- Ulusal Hesaplar rakamlarından hesaplanmıştır. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 4

5 3. Tarımda İşgücü Tarım işkolundaki işgücüne bakıldığında, 2012 yılı itibariyle TR41 bölgesinde istihdam edilenlerin %12,2'si tarım sektöründe yer almaktadır ve bu oran Türkiye oranı olan %24,6'nın yarısı kadardır. Bu oran ile TR41 Bölgesi, İstanbul, Ankara ve İzmir'den sonra sektörel olarak tarımda en az istihdamı barındıran dördüncü bölgedir. Kaynak: TÜİK- Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları Grafik 5. Türkiye ve TR41 Bölgesi İçin İstihdam Edilenlerin İşkollarına Göre Dağılımı Yıllar itibariyle sektörel bazda işgücü istatistiklerine göre, yılları ele alındığında, yılları arasında Türkiye bazındaki tarımda işgücü oranıyla TR41 bazındaki oran aynı eğilimi göstermiştir. Sonuç olarak, son beş yıl çerçevesinde TR41 Bölgesinin tarım işgücü oranıyla Türkiye geneli için tarımsal işgücü oranı aynı değişimi göstermemektedir. Kaynak: TÜİK- Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları Grafik 6. Tarım Sektöründe İstihdam Edilenlerin Oranı (%) Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 5

6 Grafik 7. TR41 Bölgesi Tarımda İstihdam (15+ Yaş) 4. Tarımsal Krediler Türkiye de alınan tarım kredilerine bakıldığında, yıllarında arasında 2,5 katına çıkmış, aynı zamanda toplam kredi içindeki payı da %3,42 den %4,05 e yükselmiştir. Bursa ili için de toplam tarım kredi miktarı yıllarında artmış, ancak oran olarak bakıldığında 2011 yılında tarım kredisinin toplam kredi miktarındaki oranı düşmüştür. Tablo Yılları TR41 İlleri Tarımsal Kredileri (bin TL) Tarım Kredi Türkiye TR Bursa Eskişehir Bilecik Toplam Kredi İçinde Tarım Kredisinin Payı (%) Türkiye 3,42 3,65 3,93 4,05 TR41 5,11 6,04 5,58 5,28 Bursa 3,92 5,23 5,06 4,90 Eskişehir 8,09 7,53 6,53 5,79 Bilecik 13,04 12,84 11,01 10,37 Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği 5. Tarımda Dış Ticaret 2012 yılı Bursa ili tarım ihracatı toplam TR41 tarım ihracatının %75,3 ünü oluşturmaktadır. Bursa ilinin tarımdaki ihracatı, yıllarında artış yaşamış, özellikle bu artış 2010 yılında dikkat çekici bir oranda gerçekleşmiştir. Ancak, 2012 yılında Bursa tarım ihracatı yaklaşık %6 düşmüştür. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 6

7 Tablo 6. Tarım İhracatı bin Dolar Türkiye TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Grafik 8. TR41 İllerinin Tarım İhracatının Türkiye Tarım İhracatı İçindeki Payı Not: Tarım ihracatı içine Dünya Ticaret Örgütü'nün tanımlarına göre STIC (Standard International Trade Classification-Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması) 'e göre gıda ürünleri ve canlı hayvanlar kapsanmıştır. Kapsanan bölümler, 0- Gıda ve canlı hayvanlar (Balıklar ve diğer deniz ürünleri hariç), 1- İçecekler ve tütün, 4- Hayvansal ve bitkisel sıvı yağlar, katı yağlar ve mumlar ve 22- Yağlı tohumlar ve yağlı meyveler. Grafik 9. STIC (Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması) e Göre TR41 İlleri İhracatı Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 7

8 Grafik Bursa Tarım İhracatının Dağılımı 6. Tarımsal Üretim Değeri Bursa ili bitkisel ürün değeri, arası %10,29 ve arası %21,06 artış yaşamışken, yılları arası %13,29 azalış yaşamıştır. Grafik 11. TR41 İlleri Bitkisel Üretim Değeri Tablo 7. TR41 İlleri Bitkisel Üretim Değeri Değişimi (%) TR41 Bursa Eskişehir Bilecik ,52 10,29 10,81 2, ,03-13,29 27,13 19, ,28 21,06 13,57 6,52 Canlı hayvanlar değeri için de Bursa da arası sürekli bir artış yaşanmıştır. Ancak, hayvansal ürün değeri 2011 yılında önemli bir düşüş yaşamıştır. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 8

9 Grafik 12. TR41 İlleri Canlı Hayvanlar Değeri Tablo 8. Bursa İli Bitkisel, Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürünler Değeri Bitkisel üretim değeri (1000 TL) Canlı hayvanlar değeri (1000 TL) Hayvansal ürünler değeri (1000 TL) Kaynak: TÜİK Grafik 13. Kişi Başına Tarımsal Üretim Değeri Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 9

10 7. Tarımsal Yapı 7.1. Tarım Alanı Tarım arazilerinin dağılımına bakıldığında, Bursa daki bitkisel tarım çeşitliliğinin arazi dağılımından gözlemlemek mümkündür. Bursa da tarım arazilerinin büyük bölümünü ekilen alan oluştururken, meyve ve uzun ömürlü bitki alanları da önemli bir orandadır. Kaynak: Grafik için veri kaynağı Türkiye İstatistik Kurumu Grafik 14. Bursa Tarım Alanı Dağılımı Not: Meyve alanları plantasyon (toplu) alanlar olup, dağınık ağaçların alanları dahil edilmemiştir. Sebze bahçeleri ve süs bitkileri alanına örtü altı alanları da dahildir. Bursa ilinde, örtü altı alanının %82,7 si plastik seralı alandır ve örtü altında sebze üretimi yapılmaktadır yılı örtüaltı üretiminin %80 ini hıyar oluşturmakta, diğer örtüaltı üretimi yapılan başlıca ürünler ise, marul, semizotu ve domatestir. Tablo 9. Bursa İli Niteliklerine Göre Örtüaltı Alanı (dekar) Toplam (dekar) Alçak tünel (dekar) Cam sera (dekar) Plastik sera (dekar) Yüksek tünel (dekar) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 8. Bitkisel Üretim Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 10

11 8.1. Bitkisel Üretim Bursa ilinin sebze ürünleri grubundaki en önemli ürünü domates ve özellikle de salçalık domatestir. Domates ekili alanının %93,79'unda sofralık domates yetiştirilmektedir. Bursa sebze ekili alanının %27,6'sında salçalık domates ekili bulunmaktadır. Aynı zamanda salçalık domates, Bursa da üretilen sebze toplamının %55 ini oluşturmakta, sofralık ve salçalık domates üretimi ise toplamda sebze üretiminin %68 ine karşılık gelmektedir. Tablo 10. Bursa-2012 Yılı Seçilmiş Sebzeler Ekilen Alan (Dekar) Üretim (Ton) Domates (Salçalık) Domates (Sofralık) Karpuz Biber (Sivri) Fasulye (Taze) Biber (Dolmalık) Biber (Salçalık) Patlıcan Kavun Bezelye (Taze) Soğan (Kuru) Pırasa Karnıbahar Lahana (Beyaz) Kaynak: TÜİK Not : Değerler hem açıkta hem de örtü altı üretimi kapsamaktadır. Grafik 15. Bursa Seçilmiş Sebzelerin Üretimi Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 11

12 Bursa da örtü altı üretimi, örtü altı tarımına uygun daha sınırlı alanlarda yapılabilmekte, bu nedenle TR41 Bölgesi nin diğer illerine kıyasla daha az örtü altı üretimi bulunmaktadır. Tablo 11. Örtü Altı Sebze ve Meyve Üretimi (Ton) Türkiye TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Tarla ürünleri açısından, Bursa ilinin en önemli ürünü silajlık mısırdır ve silajlık mısır üretimi toplam tarla ürünleri üretiminin yaklaşık %52 sine karşılık gelmektedir. Buğday üretimi ise tarla ürünleri üretiminin yaklaşık %12 sini oluşturur ve Bursa ili buğday üretimi, Eskişehir ilinin buğday üretiminin yaklaşık yarısı kadardır. Tablo 12. Bursa-2012 Yılı Seçilmiş Tahıl ve Diğer Tarla Ürünleri Üretim (ton) Mısır (Silajlık) Buğday (Diğer) Yonca (Yeşil Ot) Şekerpancarı Mısır (Dane) Fiğ (Yeşil Ot) Patates (Diğer) Arpa (Diğer) Ayçiçeği (Yağlık) Çeltik Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Bursa ilini bitkisel üretimde çok önemli bir şekilde öne çıkaran domates ürününün yanı sıra, ana olarak Bursa ili meyvecilikte çok önemli bir üreticidir. En fazla üretimi olan armut üretiminde Türkiye de 81 il arasında açık farkla birinci olan Bursa yı 2012 yılında ton armut üretimiyle Antalya ili izlemektedir. Aynı şekilde, 81 il içinde şeftali üretiminde de en yüksek üretim miktarına sahip olan Bursa nın şeftali üretimindeki en yakın takipçisi tonla Çanakkale dir. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 12

13 Tablo 13. Bursa-2012 Yılı Seçilmiş Meyveler Üretim (ton) Türkiye üretimi içindeki payı (%) Armut ,84 Şeftali (Diğer) ,67 Üzüm (Sofralık-Çekirdekli) ,98 Zeytin (Sofralık) ,48 Çilek ,17 Kiraz ,22 İncir ,19 Elma (Starking) ,61 Erik ,75 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 8.2. Organik Tarım Türkiye de 2011 yıl sonu itibariyle organik bitkisel üretim yapan çiftçi, organik hayvansal üretim yapmakta olan 205 çiftçi bulunmaktadır. Organik bitkisel üretim yapan çiftçilerin %1 i TR41 bölgesinde bulunmakta, TR41 bölgesinde organik hayvansal üretim yapan sadece 1 çiftçi bulunmaktadır. Tablo 14. Bursa İli OrganikTarım Organik bitkisel üretim yapan çiftçi sayısı Organik Tarım Yapılan Alan (ha) Organik bitkisel üretim miktarı (ton) Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 8.3. İyi Tarım Türkiye de İyi Tarım Uygulamaları (İTU) 07/12/2010 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik hükümleri doğrultusunda yürütülmektedir. Tablo 15. İyi Tarım Uygulaması Yapılan Üretim Alanı (dekar) Türkiye TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Kaynak: Gıda Hayvancılık ve Tarım Bakanlığı - Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 13

14 Tablo 16. İyi Tarım Uygulayan Üretici Sayısı 2010 Türkiye TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Kaynak: Gıda Hayvancılık ve Tarım Bakanlığı - Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü 9. Hayvancılık 9.1. Canlı Hayvanlar 2011 yıl sonu itibariyle Türkiye koyun varlığının %1,12'sı, keçi varlığının %1,32'si Bursa ilindedir. Bursa TR41 Bölgesinin koyun varlığının %33'üne, keçi varlığının %43'üne sahiptir. Grafik 16. Bursa Küçükbaş Hayvan Varlığı yıl sonu itibariyle Türkiye büyükbaş hayvan varlığının %1,39 u Bursa dadır. Bursa ili, TR41 Bölgesinin manda varlığının %77,24 üne, kültür sığırının %52 sine, melez sığırın %55,482ine ve yerli sığırın %42,57 sine sahiptir. Grafik 17. Bursa Büyükbaş Hayvan Varlığı Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 14

15 2011 yılı itibariyle Türkiye İnek sütü üretiminin %1,54 ü Bursa da gerçekleşmiştir ve 2011 yılında bu üretim ile Bursa 81 il içinde 23. sıradadır. Tablo 17. Süt Üretimi 2011 İnek sütü Keçi sütü Koyun Manda Toplam (ton) (ton) (ton) sütü (ton) sütü (ton) Türkiye TR Bursa Eskişehir Bilecik Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 2011 yılı itibariyle kümes hayvanları varlığının %3,29 u Bursa ilinde bulunmaktadır. TR41 Bölgesi kümes hayvanları varlığının %56 sı Bursa dadır. Tablo 18. Kümes Hayvanları Sayısı (baş) Türkiye TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Not: Kümes hayvanları sayısına tavuk, hindi, kaz ve ördek sayıları dahil edilmiştir. Bursa da kümes hayvanları yetiştiriciliğini büyük oranla et ve yumurta tavukçuluğu oluşturmaktadır. Grafik Yılı TR41 İlleri Tavuk Sayısı Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 15

16 9.2. Arıcılık Bursa ili 2011 yılı itibariyle bal üretiminde 81 il içinde 33. Sıradadır. Tablo 19. Bursa İli Arıcılık Köy sayısı Toplam kovan Yeni kovan sayısı Eski kovan Bal üretimi (ton) Balmumu üretimi (ton) Kaynak: TÜİK 9.3. İpekböcekçiliği SS. Koza Tarım Satış Kooperatifler Birliği (Kozabirlik) ne bağlı olan Bursa, Bilecik, Alanya, Mihalgazi, Adana Satış Kooperatiflerinden üçü TR41 bölgesinde bulunmaktadır. Grafik 19. TR41 İlleri Üretilen Yaş Koza Miktarı Tablo 20. Bursa İli İpekböcekçiliği Köy sayısı Hane sayısı Açılan kutu sayısı (adet) Yaş koza (kg) Kaynak: TÜİK Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 16

17 ORMANCILIK 2010 yılı Orman Amenajman planındaki orman alanlarına göre Bursa ili Türkiye ormanlarının yaklaşık %2,25 ine ev sahipliği yapmaktadır. Tablo 21. Orman Alanı Türkiye TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Orman alanı (ha) Normal (ha) Bozuk (ha) Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü- Orman Amenajman Planları Arşivi Orman Genel Müdürlüğü nce yürütülmekte olan ağaçlandırma faaliyetleri devam etmektedir. Tablo 22. Bursa İli Ağaçlandırma Faaliyetleri Toplam ağaçlandırma faaliyetleri (hektar) Ağaçlandırma faaliyetleri (hektar) Özel ağaçlandırma faaliyetleri (hektar) Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü Ormancılık, ikincil orman ürünlerinin değerlendirilmesi ve pazarlanması ile kırsalda ayrı bir gelir getirici faaliyet olma potansiyeline sahiptir. Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 17

18 BALIKÇILIK Bursa ilinde deniz balıkçılığı, içsu balıkçılığı ile kültür balıkçılığı yapılmaktadır. Deniz balıkçılığının Marmara Denizi nde yapıldığı Bursa ilinde özellikle İznik Gölü, içsu avcılığı için önemli bir potansiyele sahiptir. Tablo 23. Balık Yetiştiriciliği (Kültür Balıkçılığı) - Yetiştirilen Balık Miktarları (ton) Alabalık (İçsu) Aynalı Sazan (İçsu) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Tablo 24. İçsu (Tatlısu) Balıkçılığı- Seçilmiş Tatlı Su Ürünleri Avlanma Miktarları ( ton) Gümüş Kızılkanat Kurbağa Sazan Turna Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 18

19 TARIMA DAYALI SANAYİ Bursa, gerek konumu, ulaşım ağlarına yakınlığı gerekse de gıdanın hammaddesi tarım ürünlerine yakınlığı ile gıda sektörüne evsahipliği yapan bir ildir. Tarıma dayalı sanayinin alt sektörlerinin dağılımına bakıldığında her alanda gıda sektörünün üyelerinin ilde bulunduğu gözlemlenebilir. Özellikle, süt ve süt ürünleri, meyve-sebze ilçeme (konserve ve salça) alanlarında sektörün önemli temsilcileri Bursa dadır. Tablo 25. Bursa İli Tarım ve Tarıma Dayalı Sanayi İşletme Sayısı Tarım ve Tarıma Dayalı Sanayi İşletme Sayısı SAYI Süt ve Süt Ürünleri (Hayvansal Yağ dahil) 187 Yumurta ve Yumurta Ürünleri 34 Et ve Et Ürünleri 124 Makarna 1 Tahıl, Un ve Unlu Mamuller 544 Dondurulmuş Gıda 10 Meyve-Sebze İşleme- Paketleme (Konserve ve salça dahil) 295 Gıda Katkı ve Yardımcı Maddeleri 1 Gıda ile Temas Eden Maddeler 88 Bitkisel Yağ 29 Kuruyemiş ve Çerezler 14 Zeytinyağı 26 Baharatlar 28 Hazır Yemek ve yemek fabrikası 231 Su Ürünleri 2 Gazlı İçecekler ve Meyve Suyu 27 Şekerli Mamuller 78 Alkollü İçecekler 5 Pastacılık Ürünleri ve Tatlılar (Ekmek Fırınları dahil) 1511 Nişasta ve Nişasta Mamulleri 2 Yem 34 Bisküvi 7 Diğer 615 TOPLAM Kaynak: Bursa İli Tarımsal Yatırım Rehberi Şubat 2013 Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı 19