FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİNİN YENİ FEN BİLGİSİ PROGRAMINA YÖNELİK DÜŞÜNCELERİ

Transkript

1 FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİNİN YENİ FEN BİLGİSİ PROGRAMINA YÖNELİK DÜŞÜNCELERİ Ayşe SAVRAN 1, Jale ÇAKIROĞLU 2, Özlem ÖZKAN 2 1 Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bil. ABD, DENİZLİ 2 ODTÜ, Eğitim Fakültesi, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü, ANKARA ÖZET: Bu çalışmanın amacı, öğretim yılı birinci döneminde uygulanmaya başlanan İlköğretim Fen Bilgisi programına yönelik öğretmenlerin tutum ve inanışlarını belirlemektedir. Bu amaçla, 52 maddelik 5- seçenekli Likert tipi bir anket geliştirilmiş ve bu anket Denizli ve Ankara da ilköğretim okullarında çalışan 201 Fen Bilgisi öğretmenine uygulanmıştır. Anketin ilk bölümünde, öğretmenler hakkında kişisel bilgiler toplamak ve fen öğretiminde karşılaşılan sorunları belirlemek hedeflenmiş, ikinci bölümünde ise öğretmenlerinin yeni fen bilgisi programına yönelik tutum ve inançları sorgulanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda elde edilecek bulgular özellikle program geliştiren kurumlara ve bu alanda çalışma yapan araştırmacılara dönüt teşkil edebilir. 1. GİRİŞ Fen bilgisi programlarının gelişen bilimin ışığında sürekli yenilenmesi kaçınılmazdır. Bu amaca ulaşmada tek yol fen bilgisi müfredatının eğitim ve teknolojideki ilerlemeleri yansıtacak şekilde yeniden düzenlenmesidir. Öğretmeler kuşkusuz müfredat programlarının uygulanmasında anahtar kişilerdir. Bununla birlikte, araştırmalar genel olarak, öğretmenlerin yeni programları ve bu programlar içerisinde önerilen yeni öğretim yaklaşımlarını planlanıldığı gibi uygulamadıklarını ortaya koymuştur. Ayrıca, öğretmenlerin tutum ve inançlarının programların sınıf içinde başarılı bir şekilde uygulanmasında önemli bir rol oynadığı pek çok araştırmacı tarafından vurgulanmıştır. (Olson, 1981; Crawley ve Salyer, 1995; Tobin, 1987). Öğretmen inançlarının belirlenmesi onların dersi öğretmedeki ve derse karşı olan tutum ve davranışlarının anlaşılmasına olanak sağlayacaktır. Fen bilgisi alanında bunu destekleyen bir çalışmasında Huinker ve Madison (1997) öğretmenlerin fen bilgisine ve fen bilgisi öğretimine karşı tutum ve inançlarının onların fen bilgisi öğretmedeki davranışlarının şekillenmesinde önemli rol oynadığını vurgulamıştır. Cronin-Jones (1991) yaptığı bir çalışmasında ise öğretmenlerin kendi öğretme ortamları ile inanç sistemlernini uyumlu hale getirme amacıyla programlarda uygulama aşamasında bazı değişiklikler yaptıklarını saptamıştır. Öğretmenlerin programları kendi bilgilerine, öncelikleri ve sınıflarına göre adapte ettikleri (Smith ve Anderson, 1984; Clark ve Elmore, 1981) ve çoğu zamanda programları sınıf içinde planlanandan farklı olarak uyguladıkları görülmüştür (Cronin-Jones, 1991). 1.1 Araştırmanın Amacı Bu çalışmanın amacı, yeni fen programının uygulanmasına yönelik öğretmenlerin tutumlarını ve inançlarını belirlemektir. 2. YÖNTEM 2.1 Araştırmanın Kapsamı Bu çalışmanın evreni Türkiye de il merkezi ve ilçelerinde resmi ilköğretim okullarında görev yapan fen bilgisi öğretmenleridir. 2.2 Araştırmanın Örneklemi Araştırmanın örneklemi ise Denizli ve Ankara illerinin, il merkezi, ilçeleri ve köylerinde bulunan ilköğretim okullarında öğretim yılı birinci döneminde çalışan toplam 201 fen bilgisi öğretmeninden oluşmaktadır. 2.3 Araştırma Aracının Geliştirilmesi Fen bilgisi öğretmenlerinin yeni fen bilgisi müfredatının uygulanmasına yönelik tutum ve inançlarını belirlemek amacı ile Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Düşünceleri Anketi geliştirilmiştir. Geliştirilen anket iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm öğretmenler hakkında kişisel bilgileri toplamayı ve fen öğretiminde karşılaşılan sorunları belirlemeyi hedeflemektedir. Anketin ikinci bölümü fen bilgisi öğretmenlerinin yeni fen bilgisi programına yönelik tutumlarını ve inançlarını ölçen 52 maddelik 5 seçenekli Likert tipi bir ölçektir, seçenekler Çok Az, Az, Orta, Fazla, Çok Fazla ya doğru 1 den 5 e kadar derecelendirilmiştir.

2 Geliştirilen Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Düşünceleri Anketi dört alt boyuttan oluşmaktadır. Aşağıda her boyutun adı ve kapsadığı madde sayısı Tablo 2.1 de verilmektedir. Tablo 2.1 Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Düşünceleri Anketinin Alt Boyutları Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Genel Düşünceler 21 Madde Üniteler ve Öğrenci Kazanımlarına Yönelik Düşünceler 9 Madde Öğretme ve Öğrenme Etkinliklerine Yönelik Düşünceler 14 Madde Ölçme ve Değerlendirme Etkinliklerine Yönelik Düşünceler 8 Madde 2.4 Araştırma Aracının Güvenirliği ve Geçerliliği Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Düşünceleri Anketi nin dört alt boyutunun güvenirliği için alfa değeri 0,80 ile 0,95 arasında bulunmuştur. Anketin geçerliliği için ise müfredat konusunda uzman dört kişinin görüşüne başvurulmuştur. 3. BULGULAR ve YORUM 3.1 Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Fen Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlara Katılım Yüzdesi Fen Bilgisi Öğretmenlerinin Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Düşünceleri Anketi nin ilk bölümünde yer alan, fen bilgisi programının öğretiminde karşılaşılan sorunlara öğretmenlerin katılım oranları Tablo 3.1 de verilmektedir. Buna göre fen bilgisi öğretmenlerinin yüksek oranda katıldıkları sorunların başında araç-gereç eksikliği, ders kitabı yetersizliği ve yeni programın yeterince tanıtılmaması gelmektedir. Tablo 3.1 Fen Bilgisi Programının Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlara Öğretmenlerin Katılım Yüzdesi Araç- Gereç Eksikliği Laboratuar Yetersizliği Ders Kitabı Yetersizliği Yeni Programın Yeterince Tanıtılmaması Sınıflardaki Öğrenci Sayısının Fazla Olması Katılanlar % 72,5 Katılmayanlar % 27,5 Katılanlar % 57,5 Katılmayanlar % 42,5 Katılanlar % 94,0 Katılmayanlar % 6,0 Katılanlar % 94,0 Katılmayanlar % 6,0 Katılanlar % 53,0 Katılmayanlar % 47,0 3.2 Fen Bilgisi Öğretmenlerin Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Düşünceleri Fen bilgisi öğretmenlerinin yeni fen bilgisi programına yönelik tutum ve inançlarını belirlemek amacı ile fen bilgisi öğretmenlerinin, Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Düşünceler Anketinin her alt boyutuna verdikleri cevapların aritmetik ortalaması ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Sonuçlar her alt boyut için aşağıda değerlendirilmiştir. Anketin birinci alt boyutu fen bilgisi öğretmenlerinin yeni programa yönelik genel düşüncelerini yansıtmaktadır. 21 maddeden oluşan bu alt boyut için öğretmen görüşleri doğrultusunda aritmetik ortalama alındığında, fen bilgisi öğretmenlerinin yeni fen bilgisi programına yönelik olumlu düşüncelerinin orta derecede olduğunu göstermektedir (X=3,27). Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Genel Düşünceler boyutuna ait, 5 örnek maddeye fen bilgisi öğretmenlerinin katılım yüzdeleri Tablo3.2 de verilmektedir.

3 Tablo 3.2 Yeni Fen Bilgisi Programına Yönelik Öğretmenlerin Genel Düşünceleri 1.Yeni fen bilgisi programı bilimi değişen bir süreç olarak sunuyor mu? % 34,3 2. Yeni fen bilgisi programı öğrencilerin problem çözme becerilerinin gelişmesine yardımcı oluyor mu? 3. Yeni fen bilgisi programı öğrencilerin bilimsel araştırmaları planlamasını ve uygulayabilmesini sağlıyor mu? % 28,4 % 33,4 4. Yeni fen bilgisi programı öğrencilerde çevre bilincinin oluşmasını sağlıyor mu? % 60,2 5. Yeni fen bilgisi programı öğrencilerde yaratıcılığın gelişmesine yardımcı oluyor mu? % 38,3 Anketinin ikinci alt boyutu fen bilgisi öğretmenlerinin üniteler ve öğrenci kazanımlarına yönelik düşüncelerini yansıtmaktadır. 9 maddeden oluşan bu alt boyut için öğretmen görüşleri doğrultusunda aritmetik ortalama alındığında, fen bilgisi öğretmenlerinin üniteler ve öğrenci kazanımlarına yönelik olumlu düşüncelerinin orta derecede olduğunu göstermektedir (X=3,18) Üniteler ve Öğrenci Kazanımlarına Yönelik Düşünceler boyutuna ait, 5 örnek maddeye fen bilgisi öğretmenlerinin katılım yüzdeleri Tablo3.3 de verilmektedir. Tablo 3.3 Üniteler ve Öğrenci Kazanımlarına Yönelik Öğretmenlerin Düşünceleri 1. Ünitelerin amaçları açık ve anlaşılır mı? % 61,6 2. Ünitelerin amaçları verilen sınıf düzeyine uygun mu? % 40,8 3. Ünitelerin işlenmesi için verilen süre yeterli mi? % 21,9 4. Ünite sayısının azaltılmasını yararlı buluyor musunuz? % 68,2 5. Öğrenci kazanımları açık ve anlaşılır mı? % 41,20 Anketinin üçüncü alt boyutu fen bilgisi öğretmenlerinin, öğretme ve öğrenme etkinliklerine yönelik düşüncelerini yansıtmaktadır. 14 maddeden oluşan bu alt boyut için öğretmen görüşleri doğrultusunda aritmetik ortalama alındığında, fen bilgisi öğretmenlerinin öğretme ve öğrenme etkinliklerine yönelik olumlu düşüncelerinin orta derecede olduğunu göstermektedir (X=3,35). Öğretme ve Öğrenme Etkinliklerine Yönelik Düşünceler boyutuna ait, 5 örnek maddeye fen bilgisi öğretmenlerinin katılım yüzdeleri Tablo3.4 de verilmektedir.

4 Tablo 3.4: Öğretme ve Öğrenme Etkinliklerine Yönelik Öğretmenlerin Düşünceleri 1. Önerilen öğretme ve öğrenme etkinlikleri açık ve anlaşılır bir şekilde verilmiş mi? % 41,3 2. Önerilen öğretme ve öğrenme etkinlikleri ünitenin amacı ve öğrenci kazanımları ile örtüşüyor mu? 3. Önerilen öğretme ve öğrenme etkinlikleri dersi planlamada ve öğretimde yararlı oluyor mu? 4 Önerilen öğretme ve öğrenme etkinlikleri öğrencilerin gözlem yapmasına olanak sağlıyor mu? 5. Önerilen öğrenci etkinlikleri kritik ve eleştirel düşünme becerilerinin gelişmesine olanak sağlıyor mu? % 49,8 % 52,3 % 59,2 % 40,8 Anketinin dördüncü alt boyutu fen bilgisi öğretmenlerinin, ölçme ve değerlendirme etkinliklerine yönelik düşüncelerini yansıtmaktadır. 8 maddeden oluşan bu alt boyut için öğretmen görüşleri doğrultusunda aritmetik ortalama alındığında, fen bilgisi öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirme etkinliklerine yönelik olumlu düşüncelerinin orta derecede olduğunu göstermektedir (X=3,33). Öğretme ve Öğrenme Etkinliklerine Yönelik Düşünceler boyutuna ait, 5 örnek maddeye fen bilgisi öğretmenlerinin katılım yüzdeleri Tablo 3.5 de verilmektedir. Tablo 3.5: Öğretme ve Öğrenme Etkinliklerine Yönelik Öğretmen Düşünceleri 1. Önerilen ölçme ve değerlendirme etkinlikleri açık ve anlaşılır bir şekilde verilmiş mi? 2. Önerilen ölçme ve değerlendirme etkinlikleri verilen sınıf düzeyi için uygun mu? 3. Önerilen ölçme ve değerlendirme etkinlikleri ünitenin amacı ve öğrenci kazanımları ile örtüşüyor mu? 4. Önerilen ölçme ve değerlendirme etkinlikleri yazılı sınav hazırlamada yararlı oluyor mu? 5. Önerilen değerlendirme etkinlikleri çeşitli ölçme ve değerlendirme tekniklerinin kullanımını içeriyor mu? % 46,8 % 50,3 % 45,8 % 48,3 % 45,8 4. SONUÇ ve ÖNERİLER Eğitim alanındaki gelişmeler çağdaş öğretim yöntemlerinin sınıf içinde başarı ile uygulanmasına bağlıdır. Bu çalışma, program uygulama sürecinde öğretmenlerin tutum ve inançlarının kritik bir rol oynadığı düşünülerek planlanmıştır. Bu tutum ve inançlar genellikle programın sınıf içinde etkili bir şekilde uygulanmasını etkileyebilirler. Yapılan değişikliklere karşı fen bilgisi öğretmenlerinin tutum ve inançları uygulama aşamasında bazı farklılıkların ortaya çıkmasına neden olabilir. Değişen program çerçevesinde fen bilgisi öğretmenlerinin görüş ve düşüncelerine yer verilmesi programın başarısını artıracaktır. Bu çalışma fen bilgisi programının, öğretmenlerin görüşleri doğrultusunda uygulamanın başında tekrar gözden geçirilmesini sağlayabilir. Bu çalışmadan elde edilen bulgular özellikle program geliştiren kurumlara ve bu alanda çalışma yapan araştırmacılara dönüt teşkil edebilir.

5 KAYNAKLAR Clark, C.M. and Elmore, J.L. (1981). Transforming curriculum in mathematics, science, and writing: A case study of yearly planning (Research Series No. 99). East Lansing, MI: Michigan State university, Institute for Research on Teaching. Crawley, F. E., and Salyer, B. (1995). Origins of life science teachers beliefs underlying curriculum reform in Texas. Science Education, 79, Cronin-Jones, L. L. (1991). Science teacher beliefs and their influence on curriculum implementation: Two case studies. Journal of Research in Science Teaching, 28, Huinker, D., & Madison, S. K. (1997). Preparing efficacious elementary teachers in science and mathematics: The influence of methods courses. Journal of Science Teacher Education, 8, Olson, J. (1981). Teacher influence in the classroom: A context for understanding curriculum translation. Instructional Science, 10, Smith, E. L. & Anderson, C. W. (1984). Plants as producers: A case study of elementary science teaching. Journal of Research in Science Teaching, 21, Tobin, K. (1987). Forces which shape the implemented curriculum in high school science and mathematics. Teaching and Teacher Education, 3,