Mesleki Arapça Dersi Öğretim Programına Yönelik Öğretmen Görüşleri

Transkript

1 Mesleki Arapça Dersi Öğretim Programına Yönelik Öğretmen Görüşleri Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZCAN Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Mütercim-Tercümanlık Bölümü Özet Mesleki Arapça öğretim programı 2011 yılında Talim Terbiye Kurulu tarafından oluşturulan bir komisyon tarafından hazırlatılmış ve uygulanmaya başlanmıştır. Bu çalışmada Mesleki Arapça dersini yürüten öğretmenlere programa ilişkin görüşlerini almak üzere bir anket uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucu Mesleki Arapça öğretim programı için çeşitli eleştirilerde ve önerilerde bulunulmuştur. Bu konuda yapılacak çalışmalar için araştırmacılarda tavsiyeler verilmiştir ve ileride hazırlanacak yeni bir program için öngörüler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Mesleki Arapça Dersi Öğretim Programı, Arapça Öğretimi, Öğretim Programı, Program Değerlendirme Teacher Thoughts for Vocational Arabic Course Syllabus Abstract Vocational Arabic course syllabus has been prepared by a committee formed by Board of Education in 2011 and have been implemented. In this study, a questionnaire was administered to obtain their views on the syllabus to teachers who hold the vocational Arabic courses. After the results of analysis, a variety of criticism and suggestions were made for vocational Arabic syllabus. At the end of the study, some recommendations for further studies have been given and some forecasts are provided for the new syllabus that will be prepared in the future. Keywords: Vocational Arabic Course Syllabus, Arabic Teaching, Syllabus, Teacher Thoughts 52

2 Giriş Öğretim programı, eğitim programının içerisinde, büyük bir yere sahiptir. Belli bir öğretim basamağındaki çeşitli sınıf ve derslerde okutulacak konuları, kazanılacak hedefleri, her dersin sınıflara göre haftada kaç saat okutulacağını ve öğretim metotlarını, tekniklerini gösteren bir kılavuzdur (Büyükkaragöz, 1997). Bir ders süresi içinde planlanan hedeflerin öğrenciye nasıl kazandırılacağını gösteren tüm etkinliklerin yer aldığı plana ders programı denir. Ders programıyla birlikte, öğretim programında yer alan esaslar öğrenci davranışına dönüştürülür. Iṁam-Hatip ve Anadolu Iṁam-Hatip Liselerinde okutulan bütün meslek dersleri içerik bakımından Arapça ile yakından ilgilidir. Hangi meslek dersi olursa olsun içerdiği kavram ve terimler Arapça olarak ifade edilir. Bu kavram ve terimlerin anlaşılması, Kur an ayetleri ve Hz. Peygamber in hadislerinin tam manası ile kavranması Arapça dersinin yardımıyla olur. Bu durum, Arapçanın imam hatip ve Anadolu imam hatip liselerinde içerik bakımından bir meslek dersi olarak okutulmasının zorunluluğunu ortaya koymaktadır (TTKB, 2011). Arapça öğretimi için Türkiye de çeşitli öğretim programı hazırlatılmış ve Talim Terbiye Kurulu tarafından kabul edilerek yayımlanmıştır. İmam Hatip Liselerindeki meslek derslerinden biri olarak kabul edilen Arapça için ilk olarak 6 Ağustos 1973 yılında 3,5 sayfa içerisinde sunulan müfredat; amaçlar ve genel açıklamalardan sonra iki sayfa olarak 1, 2, 3 ve 4. sınıflar için ayrı ayrı ders başlıkları altında tamamen dilbilgisi konularına göre düzenlenmiştir. Dolayısıyla hazırlanan ders kitaplarının konu başlıkları da dilbilgisi konularından oluşmaktadır tarihinde kabul edilen ve 5 sayfadan oluşan İmam Hatip Lisesi orta ve lise kısmı öğretim programı incelendiğinde ilk üç sayfada Arapça öğretimi ile ilgili açıklamalar ile Arapça dersinin genel amaçları verilmiştir. Sonraki iki sayfada ise Arapça dersiyle ilgili çerçeve program verilmiştir. Bu programda konu başlıkları verilmemiştir, bunun yerine kitapların nasıl olması gerektiği maddeler halinde belirtilmiştir. Çerçeve program orta kısmın her sınıfında 250'şer, lise kısmında ise her sınıfta kelime öğretmeyi hedeflemiştir. 53

3 İmam Hatip Liselerindeki öğretim süresinin hazırlık artı üç yıl olmak üzere değiştirilmesi ile birlikte yeni bir programa ihtiyaç duyulmuş ve tarihinde 43 sayfalık Arapça Dersi Öğretim Programı kabul edilmiştir. Daha önce hazırlanan programlara göre oldukça kapsamlı olan bu programın girişinde özel ve genel amaçlardan sonra, dersin içeriği, temel becerilerin öğretilmesi ve işlenişle ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Ardından hazırlık sınıfı ders programı ünite/konular, dilbilgisi/yapı ve etkinlikler başlığı altında 13 sayfa olarak bir çizelge halinde sunulmuştur. Bu şekildeki sunum, Arapça dersi öğretim programında bir ilk oluşturmaktadır. Ne var ki, aynı programda lise 1, 2 ve 3. sınıflar için aynı yöntem kullanılmayarak bu sınıfların programları 39 konu başlığı ve 53 dilbilgisi başlığı verilerek herhangi bir açıklamada bulunulmadan geçiştirilmiştir. Bu programın uygulanması sırasında İrfan Işık tarafından bir yüksek lisans tezi hazırlanarak bu program incelenmiştir. Bu araştırmada Işık: 1999 yılında Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün, çeşitli kurumlarda uygulayıcı pozisyonunda olan öğretmenlerden bir komisyon oluşturduğu ve bu komisyonun kısa bir zaman diliminde program hazırlama çalışmasını neticelendirmek zorunda bırakıldığı sonucuna vardıklarını ifade etmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde; Arap dili öğretimi yapan fakültelerdeki uzman öğretim elemanlarından, İlahiyat Fakültelerinin Arapça kürsüsünde görev yapan öğretim elemanlarından ve İmam-Hatip Liselerindeki tecrübeli Arapça öğretmenlerinden bir komisyon oluşturmalı ve bu komisyon program geliştirme uzmanlarından destek alarak, daha kaliteli bir Arapça öğretim programı hazırlanması gerektiğini belirtmiştir ve bir sonraki programın hazırlanmasında bizzat görev almıştır (Işık, 2005). Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün oluşturduğu bir komisyon tarafından hazırlanan ve Talim Terbiye Kurulunun tarih ve 412 sayılı kararıyla İmam Hatip Liseleri Arapça (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) Dersi Öğretim Programı olarak kabul edilen programın hazırlanmasının nedeni de hazırlık sınıfının kaldırılması ve liselerin dört yıla çıkarılmasıdır (İşler, Kaleli, Işık, Demirci, & Zompoğlu, 2008). Bu program hazırlanırken öncelikle Arapçanın Türkler için bir meslek dersi değil, yabancı bir dil olduğu olgusundan hareket edilmiştir. Dolayısıyla yabancı bir dilin öğretim programı nasıl olması gerekiyorsa, Arapça dersinin öğretim programı da aynı özellikleri içermekteydi. Bu düşünceden hareketle hazırlanan yeni programda şu hususlar bulunmaktadır: 54

4 Programın vizyonu, yapısı, kazanımlar, üniteler, dersler, konular, kalıplar-kelimeler, dilbilgisel yapılar, etkinlikler, Arapçanın bazı özellikleri, Yabancı dil öğretim ilkeleri, Yabancı dil öğretim yöntemleri, Yabancı dil öğretim teknikleri, Öğretim materyalleri, Ders kitabında bulunması gereken özellikler, Arapça öğretiminde dört temel becerinin geliştirilmesi, ölçme ve değerlendirme ve soru ve alıştırma çeşitleri bulunmaktadır. Bu program için hazırlanan komisyonun başkanlığını yürüten Prof. Dr. Emrullah İŞLER programın getirdiği yenilikleri şöyle ifade etmektedir (İşler, 2007, s. 650): Programın girişinde Arapça öğretimi alanında uzun yıllara dayanan tecrübemizden ve Arapça dersi öğretim programlarıyla bu programlara göre yazılan ders kitaplarındaki eksikleri gidermek maksadıyla başta programın vizyonu, yapısı, temel özellikleri, Arapçanın bazı özellikleri, öğretim materyalleri ve ders kitabında bulunması gereken özellikler belirtilmiştir. Böylece girişte belirtilen söz konusu başlıklarla programın, eski programlardan ayrı olduğu gerçeği zımnen vurgulanmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu programa göre yazılacak kitaplarda uyulması gereken hususlar gerek içerik gerekse biçimsel açıdan belirtilmiştir. Programın getirdiği yenilikler şunlardır: 1. Üniteler, dersler, konular başlığı altında öğrencilerin motive edilmesinin önemi vurgulanmış ve konuların güncel hayata dönük, öğrencilerin ilgisini çekebilecek ve onları araştırmaya yöneltecek biçimde oluşturulmasına özen gösterildiği ifade edilmiştir. 2. Kelime oyunları ve bilmeceler gibi etkinliklerle konuların zenginleştirilmesi gerektiğinin önemi vurgulanmıştır. 3. Dilbilgisel yapılar başlığı altında geçmişte Arapça öğretiminin dilbilgisi konularına göre yapıldığı gerçeğinden hareketle aynı durumun yeni yazılan kitaplarda tekrarlanmaması için, sunulan dilbilgisel yapıların iletişime yönelik işlevleri yerine getirmede araç niteliği taşıması gerektiği belirtilmiştir. 4. Arapçanın ünlülerinin kısa ve uzun ünlülerden oluştuğu, bu ünlülerin hangi sesleri karşıladığı ve bu bağlamda Arapçada /ı,ö,ü/ seslerinin bulunmadığı açıkça belirtilmiştir. 55

5 5. Ders kitabının sayfa düzeninin öğrencilerin ilgisini çekmesi, destekleyici materyallerinin (alıştırma kitabı, öğretmen kitabı, kaset, cd) bulunması ve bu materyallerin bir bütün halinde sunulması gerektiği ifade edilmiştir. 6. Program, öğrenci-öğrenme merkezli ve süreç odaklı yaklaşımla iletişim kurmaya istekli öğrenciler yetiştirmeyi amaçladığından 9 ve 10. sınıfların konu başlıkları belirlenirken özellikle dilbilgisi başlıklarından kaçınılmıştır. 11 ve 12. sınıfların iki dersten oluşan ünitelerinin ikinci dersleri dilbilgisi konularına ayrılmıştır. Böylece bu sınıflarda öğrencilerin programın öngördüğü dilbilgisi kurallarını öğrenmeleri ve uygulamaları hedeflenmiştir. 7. Öğrencilerin konuşarak Arapçayı öğrenmelerini sağlamak için, derslerin 9. sınıfta diyaloglar halinde verilmesi öngörülmüştür. 8. Bütün sınıflar için, kitap yazarlarının içerik olarak uymaları gereken hususlar; kazanımlar, işlevsel konular ve dilbilgisi, yapılar, kelime dağarcığı ve etkinlikler başlığı altında verilmiştir. İşler, geçmişte yazılan ders kitaplarına yöneltilebilecek eleştiriler için de şu ifadelere değinir (İşler, 2007, s. 651): Geçmişte Arapça dersi için hazırlanan kitaplara yöneltilebilecek ilk eleştiri görsel açıdan olsa gerektir. Zira geçmişten günümüze birkaç istisna dışında hazırlanan Arapça dersi kitapları diğer dillerde hazırlanan kitapların maalesef çok gerisinde olmuştur. Arapça ders kitaplarının görsel açıdan ortaya koyduğu içler acısı durum öğrencileri ve öğretmenleri motive etmek yerine onları dersten soğutmada çok etkili olmuştur. Söz konusu kitaplara yöneltilmesi gereken ikinci eleştiri ise kitapların büyük oranda dilbilgisine boğulmasıdır. Dilbilgisi konuları işlenirken ve kitapların genelinde kullanılan dilin ağırlığı da başlı başına bir sorun olmuştur. Halihazırda İmam-Hatip Liseleri için hazırlanan ve kullanılmakta olan program; Mesleki Arapça Dersi (9-12. Sınıflar) Öğretim Programı dır yılında hazırlanan bu program bir önceki programın gözden geçirilmiş halidir. Yaptığımız bu araştırma bu programa yönelik öğretmen görüşlerine değinmektedir. 56

6 Programda dil yeteneği basamaklarının oluşturulmasında Avrupa Konseyi tarafından yabancı dil öğretimi için yabancı dil dersinin uygulanmasına dair, karşılaştırılabilir standartlar getiren Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni nden yararlanılmıştır. Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni nde, dile ilişkin yeterlik düzeyleri temel (A1-A2), ara (B1- B2) ve ileri (C1-C2) kullanıcı olarak ifade edilmiştir. Bu doğrultuda hazırlanan sınıflar Mesleki Arapça Dersi Öğretim Programı ile 12. sınıfın sonunda ulaşılması hedeflenen başarı düzeyi ara (eşik) düzey dil kullanımı (B1) olarak belirlenmiştir. Mesleki Arapça Dersi Öğretim Programı sınıflar için haftada 4 saat toplam 144 saat öngörülerek hazırlanmıştır. Mesleki Arapça Dersi Öğretim Programı nı haftada 5 saat uygulayan okullar öğretim programında yer alan tema ve kazanımları 180 saat üzerinden planlayarak uygulayacaklardır. Program, öğrencilerin Arapçayı bir iletişim aracı olarak kullanarak günlük yaşamda ve alanda kendi ihtiyaçlarını karşılamaları, öğrenmeyi öğrenmeleri, düşünme becerilerinden yararlanarak problem çözme yeteneklerini geliştirmeleri amacıyla hazırlanmıştır. Programın vizyonu, öğrenme merkezli ve süreç odaklı yaklaşımla öğrenciyi motive ederek ve bilimsel yöntemler kullanarak kendi seviyesinde dinlediğini anlayabilen, anlaşılır bir şekilde konuşabilen, duygu ve düşüncelerini yazılı olarak ifade edebilen, mesleki metinleri doğru okuyup çözümleyebilen, sözlü ve yazılı yayınları takip edebilen ve aynı zamanda Arapça iletişim kurmaya istekli öğrenciler yetiştirmektir. Araştırmanın amacı Bu araştırma, Mesleki Arapça dersi öğretim programını uygulanmakta olan Arapça öğretmenlerinin bu programa ilişkin görüşlerini belirlemeyi amaçlamıştır. Araştırmanın önemi Araştırma sonuçlarının, programı uygulayanların Mesleki Arapça dersi öğretim programına bakış açılarını göstermesi, artı ve eksi yönlerini ortaya çıkarması, çözüm önerileri sunması ve öğretim sürecinde program geliştirme çalışmalarında kullanılması ve değerlendirilmesi açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Ayrıca araştırma programın yeniden gözden geçirilmesi sırasında programcılara önemli anekdotlar vermesi bakımından önem arz etmektedir. 57

7 Araştırmanın sınırlılıkları Araştırma Ankara ilinde görev yapmakta olan Mesleki Arapça dersi öğretmenleri ve anket maddelerinde geçen sorularla sınırlıdır. Evren ve örneklem grubunun özellikleri Bu çalışmanın evreni Ankara ilindeki Mesleki Arapça dersi öğretmenlerinden, örneklem grubu ise Ankara ilinde metropol ve ilçelerde görev yapan toplam 35 Mesleki Arapça dersi öğretmeninden oluşmaktadır. Örneklem grubunda öğretmenlerin cinsiyetleri, mesleki kıdemleri, yeni program ile ilgili hizmet içi eğitim alıp almadıkları dair bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. N % Cinsiyet Bay 13 37,14 Bayan 22 62,85 Mezun Olunan Bölüm Arapça Öğretmenliği 18 51,42 Arap Dili ve Edebiyatı 9 25,71 İlahiyat Fakültesi 8 22,85 Hizmet Yılı , , , ,57 21 ve üstü 2 5,71 Daha Önce Hizmet İçi Eğitime Katıldınız mı? Evet 12 34,28 Hayır 23 65,71 Tablodan da anlaşılacağı üzere ankete katılan öğretmenlerin çoğunluğunu bayanlar oluşturmaktadır. Mesleki Arapça dersini Arapça öğretmenliği mezunları daha çok vermektedirler ve bu öğretmenlerin çoğunluğu görevlerine başlayalı çok olmamıştır. Ayrıca öğretmenlerin çoğunun daha önce bir hizmet içi eğitime katılmadıkları görülmektedir. 58

8 Araştırmanın modeli Mesleki Arapça dersi öğretim programını uygulanmakta olan Arapça öğretmenlerinin bu programa ilişkin görüşlerini belirlemeyi amaçlayan bu araştırmanın gerçekleştirilmesinde tarama modelinden yararlanılmıştır. Tarama modeli, geçmişte olmuş ya da halen var olan durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımıdır. Araştırmaya konu olan birey, olay ya da nesne, herhangi bir şekilde değiştirme ve etkilenme çabası gösterilmeden kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Önemli olan onu uygun bir şekilde gözlemleyebilmektir (Karasar, 1998). Araştırmanın yöntemi Mesleki Arapça dersine giren öğretmenlere hazırlanan programa ilişkin görüşlerini almak üzere bir anket formu düzenlenmiştir. Anketin birinci bölümünde programın dil becerilerine ve yöntemine, etkinliklerine, kazanımına ve içeriğine yönelik sorular sorulmuştur. katılıyorum, katılıyorum, kararsızım, katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum şeklinde Likert tipi cevap vermeleri istenmiştir. Anketin ikinci bölümünde; Cinsiyet, yaş, hizmet yılı, mezun olunan fakülte, daha önce Arapçayla ilgili hizmet içi kursa katıldınız mı? Önerileriniz şeklinde sorular yöneltilmiştir. Hazırlanan anket formu Ankara ilinde görev yapan 35 öğretmene uygulatılmıştır. Elde edilen veriler değerlendirilmiş ve sonuçları yorumlanmıştır. Programın güncellenmesi veya yeniden hazırlanması halinde program geliştiricilerine önerilerde bulunulmuştur. Verilerin toplanması öğretim yılında, Mesleki Arapça dersini yürüten öğretmenlere Mesleki Arapça öğretim programı hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi amacıyla bir anket formu hazırlanmıştır. Ankette kapalı uçlu soruların tercih edilmesinin nedeni; kaynak kişi için yanıtlama kolaylığı sağlaması ve araştırmacı için verileri sayısallaştırma, çözümleme kolaylığı sağlamasıdır. Bilgi toplama aracı olarak geliştirilen anket formu dört bölümden oluşmaktadır. 7 sorunun yer aldığı birinci bölümde programdaki Dil becerileri ve yöntem ile ilgili sorulara yer verilmiştir. İkinci bölüm, Etkinlikler ile ilgili sorulardan oluşmaktadır. Bu bölümde toplam 59

9 7 soru bulunmaktadır. Üçüncü bölüm Kazanımlar ile ilgili ve toplam 6 sorudan oluşmaktadır. Dördüncü bölüm İçerik ile ilgili toplam 10 sorudan oluşmaktadır. Bu şekilde anket toplam 30 sorudan oluşmaktadır. Öğretmenler likert tipi bu sorulara kesinlikle katılıyorum, katılıyorum, kararsızım, katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum şeklinde yanıt vermişlerdir. Anket; Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Din Öğretimi Şubesi tarafından düzenlenen ve Ankara ilindeki bütün Arapça öğretmenlerinin davet edildiği bir hizmet içi eğitim semineri sırasında bütün katılımcı öğretmenlere uygulatılmıştır. Uygulama sırasında, tüm öğretmenlere anket hakkında bilgi verilmiştir. Anketler öğretmenlere dağıtılmış ve gün içerisinde toplanmıştır. Dağıtılan anketlerin tamamının geri dönüşü sağlanmış ve değerlendirmeye alınmıştır. Verilerin çözümlenmesi Öğretmenler tarafından yanıtlanan anketler toplanmış ve tek tek kontrol edilmiştir. Elde edilen 35 ankette bulunan yanıtlar bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Öğretmenlerin Mesleki Arapça Öğretim Programının Dil Becerileri ve Yönteme ilişkin, Etkinliklere, Kazanımlara ilişkin, ve İçeriğe ilişkin görüşlerini belirleyebilmek amacıyla yanıtlar tek tek ele alınmıştır. Ankette bulunan kesinlikle katılıyorum, katılıyorum, kararsızım, katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum seçeneklerinin her birine verilen yanıtların frekans ve yüzdeleri alınarak bunlar tablolar halinde sunulmuştur. Bu araştırmayla ilgili tüm istatistiksel çözümlemelerde SPSS programından yararlanılmıştır. Bulgular ve yorumlar Bu bölümde araştırmanın amaçları doğrultusunda veri toplama aracıyla elde edilen bulgulara ve yorumlara yer verilmiştir. Bulgular ve yorumların sunulmasında, amaçlarda belirlenmiş olan sıraya uyulmuştur. Bulgular ve yorumlar dört başlık altında sunulmaktadır. Bunlar: dil becerileri ve yönteme ilişkin bilgiler, etkinliklere ilişkin görüşler, kazanımlara ilişkin görüşler ve içeriğe ilişkin görüşler. Dil becerileri ve yönteme ilişkin bilgiler Mesleki Arapça dersi öğretmenlerine programın dil becerileri ve yönteme ilişkin 7 adet anket maddesi sorulmuştur. Sonuçları aşağıdaki tablodadır. 60

10 katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum f % 17,14 68,57 5,71 8, f % 22,8 51,42 14,2 11, f % 22,8 45,71 14,2 17, f % 20 34,28 31,4 14, f % 25,7 42,8 17,1 14, f % 28,5 51,4 11,4 11, f % 11,4 37,14 25,71 22,8 2,8 100 Mesleki Arapça dersini yürüten öğretmenlere uygulanan anketin tek tek analizi yapılmıştır. Burada bütün anket maddeleri öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmiştir: 1. Program öğrencileri sebep-sonuç ilişkisi kurmaya çabalar. 1 f % 17,14 68,57 5,71 8, Yukarıdaki tablo incelendiğinde ankete katılan 35 Arapça öğretmeninin yaklaşık %85 inin anket maddesine kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum diyerek olumlu görüşte bulundukları görülmektedir. Dolayısıyla bu sonuçlara göre program öğrencileri sebep-sonuç ilişkisi kurmak için teşvik etmektedir denebilir. 61

11 2. Programda önerilen öğretim yöntem ve teknikleri öğrenci seviyesine uygundur. 2 f % 22,8 51,42 14,2 11, Yukarıdaki tablo incelendiğinde öğretmenlerin yaklaşık %75 inin kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevaplarını verdikleri görülmektedir. Bu da programda önerilen öğretim yöntem ve teknikleri öğrenci seviyesine uygun olduğunu göstermektedir. 3. Program öğrencilerin iletişim becerilerini geliştirmektedir. 3 f % 22,8 45,71 14,2 17, Tablo incelendiğinde anket maddesine olumlu cevap verenlerin oranının %68 civarında olduğu anlaşılmaktadır. Bu da programın öğrencilerin iletişim becerilerini geliştirmekte olduğu görülürken olumsuz cevap verenlerin oranının yaklaşık %30 olması, programda biraz daha iletişime yönelik etkinliklerin artırılması gerektiği kanısını oluşturmaktadır. 4. Program öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmektedir. 4 f % 20 34,28 31,4 14, Program öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmektedir diye sorulan anket maddesine, öğretmenlerin %54 ü olumlu cevap verirken %45 i olumsuz cevap vermiştir. Bu da programın öğrencilerim eleştirel düşünme becerilerini yeterince geliştiremediği düşüncesini oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu beceriyi geliştirecek daha fazla etkinliğe yer verilmelidir. 62

12 5. Program öğrencilerin yaparak, yaşayarak öğrenmelerine imkân vermektedir. 5 f % 25,7 42,8 17,1 14, Yukarıdaki tablo incelendiğinde bu maddeye öğretmenlerin %68,5 unun olumlu düşündüğü ve %31,5 unun olumsuz düşündüğü görülmektedir. Buradan program öğrencilerin yaparak, yaşayarak öğrenmelerine yeterince imkân verdiği fark edilmektedir. 6. Program dört temel dil becerisini (okuma-yazma-konuşma-dinleme) geliştirecek biçimde hazırlanmıştır. 6 f % 28,5 51,4 11,4 11, Yine tabloya bakıldığında öğretmenlerin %80 inin Mesleki Arapça öğretim programının dört temel dil becerisini geliştirecek biçimde hazırladığı görüşünde oldukları görülmektedir. 7. Programın dayandığı öğrenme yaklaşımını anlamakta güçlük çekilmektedir. 7 f % 11,4 37,14 25,71 22,8 2,8 100 Olumsuz olarak belirtilen bu anket maddesinde öğretmenlerin katılmıyorum ya da kesinlikle katılmıyorum cevabını vermeleri beklenmiştir. Fakat kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevabını verenlerin oranının %50 ye ulaştığı görülmektedir. Bu da programdaki öğrenme yaklaşımının gözden geçirilmesi gerektiğini işaret etmektedir. Etkinliklere ilişkin görüşler Mesleki Arapça dersi öğretmenlerine programın dil becerileri ve yöntemine ilişkin 7 adet anket maddesi sorulmuştur. Sonuçları aşağıdaki tablodadır. 63

13 katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum f % 45,71 25,71 11,4 17, f % 11,4 34,28 17,1 34,28 2,8 100 f % 8,5 45,71 25, f % 14,2 51,4 14,2 20 2,8 100 f % 8,5 51, ,1 5, f % 8, ,8 28, f % 14,2 34,28 37,14 14, Maddeler tek tek ele alındığında sonuçlar aşağıdaki gibidir: 8. Programın etkinliklerini yıl içerisinde yetiştirmede zorluk yaşanmaktadır. katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum 8 f % 45,71 25,71 11,4 17, Yukarıdaki tablo incelendiğinde; öğretmenlerden %72 sinin programın etkinliklerini yıl içerisinde yetiştirmekte zorluk yaşamakta olduğunu belirttikleri görülmektedir. Bu da etkinliklerin sürelerini tekrar değerlendirerek yeniden planlanması gerektiğini ortaya koymaktadır. 64

14 9. Programı uygulamada yeterince etkinlik yapılabilmektedir. 9 f % 11,4 34,28 17,1 34,28 2,8 100 Programı uygulamada yeterince etkinlik yapılabilmektedir diye sorulan anket maddesine öğretmenlerin %45 i kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevabını verirken %17 si kararsızım cevabını vermiştir. Öte yandan öğretmenlerin %37 si katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum cevabını vermiştir. Sonuçlar değerlendirildiğinde programın uygulanmasına yönelik yeterince etkinliklere yer verilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. 10. Programda ölçme ve değerlendirme etkinlikleri yeterince yapılabilmektedir. 10 f % 8,5 45,71 25, Öğrencilerin programdan faydalanıp faydalanmadıklarını anlamak için uygulanan ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin yeterliği hususunda sorulan anket maddesine öğretmenlerin %54 ü kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevabını verirken %25 i kararsızım ve %20 si de katılmıyorum cevabını vermişlerdir. Bu sonuçlara göre programın ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin yeterli olduğu söylenebilir. 11. Programın öğretme-öğrenme etkinlikleri, öğrencilerin derse aktif şekilde katılmasını sağlayacak niteliktedir. 11 f % 14,2 51,4 14,2 20 2,8 100 Programın öğretme-öğrenme etkinlikleri, öğrencilerin derse aktif şekilde katılmasını sağlayacak niteliktedir sorusuna öğretmenlerin %65 i olumlu cevap verirken, %23 ü olumsuz 65

15 görüş bildirmiştir. Bu sonuçtan programın öğretme-öğrenme etkinliklerinin öğrencilerin derse aktif şekilde katılmasını sağladığı anlaşılmaktadır. 12. Programdaki etkinlikler öğrencilerin yaşlarına göre öğrenme özellikleri dikkate alınarak tasarlanmıştır. 12 f % 8,5 51, ,1 5, Yaklaşık %60 oranındaki öğretmenlerin kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum yanıtını vermişlerdir. Öğretmenlerin %23 ü de katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum yanıtını vermişlerdir. Kararsızım yanıtını verenlerin oranı da %20 dir. Dolayısıyla programdaki etkinlikler öğrencilerin yaşlarına göre öğrenme özellikleri dikkate alınarak tasarlanmıştır denebilir. 13. Programdaki etkinlikler sınıfta kolaylıkla uygulanabilmektedir. 13 f % 8, ,8 28, Yukarıdaki tablo incelendiğinde öğretmenlerin %48,5 unun olumlu görüş belirttiği görülmektedir. Buradan programda geçen etkinliklerin sınıfta kolaylıkla uygulanabildiği anlaşılmaktadır. 14. Programdaki etkinlikler diğer derslerle ilişkilidir. 14 f % 14,2 34,28 37,14 14, Tablo incelendiğinde verilen cevaplardan etkinliklerin diğer derslerle yeterince ilişkili olduğu fark edilmektedir. 66

16 Kazanımlara ilişkin görüşler Mesleki Arapça dersi öğretmenlerine programın kazanımlarına ilişkin 6 adet anket maddesi sorulmuştur. Sonuçları aşağıdaki tablodadır. katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum f % 8,5 45,71 31,42 14, f % 8,5 31,42 34,28 22,8 2,8 100 f % 11,4 28,5 28,5 31, f % 11,4 37,14 28,5 22, f % 8,5 37,14 22,8 28,5 2,8 100 f % 8,5 45,71 22,8 20 2, Kazanımlar etkinlikler kullanılarak öğrencilere yeterlilikle kazandırılabilir. katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum 15 f % 8,5 45,71 31,42 14, Kazanımlarla ilgili bu anket maddesinde öğretmenlerin %55 i olumlu cevap verirken, öğretmenlerin sadece %14 ü olumsuz görüşte bulunmuşlardır. Bu da kazanımların etkinlikler kullanılarak öğrencilere yeterlilikle kazandırılabileceği ortaya çıkmaktadır. 67

17 16. Program öğrenciler arasında bireysel farklılıklar olabileceği düşüncesiyle hazırlanmıştır. 16 f % 8,5 31,42 34,28 22,8 2,8 100 Yukarıdaki tablo incelendiğinde Mesleki Arapça dersine giren öğretmenlerin yaklaşık %40 ının kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum görüşünü belirtirken, %25 inin katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum görüşünü belirttikleri anlaşılmaktadır. %34 oranındaki öğretmenlerin de kararsızım cevabını verdikleri görülmektedir. Buradan programın bireysel farklılıkları göz önünde bulundurularak hazırlanması gerekmektedir. 17. Programın kazanımları öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri gözetilerek planlanmıştır. 17 f % 11,4 28,5 28,5 31, Programın kazanımları öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri gözetilerek planlanmıştır diye sorulan anket maddesine öğretmenlerin %40 ı olumlu görüş bildirirken, %31,4 ü de olumsuz görüş bildirmişlerdir. 18. Programda öngörülen ölçme değerlendirme yöntemleri (sınavlar, performans ödevleri ve projeler) kazanımları ölçmeye uygundur. 18 f % 11,4 37,14 28,5 22, Kazanımları ölçmek için kullanılan ölçme değerlendirme yöntemlerinin uygunluğunun sorulduğu bu anket maddesine öğretmenlerin %55 i olumlu bulurken, %23 ü olumsuz 68

18 bulmuşlardır. Dolayısıyla programda öngörülen ölçme değerlendirme yöntemleri (sınavlar, performans ödevleri ve projeler) kazanımları ölçmeye uygundur denebilir. 19. Programın kazanımları, öğrencilerin yabancı dil öğrenimi konusundaki ihtiyaçlarıyla örtüşmektedir. 19 f % 8,5 37,14 22,8 28,5 2,8 100 Yukarıdaki tablo incelendiğinde bu anket maddesine öğretmenlerin %45 inin kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum yanıtını verirken, %35 i katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum yanıtını vermişlerdir. Buradan programın kazanımları, öğrencilerin yabancı dil öğrenimi konusundaki ihtiyaçlarıyla örtüşmekte hemen hemen yeterli olduğu fark edilmektedir. Dolayısıyla bir az daha ihtiyaca yönelik hazırlanmasında fayda vardır. 20. Ders kitaplarında bütün kazanımlara uygun etkinlikler bulunmaktadır. 20 f % 8,5 45,71 22,8 20 2,8 100 Ders kitaplarında bütün kazanımlara uygun etkinlikler bulunmaktadır diye sorulan anket maddesine öğretmenlerin %55 i olumlu görüş bildirirken, %23 ü de olumsuz görüş bildirmişlerdir. Dolayısıyla ders kitaplarında Mesleki Arapça Öğretim programında geçen bütün kazanımlara uygun etkinliklere yer verildiği fark edilmektedir. İçeriğe ilişkin görüşler Mesleki Arapça dersi öğretmenlerine programın içeriğine ilişkin 10 adet anket maddesi sorulmuştur. Sonuçları aşağıdaki tablodadır. katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum 21 f

19 % 17,14 54,28 17,14 8,5 2, f % 11,4 37,14 37,14 11,4 2,8 100 f % 22,8 31, ,8 2,8 100 f % 31,4 31,4 11,4 22,8 2,8 100 f % 17,14 22,8 28,5 22,8 8,5 100 f % 11,4 42,8 31,4 8,5 5, f % 28,5 31, f % 14,2 54,28 14,2 17, f % 8,5 51,4 14,2 25,71 2,8 100 f % 8,5 65,71 8,5 14,2 2, Program sınıf içerisinde gereken durumlarda içerikte değişiklik esnekliğine sahiptir. katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum 21 f % 17,14 54,28 17,14 8,5 2,

20 Program sınıf içerisinde gereken durumlarda içerikte değişiklik esnekliğine sahiptir maddesine öğretmenlerin %75 gibi büyük bir oranı olumlu cevap vermiştir. Aynı zamanda %11 i de olumsuz cevap vermişlerdir. Sonuç olarak gerektiği durumlarda program öğretmenlere içerikte değişiklik imkânı sunmaktadır. 22. Programdaki içerik, öğrenciler için eğlenceli bir eğitim ortamı oluşturmaya uygundur. 22 f % 11,4 37,14 37,14 11,4 2,8 100 Tablo incelendiğinde öğretmenlerin %49 unun kesinlikle katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum cevabını verdikleri görülürken, öğretmenlerin %14 ü katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum cevabını vermiştir. Buradan anlaşılan; programdaki içerik, öğrenciler için eğlenceli bir eğitim ortamı oluşturmaya hemen hemen uygun olduğudur. 23. Programda içerik dilbilgisi ağırlıklıdır. 23 f % 22,8 31, ,8 2,8 100 Dilbilgisinin programdaki ağırlığını sorgulayan bu anket maddesine öğretmenlerin %54 ü olumlu cevap verirken %25 i olumsuz cevap vermişlerdir. Mesleki Arapça öğretim programı bu sonuçlardan da anlaşılacağı üzere gereğinden fazla dilbilgisi konularına yer vermektedir. Bu nedenle program genel olarak elden geçirilmeli ve dilbilgisine boğulmamalıdır. 24. Programı uygulayabilmek için yeteri kadar hizmet içi eğitim kursu almış olmak gerekir. 24 f % 31,4 31,4 11,4 22,8 2,

21 Programı uygulayabilmek için yeteri kadar hizmet içi eğitim kursu almış olmak gerektiğine inanan öğretmenlerin oranı %54 olduğu görülürken, inanmayanların oranı %25 olarak görülmektedir. Dolayısıyla Mesleki Arapça öğretmenleri programı uygulamadan önce hizmet içi eğitim almalıdırlar. 25. Programda gereksiz konulara ve bilgilere yer verilmiştir. 25 f % 17,14 22,8 28,5 22,8 8,5 100 Tabloya göz atıldığında ankete katılan öğretmenlerin %50 si programda gereksiz konulara ve bilgilere yer verildiğini düşünürken, %31 i tam tersini düşünmektedirler. Buradan programdaki gereksiz konular ve bilgiler yeniden değerlendirilmelidir. 26. Programdaki dersler öğrenci merkezli işlenebilmektedir. 26 f % 11,4 42,8 31,4 8,5 5, Programdaki dersler öğrenci merkezli işlenebilmektedir maddesine öğretmenlerin %54 ü kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum yanıtını verirken, %14 ü katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum cevabını vermiştirler. Yani öğretmenler dersleri öğrenci merkezli işleyebilmektedirler. 27. Programın uygulanması sırasında sınıf kontrolü zordur. 27 f % 28,5 31,

22 Programın uygulanması sırasında sınıfın kontrolünün zorluğunun sorulduğu bu anket maddesine öğretmenlerin %60 ı zor olduğunu ifade ederken, öğretmenlerin %20 si kolay olduğunu düşünmektedirler. 28. Program öğrencilerin derse olan ilgilerinin ve motivasyonlarının artmasına katkı sağlamaktadır. f % 14,2 54,28 14,2 17, Tablo incelendiğinde öğretmenlerin %69 unun olumlu, %17 sinin olumsuz görüş bildirdikleri görülmektedir. Buradan program öğrencilerin derse olan ilgilerinin ve motivasyonlarının artmasına katkı sağlamaktadır denebilir. 29. Programının uygulanması için hazırlanan ders kitapları yeterlidir. f % 8,5 51,4 14,2 25,71 2,8 100 Programının uygulanması için hazırlanan ders kitaplarının yeterli olup olmadığını sorgulayan bu anket maddesine öğretmenlerin %60 ının kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum cevabını verdikleri görülürken, %29 unun katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum cevabını verdikleri görülmektedir. Buradan hazırlanan ders kitaplarının yeterli olduğu kanısına ulaşılmaktadır. 30. Hazırlanan ders kitapları programla tutarlılık göstermektedir. f % 8,5 65,71 8,5 14,2 2,8 100 Hazırlanan ders kitaplarının programla tutarlığını sorgulayan bu son anket maddesinde Mesleki Arapça dersini yürüten öğretmenlerin %75 inin olumlu yanıt verdiği görülürken, 73

23 öğretmenlerin %17 sinin olumsuz görüş belirttiği fark edilmektedir. Dolayısıyla okutulan ders kitapları programla tutarlılık göstermektedir. Araştırmanın sonucu Anketin öğretmenlerin bütün maddelere verdikleri cevapların değerlendirilmesiyle yapılan sonucuna göre en fazla verilen cevabın %41,5 ile katılıyorum yanıtı olmasıdır. Ankete olumsuz cevap verenlerin oranı %20 dir. Öğretmenlerin %16,5 sı tamamen katılıyorum ve %22 si de kararsızım yanıtını vermişlerdir. Bu sonuç öğretmenlerin genel anlamda programı beğendiklerini göstermektedir. Öneriler ve eleştiriler Ankete katılan öğretmenlerin %65 i daha önce hiç hizmet içi eğitime katılmadıklarını ifade etmişlerdir. Öğretmenlere mesleki gelişimlerini sağlayabilmeleri için hizmet içi eğitim seminerlerinin sayıları artırılmalı ve öğretmenlerin katılmaları için teşvik edilmelidir. Öğretmenlerin, programın dayandığı öğrenme yaklaşımını anlamakta güçlük çekilmekte olduğunu belirtmeleri programdaki öğrenme yaklaşımının gözden geçirilmesi gerektiğini işaret etmektedir. Öte yandan öğretmenler programın etkinliklerini yıl içerisinde yetiştirmekte zorluk yaşamakta olduğunu belirtmişlerdir. Bu da etkinliklerin sürelerini tekrar değerlendirerek yeniden planlanması gerektiğini ortaya koymaktadır. Dilbilgisinin programdaki ağırlığını sorgulayan bu anket maddesine öğretmenlerin %54 ü olumlu cevap verirken %25 i olumsuz cevap vermişlerdir. Mesleki Arapça öğretim programı bu sonuçlardan da anlaşılacağı üzere gereğinden fazla dilbilgisi konularına yer vermektedir. Bu nedenle program genel olarak elden geçirilmeli ve dilbilgisine boğulmamalıdır. Programın uygulanması sırasında sınıfın kontrolünün zorluğunun sorulduğu bu anket maddesine öğretmenlerin %60 ı zor olduğunu ifade ederken, öğretmenlerin %20 si kolay olduğunu düşünmektedirler. Dolayısıyla sınıf yönetimi ile ilgili öğretmenleri yönlendirebilecek çeşitli etkinliklere yer verilmelidir. 74

24 Yapılan çalışma sadece Ankara ilinde görev yapan Mesleki Arapça dersi öğretmenleriyle sınırlı kalmıştır. Bu araştırma göz önünde bulundurularak araştırmacıların bütün Türkiye yi kapsayan ve öğretmenlerin görüşlerine yer veren araştırmalar yapmaları ileride hazırlanacak yeni bir Mesleki Arapça öğretim programı için yerinde tespitler vereceği göz önünde bulundurulmalıdır. Kaynakça Akkoyunlu, B., Altun, A., & Soylu, M. Y. (2008). Öğretim tasarımı. Ankara: Maya Akademi. Avrupa Konseyi. (2009). Diller için Avrupa ortak başvuru metni öğrenme-öğretme değerlendirme (Çev: T.T.K.B. Komisyonu). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları. Büyükkaragöz, S. (1997). Program geliştirme "kaynak metinler". Konya: Öz Eğitim Basın Yayın Dağıtım. Demirel, Ö. (1987). Yabancı dil öğretimi. Ankara: Pegem A Yayınları. Demirel, Ö. (2005). Avrupa konseyi dil projesi ve Türkiye uygulaması. Milli Eğitim Dergisi, 33 (167), Demirel, Ö. (2011). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem Akademi. Doğan, C. (1989). Yabancı dil olarak Arapça öğretim metot ve teknikleri. Ankara: Lazer Ofset Matbaa. Doğan, H. (1997). Eğitimde program ve öğretim tasarımı. Ankara: Önder Matbaacılık. el-hûlî, M. (2000). Esâlibu tedrîsi l-luğati'l-arabiyye (Çev. Cihaner Akçay). Ankara: Bizim Büro Basımevi. Erden, M. (1998). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Anı Yayıncılık. Ertürk, S. (1972). Eğitimde "program geliştirme". Ankara: Yelkentepe Yayınları. 75

25 Işık, İ. (2005). İmam-Hatip Liselerinde Arapça Dersi Müfredatının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. İşler, E. (2007). Arapça öğretim programı ve getirdiği yenilikler. Türkiye'de yabancı dil öğretimi ulusal kongresi bildiriler kitabı (s ). Ankara: Gazi Üniversitesi. Kaptan, S. (1993). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Tekışık Basımevi. Karakaya, Ş. (2004). Eğitimde program geliştirme çalışmaları ve yeni yönelimler. Ankara: Asil Yayın Dağıtım. Karasar, N. (2000). Bilimsel arasţırma yo ntemi. Ankara: Nobel Yayın Dagĭtım. Küçükahmet, L. (1997). Eğitim programları ve öğretim. Ankara: Gazi Kitabevi. Küçükahmet, L. (2006). Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. M.E.B. (2009). Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni Öğrenme-Öğretme-Değerlendirme. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları. Tekin, H. (1996). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Yargı Yayınları. TTBK. (İşler, E., Kaleli, H., Işık, İ., Demirci, S., Zompoğlu, H.) (2008). İmam hatip liseleri ve Anadolu imam hatip liseleri Arapça dersi öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü. TTKB. (İşler, E., Suçin, M. H., Işık, İ., Doğru, E., Demirci, S., Satır, T., Köseoğlu, A.) (2011). İmam hatip ve Anadolu imam hatip lisesi mesleki Arapça dersi (9-12. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. Varış, F. (1996). Eğitimde program geliştirme teoriler-teknikler. Ankara: Alkım Kitapçılık Yayıncılık. 76