Mustafa DUMAN Yüksek Lisans Tezi Zootekni Anabilim dalı Doç. Dr. Ahmet ŞEKEROĞLU 2010 Her hakkı saklıdır

Transkript

1 ETÇİ EBEVEYNLERİN YUMURTA KABUK RENGİ ve YUMURTA AĞIRLIĞININ KULUÇKA SONUÇLARINA, CİVCİV PERFORMANSINAVE BAZI STRES İNDİKATÖRLERİNE ETKİSİ Mustafa DUMAN Yüksek Lisans Tezi Zootekni Anabilim dalı Doç. Dr. Ahmet ŞEKEROĞLU 2010 Her hakkı saklıdır

2 T.C GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ZOOTEKNİ ANABİLİMDALI YÜKSEK LİSANS TEZİ ETÇİ EBEVEYNLERİN YUMURTA KABUK RENGİ ve YUMURTA AĞIRLIĞININ KULUÇKA SONUÇLARINA, CİVCİV PERFORMANSINA VE BAZI STRES İNDİKATÖRLERİNE ETKİSİ Mustafa DUMAN TOKAT 2010 *Her hakkı saklıdır

3

4 TEZ BEYANI Tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim. Mustafa DUMAN

5 ÖZET Yüksek Lisans Tezi ETÇİ EBEVEYNLERİN YUMURTA KABUK RENGİ ve YUMURTA AĞIRLIĞININ KULUÇKA SONUÇLARINA, CİVCİV PERFORMANSINA VE BAZI STRES İNDİKATÖRLERİNE ETKİSİ Mustafa DUMAN Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilimdalı Danışmanı : Doç. Dr. Ahmet ŞEKEROĞLU Bu çalışma 32 haftalık Broyler Ross 308 etçi ebeveynlerin yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığının kuluçka sonuçlarına, civciv performansına ve bazı stres indikatörlerine etkisinin araştırılması amacıyla yapılmıştır. Deneme 3 yumurta ağırlığı (55,0-60,0 g; 60,1-65,0 g ve 65,1-70,0 g) ve 3 yumurta kabuk rengine (E<80,00; E: 80,00-83,50 ve E>83,50) göre yumurtalar seçilmiştir. Denemenin hayvan materyalini her grupta 120 adet, toplam olarak 1080 adet yumurtanın kuluçkaya konulmasından alınan etlik civcivler oluşturmuştur. Kuluçka işleminden sonra üç kabuk rengi ve üç yumurta ağırlık grubu üç tekerrürlü olarak deneme kurulmuştur. Her tekerrürde 25 kanatlı olacak şekilde toplam 675 etlik Ross 308 civcivi yetiştirmeye alınmıştır. Kuluçkalık yumurta ağırlığı; kuluçkalık yumurta kabuk kalınlığını (P<0,05), kan trigliserit düzeyini (P<0,05), kuluçkada 18. gün gram yumurta ağırlık kayıplarını (P<0,01), çıkış gücünü ve kuluçka randımanını (P<0,01), 0. ve 7. gün civciv canlı ağırlıklarını(p<0,01), sıcak karkas randımanını ve soğuk karkas randımanını (P<0,01) önemli derecede etkilemiştir. Kuluçkalık yumurta kabuk rengi; döllülük oranını (P<0,05), çıkış gücünü (P<0,05), kuluçka randımanını (P<0,05), 14. ve 21. gün civciv canlı ağırlıklarını (P<0,05), kuluçkalık yumurta kabuk kalınlığını (P<0,01), 7. ve 35.gün civciv canlı ağırlıklarını (P<0,01) ve kan trigliserit düzeyini (P<0,01) önemli derecede etkilemiştir. Sonuç olarak; araştırmada ele alınan özellikler bakımından koyu kabuk rengine sahip yumurtaların ve orta ağırlıktaki yumurtaların daha iyi sonuçlar verdiği söylenebilir. 2010, 69 sayfa Anahtar kelimeler: Etlik piliç, Yumurta kabuk rengi, Yumurta ağırlığı, Kuluçka sonuçları, Civciv performansı, Kan parametreleri i

6 ABSTRACT Master Thesis EFFECT OF EGG SHELL COLOUR AND EGG WEIGHT OF BROILER PARENT STOCKS ON HATCHING RESULTS, CHICK PERFORMANCE AND SOME STRES INDICATORS Mustafa Duman Gaziosmanpaşa University Graduate School of Applied Science Department of Animal Science Supervisor: Assc. Prof. Ahmet ŞEKEROĞLU The present study was conducted to investigate the effect of egg shell colour and egg weight of broiler parent stocks on hatching results, chick performance and some stress indicators. In the experiment, eggs were grouped into 3 egg weight class ( ,0 g; g and g) and 3 egg shell colour class (E<80.00; E: and E>83.50). Animal material for experiment was broilers which were obtained from 1080 eggs, 120 eggs for each group. After incubation process, experiment was established using three egg shell colours and three egg weights with three replicates. Each replicate had 25 animal. A total of 675 Ross 308 broilers were taken into rearing period. Hatching egg weight was significantly affected egg shell thickness (P<0.05), blood trigliserit value (P<0.05), 18 th incubation day egg weight losses (P<0.01), hatchability of fertile eggs (P<0.01), hatchability (P<0.01), 0 th and 7 th days chick live weight (P<0.01), fresh carcass yields and cooled carcass yields (P<0.01). Hatching egg shell colour was significantly effected that: fertility (P<0.05), hatchability of fertile eggs (P<0,05), hatchability (P<0.05), 14 th and 21 st days chick live weight (P<0.05) egg shell thickness (P<0.01), 7 th and 35 th days chick live weight (P<0.01), blood trigliserit value (P<0.01). In conclusion; it can be mentioned that the dark shell colour eggs and medium weight eggs gave better results in term of studied factors in the experiment. 2010, 69 pages Key Words: Broiler, Egg shell Colour, Egg weight, hatching results, Chick performance, Blood parameters ii

7 ÖNSÖZ Bu çalışmanın planlanmasından sonuçlandırılmasına kadar her aşamasında bana yardım eden ve yol gösteren danışmanım Sayın Doç. Dr. Ahmet ŞEKEROĞLU na sonsuz saygı ve teşekkürlerimi sunarım. Tez çalışmam sırasında her türlü katkılarından dolayı bölüm başkanı Sayın Prof. Dr. Zafer ULUTAŞ a, bölümümüzün tüm değerli elemanlarına, tezin yürütülmesi sırasında maddi katkı sağlayan GOÜ Bilimsel Araştırmalar Projeleri Komisyonu Başkanlığına, denemenin yürütülmesi ve materyal yumurtaların sağlanmasına olanak sağladıkları için FATPİLİÇ A.Ş. ye, kuluçkahane sorumlusu Sayın Vet. Hek. Aykut KUZLAK a, laboratuar analizlerinde yardımını esirgemeyen Sayın Doç. Dr. M. Şükrü GÜLAY a, Sayın Eren BAYRAKTAR, Merve DİKTAŞ ve tüm son sınıf öğrencilerine, deneme süresince manevi desteklerini esirgemeyen Esra ÖZER e ve çalışmalarım sırasında desteklerini esirgemeyen aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Mustafa DUMAN 07/2010 iii

8 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET i ABSTRACT.ii ÖNSÖZ iii İÇİNDEKİLER...iv ŞEKİLLER DİZİNİ v ÇİZELGELERDİZİNİ vii 1. GİRİŞ 1 2. LİTERATÜR ÖZETLERİ Kuluçkalık Yumurta Ağırlığının Kuluçka Özelliklerine Etkisi Kuluçkalık Yumurta Ağırlığının Civciv Performansına Etkisi Yumurta Kabuk Renginin Bazı Özellikler Üzerine Etkisi MATERYAL ve METOT Materyal Hayvan Materyali Yem materyali Metot Deneme Gruplarının Oluşturulması Kuluçka işlemi Kuluçka sonuçlarının belirlenmesi Denemenin kurulması ve yetiştirme periyodu Kesim ve Karkas ölçümleri İstatistiki Analizler BULGULAR Kuluçka sonuçları Yumurta ağırlık kaybı Yumurta kabuk kalınlığı Kuluçka embriyo ölümleri Döllülük oranı Çıkış Gücü Kuluçka Randımanı Performans Özellikleri Gelişme Özellikleri Başlangıç canlı ağırlıkları gün civciv canlı ağırlıkları gün civciv canlı ağırlıkları gün piliç canlı ağırlıkları gün piliç canlı ağırlıkları gün piliç canlı ağırlıkları gün piliç (Kesim yaşı) canlı ağırlıkları Yaşama Gücü Yem Değerlendirme Oranları gün yem değerlendirme oranları gün yem değerlendirme oranları 42 iv

9 gün yem değerlendirme oranları Karkas özellikleri ve karkas parça ağırlıkları Sıcak karkas randımanı Soğuk karkas randımanı Göğüs eti ağırlığı But eti ağırlığı Kanat ağırlığı Sırt ağırlığı Boyun ağırlığı Göğüs eti renk (E) değeri Göğüs eti ph değeri İç organ Ağırlıkları Karaciğer ağırlığı Kalp ağırlığı Dalak ağırlığı Abdominal yağ ağırlığı Kan parametreleri Kan glikoz düzeyi Kan Total kolesterol düzeyi Kan trigliserit düzeyi TARTIŞMA VE SONUÇ..60 KAYNAKLAR...65 ÖZGEÇMİŞ.. 69 v

10 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil Sayfa Şekil Farklı kabuk rengine sahip yumurtaların üzerinde bulunan S. Aureus bakterisinin aydınlık ve karanlıktaki yaşama güçleri...15 Şekil g grubu yumurtalardan koyu, orta ve açık renkli gruplarının kuluçka işlemi öncesi görünümü vi

11 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge Sayfa Çizelge Japon Bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) yumurta ağırlık gruplarına göre civciv çıkış ağırlığı değerleri (Yıldırım ve Yetişir, 1998) 4 Çizelge New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında yumurta ağırlığının kuluçka randımanı ve 0. gün civciv ağırlıklarına etkisi (Witt ve Schwalbach, 2004).5 Çizelge Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) kuluçkalık yumurta ağırlığının kuluçka özelliklerine etkisi (%) (Toplu ve ark., 2007)...6 Çizelge Kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının kuluçka özellikleri üzerine etkisi (%) (Çağlayan ve ark., 2009)... 7 Çizelge Kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının, çıkım ağırlığı ve yumurta ağırlık kaybı üzerine etkisi (Çağlayan ve ark., 2009)...8 Çizelge Bıldırcınlarda kuluçkalık yumurta ağırlığının 42. gün canlı ağırlığa, yemden yararlanma oranına ve ölüm oranlarına etkisi (Petek ve ark., 2003)...9 Çizelge New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında kuluçkalık yumurta ağırlığının 46. gün canlı ağırlık, günlük canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma üzerine etkisi (Witt ve Schwalbach, 2004)...10 Çizelge Japon bıldırcınlarında kuluçkalık yumurta ağırlığının (g) kuluçka sonrası 0-6 hafta yem tüketimleri ve yaşama gücüne olan etkisi (Nazlıgül ve ark., 2005)...10 Çizelge Japon bıldırcınlarında kuluçkalık yumurta ağırlığının (g), Haftalık ortalama canlı ağırlık değerleri (g) üzerine etkisi (Nazlıgül ve ark., 2005)...11 Çizelge Yumurta kabuk renginin yumurta kabuk kalınlığına ve yumurtanın içinden geçen ışığın dalga boyuna etkisi (Shafey ve ark., 2004) 12 Çizelge Yumurta kabuk renginin yumurta ağırlığı, yumurta kabuk ağırlığı ve yumurta kabuk kalınlığına etkisi (Shafey ve ark., 2005) 13 Çizelge Yumurta kabuk renginin; yumurta ağırlığı (g), yumurta ağırlık kaybı (%), embriyo ağırlığı (g), embriyo ağırlığı (%) ve günlük embriyo ağırlık kazancı (mg/gün) üzerine etkisi (Shafey ve ark., 2005) Çizelge Yumurta kabuk renginin; döllülük oranı (%), kuluçka randımanı (%), erken embriyo ölümleri (%), geç embriyo ölümleri (%), kabuk altı, canlı civciv (%), kabuk altı, ölü civciv (%) ve civciv çıkım ağırlığı (g) üzerine etkisi (Shafey ve ark., 2005) 13 Çizelge Denemede kullanılan yemlerin kompozisyonları..17 Çizelge Kuluçka işlemine tabii tutulan yumurta sayıları ve grupları Çizelge Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığına göre denemeye alınan yumurtaların ortalama yumurta kabuk renkleri...18 Çizelge Yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığına göre denemeye alınan yumurtaların ortalama ağırlığı.19 Çizelge Kuluçka işleminin 18. gündeki yumurta ağırlık kayıpları (g) 24 Çizelge Kuluçka işleminin 18. gündeki yumurta ağırlık kayıpları (%)..25 Çizelge Kuluçkalık yumurtaların ortalama kabuk kalınlıkları (mm).26 Çizelge Kuluçka işlemi sırasında oluşan erken dönem (1-6 gün) vii

12 Embriyonik ölümler.27 Çizelge Kuluçka işlemi sırasında oluşan orta dönem (7-17 gün) embriyonik ölümler..28 Çizelge Kuluçka işlemi sırasında oluşan geç dönem (18-21 gün) embriyonik ölümler.28 Çizelge Kuluçka işlemi sırasında oluşan toplam (0-21 gün) embriyonik ölümler. 29 Çizelge Döllülük oranı (%). 30 Çizelge Çıkış Gücü (%)..31 Çizelge Kuluçka Randımanı (%).32 Çizelge gün civciv canlı ağırlıkları (g)...33 Çizelge gün civciv canlı ağırlıkları (g)...34 Çizelge gün canlı ağırlık (g)..35 Çizelge gün canlı ağırlık (g)..36 Çizelge gün canlı ağırlık (g).37 Çizelge gün canlı ağırlık (g).38 Çizelge gün (Kesim yaşı) canlı ağırlık (g)..39 Çizelge Yaşama gücü(%) 40 Çizelge gün yem değerlendirme oranı (gyem/gcaa) Çizelge gün yem değerlendirme oranı (gyem/gcaa)...42 Çizelge gün yem değerlendirme oranı (gyem/gcaa).43 Çizelge Sıcak karkas randıman (%).44 Çizelge Soğuk karkas randımanı (%)..45 Çizelge Göğüs eti ağırlığı (%).46 Çizelge But ağırlığı (%)...47 Çizelge Kanat ağırlığı (%)...48 Çizelge Sırt ağırlığı (%)...49 Çizelge Boyun ağırlığı (%).50 Çizelge Derili göğüs eti renk (E) değeri..51 Çizelge Göğüs eti ph değeri 52 Çizelge Karaciğer ağırlığı (%).53 Çizelge Kalp ağırlığı (%).54 Çizelge Dalak ağırlığı (%)...55 Çizelge Abdominal yağ ağırlığı (%) 56 Çizelge Kan glikoz düzeyi ((mg/dl)..57 Çizelge Kan kolesterol düzeyi ((mg/dl) 58 Çizelge Kan trigliserit düzeyi ((mg/dl)..59 viii

13 1 1. GİRİŞ Tavukçuluk sektörü Türkiye de 1960 lı yıllarda gelişmeye başladı. Tavukların jenerasyon aralığının kısa olması ve yedikleri yemleri hızlı ve etkili bir biçimde hayvansal ürüne dönüştürmeleri bu alandaki gelişmeleri hızlandırmıştır (Çelebi, 2003). Tavukçuluk işletmelerinin kuruluşundaki hızlı artışa paralel olarak damızlık/kuluçkahane işletmeleri de benzer bir değişim geçirmiştir (Erensayın, 1991). Bu gelişmelerin sonucunda üretimin ilk aşaması olan damızlık sürü oluşturulması ve kuluçkacılıkta etkili faktörlerin belirlenip geliştirilmesi önem kazanmıştır. Kuluçka sonuçlarına ve civciv performansı üzerine genetiksel ve çevresel faktörler etki etmektedir. Bu faktörler; yumurtaların depolanma süresi, genetik faktörler, yumurta iç ve dış kalite özellikleri, beslenme, damızlık hayvanların canlı ağırlığı, damızlık yaşı, mevsim, yetiştirme sistemi ve sağlık koşullarıdır (Sarıca ve ark., 2003; Roberts ve Nolan, 1997). Ayrıca yumurta kabuk rengi ve yumurta ağırlığı da yumurta kalite özellikleri arasında olup kuluçka sonuçları ve civciv performansı üzerine etkili olan faktörlerdendir (Shanawany, 1987). Bu faktörlerden yumurta ağırlığının kuluçka özelliklerine ve civcivin performansına etkisini araştıran bir çok çalışma yürütülmüştür (Proudfoot ve Hulan,1981; Testik ve Köfteci, 1989; Witt de ve Schwalbach, 2004; Abiola ve ark., 2008; Elibol ve Brake, 2008). Ancak damızlık tavuklarda ve ticari yumurtacılarda yumurta kabuk rengi kalıtsal bir özelliktir ve bu konuda fazla çalışma yürütülmemiştir. Ancak son yıllarda kabuk rengini veren pigmentlerin antioksidan özeliklerinden dolayı dikkate değer bir konu haline gelmiştir (Stocker ve ark., 1987; Kaur ve ark., 2003). Kanatlı hayvanlarda yumurta ağırlığı ile kuluçka sonuçları arasında da önemli ilişkiler bulunmaktadır. Yumurta ağırlığı çıkış gücü, kuluçka süresi, embriyonik ölümler, çıkış ağırlığı ve çıkış sonrası gelişmeyi doğrudan etkilemektedir (Altan, 1995). Bu nedenle çok ağır ve çok hafif yumurtalar kuluçkalık yumurta olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez (Özen, 1989). Kuluçkalık yumurta ağırlığının g ağırlık sınırları içerisinde olması istenir (Türkoğlu ve ark., 1997). Düşük yumurta ağırlığı çıkış

14 2 gücünün artmasına, yüksek yumurta ağırlığı ise çıkış gücünde düşüşlere neden olmaktadır. Ayrıca hafif yumurtalardan çıkan civcivlerin ağırlığı düşük olduğu için bu civcivlerde yaşama gücünün de düşük olduğu bilinmektedir. Buna ilaveten, civciv ağırlıkları ile hayvanların ileriki yaşlarındaki gelişme düzeyleri arasında pozitif korelâsyonlar bulunmaktadır. Kuluçkalık yumurtalar seçilirken yumurta ağırlığının dikkate alınmasıyla, gelecek jenerasyonlardaki bireylerin yumurta ağırlıkları da büyük oranda belirlenebilmektedir (Uluocak, 1991). Kuluçka sonuçlarını ve civciv performansını etkileyen bir diğer faktör ise yumurta kabuk rengidir. Yumurtanın üreme kanalında kaldığı süre zarfında yumurta kabuğu oluşmaya başladığı andan itibaren kabuk bezlerinin salgıladığı biliverdin, çinko şelat ve proprin pigmentleri kabuğun yapısına katılmaya başlar (Butcher ve Miles, 1995). Mavi kabuklu yumurtalarda biliverdin, Çinko şelat ve prototrombin, mavi-yeşil yumurtalarda ise sadece biliverdin ve Çinko şelat pigmenti bulunur. Ancak kahverengi yumurtalarda üç pigmentinde olmasına rağmen prototrombin miktarının daha yüksek olduğu belirtilmektedir (Kennedy ve Vevers, 1973; Kennedy ve Vevers, 1976; Schwartz ve ark., 1980). Prototrombin pigmentinin yoğunluğuna göre yumurta rengi açık krem renginden koyu kahverengine kadar farklılık gösterir. Bilindiği gibi kahverengi yumurtalarda yumurta kabuk renginin açık veya koyu olması kuluçka sonuçları ile ilişkilidir. Aynı damızlık sürüden alınan yumurtalardan koyu renkli olanlar, açık renkli olanlara göre daha iyi kuluçka sonuçları vermektedir (Erensayın, 1991). Yumurta kabuk rengini oluşturan pigmentlerden biliverdinin antioksidan; proprin ve türevlerinin fotodinamik antibakteriyel ve prototrombinin yumurta kabuk kırılma direncini artırıcı etkileri vardır. Yumurta kabuğunda bulunan biliverdin miktarı annenin yumurta antioksidan kapasitesinin bir göstergesidir (Kaur ve ark., 2003; Ishikawa ve ark. 2010; Solomon, 1987). Ayrıca sağlıklı tavuklar koyu kabuk rengine sahip yumurta yumurtlar ve koyu yumurtaların yumurta sarısı antikor (IgY) seviyesi yüksektir. Yumurta rengi, yumurtadaki IgY seviyesini doğrudan etkilemektedir. Bu sayede koyu

15 3 kabuk renkli yumurtalardan çıkan civcivlerin kalitesi yüksek olmaktadır (Moreno ve ark., 2004). Son yıllarda damızlık hayvanlarda verim artışı ve kuluçkahane yönetiminde büyük ilerlemeler sağlanmıştır. Damızlık tavuklarda yumurta ağırlığının kuluçka sonuçlarına ve performansa etkisi yeterince araştırılmıştır. Ancak günümüzde yumurta kabuk rengini veren pigmentlerin antioksidan özellikleri önem kazanmaya başlamıştır. Bu nedenle çalışmada yumurta ağırlığı ve yumurta kabuk rengi birlikte ele alınarak kuluçka sonuçlarına, etlik piliçlerin performansına ve stres faktörlerine etkileri araştırılmıştır.

16 4 2. LİTERATÜR ÖZETLERİ 2.1. Kuluçkalık Yumurta Ağırlığının Kuluçka Özelliklerine Etkisi Farklı kanatlı türlerinde yapılan çalışmalarda yumurta ağırlığının kuluçka özellikleri üzerine etkili olduğunu veya etkisinin olmadığını bildiren çalışmalar mevcuttur. Yıldırım ve Yetişir (1998) in Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) yumurta ağırlığının civciv çıkış ağırlığına etkilerini araştırdıkları çalışmanın sonuçları Çizelge de verilmiştir Çizelge Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) yumurta ağırlık gruplarına göre civciv çıkış ağırlığı değerleri (Yıldırım ve Yetişir, 1998). Yumurta Ağırlığı (g) N Civciv Çık. Ağr.(g) X±Sx 11,0-11, ,98±0,044 a 12,0-12, ,56±0,049 b 13,0-13, ,39±0,059 c P * *Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki farklılık istatistikî olarak önemlidir (P<0,01). Araştırmacılar yumurta ağırlığı arttıkça civciv çıkış ağırlığının da arttığını belirtmişlerdir. Bu çıkış ağırlığı artışının istatistikî farklılık oluşturduğunu saptamışlardır (P<0,01). Özcan ve ark. (2001), kuluçkalık yumurta ve çıkım ağırlıklarının Japon bıldırcınlarının büyüme performansı üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmada; kuluçkalık yumurtalar ağırlıklarına göre A grubu (<10,00 g), B grubu (10,00-10,99 g), C grubu (11,00-11,99 g) ve D grubunun (>12,00 g) çıkım ağırlıkları sırasıyla 6,28 g, 7,10 g, 7,67 g ve 8,54 g olarak belirlemişlerdir. Yumurta ağırlığının civciv çıkım ağırlığı üzerine etkisinin önemli olduğunu belirtmişlerdir (P<0,05). Petek ve ark. (2003) bıldırcın yumurtalarında yaptıkları çalışmada küçük (<10.51 g), orta (10,51-11,50 g), büyük (11,51-12,50 g) ve jumbo (>12,51 g.) ağırlıktaki

17 5 yumurtaların kuluçka randımanı ve çıkış gücüne etkilerini araştırmışlardır. Yumurta ağırlıklarına göre çıkış gücünü sırasıyla %91,70; %95,30; %95,69 ve %96,56; kuluçka randımanını sırasıyla %79,43; %85,83; %86,16 ve %88.96 olarak tespit etmişlerdir. Araştırmacılar küçük (<10,51 g) yumurtaların çıkış gücü ve kuluçka randımanının orta (10,51-11,50 g), büyük (11,51-12,50 g) ve jumbo (>12,51 g) yumurtalara göre daha düşük olduğunu bildirmişlerdir (P < 0,05). Ancak orta (10,51-11,50 g), büyük (11,51-12,50 g) ve jumbo (>12,51 g) yumurtaların kuluçka randımanları ve çıkış güçleri arasındaki farklılığın istatistikî olarak önemsiz olduğunu bildirmişlerdir (p>0,05). Witt de ve Schwalbach (2004), New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında kuluçkalık yumurta ağırlığının kuluçka sonuçlarına etkisini araştırmışlardır. Yumurtayı ağırlıklarına göre orta (43-50 g) ve büyük (51-60) g olarak belirlemişlerdir. Buna göre yapılan araştırmanın sonuçlarını Çizelge deki gibi saptamışlardır. Çizelge New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında yumurta ağırlığının kuluçka randımanı ve 0. gün civciv ağırlıklarına etkisi (Witt de ve Schwalbach, 2004). New Hampshire Rhode Island Red Yumurta Büyük Orta Büyük Orta Ağırlığı Kuluçka 81,5 76,1 92,6 81,5 randımanı (%) 0. gün civciv ağırlığı (g) 42,0 a ± 0,4 34,6 b ± 0,3 40,9 a ± 0,3 33,8 b ± 0,4 P * * *Aynı satırda aynı ırk için farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki fark önemlidir (P<0,05). Hassan ve ark. (2005), yaptıkları çalışmada deve kuşu yumurtalarında yumurta ağırlığının kuluçka randımanına etkilerini araştırmışlardır g, 1451 g g ve >1650 g yumurta ağırlıklarında kuluçka randımanlarını sırasıyla %27,3; %22,0 ve %26,8 olarak tespit etmişlerdir. Çalışma sonuçlarına göre yumurta ağırlıklarının kuluçka randımanına etkisinin önemli olduğunu belirtmişlerdir (p 0.05). Nazlıgül ve ark. (2005), Japon bıldırcınlarıyla yaptıkları çalışmada (Coturnix Coturnix Japonica) kuluçkalık yumurta ağırlığının civciv çıkış ağırlığına etkisini araştırmışlardır.

18 6 Araştırmada hafif (<10 g), orta ağır (10-12 g) ve ağır (>12 g) şeklindeki üç farklı yumurta ağırlık grubundan civciv çıkış ağırlığını sırası ile 7,3 0,08 g, 8,3 0,03 g ve 9,3 0,06 g olarak saptamışlardır. Araştırmacılar yumurta ağırlığı arttıkça civciv çıkış ağırlığının da arttığını gözlemlemişler ve bu farklılığın istatistikî olarak önemli olduğunu belirtmişlerdir (P<0,001). Toplu ve ark. (2007), Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) kuluçkalık yumurta ağırlığı ve depolama süresinin kuluçka özellikleri ve civciv çıkış ağırlığı üzerine etkileri hakkında yaptıkları çalışmada kuluçkalık yumurta ağırlığının, döllülük oranına, kuluçka randımanına, çıkış gücüne ve erken, orta ve geç dönem embriyo ölümleri üzerine etkisinin istatistikî olarak önemsiz olduğunu saptamışlardır (P> 0,05) (Çizelge 2.1.3). Çizelge Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) kuluçkalık yumurta ağırlığının kuluçka özelliklerine etkisi (%) (Toplu ve ark. 2007). Yumurta Ağırlık grupları <11,5 g 11,5-12,5 g >12,5g P Döllülük Oranı 83,00 82,49 81,62 Kuluçka Randımanı 76,50 78,21 74,26 Çıkış Gücü 92,17 94,81 90,99 Erken Dönem Embriyo Ölümleri 2,41 0,94 4,50 Önemsiz Orta Dönem Embriyo Ölümleri 2,41 1,42 1,80 Geç Dönem Embriyo Ölümleri 3,01 2,83 2,70 Abiola ve ark. (2008) broylerlerde kuluçkalık yumurta ağırlığının, kuluçkada yumurta ağırlık kaybı ve kuluçka randımanı üzerine etkilerini araştırmışlardır. Yumurta ağırlık gruplarını küçük (41,09-50,97 g), orta (50,98-57,39 g) ve büyük (57,40-69,64 g) olarak belirlemişlerdir. 18. günde yapılan tartımlarda % ile en düşük ağırlık kaybı büyük (57,40-69,64 g) yumurtalardan, en yüksek ağırlık kaybı ise %11,57 ile orta (50,98-57,39 g) ağırlıktaki yumurtalarda tespit etmişlerdir. En yüksek kuluçka randımanı %96,67 ile orta (50,98-57,39 g) yumurtalardan, en düşük kuluçka randımanı ise %82,88 ile büyük (57,40-69,64 g) yumurtalarda tespit etmişlerdir.

19 7 Elibol ve Brake (2008), yaptıklar çalışmada yumurta ağırlıklarını hafif (~62,4 g), orta (~65,4 g) ve ağır (~68,9 g) olarak belirledikleri yumurta ağırlıklarının kuluçka randımanına etkisini araştırmışlardır. Çalışma sonucunda sırasıyla kuluçka randımanlarını %86,34; %88,29 ve %89,44 olarak tespit etmişlerdir. Ağır ve orta yumurtaların kuluçka randımanları arasındaki farklılığın istatistikî olarak önemsiz olduğunu, hafif yumurtaların kuluçka randımanının orta ve ağır yumurtalara göre düşük olduğunu bildirmişlerdir ( P<0,05). Çağlayan ve ark. (2009), kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının, çıkım ağırlığına, yumurta ağırlık kaybına ve kuluçka sonuçları üzerine etkilerini araştırdıkları çalışmada yumurta ağılığının kuluçka randımanına ve döllülük oranına etkisinin istatistikî olarak önemli olduğunu (P<0,05), fakat çıkış gücü ve embriyonik ölümlere etkisinin önemsiz olduğunu bildirmişlerdir (P>0,05). Ayrıca yumurta ağırlığının, yumurta ağırlık kaybı ve çıkım ağırlığına etkisinin istatistikî olarak önemli olduğunu belirtmişlerdir (P<0,01) (Çizelge ve Çizelge 2.1.5). Çizelge Kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının kuluçka özellikleri üzerine etkisi (%) (Çağlayan ve ark. 2009). Ağırlık Kuluçka Döllük oranı Çıkış gücü (%) Embriyonik grupları (g) randımanı (%) (%) Ölümler (%) <18 38,46c 53,85d 71,43 28,57 18,00-18,99 62,03b 72,15cd 85,96 14,04 19,00-19,99 67,06b 80,59bc 83,21 16,79 20,00-20,99 67,86b 80,36bc 84,44 15,56 21,00-21,99 76,44a 86,67ab 88,21 11,79 22,00-22,99 79,78a 89,89a 88,75 11,25 23,00 55,88bc 70,59cd 79,17 20,83 Ortalama 69,30 81,11 85,44 14,56 P * * Önemsiz Önemsiz *: P<0,05. Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasında fark önemlidir (P<0.05).

20 8 Çizelge Kaya kekliklerinde (A. graece) yumurta ağırlığının, çıkım ağırlığı ve yumurta ağırlık kaybı üzerine etkisi (Çağlayan ve ark. 2009). Ağırlık grupları (g) Yumurta Ağırlık kaybı (%) Çıkım Ağırlığı (g) <18 11,18e 11,47g 18,00-18,99 9,84e 12,43f 19,00-19,99 11,84e 13,12e 20,00-20,99 14,45d 13,98d 21,00-21,99 17,30c 14,51c 22,00-22,99 20,44b 15,07b 23,00 26,53a 15,94a Ortalama 15,48 13,81 P ** ** ** : Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasında fark çok önemlidir (P<0,01). Dere ve ark. (2009), Japon bıldırcınları (Coturnix Coturnix Japonica) ile yaptıkları çalışmada <10 g, g, g, >12 g yumurta ağırlık gruplarında kuluçka randımanlarını sırasıyla % 65,67; 72,48; 73,68 ve 76,18; döllülük oranını sırasıyla % 73,28; 84,07; 83,15 ve 87,02 olarak tespit etmişlerdir. Bu sonuçlara göre yumurta ağırlığının döllülük oranına etkisinin istatistikî olarak önemli olduğunu bildirmişlerdir (P<0,05). En hafif yumurtaların döllülük oranının düşük fakat istatistikî farklılık oluşturmadığını belirtmişlerdir. Ayrıca yumurta ağırlığı azaldıkça kuluçka randımanının da azalmakta olduğu ve bu farklılığın istatistikî olarak önemli olduğunu bildirilmiştir (P<0,05) Kuluçkalık Yumurta Ağırlığının Civciv Performansına Etkisi: Proudfoot ve Hulan (1981), yaptıkları çalışmada; erkek ve dişi broylerlerin 48. gündeki canlı ağırlıklarının yaklaşık olarak kuluçkalık yumurta ağırlığındaki her 1 g artış karşısında 12 g daha fazla olduğunu belirlemişlerdir. Tullett, (1987), yaptığı çalışmada kuluçkalık yumurta ağırlığının yaşama gücü ve yem değerlendirme oranına etkisinin olmadığını bildirmiştir.

21 9 Testik ve Köfteci (1989), etlik piliçlerde kuluçkalık yumurta ağırlığının civciv çıkış ağırlığına etkisinin olduğunu, ancak performansa herhangi bir etkisinin olmadığını bildirmişlerdir. Yıldırım ve Yetişir (1998), Japon bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) yumurta ağırlığının civciv çıkış ağırlığına etkilerini araştırmışlardır. Japon bıldırcınlarında 11,0-11,9 g, 12,0-12,9 g, ve 13,0-13,9 g ağırlığındaki yumurtalardan elde edilen bıldırcın civcivlerinin 6. hafta canlı ağırlıklarını sırasıyla 178,16; 182,92 ve 181,32 g olarak saptamışlardır. Sonuç olarak yumurta ağırlığının 6. hafta canlı ağırlık üzerine etkisinin önemsiz olduğunu belirtmişlerdir (P>0,05). Petek ve ark. (2003), bıldırcın yumurtalarında yaptıkları çalışmada yumurta ağırlıklarını küçük (<10,51 g), orta (10,51-11,50 g) büyük (11,51-12,50 g) ve jumbo (>12,51 g) olarak belirlemişler ve 42. gün canlı ağırlıkları, yemden yararlanma oranları ve ölüm oranları üzerine yumurta ağırlığının etkilerini araştırmışlardır. Elde edilen sonuçlar Çizelge de verilmiştir. Çizelge Bıldırcınlarda kuluçkalık yumurta ağırlığının 42. gün canlı ağırlığa, yemden yararlanma oranına ve ölüm oranlarına etkisi (Petek ve ark., 2003). 42. gün canlı Yemden Yumurta ağırlıkları Ölüm oranları ağırlık yararlanma oranı Küçük (<10,51 g) 180,7±1,40 b 3,12 7,43 a Orta (10,51-11,50 g) 183,3±1,93 b 3,01 2,65 b Büyük (11,51-12,50 g) 191,3±1,57 a 2,86 3,95 b Jumbo (>12,51 g) 192,8±1,82 a 3,01 1,17 b P ** * * : P<0,05 ** : P<0,01. Aynı sütunda farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki farklılık istatistikî olarak önemlidir. Yumurta ağırlığı arttıkça 42. gün canlı ağırlığının da arttığını ve gruplar arasındaki farklılığın istatistikî olarak çok önemli olduğunu bildirmişlerdir (P<0,01). Ayrıca küçük yumurtalardan elde edilen civcivlerin ölüm oranı diğer gruplara göre çok yüksek olduğunu tespit etmişlerdir (P<0,05).

22 10 Witt de ve Schwalbach (2004), New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında kuluçkalık yumurta ağırlığının 42. gün canlı ağırlık, günlük canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma oranı üzerine etkisini araştırmışlardır. Bu araştırmanın sonuçları Çizelge de verilmiştir. Çizelge New Hampshire ve Rhode Island Red tavuklarında kuluçkalık yumurta ağırlığının 46. gün canlı ağırlık, günlük canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma üzerine etkisi (Witt de ve Schwalbach, 2004). New Hampshire Rhode Island Red Yumurta Ağırlığı Büyük (51-60 g) Orta (43-50 g) Büyük (51-60 g) Orta (43-50 g) 42. gün CA (g) 703 a ± a ± a ± b ± 14 Günlük CAA (g/gün) 15,8 a ± 0,5 15,2 a ± 0,5 12,9 a ± 0,3 13,9 b ± 0,3 Yemden yararlanma oranı (gyem/gcaa) 2,45 2,31 2,48 2,34 *Aynı satırda aynı ırk için farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki fark önemlidir (P<0,05). CA: Canlı Ağırlık, CAA: Canlı Ağırlık Artışı. Bu çalışmanın sonuçlarına göre araştırıcılar, kuluçkalık yumurta ağırlığının New Hampshire ırkında 42. gün canlı ağırlık, günlük canlı ağırlık artışı ve yemden yararlanma oranları üzerine etkisinin istatistikî olarak önemsiz olduğunu (P>0,05) belirtmişlerdir. Ancak Rhode Island Red ırkında kuluçkalık yumurta ağırlığının 42. gün canlı ağırlık ve günlük canlı ağırlık artışı üzerine etkisinin önemli (P<0,05), yemden yararlanma üzerine etkisinin önemsiz (P>0,05) olduğunu bildirmişlerdir. Nazlıgül ve ark. (2005), Japon bıldırcınlarında kuluçkalık yumurta ağırlığının kuluçka sonrası büyüme performansı ve yaşama gücüne olan etkisini ortaya koymak için yaptıkları çalışmada Çizelge ve Çizelge deki sonuçları bulmuşlardır. Çizelge Japon bıldırcınlarında kuluçkalık yumurta ağırlığının (g) kuluçka sonrası 0-6 hafta yem tüketimleri ve yaşama gücüne olan etkisi (Nazlıgül ve ark., 2005). Yumurta Ağırlık Grupları Hafif (<10 g) Orta Ağır (10-12 g) Ağır (>12 g) P 0-6. hafta yem. Tük. 701,36 641,37 685,56 Yaşama Gücü (%) 100,0 a 89,2 b 97,6 a * * Aynı satırda aynı farklı harflerle gösterilen değerler arasındaki fark önemlidir (P < 0,05).