Transkript

1 98 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU 99 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU Türkiye Petrol Rafinerileri A.Þ. nin Yönetim Kurulu na 1. Türkiye Petrol Rafinerileri A.Þ ( TÜPRAÞ ), baðlý ortaklýklarý ve müþterek yönetime tabi ortaklýklarýnýn ( Grup ) 31 Aralýk 2008 tarihi itibariyle hazýrlanan ve ekte yer alan konsolide bilançosunu, ayný tarihte sona eren yýla ait konsolide gelir tablosunu, konsolide özkaynak deðiþim tablosunu ve konsolide nakit akým tablosunu, önemli muhasebe politikalarýnýn özetini ve dipnotlarý denetlemiþ bulunuyoruz. Finansal Tablolarla Ýlgili Olarak Ýþletme Yönetiminin Sorumluluðu 2. Grup yönetimi, konsolide finansal tablolarýn Sermaye Piyasasý Kurulu nca yayýmlanan finansal raporlama standartlarýna göre hazýrlanmasý ve dürüst bir þekilde sunumundan sorumludur. Bu sorumluluk, konsolide finansal tablolarýn hata ve/veya hile ve usulsüzlükten kaynaklanan önemli yanlýþlýklar içermeyecek biçimde hazýrlanarak, gerçeði dürüst bir þekilde yansýtmasýný saðlamak amacýyla gerekli iç kontrol sisteminin tasarlanmasýný, uygulanmasýný ve devam ettirilmesini, koþullarýn gerektirdiði muhasebe tahminlerinin yapýlmasýný ve uygun muhasebe politikalarýnýn seçilmesini içermektedir. Baðýmsýz Denetim Kuruluþunun Sorumluluðu 3. Sorumluluðumuz, yaptýðýmýz baðýmsýz denetime dayanarak bu konsolide finansal tablolar hakkýnda görüþ bildirmektir. Baðýmsýz denetimimiz, Sermaye Piyasasý Kurulu nca yayýmlanan baðýmsýz denetim standartlarýna uygun olarak gerçekleþtirilmiþtir. Bu standartlar, etik ilkelere uyulmasýný ve baðýmsýz denetimin konsolide finansal tablolarýn gerçeði doðru ve dürüst bir biçimde yansýtýp yansýtmadýðý konusunda makul bir güvenceyi saðlamak üzere planlanarak yürütülmesini gerektirmektedir. Görüþ Baðýmsýz denetimimiz, konsolide finansal tablolardaki tutarlar ve dipnotlar ile ilgili baðýmsýz denetim kanýtý toplamak amacýyla, baðýmsýz denetim tekniklerinin kullanýlmasýný içermektedir. Baðýmsýz denetim tekniklerinin seçimi, konsolide finansal tablolarýn hata ve/veya hileden ve usulsüzlükten kaynaklanýp kaynaklanmadýðý hususu da dahil olmak üzere önemli yanlýþlýk içerip içermediðine dair risk deðerlendirmesini de kapsayacak þekilde, mesleki kanaatimize göre yapýlmýþtýr. Bu risk deðerlendirmesinde, Grup un iç kontrol sistemi göz önünde bulundurulmuþtur. Ancak, amacýmýz iç kontrol sisteminin etkinliði hakkýnda görüþ vermek deðil, baðýmsýz denetim tekniklerini koþullara uygun olarak tasarlamak amacýyla, Grup yönetimi tarafýndan hazýrlanan konsolide finansal tablolar ile iç kontrol sistemi arasýndaki iliþkiyi ortaya koymaktýr. Baðýmsýz denetimimiz, ayrýca Grup yönetimi tarafýndan benimsenen muhasebe politikalarý ile yapýlan önemli muhasebe tahminlerinin ve konsolide finansal tablolarýn bir bütün olarak sunumunun uygunluðunun deðerlendirilmesini içermektedir. Baðýmsýz denetim sýrasýnda temin ettiðimiz baðýmsýz denetim kanýtlarýnýn, görüþümüzün oluþturulmasýna yeterli ve uygun bir dayanak oluþturduðuna inanýyoruz. 4. Görüþümüze göre, iliþikteki konsolide finansal tablolar, Türkiye Petrol Rafinerileri A.þ. nin 31 Aralýk 2008 tarihi itibariyle konsolide finansal durumunu, ayný tarihte sona eren yýla ait konsolide finansal performansýný ve konsolide nakit akýmlarýný, Sermaye Piyasasý Kurulu nca yayýmlanan finansal raporlama standartlarý (Dipnot 2) çerçevesinde doðru ve dürüst bir biçimde yansýtmaktadýr. Baþaran Nas Baðýmsýz Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müþavirlik A.Þ. a member of PricewaterhouseCoopers Cansen Baþaran Symes, SMMM Sorumlu Ortak, Baþdenetçi Ýstanbul, 3 Mart 2009

2 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR 31 ARALIK 2008 VE 2007 TARÝHLERÝ ÝTÝBARÝYLE KONSOLÝDE BÝLANÇOLAR (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, bin Yeni Türk Lirasý ( YTL ) olarak gösterilmiþtir.) VARLIKLAR Notlar Dönen Varlýklar Nakit ve nakit benzerleri Ticari alacaklar (net) Ýliþkili taraflardan ticari alacaklar Diðer ticari alacaklar Diðer alacaklar (net) Stoklar (net) Diðer dönen varlýklar Türev finansal araçlar Satýþ amacýyla elde tutulan varlýklar Duran Varlýklar Ticari alacaklar (net) Finansal yatýrýmlar (net) Þerefiye (net) Yatýrým amaçlý gayrimenkuller (net) Maddi duran varlýklar (net) Maddi olmayan duran varlýklar (net) Ertelenmiþ vergi varlýklarý Diðer duran varlýklar TOPLAM VARLIKLAR Aralýk 2008 tarihi ve bu tarihte sona eren yýl itibariyle hazýrlanan konsolide finansal tablolar, yayýnlanmak üzere 3 Mart 2009 tarihli Yönetim Kurulu toplantýsýnda onaylanmýþ ve Genel Müdür Yardýmcýsý Ýbrahim Yelmenoðlu ve Finansal Raporlama Müdürü Deniz Köseoðlu tarafýndan imzalanmýþtýr. Söz konusu konsolide finansal tablolar, Genel Kurul da onaylanmasý sonucu kesinleþecektir. (*) Bkz. Not Ýliþikteki notlar konsolide finansal tablolarýn ayrýlmaz parçasýný oluþturur.

3 100 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU ARALIK 2008 VE 2007 TARÝHLERÝ ÝTÝBARÝYLE KONSOLÝDE BÝLANÇOLAR (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, bin Yeni Türk Lirasý ( YTL ) olarak gösterilmiþtir.) KAYNAKLAR Notlar Kýsa Vadeli Yükümlülükler Finansal borçlar (net) Uzun vadeli finansal borçlarýn kýsa vadeli kýsýmlarý (net) Diðer finansal borçlar Ýliþkili taraflara finansal borçlarýn kýsa vadeli kýsýmlarý 7, Ticari borçlar (net) Ýliþkili taraflara ticari borçlar 8, Diðer ticari borçlar Alýnan avanslar Borç karþýlýklarý Dönem karý vergi yükümlülüðü Çalýþanlara saðlanan faydalar Diðer yükümlülükler Türev finansal araçlar Satýþ amacýyla elde tutulan varlýklara iliþkin yükümlülükler Uzun Vadeli Yükümlülükler Finansal borçlar (net) Diðer finansal borçlar Ýliþkili taraflara finansal borçlar 7, Ticari borçlar (net) Çalýþanlara saðlanan faydalar Ertelenmiþ vergi yükümlülüðü Diðer yükümlülükler ÖZKAYNAKLAR Ana ortaklýða ait özkaynaklar Ödenmiþ sermaye Sermaye düzeltmesi farklarý Hisse senetleri ihraç primleri Finansal varlýklar deðer artýþ fonu Kardan ayrýlan kýsýtlanmýþ yedekler Yabancý para çevrim farklarý (2.962) Geçmiþ yýllar karlarý Net dönem karý Toplam ana ortaklýða ait özkaynaklar Azýnlýk Paylarý TOPLAM KAYNAKLAR Taahhütler, koþullu varlýklar ve yükümlülükler 17 (*) Bkz. Not Ýliþikteki notlar konsolide finansal tablolarýn ayrýlmaz parçasýný oluþturur.

4 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR 31 ARALIK 2008 VE 2007 TARÝHLERÝNDE SONA EREN YILLARA AÝT KONSOLÝDE GELÝR TABLOLARI (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, bin Yeni Türk Lirasý ( YTL ) olarak gösterilmiþtir.) Yeniden düzenlenmiþ (*) Notlar Satýþ gelirleri (net) Satýþlarýn maliyeti (-) 24 ( ) ( ) Hizmet gelirleri (net) Brüt kar Pazarlama, satýþ ve daðýtým giderleri (-) 25 ( ) ( ) Genel yönetim giderleri (-) 25 ( ) ( ) Diðer faaliyet gelirleri Diðer faaliyet giderleri (-) 26 (32.893) (38.799) Faaliyet karý Finansal gelirler Finansal giderler (-) 27 ( ) ( ) Vergi öncesi kar Vergi gideri 28 ( ) ( ) -Dönem vergi gideri ( ) ( ) -Ertelenmiþ vergi gideri (9.642) (37.583) Dönem karý Azýnlýk paylarý Ana ortaklýk paylarý Nominal deðeri 1 Ykr olan hisse baþýna kazanç (Ykr) 30 1,73 5,18 (*) Bkz. Not Ýliþikteki notlar konsolide finansal tablolarýn ayrýlmaz parçasýný oluþturur.

5 102 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU ARALIK 2008 VE 2007 TARÝHLERÝNDE SONA EREN YILLARA AÝT KONSOLÝDE ÖZKAYNAK DEÐÝÞÝM TABLOLARI (Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, bin Yeni Türk Lirasý ( YTL ) olarak gösterilmiþtir.) Ana ortaklýk paylarý Ödenmiþ sermaye Sermaye düzeltmesi farklarý Hisse senetleri ihraç pirimi Kardan ayrýlan kýsýtlanmýþ yedekler Finansal varlýklar deðer artýþ fonu Yabancý para çevrim farklarý Geçmiþ yýllar karlarý Net dönem karý Toplam Azýnlýk paylarý Toplam özkaynaklar 1 Ocak Transfer ( ) Temettü ödemesi ( ) - ( ) - ( ) Finansal varlýklar makul deðer artýþý Makul deðer deðiþiminden doðan ertelenmiþ vergi (Not 28) (632) (632) - (632) Yabancý para çevrim farklarý (2.962) - - (2.962) - (2.962) Net dönem karý Aralýk (2.962) Ocak (2.962) Transfer ( ) Temettü ödemesi ( ) - ( ) (2.252) ( ) Finansal varlýklar makul deðer artýþý Makul deðer deðiþiminden doðan ertelenmiþ vergi (Not 28) (833) (833) - (833) Yabancý para çevrim farklarý Net dönem karý Aralýk Ýliþikteki notlar konsolide finansal tablolarýn ayrýlmaz parçasýný oluþturur.

6 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR 31 ARALIK 2008 VE 2007 TARÝHLERÝNDE SONA EREN YILLARA AÝT KONSOLÝDE NAKÝT AKIM TABLOLARI Notlar Vergi ve ana ortaklýk dýþý kar öncesi dönem karý Amortisman ve itfa paylarý 13, Kýdem tazminatý yükümlülüðündeki artýþ Maddi duran varlýk satýþlarýndan kaynaklanan kar (14.241) (162) Stok deðer düþüklüðü karþýlýðýndaki artýþ/(azalýþ) (2.825) Dava karþýlýklarý gideri/(geliri) (3.388) EPDK katký payý karþýlýðý Kýdeme teþvik primi karþýlýðý Ýzin ücretleri karþýlýðý Diðer borç karþýlýklarý gideri/(geliri) (2.650) Çevre yükümlülüðü karþýlýðý Personele ödenecek yükümlülükler Þüpheli alacak karþýlýðý Faiz geliri (net) (51.249) ( ) Ertelenmiþ finansman (geliri)/gideri (net) (5.568) Ýþtirak satýþ karlarý 26 (5.554) - Banka kredilerinden kaynaklanan kur farký gideri/(geliri) (60.757) Yabancý para çevrim farklarý (2.962) Varlýk ve yükümlülüklerdeki deðiþimler öncesi saðlanan nakit akýmý Ýþletme varlýk ve yükümlülüklerindeki deðiþiklikler: Ticari alacaklardaki azalýþ/(artýþ) ( ) Diðer alacaklardaki artýþ (4.149) (5.354) Stoklardaki azalýþ/(artýþ) ( ) Diðer dönen varlýklardaki artýþ (78.588) ( ) Diðer cari olmayan/duran varlýklardaki artýþ (65.670) (89.723) Ticari borçlardaki (azalýþ)/artýþ ( ) Alýnan avanslardaki artýþ Diðer yükümlülüklerdeki (azalýþ)/artýþ (44.016) Tahsil edilen þüpheli alacaklar Ödenen vergiler ( ) ( ) Ödenen kýdem tazminatý 20 (25.622) (14.411) Ödenen personel yükümlülüðü karþýlýðý 19 (9.240) - Ödenen dava karþýlýklarý 19 (4.322) (5.244) Ödenen izin karþýlýðý 19 (3.031) (1.388) Ödenen kýdeme teþvik primi 20 (1.345) (965) Ödenen EPDK katký payý 19 (7.578) (8.758) Ödenen çevre yükümlülüðü 19 - (22.114) Ödenen diðer karþýlýklar 19 (123) (955) Ýþletme faaliyetlerinden elde edilen net nakit Yatýrým faaliyetleri: Maddi duran varlýk alýmlarý 13 ( ) ( ) Maddi varlýk satýþýndan elde edilen hasýlatlar Maddi olmayan duran varlýk alýmlarý 14 (13.491) (8.347) Finansal varlýk alýmlarý 11 (216) - Finansal varlýk sermaye artýrýmlarýna katýlým (602) - Yatýrým amaçlý gayrimenkul alýmlarý (802) - Ýþtirak satýþýndan elde edilen hasýlatlar Alýnan faizler Yatýrým faaliyetlerinde kullanýlan net nakit ( ) ( ) Finansman faaliyetleri: Türev finansal araçlardaki deðiþim (8.592) - Alýnan banka kredileri, (net) Ödenen diðer finansal yükümlülükler (7.731) (5.421) Ödenen temettüler ( ) ( ) Ödenen temettü ana ortaklýk dýþý paylar (2.252) - Ödenen faizler (61.027) (21.949) Finansman faaliyetlerinde kullanýlan net nakit ( ) ( ) Nakit ve nakit benzeri deðerlerdeki net artýþ Nakit ve nakit benzeri deðerlerin dönem baþý bakiyesi Nakit ve nakit benzeri deðerlerin dönem sonu bakiyesi Ýliþikteki notlar konsolide finansal tablolarýn ayrýlmaz parçasýný oluþturur.

7 104 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU 105 NOT 1 - GRUP UN ORGANÝZASYONU VE FAALÝYET KONUSU Türkiye Petrol Rafinerileri A.Þ. ( Tüpraþ veya Þirket ) 16 Kasým 1983 tarihinde kurulmuþtur. Þirket in ana faaliyet konularý aþaðýdaki gibidir: Ham petrol tedarik ve rafine etmek, gerektiðinde petrol ürünlerini ithal ve ihraç etmek ve bu maksatla yurt içinde ve dýþýnda petrol rafinerileri kurmak ve iþletmek, Petrokimya sanayi ve ilgili diðer sanayi alanýnda fabrikalar, tesisler kurmak ve iþletmek, Petrokimyasal maddeler ve ilgili diðer maddelerin elde edilmesi için gerekli hammaddeler ve yardýmcý maddeler, malzeme ve kimyasal maddeleri tedarik ederek iþlemek veya bu maddeleri üretmek ve bu maddelerin ticaretini yapmak, Üretim faaliyetinin her aþamasýnda elde edilecek ürünleri ambalajlamak ve bunun için ambalaj endüstrisi kurmak, atýk, yan ürün ve standart dýþý maddeleri deðerlendirmek ve/veya satmak, deðerlendirme olanaðý bulunmayan maddelerin yok edilmesi için gerekli tesisleri kurmak ve iþletmek, Yasa ve yönetmelikler çerçevesinde, her türlü enerji ve enerji ile ilgili sanayi alanýnda santraller, tesisler kurmak ve iþletmek. Bunun için gerekli her türlü ekipman, malzeme ve kimyevi maddeyi tedarik ederek kullanmak ve bu maddelerin ticaretini yapmak, Her türlü petrol ürünleri, LPG ve doðalgazýn yurtiçi, yurtdýþý toptan ve perakende alýmý, satýmý, ithali, ihracý, depolanmasý, pazarlanmasý ve daðýtýmýný yapmak, yaptýrmak, bu ürünlerin perakende satýþýný teminen akaryakýt istasyonlarý ve bakým tesislerini kurmak, iþletmek ve iþlettirmek, devralmak, devretmek veya kiralamak, bayilik vermek, kendisine ait veya kiralayacaðý taþýma araçlarý ile nakliye hizmeti yapmak, bu amaç ve konularda kýsmen ya da tamamen faaliyet göstermek üzere diðer gerçek ve tüzel kiþilerle daðýtým ve pazarlama þirketi veya benzeri diðer ortaklýklar kurmak veya mevcut ortaklýklarýn hisse senetlerini ve hisseyi temsil eden evraklarýný temellük etmek, gerektiðinde satmak, iþtirak paylarýný almak veya devretmektir. Tüpraþ, baðlý ortaklýklarý ve müþterek yönetime tabi ortaklýklarýnýn (topluca Grup olarak adlandýrýlacaktýr) temel faaliyetlerinin önemli bölümü Türkiye de olup, Grup un faaliyetleri rafinaj ve daðýtým sektörleri altýnda toplanmýþtýr. Coðrafi bölümler bazýndaki bilgiler, Grup un faaliyetlerinin, konsolide finansal tablolar genelinde ve parasal önemlilik göz önüne alýndýðýnda, Türkiye dýþýndaki coðrafi bölümler açýsýndan raporlanabilir bölüm özelliði göstermediðinden dolayý iliþikteki konsolide finansal tablolarda raporlanmamýþtýr. Þirket, Sermaye Piyasasý Kurulu na ( SPK ) kayýtlýdýr ve hisseleri 1991 yýlýndan beri Ýstanbul Menkul Kýymetler Borsasý nda ( ÝMKB ) iþlem görmektedir. 31 Aralýk 2008 tarihi itibariyle, þirket in ÝMKB ye kayýtlý %49 oranýnda hissesi mevcuttur. Ayný tarih itibariyle þirket in hisselerini elinde bulunduran hissedarlar ve hisse oranlarý aþaðýdaki gibidir (Not 23): % Enerji Yatýrýmlarý A.Þ. 51,00 Halka açýk kýsým 49,00 100,00 Tüpraþ ýn baðlý ortaklýk ve müþterek yönetime tabi ortaklýklarý ve faaliyet konularý aþaðýda belirtilmiþtir: Faaliyet Baðlý ortaklýk gösterdiði ülke Faaliyet konusu Ditaþ Deniz Ýþletmeciliði ve Tankerciliði A.Þ. ( DÝTAÞ ) Türkiye Ham petrol ve petrol ürünleri taþýmacýlýðý Üsküdar Tankercilik A.Þ. ( Üsküdar ) Türkiye Ham petrol ve petrol ürünleri taþýmacýlýðý Damla Denizcilik A.Þ. ( Damla ) Türkiye Ham petrol ve petrol ürünleri taþýmacýlýðý

8 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR Faaliyet Müþterek yönetime tabi ortaklýk gösterdiði ülke Faaliyet konusu OPET Petrolcülük A.Þ. ( Opet ) Türkiye Petrol ürünleri perakende satýþý Opet Gýda ve Ýhtiyaç Maddeleri Turizm Sanayi Ýç ve Dýþ Ticaret A.Þ. ( Opet Gýda ) Türkiye Gýda ürünleri daðýtýmý Opet International Limited ( Opet International ) Ýngiltere Petrol ürünleri ticareti Opet Trade B.V. Hollanda Petrol ürünleri ticareti Opet Trade Ireland Ýrlanda Petrol ürünleri ticareti TBS Denizcilik ve Petrol Ürünleri Ticaret A.þ. ( TBS ) (*) Türkiye Liman petrol ürünleri tedariki Opet Aygaz B.V Hollanda Petrol ürünleri ve madeni yað daðýtýmý Opet Trade Singapore Singapur Petrol ürünleri ticareti Opet Aygaz BV nin Bulgaristan da Opet Aygaz Bulgaria EAD adlý baðlý ortaklýðý 2008 yýlý içerisinde satýlmýþtýr (Not 26). Söz konusu iþletme perakende satýþlar için petrol istasyonlarý aðýný geliþtirmek ve toptan satýþ konularýnda faaliyet göstermekteydi. (*) 31 Aralýk 2008 tarihinde sona eren yýl içerisinde Grup'un müþterek yönetime tabi ortaklýklarýndan deniz petrol satýþlarý iþ kolunda faaliyet gösteren TBS þirketinin satýlmasýna karar verilmiþtir. TBS e ait varlýk ve bunlara iliþkin yükümlülükler ise bilanço tarihi itibariyle bilançoda satýlmak üzere elde tutulan varlýk ve yükümlülük gruplarý olarak sýnýflandýrýlmýþtýr. Grup yönetimi TBS in satýþ sözleþmesinin 31 Aralýk 2008 tarihi itibariyle imzalanmasýný müteakip satýþ iþlemlerinin 2009 yýlý içerisinde sonlanmasýný beklemektedir. Grup un bünyesinde çalýþan personel sayýsý 31 Aralýk 2008 tarihinde dir. (31 Aralýk 2007: 5.520). Þirket in bu konsolide finansal tablolarýn hazýrlandýðý tarih itibariyle tescil edilmiþ adresi aþaðýdaki gibidir: Türkiye Petrol Rafinerileri A.Þ. Petrol Caddesi, Körfez, Kocaeli NOT 2 - KONSOLÝDE FÝNANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ÝLÝÞKÝN ESASLAR 2.1. SUNUMA ÝLÝÞKÝN TEMEL ESASLAR Uygulanan muhasebe standartlarý Tüpraþ ýn konsolide finansal tablolarý, Sermaye Piyasasý Kurulu ( SPK ) tarafýndan yayýmlanan finansal raporlama standartlarýna ( SPK Finansal Raporlama Standartlarý ) uygun olarak hazýrlanmýþtýr. SPK, Seri: XI, No: 29 sayýlý Sermaye Piyasasýnda Finansal Raporlamaya Ýliþkin Esaslar Tebliði ile iþletmeler tarafýndan düzenlenecek finansal raporlar ile bunlarýn hazýrlanmasý ve ilgililere sunulmasýna iliþkin ilke, usul ve esaslarý belirlemektedir. Bu Teblið,1 Ocak 2008 tarihinden sonra baþlayan hesap dönemlerine ait ilk ara dönem finansal tablolardan geçerli olmak üzere yürürlüðe girmiþ olup, SPK nýn Seri: XI, No: 25 "Sermaye Piyasasýnda Muhasebe Standartlarý Hakkýnda Teblið"i yürürlükten kaldýrýlmýþtýr. Bu tebliðe istinaden, iþletmelerin finansal tablolarýný Avrupa Birliði tarafýndan kabul edilen haliyle Uluslararasý Finansal Raporlama Standartlarý ( UMS/UFRS ) na göre hazýrlamalarý gerekmektedir. Ancak Avrupa Birliði tarafýndan kabul edilen UMS/UFRS nin Uluslararasý Muhasebe Standartlarý Kurulu ( UMSK ) tarafýndan yayýmlananlardan farklarý Türkiye Muhasebe Standartlarý Kurulu ( TMSK ) tarafýndan ilan edilinceye kadar UMS/UFRS ler uygulanacaktýr. Bu kapsamda, benimsenen standartlara aykýrý olmayan, TMSK tarafýndan yayýmlanan Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlarý ( TMS/TFRS ) esas alýnacaktýr. SPK, 17 Mart 2005 tarihinde almýþ olduðu bir kararla, Türkiye de faaliyette bulunan ve SPK tarafýndan kabul edilen muhasebe ve raporlama ilkelerine ( SPK Finansal Raporlama Standartlarý ) uygun finansal tablo hazýrlayan þirketler için, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere enflasyon muhasebesi uygulamasýnýn gerekli olmadýðýný ilan etmiþtir. Dolayýsýyla finansal tablolarda, 1 Ocak 2005 tarihinden baþlamak kaydýyla, UMSK tarafýndan yayýmlanmýþ 29 No lu Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama standardý (UMS 29) uygulanmamýþtýr.

9 106 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU 107 Finansal tablolarýn hazýrlanýþ tarihi itibariyle, Avrupa Birliði tarafýndan kabul edilen UMS/UFRS nin UMSK tarafýndan yayýmlananlardan farklarý TMSK tarafýndan henüz ilan edilmediðinden, konsolide finansal tablolar SPK nýn Seri: XI, No: 29 sayýlý tebliði ve bu tebliðe açýklama getiren duyurularý çerçevesinde, UMS/UFRS nin esas alýndýðý SPK Finansal Raporlama Standartlarý na uygun olarak hazýrlanmýþtýr. Konsolide finansal tablolar ve bunlara iliþkin dipnotlar SPK tarafýndan 14 Nisan 2008 tarihli duyuru ile uygulanmasý tavsiye edilen formatlara uygun olarak ve zorunlu kýlýnan bilgiler dahil edilerek sunulmuþtur. Bu kapsamda geçmiþ dönem konsolide finansal tablolarýnda gerekli deðiþiklikler yapýlmýþtýr (Bakýnýz Dipnot 2.2.1). Grup, muhasebe kayýtlarýnýn tutulmasýnda ve kanuni finansal tablolarýnýn hazýrlanmasýnda, SPK tarafýndan çýkarýlan prensiplere ve þartlara, Türk Ticaret Kanunu ( TTK ), vergi mevzuatý ve Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlýðý ( Maliye Bakanlýðý ) tarafýndan çýkarýlan Tekdüzen Hesap Planý þartlarýna uymaktadýr. SPK Finansal Raporlama Standartlarý na göre hazýrlanan bu konsolide finansal tablolar, makul deðerleri ile gösterilen finansal varlýk ve yükümlüklülerin dýþýnda, tarihi maliyet esasý baz alýnarak Yeni Türk Lirasý olarak hazýrlanmýþtýr (Not 33). Konsolide finansal tablolar, tarihi maliyet esasýna göre hazýrlanmýþ kanuni kayýtlara SPK Finansal Raporlama Standartlarý uyarýnca doðru sunumun yapýlmasý amacýyla gerekli düzeltme ve sýnýflandýrmalar yansýtýlarak düzenlenmiþtir Uluslararasý Finansal Raporlama Standartlarý ndaki (UFRS) deðiþiklikler (a) 2008 yýlýnda yürürlüðe giren ve Grup'un finansal tablolarý üzerinde etkisi olan standartlar, yorumlar ve deðiþiklikler yoktur. (b) 2008 yýlýnda yürürlüðe giren ancak Grup'un finansal tablolarý üzerinde etkisi olmayan standartlar, deðiþiklikler ve yorumlar: Aþaðýdaki standartlar, deðiþiklikler ve yorumlar 1 Ocak 2008 itibariyle baþlayan dönemler için çýkarýlmýþtýr ve uygulamasý zorunludur. Ancak bu standartlar, deðiþiklikler ve yorumlarýn Grup'un finansal tablolarý üzerinde etkisi yoktur. UFRYK 11, UFRS 2 - Grup ve Ýþletmenin Geri Satýn Alýnan Kendi Hisselerine Ýliþkin Ýþlemler (1 Mart 2007 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan yýllýk raporlama dönemlerinde geçerlidir). UFRYK 12, Hizmet imtiyaz anlaþmalarý (1 Ocak 2008 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan raporlama dönemleri için geçerlidir). Grup kamu hizmet sektöründe faaliyet göstermediðinden dolayý, UFRYK 12 Grup için geçerli deðildir. UFRYK 13, Müþteri baðlýlýk programlarý (1 Ocak 2008 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan raporlama dönemleri için geçerlidir). Grup herhangi bir baðlýlýk programý yürütmediðinden dolayý, UFRYK 13 Grup için geçerli deðildir. UFRYK 14, UMS 19 - Tanýmlanmýþ fayda planý varlýklarýndaki limitler, asgari fonlama zorunluluklarý ve aralarýndaki baðlantý (1 Ocak 2008 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan raporlama dönemleri için geçerlidir). Grup'un herhangi bir tanýmlanmýþ fayda planý olmadýðýndan dolayý, UFRYK 14 Grup için geçerli deðildir. UFRYK 16, Yurtdýþýndaki Ýþletme ile Ýlgili Net Yatýrýmýn Finansal Riskten Korunmasý (1 Ekim 2008 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan yýllýk raporlama dönemlerinde geçerlidir). (c) 2008 yýlýnda henüz yürürlüðe girmemiþ ve Grup tarafýndan geçerlilik tarihinden önce uygulanmayan standartlar, deðiþiklikler ve yorumlar: Aþaðýdaki standartlar, deðiþiklikler ve yorumlar 1 Ocak 2009 itibariyle baþlayan dönemler için çýkarýlmýþtýr ve uygulamasý zorunludur. Bu standartlar, deðiþiklikler ve yorumlar Grup tarafýndan geçerlilik tarihinden önce uygulanmamýþtýr: UFRS 8 Faaliyet bölümleri (1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan raporlama dönemleri için). UFRS 8, UMS 14 ile deðiþtirilmiþtir ve Amerika Birleþik Devletleri nde Genel Kabul Görmüþ Muhasebe Standartlarýndan SFAS 131 Þirket in bölümleri hakkýnda açýklamalar ve iliþkili bilgiler ile uyumlu hale gelmiþtir. UFRS 2 (Revize), Hisse Bazlý Ödeme (1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan hesap dönemleri için geçerlidir). Standart iki konuya açýklýk getirmektedir: Hakediþ Koþulu nun tanýmlanmasý ve performans ve hizmet koþullarý haricindeki koþullar için Hak etmeme Koþulu kavramý. Standart ayný zamanda, gerek Grup gerekse karþý taraf (çalýþan veya hizmet saðlayan) tarafýndan iptal edilen ödüllerin ayný þekilde muhasebeleþtirileceðini ifade etmektedir. UFRS 2 nin Grup un finansal tablolarýna önemli etkisinin olmamasý beklenmektedir.

10 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR UMS 1 (Revize), Finansal Tablolarýn Sunuluþu (1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan hesap dönemleri için geçerlidir). Finansal tablolarda sunulan bilgilerin yararýný artýrmak amacýyla deðiþikliðe tabi tutulan UMS 1, kontrol gücü olmayan paylara ait gelir ve gider kalemlerinin özkaynak deðiþim tablosunda gösterilmesini engellemektedir. Bunun yerine kontrol gücü olmayan paylara iliþkin tüm deðiþimler bir performans tablosunda gösterilecektir. Ýþletmeler tek bir performans tablosunu (kapsamlý gelir tablosu) seçmekte veya iki tabloyu birlikte (gelir tablosu ve kapsamlý gelir tablosu) seçmekte özgür býrakýlmýþtýr. Kapsamlý gelir tablosu adý altýnda yeni bir finansal tablonun yayýmlanmaya baþlamasý ve yeni dönemlerde bir önceki döneme ait finansal tablolarýn yeniden yorumlanmasý veya yeni muhasebe politikalarýnýn geriye dönük olarak üçüncü bir kolonda geçmiþ dönemlere ait etkilerinin yayýmlanmasý standartta yapýlan ana deðiþikliklerdir. Grup, finansal tablolarýn sunuluþuna iliþkin ilgili deðiþiklikleri 2009 da uygulayacaktýr. UMS 31 (Deðiþiklik), Müþterek Yönetime Tabi Ortaklýklarýn Muhasebeleþtirilmesi (1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan hesap dönemleri için geçerlidir). Grup UMS 31 i (Deðiþiklik) 1 Ocak 2009 itibariyle uygulayacaktýr. UMS 40 (Deðiþiklik), Yatýrým Amaçlý Gayrimenkuller (1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan hesap dönemleri için geçerlidir). Grup UMS 40 ý (Deðiþiklik) 1 Ocak 2009 itibariyle uygulayacaktýr. UMS 27 (Revize), Konsolide ve Solo Finansal Tablolar, (1 Temmuz 2009 dan itibaren geçerli). Revize standart kontrol gücü olmayan paylar ile yapýlan tüm iþlemlerin etkilerinin kontrolde herhangi bir deðiþiklik yok ise özkaynaklarda yer almasýný ve bu iþlemlerin artýk þerefiye veya kar ve zarar ile sonuçlandýrýlmamasýný gerektirmektedir. Standart ayný zamanda kontrol kaybedildiðinde muhasebeleþtirilmenin nasýl yapýlmasý gerektiðine de açýklýk getirmektedir. Ýþletmede geriye kalan paylar makul deðerine getirilerek, gelir tablosuna kar veya zarar olarak yansýtýlacaktýr. Grup, UMS 27 (Revize) yi 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren kontrol gücü olmayan paylar ile yapýlan iþlemlere ileriye dönük olarak uygulayacaktýr. UFRS 3 (Revize) Ýþ Birleþmeleri (1 Temmuz 2009 dan itibaren geçerli). Revize standart iþ birleþmelerinde satýn alým metodunun uygulanmasýna bazý önemli deðiþikliklerle devam edilmesini öngörmektedir. Örneðin, bir iþ satýn alýmý ile ilgili tüm ödemeler satýn alým tarihindeki makul deðerleri ile kaydedilecek olup, þarta baðlý ödemeler takip eden dönemde gelir tablosu ile iliþkilendirilecektir. Grup, UFRS 3 (Revize) ü 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren tüm iþ birleþmelerinde ileriye dönük olarak uygulayacaktýr. Grup yönetimi, aþaðýdaki standart ve yorumlarýn uygulanmasýnýn gelecek dönemlerde Grup un finansal tablolarý üzerinde önemli bir etki yaratmayacaðý görüþündedir. UMS 23 (Revize), Borçlanma maliyetleri (1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra baþlayan raporlama dönemleri için) Grup UMS 23 ü (Revize) 1 Ocak 2009 itibariyle uygulayacaktýr. UFRYK 15, Gayrimenkul Ýnþaat Sözleþmeleri ( 1 Ocak 2009 dan itibaren geçerli). UMS 32, Finansal Araçlar: Sunum Geri Satýn Alma Opsiyonlu Finansal Araçlar ve Nakde Çevrilmelerinde Doðacak Yükümlülüklerin Açýklanmasý Hakkýnda Deðiþiklik (1 Ocak 2009 dan itibaren geçerli). UFRS 5 (Deðiþiklik), 'Satýþ Amaçlý Elde Tutulan Duran Varlýklar ve Durdurulan Faaliyetler' (1 Temmuz 2009 dan itibaren geçerli) Yabancý ülkelerde faaliyet gösteren müþterek yönetime tabi ortaklýklarýn finansal tablolarý Yabancý ülkelerde faaliyet gösteren Müþterek Yönetime Tabi Ortaklýklar ýn finansal tablolarý, faaliyet gösterdikleri ülkelerde geçerli olan kanun ve yönetmeliklere uygun olarak hazýrlanmýþ olup SPK Finansal Raporlama Standartlarý uyarýnca doðru sunumun yapýlmasý amacýyla gerekli düzeltme ve sýnýflandýrmalar yansýtýlarak düzenlenmiþtir. Ýlgili yabancý ortaklýklarýn varlýk ve yükümlülükleri konsolide bilanço tarihindeki döviz kuru, gelir ve giderler ortalama döviz kuru kullanýlarak Yeni Türk Lirasý na çevrilmiþtir. Kapanýþ ve ortalama kur kullanýmý sonucu ortaya çýkan kur farklarý özkaynak içerisindeki yabancý para çevrim farklarý kalemi altýnda takip edilmektedir Konsolidasyon esaslarý a) Konsolide finansal tablolar aþaðýdaki (b), (c), (d) ve (e) maddelerinde belirtilen esaslara göre ana þirket olan Tüpraþ, Baðlý Ortaklýklarý ve Müþterek Yönetime Tabi Ortaklýklarý nýn finansal tablolarýný kapsamaktadýr. Konsolidasyon kapsamýna dahil edilen þirketlerin finansal tablolarýnýn hazýrlanmasý sýrasýnda, SPK Finansal Raporlama Standartlarýna uygunluk ve Grup tarafýndan uygulanan muhasebe politikalarýna ve sunum biçimlerine uyumluluk açýsýndan gerekli düzeltme ve sýnýflandýrmalar yapýlmýþtýr.

11 108 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU 109 b) Baðlý Ortaklýklar, þirket in ya (i) doðrudan ve/veya dolaylý olarak kendisine ait olan hisseler neticesinde þirketlerdeki hisselerle ilgili oy kullanma hakkýnýn %50 den fazlasýný kullanma yetkisi kanalýyla; veya (ii) oy kullanma hakkýnýn %50 den fazlasýný kullanma yetkisine sahip olmamakla birlikte mali ve iþletme politikalarý üzerinde fiili hakimiyet etkisini kullanmak suretiyle mali ve iþletme politikalarýný þirket in menfaatleri doðrultusunda kontrol etme yetkisi ve gücüne sahip olduðu þirketleri ifade eder. Aþaðýdaki tabloda 31 Aralýk 2008 ve 2007 tarihleri itibariyle baðlý ortaklýk oranlarý gösterilmiþtir: Þirket tarafýndan Etkin Þirket tarafýndan Etkin sahip olunan doðrudan ortaklýk sahip olunan doðrudan ortaklýk ve dolaylý oy hakký (%) payý (%) ve dolaylý oy hakký (%) payý (%) Baðlý Ortaklýk DÝTAþ 79,98 79,98 79,98 79,98 Üsküdar (*) 79,98 79, Damla (*) 79,98 79, DÝTAþ ýn baðlý ortaklýklarý olan Üsküdar ve Damla ham petrol ve petrol ürünleri taþýmacýlýðý faaliyetinde bulunmak üzere sýrasýyla 2008 yýlýnýn Aðustos ve Ekim aylarýnda kurulmuþlardýr. Baðlý Ortaklýklar a ait bilanço ve gelir tablolarý tam konsolidasyon yöntemi kullanýlarak konsolide edilmiþ olup, Þirket in sahip olduðu paylarýn kayýtlý iþtirak deðeri, ilgili özkaynak ile karþýlýklý olarak netleþtirilmiþtir. Þirket ile Baðlý Ortaklýklarý arasýndaki iþlemler ve bakiyeler konsolidasyon kapsamýnda karþýlýklý olarak silinmektedir. Þirket in sahip olduðu baðlý ortaklýk hisselerinin kayýtlý deðerleri ve bu hisselerden kaynaklanan temettüler, ilgili özkaynak ve gelir tablosu hesaplarýndan netleþtirilmiþtir. c) Müþterek Yönetime Tabi Ortaklýklar, Grup un bir veya daha fazla müteþebbis ortak tarafýndan müþtereken yönetilmek üzere, bir ekonomik faaliyetin üstlenilmesi için bir sözleþme dahilinde oluþturulan þirketleri ifade etmektedir. Grup bu müþterek kontrolü, kendisinin doðrudan ya da dolaylý olarak sahip olduðu hisselerden veya iliþkili taraflarýn sahip olduðu paylara ait oy haklarýný onlar adýna kullanma (ekonomik bir yarar beklemeksizin) yetkisinden yararlanarak saðlamaktadýr. Müþterek Yönetime Tabi Ortaklýklar oransal konsolidasyon yöntemi kullanýlmak suretiyle konsolidasyon kapsamýna alýnýrlar. Oransal konsolidasyon yönteminde, Müþterek Yönetime Tabi Ortaklýklar a ait finansal tablolarda yer alan varlýk, yükümlülük, gelir ve giderler, Grup un sahip olduðu etkin ortaklýk payý ile konsolidasyon iþlemine tabi tutulmaktadýr. Aþaðýdaki tabloda 31 Aralýk 2008 ve 2007 tarihleri itibariyle Müþterek Yönetime Tabi Ortaklýk oranlarý gösterilmiþtir: Þirket tarafýndan Etkin Þirket tarafýndan Etkin sahip olunan doðrudan ortaklýk sahip olunan doðrudan ortaklýk ve dolaylý oy hakký (%) 2008 payý (%) ve dolaylý oy hakký (%) 2007 payý (%) Müþterek Yönetime Tabi Ortaklýk Opet 50,00 40,00 50,00 40,00 Opet Gýda 50,00 39,99 50,00 39,99 Opet International Ltd. 50,00 40,00 50,00 40,00 Opet Trade B.V. 50,00 40,00 50,00 40,00 Opet Trade Ireland 50,00 40,00 50,00 40,00 TBS 25,00 19,60 25,00 19,60 Opet Aygaz B.V. 25,00 20,00 25,00 20,00 Opet Trade Singapore (*) 50,00 40, (*)Opet Trade (Singapore) PTE Ltd. 1 Haziran 2008 tarihinde kurulmuþ olup, bu tarihten itibaren konsolide edilmiþtir.

12 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR d) Grup un toplam oy haklarýnýn %20 nin altýnda olduðu veya %20 nin üzerinde olmakla birlikte Grup un önemli bir etkiye sahip olmadýðý veya konsolide finansal tablolar açýsýndan önemlilik teþkil etmeyen, teþkilatlanmýþ piyasalarda iþlem görmeyen satýlmaya hazýr finansal varlýklar makul deðerleriyle, makul deðerleri güvenilir bir þekilde belirlenemeyen satýlmaya hazýr finansal varlýklar maliyet bedelleri üzerinden, varsa, deðer kaybý ile ilgili karþýlýk düþüldükten sonra konsolide finansal tablolara yansýtýlmýþtýr (Not 11). e) Baðlý Ortaklýklar ýn net varlýklarýnda ve faaliyet sonuçlarýnda ana ortaklýk dýþý paya sahip hissedarlarýn paylarý, konsolide bilanço ve gelir tablosunda ana ortaklýk dýþý pay olarak gösterilmiþ ve Grup un net varlýklarýna ve faaliyet sonuçlarýna dahil edilmemiþtir. 2.2 MUHASEBE POLÝTÝKALARINDA DEÐÝÞÝKLÝKLER Karþýlaþtýrmalý bilgiler ve önceki dönem tarihli finansal tablolarýn yeniden düzenlenmesi Cari dönem konsolide finansal tablolarýn sunumu ile uygunluk saðlanmasý açýsýndan karþýlaþtýrmalý bilgiler gerekli görüldüðünde yeniden sýnýflandýrýlmýþtýr. Finansal durum ve performans trendlerinin tespitine imkan vermek üzere, Grup un konsolide finansal tablolarý önceki dönemle karþýlaþtýrmalý hazýrlanmaktadýr. Grup, 31 Aralýk 2008 tarihi itibariyle konsolide bilançosunu 31 Aralýk 2007 tarihi itibariyle hazýrlanmýþ konsolide bilançosu ile; 31 Aralýk 2008 tarihinde sona eren yýla ait konsolide gelir tablosunu, nakit akým tablosunu ve özkaynak deðiþim tablosunu ise 31 Aralýk 2007 tarihinde sona eren yýla ait konsolide finansal tablolar ile karþýlaþtýrmalý olarak düzenlemiþtir. SPK nýn Seri: XI, No: 29 sayýlý tebliðinin uygulanmaya baþlamasý nedeniyle cari dönem finansal tablolarýn sunumu ile uygunluk saðlanmasý açýsýndan karþýlaþtýrmalý bilgiler gerekli görüldüðünde yeniden sýnýflandýrýlmýþtýr. 31 Aralýk 2008 tarihinde sona eren yýla ait finansal tablolarýn hazýrlanmasý esnasýnda karþýlaþtýrmalý finansal tablolarda yapýlan sýnýflandýrma deðiþikleri aþaðýdaki gibidir: 31 Aralýk 2007 tarihli konsolide bilançoda, olaðanüstü yedekler içerisinde sýnýflandýrýlan bin YTL tutarýndaki olaðanüstü yedekler, geçmiþ yýllar karlarý hesabýna sýnýflandýrýlmýþtýr (Not 23). 31 Aralýk 2007 tarihli konsolide bilançoda, özkaynak enflasyon düzeltmesi farklarý içerisinde sýnýflandýrýlan bin YTL tutarýndaki sermaye, yasal yedekler, olaðanüstü yedekler ve emisyon primleri enflasyon düzeltmesi farklarýnýn ödenmiþ sermayenin enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan bin YTL lik kýsmý sermaye düzeltmesi farklarý hesabýna ve geriye kalan bin YTL lik kýsmý geçmiþ yýllar karlarý hesabýna sýnýflandýrýlmýþtýr (Not 23). 31 Aralýk 2007 tarihli konsolide bilançoda, kýsa vadeli borç karþýlýklarý içinde sýnýflandýrýlan bin YTL lik kýdeme teþvik primi ile uzun vadeli borç karþýlýklarý içinde sýnýflandýrýlan bin YTL lik kýdem tazminatý ve kýdeme teþvik primi çalýþanlara saðlanan faydalar altýnda sýnýflandýrýlmýþtýr (Not 20). 31 Aralýk 2007 tarihli konsolide bilançoda, maddi duran varlýklar içinde sýnýflandýrýlan bin YTL tutarýndaki verilen sabit kýymet avanslarý diðer duran varlýklar altýnda sýnýflandýrýlmýþtýr (Not 21). 31 Aralýk 2007 tarihli konsolide bilançoda, stoklar içinde sýnýflandýrýlan bin YTL tutarýndaki verilen sipariþ avanslarý diðer dönen varlýklar altýnda sýnýflandýrýlmýþtýr (Not 21). 31 Aralýk 2007 tarihli konsolide bilançoda, ticari borçlar içinde sýnýflandýrýlan bin YTL tutarýndaki alýnan depozito ve teminatlar diðer alacak ve borçlar altýnda sýnýflandýrýlmýþtýr (Not 9). 31 Aralýk 2007 tarihli konsolide bilançoda, diðer dönen varlýklar içinde sýnýflandýrýlan bin YTL lik ve diðer duran varlýklar içinde sýnýflandýrýlan bin YTL lik peþin ödenen katalist bedelleri maddi duran varlýklar altýnda sýnýflandýrýlmýþtýr. (Not 13). 31 Aralýk 2007 tarihli konsolide bilançoda yasal yedekler içinde sýnýflandýrýlan bin YTL tutarýndaki kýsýtlanmamýþ yedekler geçmiþ yýllar karý altýnda sýnýflandýrýlmýþtýr (Not 23) Netleþtirme/Mahsup Finansal varlýk ve yükümlülükler, gerekli kanuni hak olmasý, söz konusu varlýk ve yükümlülükleri net olarak deðerlendirmeye niyet olmasý veya varlýklarýn elde edilmesi ile yükümlülüklerin yerine getirilmesinin eþ zamanlý olduðu durumlarda net olarak gösterilirler.

13 110 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU ÖNEMLÝ MUHASEBE POLÝTÝKALARININ ÖZETÝ Konsolide finansal tablolarýn hazýrlanmasýnda izlenen önemli muhasebe politikalarý aþaðýda özetlenmiþtir: Nakit ve nakit benzerleri Nakit ve nakit benzerleri konsolide bilançoda maliyet deðerleri ile yansýtýlmaktadýrlar. Nakit ve nakit benzerleri, eldeki nakit, banka mevduatlarý ile tutarý belirli, nakde kolayca çevrilebilen kýsa vadeli ve yüksek likiditeye sahip, deðerindeki deðiþim riski önemsiz olan ve vadesi üç ay veya daha kýsa olan yatýrýmlarý içermektedir (Not 6) Ticari alacaklar ve deðer düþüklüðü karþýlýðý Grup un doðrudan bir borçluya mal veya hizmet tedariki ile oluþan vadeli satýþlarýndan kaynaklanan ticari alacaklar, etkin faiz yöntemi kullanýlarak iskonto edilmiþ maliyetleri üzerinden deðerlendirilmiþtir. Grup un ödenmesi gereken meblaðlarý tahsil edemeyecek olduðunu gösteren bir durumun söz konusu olmasý halinde ticari alacaklar için bir deðer düþüklüðü karþýlýðý oluþturulur. Söz konusu bu karþýlýðýn tutarý, alacaðýn kayýtlý deðeri ile tahsili mümkün tutar arasýndaki farktýr. Tahsili mümkün tutar, teminatlardan ve güvencelerden tahsil edilebilecek meblaðlar da dahil olmak üzere tüm nakit akýþlarýnýn, oluþan ticari alacaðýn orijinal etkin faiz oraný esas alýnarak iskonto edilen deðeridir. Deðer düþüklüðü tutarý, kaydedilmesinden sonra oluþacak bir durum dolayýsýyla azalýrsa, söz konusu tutar, cari dönemde diðer gelirlere yansýtýlýr (Not8) Ýliþkili taraflar Konsolide finansal tablolarýn amacý doðrultusunda, ortaklar, üst düzey yönetim personeli ve Yönetim Kurulu üyeleri, aileleri ve onlar tarafýndan kontrol edilen veya onlara baðlý þirketler, iþtirak ve ortaklýklar ile Koç Topluluðu þirketleri, iliþkili taraflar olarak kabul edilmiþlerdir (Not 31) Stoklar Stoklar, net gerçekleþebilir deðer ya da elde etme bedelinden düþük olaný ile deðerlenir. Stoklarýn maliyeti tüm satýn alma maliyetlerini, dönüþtürme maliyetlerini ve stoklarýn mevcut durumuna ve konumuna getirilmesi için katlanýlan diðer maliyetleri içerir. Grup, stoklarýný aðýrlýklý ortalama maliyet yöntemine göre deðerlemektedir. Üretim sürecinde ayný hammadde girdisinden birden fazla ürün elde edildiðinden her bir ürünün üretim maliyeti ayrý olarak belirlenememektedir. þirket, üretim maliyetlerini rasyonel ve tutarlý bir þekilde daðýtabilmek için, üretim tamamlanma aþamasýnda üretim maliyetlerini, ürünler arasýnda her bir ürünün nispi satýþ deðerlerini esas alarak daðýtmaktadýr. Net gerçekleþebilir deðer, olaðan ticari faaliyet içerisinde oluþan tahmini satýþ fiyatýndan tahmini tamamlanma maliyeti ve satýþý gerçekleþtirmek için gerekli tahmini satýþ maliyeti toplamýnýn indirilmesiyle elde edilen tutardýr (Not 10) Yedek parça ve malzemeler Yedek parça ve malzemeler net geri kazanýlabilir deðer ya da elde etme bedelinden düþük olaný ile deðerlenir. Yedek parça ve malzemelerin maliyeti tüm satýn alma maliyetlerini ve yedek parçalarýn mevcut durumuna ve konumuna getirilmesi için katlanýlan diðer maliyetleri içerir. Grup, yedek parça ve malzemelerini aðýrlýklý ortalama maliyet yöntemine göre deðerlemektedir. Grup, beklenen kullaným süresi içerisinde kullanýlmayan ve yakýn bir gelecekte kullanýlmasýný öngörmediði yedek parça ve malzemeler için deðer düþüklüðü karþýlýðý ayýrmaktadýr Finansal yatýrýmlar Tüm finansal varlýklar, ilk kaydediliþlerinde iþlem maliyetleri dahil olmak üzere maliyet bedelleri üzerinden deðerlenir. Likidite ihtiyacýnýn karþýlanmasýna yönelik olarak veya faiz oranlarýndaki deðiþimler nedeniyle satýlabilecek olan ve belirli bir süre gözetilmeksizin elde tutulan finansal araçlar, satýlmaya hazýr finansal varlýklar olarak sýnýflandýrýlmýþtýr. Bunlar, kýsa vadeli olarak kar amacýyla elde tutulmadýkça veya iþletme sermayesinin arttýrýlmasý amacýyla satýþýna ihtiyaç duyulmayacaksa duran varlýklar olarak gösterilir, aksi halde dönen varlýklar olarak sýnýflandýrýlýr. Þirket yönetimi, bu finansal araçlarýn sýnýflandýrmasýný satýn alýndýklarý tarihte uygun bir þekilde yapmakta olup düzenli olarak bu sýnýflandýrmayý gözden geçirmektedir.

14 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR Grup her bilanço tarihinde bir ya da bir grup finansal varlýðýnda deðer düþüklüðü olduðuna dair objektif bir kanýtýn olup olmadýðýný deðerlendirir. Finansal araçlarýn satýlmaya hazýr olarak sýnýflandýrýlmasý durumunda, makul deðerin elde etme maliyetinin altýna önemli derecede düþmesi veya makul deðerin uzun süreli bir düþüþ eðiliminde bulunmasý, menkul kýymetlerin deðer düþüklüðüne maruz kalýp kalmadýðýný deðerlendirmede dikkate alýnýr. Eðer satýlmaya hazýr finansal varlýklar için bu tür bir kanýt mevcutsa, kümüle net zarar elde etme maliyeti ile cari makul deðer arasýndaki farktan bu finansal varlýða iliþkin daha önce özkaynaklarda "finansal varlýklar deðer artýþ fonu"'nda muhasebeleþtirilmiþ olan makul deðer kazançlarýndan düþülmek suretiyle kaydedilir ve deðer düþüklüðünün makul deðer fonunu aþan kýsmý dönemin gelir tablosuna gider olarak yansýtýlýr. Satýlmaya hazýr finansal varlýklarýn makul deðerindeki deðiþikliklerden kaynaklanan gerçekleþmemiþ kar ve zararlar dönem sonuçlarý ile iliþkilendirilmeden finansal varlýðýn konsolide finansal tablolardan çýkarýldýðý tarihe kadar doðrudan özkaynak içinde Finansal Varlýklar Deðer Artýþ Fonu hesabýnda muhasebeleþtirilmiþtir. Satýlmaya hazýr finansal varlýklar konsolide finansal tablolardan çýkarýldýklarýnda, özkaynak da Finansal Varlýklar Deðer Artýþ Fonu nda takip edilen ilgili kazanç ve zararlar konsolide gelir tablosuna transfer edilir. Satýlmaya hazýr finansal varlýklarýn borsaya kayýtlý herhangi bir makul deðerinin olmadýðý veya doðru biçimde makul deðeri yansýtmadýðý durumlarda finansal varlýðýn makul deðeri deðerleme teknikleri kullanýlarak belirlenir. Bu deðerleme teknikleri, piyasa koþullarýna uygun güncel iþlemleri veya esasen benzer diðer yatýrým araçlarýný baz almayý ve yatýrým yapýlan þirkete özgü þartlarý dikkate alarak iskonto edilmiþ nakit akým analizlerini içerir. Þirket in %20 nin altýnda sermaye payýna sahip olduðu finansal varlýklarýn borsaya kayýtlý herhangi bir makul deðerinin olmadýðý, makul deðerin hesaplanmasýnda kullanýlan diðer yöntemlerin uygun olmamasý nedeniyle makul bir deðer tahmininin yapýlamadýðý ve makul deðerin güvenilir bir þekilde ölçülemediði durumlarda finansal varlýðýn kayýtlý deðeri elde etme maliyeti tutarýndan, þayet mevcutsa, deðer düþüklüðü karþýlýðýnýn çýkarýlmasý suretiyle belirlenmiþtir (Not 11) Maddi duran varlýklar Maddi duran varlýklar, elde etme maliyetinden birikmiþ amortismanýn düþülmesi ile bulunan net deðerleri ile gösterilmektedir. Tarihi deðerler, maddi duran varlýðýn iktisabý ile direkt olarak ilgili olan maliyetleri içermektedir. Ýktisap tarihinden sonraki maliyetler, sadece varlýkla ilgili gelecekteki ekonomik faydanýn Grup a akýþýnýn muhtemel olduðu ve varlýðýn maliyetinin güvenilir olarak ölçülebildiði durumlarda varlýðýn defter deðerine ilave edilir veya ayrý bir varlýk olarak kaydedilir. Diðer tüm bakým onarým giderleri ilgili döneme ait gelir tablosunda giderleþtirilir. Amortisman, maddi duran varlýklarýn brüt defter deðerleri üzerinden faydalý ömürlerine göre doðrusal amortisman yöntemi kullanýlarak ayrýlmaktadýr (Not 13). Not 3 te belirtildiði üzere, Opet iktisabý ile elde edilen maddi duran varlýklar, UFRS 3 ile uyumlu olarak, iktisap tarihi olan 28 Aralýk 2006 da makul deðerlerinden kaydedilmiþtir ve iktisap tarihinden itibaren kalan faydalý ömürleri üzerinden amortismana tabi tutulmaktadýr. Grup un sahip olduðu maddi duran varlýklarýn tahmin edilen faydalý ömürleri aþaðýda belirtilmiþtir: Yeraltý ve yerüstü düzenleri Binalar Makina tesis ve cihazlar Taþýt araçlarý Döþeme ve demirbaþlar Faydalý ömür 3-40 yýl yýl 3-35 yýl 4-15 yýl 2-10 yýl Arazi ve arsalar, sýnýrsýz ömürleri olmasý sebebiyle amortismana tabi deðildir. Bir varlýðýn kayýtlý deðeri, varlýðýn geri kazanýlabilir deðerinden daha yüksekse, kayýtlý deðer derhal geri kazanýlabilir deðerine indirilir (Not ). Geri kazanýlabilir deðer, ilgili varlýðýn net satýþ fiyatý ya da kullanýmdaki deðerinin yüksek olanýdýr. Net satýþ fiyatý, varlýðýn makul deðerinden satýþý gerçekleþtirmek için katlanýlacak maliyetlerin düþülmesi suretiyle tespit edilir. Kullanýmdaki deðer ise ilgili varlýðýn kullanýlmasýna devam edilmesi suretiyle gelecekte elde edilecek tahmini nakit akýmlarýnýn konsolide bilanço tarihi itibariyle indirgenmiþ tutarlarýna artýk deðerlerinin eklenmesi ile tespit edilir. Maddi duran varlýklarýn satýþý dolayýsýyla oluþan kar ve zararlar diðer faaliyet gelirleri ve giderleri hesaplarýna dahil edilirler.

15 112 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU Maddi olmayan duran varlýklar Maddi olmayan duran varlýklar, haklar ve yazýlýmlarý, müþteri iliþkilerini, Opet marka deðerini ve iktisap edilen intifa haklarý ve daðýtým sözleþmelerini içermektedir (Not 14). a) Haklar ve yazýlýmlar Haklar ve yazýlýmlar, iktisap maliyeti üzerinden kaydedilir ve iktisap edildikleri tarihten sonra 5 yýlý geçmeyen bir süre için tahmini faydalý ömürleri üzerinden doðrusal amortisman yöntemi ile amortismana tabi tutulur. Ýntifa haklarýný ise, akaryakýt daðýtým istasyonlarý ile yapýlmýþ iþletme sözleþmeleri oluþturmaktadýr. Opet iktisabý ile elde edilen intifa haklarý ise UFRS 3 ile uyumlu olarak 28 Aralýk 2006 tarihinde makul deðerlerinden kaydedilmiþ ve iktisap tarihinden itibaren kalan geçerlilik süreleri üzerinden doðrusal yöntemle itfa edilmektedir. b) Müþteri iliþkileri UFRS 3 e göre bir iþletmenin müþterileri ile iþ iliþkileri sözleþme aracýlýðýyla uygulanýyorsa, iktisap tarihi itibariyle söz konusu bir sözleþme bulunmasý þartý aranmaksýzýn, söz konusu müþteri iliþkileri, maddi olmayan duran varlýk olarak tanýmlanmasý için gereken sözleþmeli yasal kriterini saðlamaktadýr. Not 3 te belirtildiði üzere Opet iktisabý ile elde edilen müþteri iliþkileri, UFRS 3 ile uyumlu olarak 28 Aralýk 2006 tarihinde makul deðerlerinden kaydedilmiþtir ve iktisap tarihinden itibaren kalan faydalý ömrü olan 14 yýl üzerinden doðrusal yöntemle itfa edilmektedir (Not 14). c) Opet marka deðeri Not 3 te belirtildiði üzere Opet iktisabý ile elde edilen Opet markasýnýn deðeri, UFRS 3 ile uyumlu olarak 28 Aralýk 2006 tarihinde makul deðerlerinden kaydedilmiþtir ve iktisap tarihinden itibaren kalan tahmini faydalý ömrü olan 10 yýl üzerinden doðrusal yöntemle itfa edilmektedir (Not 14). d) LPG daðýtým sözleþmesi Not 3 te belirtildiði üzere Opet iktisabý ile elde edilen LPG daðýtým sözleþmesi, UFRS 3 ile uyumlu olarak 28 Aralýk 2006 tarihinde makul deðerlerinden kaydedilmiþtir ve iktisap tarihinden itibaren kalan tahmini faydalý ömrü olan 13 yýl üzerinden doðrusal yöntemle itfa edilmektedir (Not 14) Ýþletme birleþmeleri ve þerefiye Ýþletme birleþmeleri, UFRS 3, Ýþletme Birleþmeleri, kapsamýnda, satýn alma yöntemine göre muhasebeleþtirilir. Bir iþletmenin satýn alýnmasý ile ilgili katlanýlan satýn alma maliyeti, iktisap edilen iþletmenin satýn alma tarihindeki tanýmlanabilir varlýk, yükümlülük ve þarta baðlý yükümlülüklerine daðýtýlýr. Satýn alým maliyetinin iktisap edilen iþletmenin tanýmlanabilir varlýk, yükümlülük ve þarta baðlý yükümlülüklerin makul deðerlerindeki iktisap edenin payýný aþan kýsmý þerefiye olarak konsolide finansal tablolarda muhasebeleþtirilir. Ýþletme birleþmelerinde iktisap edilen iþletmenin/þirketin finansal tablolarýnda yer almayan, ancak, þerefiyenin içerisinden ayrýlabilme özelliðine sahip varlýklar, maddi olmayan duran varlýklar (marka deðeri gibi) ve/veya þarta baðlý yükümlülükler makul deðerleri ile konsolide finansal tablolara yansýtýlýr. Ýþletme birleþmesi sýrasýnda oluþan þerefiye amortismana tabi tutulmaz, bunun yerine yýlda bir kez veya þartlarýn deðer düþüklüðünü iþaret ettiði durumlarda daha sýk aralýklarla deðer düþüklüðü tespit çalýþmasýna tabi tutulur. Ýktisap edilen tanýmlanabilir varlýk, yükümlülük ve þarta baðlý yükümlülüklerin makul deðerindeki iktisap edenin payýnýn iþletme birleþmesi maliyetini aþmasý durumunda ise, fark gelir olarak kaydedilir. Þerefiye, deðer düþüklüðü tespiti için nakit üreten birimlere daðýtýlýr. Daðýtým, þerefiyenin oluþmasýna neden olan iþletme birleþmesinden fayda elde etmesi beklenen nakit üreten bir ya da birden fazla birime yapýlýr. Grup, Opet iktisabý nedeniyle Opet in yurtiçindeki önemli pazar pozisyonu ve Tüpraþ ile birlikteliðinin yaratacaðý sinerjiyi, þerefiyenin oluþmasýna ana sebep olarak deðerlendirmektedir. Buna baðlý olarak Grup yönetimi, Opet, baðlý ortaklýklarý ve müþterek yönetime tabi ortaklýklarýný tek bir nakit üreten birim olarak deðerlendirmektedir.

16 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR Ýktisap edilen tanýmlanabilir varlýklarýn, yükümlülüklerin ve þarta baðlý yükümlülüklerin gerçeðe uygun deðerlerinin veya birleþme maliyetinin sadece geçici olarak belirlenebilmesi nedeniyle birleþmenin gerçekleþtiði dönemin sonunda birleþmenin ilk kez muhasebeleþtirilmesi geçici olarak yapýlmak durumundaysa, iktisap eden, söz konusu iþletme birleþmesini geçici tutarlardan muhasebeleþtirir. Geçici olarak belirlenmiþ birleþme muhasebesinin birleþme tarihini takip eden oniki ay içerisinde tamamlanmasý ve düzeltme kayýtlarýnýn birleþme tarihinden itibaren yapýlmasý gerekmektedir (Not 3) Yatýrým amaçlý gayrimenkuller Mal ve hizmetlerin üretiminde kullanýlmak veya idari maksatlarla veya iþlerin normal seyri esnasýnda satýlmak yerine, kira elde etmek veya deðer kazanmasý amacýyla veya her ikisi için elde tutulan araziler ve binalar yatýrým amaçlý gayrimenkuller olarak sýnýflandýrýlýr ve maliyet yöntemine göre maliyet eksi birikmiþ amortisman (arazi hariç) deðerleri ile gösterilir. Yatýrým amaçlý gayrimenkuller olasý bir deðer düþüklüðünün tespiti amacýyla incelenir ve bu inceleme sonunda yatýrým amaçlý gayrimenkullerin kayýtlý deðeri, geri kazanýlabilir deðerinden fazla ise, karþýlýk ayrýlmak suretiyle geri kazanýlabilir deðerine indirilir. Geri kazanýlabilir deðer, ilgili yatýrým amaçlý gayrimenkulün mevcut kullanýmýndan gelecek net nakit akýmlarý ile satýþ maliyeti düþülmüþ makul deðerden yüksek olaný olarak kabul edilir (Not 12) Varlýklarda Deðer Düþüklüðü Grup, þerefiye dýþýndaki tüm maddi ve maddi olmayan duran varlýklarý için, her bilanço tarihinde söz konusu varlýða iliþkin deðer düþüklüðü olduðuna dair herhangi bir gösterge olup olmadýðýný deðerlendirir. Eðer böyle bir gösterge mevcutsa, o varlýðýn taþýnmakta olan deðeri, kullaným veya satýþ yoluyla elde edilecek olan tutarlardan yüksek olaný ifade eden net gerçekleþebilir deðer ile karþýlaþtýrýlýr. Eðer söz konusu varlýðýn veya o varlýðýn ait olduðu nakit üreten herhangi bir birimin kayýtlý deðeri, kullaným veya satýþ yoluyla geri kazanýlacak tutardan yüksekse, deðer düþüklüðü meydana gelmiþtir. Bu durumda oluþan deðer düþüklüðü zararlarý konsolide gelir tablosunda muhasebeleþtirilir. Deðer düþüklüðünün iptali nedeniyle varlýðýn (veya nakit üreten birimin) kayýtlý deðerinde meydana gelen artýþ, önceki yýllarda deðer düþüklüðünün konsolide finansal tablolara alýnmamýþ olmasý halinde oluþacak olan defter deðerini (amortismana tabi tutulduktan sonra kalan net tutar) aþmamalýdýr. Deðer düþüklüðünün iptali konsolide gelir tablosunda muhasebeleþtirilir. Opet iktisabýndan kaynaklanan þerefiyenin ise net kayýtlý deðeri yýllýk olarak gözden geçirilmekte ve gerekli görüldüðü durumlarda daimi deðer kaybý göz önüne alýnarak düzeltmeye tabi tutulmaktadýr (Not 2.5-c) Peþin ödenen istasyon kira sözleþmeleri Not 3 te belirtildiði üzere Opet iktisabý ile elde edilen peþin ödenen istasyon kira sözleþmeleri, UFRS 3 ile uyumlu olarak, iktisap tarihi olan 28 Aralýk 2006 da makul deðerlerinden, bu tarihten sonra edinilen peþin ödenen istasyon kira sözleþmeleri ise elde etme maliyetlerinden kaydedilmiþtir ve iktisap tarihinden itibaren kira sözleþmelerinin kalan süreleri boyunca doðrusal yöntemle giderleþtirilmektedir (Not 21) Borçlanma maliyeti Banka kredileri, alýndýklarý tarihlerde, alýnan kredi tutarýndan iþlem masraflarý çýkartýldýktan sonraki deðerleriyle kaydedilir. Banka kredileri, sonradan etkin faiz yöntemi kullanýlarak iskonto edilmiþ maliyet deðeri üzerinden belirtilir. Ýþlem masraflarý düþüldükten sonra kalan tutar ile iskonto edilmiþ maliyet deðeri arasýndaki fark, konsolide gelir tablosuna kredi dönemi süresince finansman maliyeti olarak yansýtýlýr. Finansman faaliyetlerinin içerisinde kur farký gelirleri yer almasý durumunda, söz konusu gelirler aktifleþtirilmiþ bulunan toplam finansman giderlerinden indirilir. Kullanýma ve satýþa hazýr hale getirilmesi önemli ölçüde zaman isteyen varlýklar söz konusu olduðunda, satýn alýnmasý, yapýmý veya üretimi ile direkt iliþki kurulabilen borçlanma maliyetleri, ilgili varlýk kullanýma veya satýþa hazýr hale getirilene kadar varlýðýn maliyetine dahil edilmektedir. Diðer tüm borçlanma maliyetleri, oluþtuklarý dönemlerde konsolide gelir tablosuna kaydedilmektedir.

17 114 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU Finansal kiralamalar ve faaliyet kiralamalarý Grup - kiracý olarak Finansal kiralama Grup un esas olarak mülkiyetin tüm risk ve ödüllerini üstüne aldýðý maddi duran varlýk kiralamasý, finansal kiralama þeklinde sýnýflandýrýlýr. Finansal kiralamalar, kiralama döneminin baþýnda kiralanmýþ olan varlýðýn rayiç deðerinden veya asgari kira ödemelerinin o günkü indirgenmiþ deðerinden düþük olaný üzerinden kaydedilir. Her bir kira ödemesi, bakiye borç üzerinde sabit bir oranýn elde edilmesi amacýyla borç ve finansal masraflar arasýnda tahsis edilir. Finansal masraflar düþüldükten sonra ilgili finansal kiralama borçlarý, finansal kiralama borçlarý olarak kayýtlara alýnýr. Finansman maliyetinin faiz unsuru, kira dönemi boyunca konsolide gelir tablosuna gider olarak yansýtýlýr. Finansal kiralama yolu ile satýn alýnan maddi duran varlýklar, varlýðýn tahmini faydalý ömrü üzerinden amortismana tabi tutulur. Finansal kiralamadan doðan borçlar, ilgili maddi duran varlýðýn satýn alma deðeri üzerinden konsolide finansal tablolara yansýtýlýr. Kira sözleþmesinden doðan faiz ödemeleri ise, kira dönemi boyunca konsolide gelir tablosunda gider olarak gösterilir. Faaliyet kiralamasý Mülkiyete ait risk ve getirilerin önemli bir kýsmýnýn kiralayana ait olduðu kiralama iþlemi, faaliyet kiralamasý olarak sýnýflandýrýlýr. Faaliyet kiralarý olarak yapýlan ödemeler, kira dönemi boyunca doðrusal yöntem ile konsolide gelir tablosuna gider olarak kaydedilir. Grup - kiralayan olarak Faaliyet kiralamasý Faaliyet kiralamasýnda, kiralanan varlýklar, konsolide bilançoda maddi duran varlýklar altýnda sýnýflandýrýlýr ve elde edilen kira gelirleri kiralama dönemi süresince, eþit tutarlarda konsolide gelir tablosuna yansýtýlýr. Kira geliri kira dönemi boyunca doðrusal yöntem ile konsolide gelir tablosuna yansýtýlmaktadýr Ertelenmiþ vergiler Ertelenmiþ vergi, yükümlülük yöntemi kullanýlarak, varlýk ve yükümlülüklerin konsolide finansal tablolarda yer alan kayýtlý deðerleri ile vergi deðerleri arasýndaki geçici farklar üzerinden hesaplanýr. Ertelenmiþ vergi hesaplamasýnda yürürlükteki vergi mevzuatý uyarýnca konsolide bilanço tarihi itibariyle halihazýrda yürürlükte olan vergi oranlarý kullanýlýr. Ertelenmiþ vergi yükümlülüðü vergilendirilebilir geçici farklarýn tümü için hesaplanýrken, indirilebilir geçici farklardan oluþan ertelenmiþ vergi varlýklarý, gelecekte vergiye tabi kar elde etmek suretiyle bu farklardan yararlanmanýn kuvvetle muhtemel olmasý þartýyla konsolide finansal tablolarda muhasebeleþtirilir. Ayný ülkenin vergi mevzuatýna tabi olmak þartýyla ve cari vergi varlýklarýnýn cari vergi yükümlülüklerinden mahsup edilmesi konusunda yasal olarak uygulanabilir bir hakkýn bulunmasý durumunda ertelenmiþ vergi varlýklarý ve ertelenmiþ vergi yükümlülükleri, karþýlýklý olarak birbirinden mahsup edilir. Ertelenmiþ vergi varlýk veya yükümlülükleri konsolide finansal tablolarda uzun vadeli olarak sýnýflandýrýlmýþtýr (Not 28) Kýdem tazminatý karþýlýðý Kýdem tazminatý karþýlýðý, Grup un, personelin Ýþ Kanunu uyarýnca emekliye ayrýlmasýndan doðacak gelecekteki olasý yükümlülüklerinin tahmini toplam karþýlýðýnýn þimdiki zamana indirgenmiþ deðerini ifade eder (Not 20) Kýdeme teþvik primi karþýlýðý Grup un belli bir kýdemin üzerindeki çalýþanlarýna ödenen Kýdeme Teþvik Primi ( Prim ) adý altýnda saðladýðý bir fayda bulunmaktadýr. Konsolide finansal tablolarda tahakkuk etmiþ olan kýdeme teþvik primi karþýlýðý, gelecekteki olasý yükümlülüklerin tahmini toplam karþýlýðýnýn þimdiki zamana indirgenmiþ deðerini ifade eder (Not 20).

18 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR Dövizli iþlemler Yýl içinde gerçekleþen dövizli iþlemler, iþlem tarihlerinde geçerli olan döviz kurlarý üzerinden çevrilmiþtir. Dövize dayalý parasal varlýk ve yükümlülükler, dönem sonunda geçerli olan döviz kurlarý üzerinden Yeni Türk Lirasý na çevrilmiþtir. Dövize dayalý parasal varlýk ve yükümlülüklerin çevrimlerinden doðan kur farký geliri veya zararlarý aktifleþtirilen borçlanma maliyetlerinden kaynaklanan kur farklarý (Not ) dýþýnda konsolide gelir tablosuna yansýtýlýr Gelirlerin kaydedilmesi Gelir, mal ve hizmet satýþlarýnýn faturalanmýþ deðerlerini içerir. Satýþlar, ürünün teslimi veya hizmetin verilmesi, ürünle ilgili risk ve faydalarýn transferlerinin yapýlmýþ olmasý, gelir tutarýnýn güvenilir þekilde belirlenebilmesi ve iþlemle ilgili ekonomik faydalarýn Grup a akmasýnýn muhtemel olmasý üzerine alýnan veya alýnabilecek bedelin makul deðeri üzerinden tahakkuk esasýna göre kayýtlara alýnýr. Satýþlarda önemli riskler ve faydalar, mallar alýcýya teslim edildiðinde ya da yasal sahiplik alýcýya geçtiðinde devredilir. Net satýþlar, teslim edilmiþ mallarýn fatura edilmiþ bedelinin satýþ iadelerinden ve satýþ ile ilgili vergilerden arýndýrýlmýþ halidir. Faiz gelirleri zaman dilimi esasýna göre gerçekleþir, geçerli faiz oraný ve vadesine kalan süre içinde etkili olacak faiz oranýný dikkate alarak tahakkuk edecek olan gelir belirlenir. Satýþlarýn içerisinde önemli bir vade farký bulunmasý durumunda, makul bedel, gelecekte oluþacak tahsilatlarýn finansman maliyeti içerisinde yer alan gizli faiz oraný ile indirgenmesi ile tespit edilir. Gerçek deðerleri ile nominal deðerleri arasýndaki fark, tahakkuk esasýna göre faiz geliri olarak deðerlendirilir. Komisyon geliri Aygaz ve Mogaz ile yapýlan LPG satýþ sözleþmesi þartlarýna uygun olarak tahakkuk esasýna göre kaydedilir. Kira geliri, ilgili anlaþmalar göz önüne alýnarak tahakkuk esasýna göre kaydedilir. Elde edilen temettü gelirleri, hissedarlarýn temettü alma hakký doðduðu zaman kayda alýnýr Türev finansal araçlar Türev finansal araçlar, Opet in vadeli mal alým satým sözleþmelerinden oluþmaktadýr. Bu araçlarýn ilk olarak kayda alýnmasýnda elde etme maliyetleri kullanýlmakta ve bunlara iliþkin iþlem maliyetleri elde etme maliyetine dahil edilmektedir. Türev finansal araçlar, kayda alýnmalarýný izleyen dönemlerde makul deðer ile deðerlenmektedir. Yapýlan deðerleme sonucu türev finansal araçlarýn makul deðerinde meydana gelen farklar konsolide gelir tablosuna yansýtýlmaktadýr (Not 22) Karþýlýklar Grup un geçmiþteki iþlemlerinin sonucunda mevcut hukuki veya geçerli bir yükümlülüðünün bulunmasý ve yükümlülüðün yerine getirilmesi için kaynaklarýn dýþa akmasýnýn gerekli olabileceði ve tutar için güvenilir bir tahminin yapýlabileceði durumlarda karþýlýklar oluþturulur. Karþýlýklar, konsolide bilanço tarihi itibariyle yükümlülüðün yerine getirilmesi için yapýlacak harcamanýn Grup yönetimi tarafýndan yapýlan en iyi tahmine göre hesaplanýr ve etkisinin önemli olduðu durumlarda konsolide bilanço tarihindeki deðerine indirgenmesi için iskonto edilir Taahhütler, koþullu varlýklar ve yükümlülükler Geçmiþ olaylardan kaynaklanan ve mevcudiyeti iþletmenin tam olarak kontrolünde bulunmayan gelecekteki bir veya daha fazla kesin olmayan olayýn gerçekleþip gerçekleþmemesi ile teyit edilebilecek muhtemel yükümlülükler ve varlýklar konsolide finansal tablolara alýnmamakta ve, koþullu yükümlülükler ve varlýklar olarak deðerlendirilmektedir (Not 17) Temettü Temettü alacaklarý, alma hakký doðduðu dönemde gelir olarak kaydedilir. Temettü borçlarý, kar daðýtýmýnýn bir unsuru olarak alma hakký doðduðu dönemde yükümlülük olarak konsolide finansal tablolara yansýtýlýr Hisse baþýna kazanç Konsolide gelir tablosunda belirtilen hisse baþýna kazanç, net karýn, dönem boyunca mevcut bulunan hisse senetlerinin aðýrlýklý ortalama sayýsýna bölünmesi ile tespit edilir.

19 116 TÜPRAÞ 2008 FAALÝYET RAPORU 117 Türkiye de þirketler mevcut hissedarlarýna birikmiþ karlardan ve özkaynak enflasyon düzeltmesi farklarý hesabýndan hisseleri oranýnda hisse daðýtarak ( Bedelsiz Hisseler ) sermayelerini arttýrabilir. Hisse baþýna kar hesaplanýrken bu bedelsiz hisse ihracý çýkarýlmýþ hisseler olarak sayýlýr. Dolayýsýyla hisse baþýna kar hesaplamasýnda kullanýlan aðýrlýklý hisse adedi ortalamasý, hisselerin bedelsiz olarak çýkarýlmasýný geriye dönük olarak uygulamak suretiyle elde edilir Nakit akýmý Grup net varlýklarýndaki deðiþimleri, finansal yapýsýný ve nakit akýmlarýnýn tutar ve zamanlamasýný deðiþen þartlara göre yönlendirme yeteneði hakkýnda konsolide finansal tablo kullanýcýlarýna bilgi vermek üzere, diðer konsolide finansal tablolarýnýn ayrýlmaz bir parçasý olarak konsolide nakit akým tablolarýný düzenlemektedir Satýþ amacýyla elde tutulan varlýk gruplarý ve bu varlýklarla doðrudan iliþkilendirilen yükümlülükler Bir duran varlýðýn defter deðerinin sürdürülmekte olan kullanýmdan ziyade satýþ iþlemi vasýtasý ile geri kazanýlacak olmasý durumunda Grup, söz konusu duran varlýðý satýþ amacýyla elde tutulan varlýk olarak sýnýflandýrýr. Bu varlýklarla doðrudan iliþkilendirilen yükümlülükler ise benzer þekilde gruplanýr. Ýlgili varlýk gruplarý, doðrudan iliþkilendirilen yükümlülükler indirildikten sonraki kayýtlý deðeri ile makul deðerlerinden satýþ giderlerinin çýkartýlmasý sonucu oluþan net deðerin düþük olaný ile muhasebeleþtirilir MUHASEBE POLÝTÝKALARI, MUHASEBE TAHMÝNLERÝNDE DEÐÝÞÝKLÝKLER VE HATALAR Muhasebe politikalarýnda yapýlan önemli deðiþiklikler ve tespit edilen önemli muhasebe hatalarý geriye dönük olarak uygulanýr ve önceki dönem konsolide finansal tablolarý yeniden düzenlenir. Muhasebe tahminlerindeki deðiþiklikler, yalnýzca bir döneme iliþkin ise, deðiþikliðin yapýldýðý cari dönemde, gelecek dönemlere iliþkin ise, hem deðiþikliðin yapýldýðý dönemde hem de gelecek dönemde, ileriye yönelik olarak uygulanýr ÖNEMLÝ MUHASEBE TAHMÝNLERÝ VE VARSAYIMLAR Varlýk ve yükümlülüklerin kayýtlý deðerleri üzerinde önemli etkisi olan muhasebe tahminleri aþaðýdaki gibidir: a) Ýktisap maliyetinin daðýtýlmasý: Grup, Opet iktisabý ile ilgili iktisap maliyetinin daðýtýlmasý sürecinde maddi ve maddi olmayan varlýklarýn makul deðerlerinin tespitinde belirli tahmin ve varsayýmlarda bulunmuþtur (Not 3). b) Faydalý ömür: Maddi varlýklar, yatýrým amaçlý gayrimenkuller ve þerefiye haricindeki maddi olmayan varlýklar tahmini faydalý ömürleri boyunca itfaya tabi tutulmuþtur. Yönetim tarafýndan belirlenen faydalý ömürler Not ve de açýklanmýþtýr. c) Þerefiye deðer düþüklüðü tespit çalýþmalarý: Grup Opet alýmýndan kaynaklanan þerefiyeyi muhasebe politikalarý notu da belirtildiði üzere yýlda bir kez veya þartlarýn deðer düþüklüðünü iþaret ettiði durumlarda daha sýk aralýklarla deðer düþüklüðü tespit çalýþmasýna tabi tutmaktadýr. Söz konusu nakit üreten birimin geri kazanýlabilir deðeri satýþ maliyetleri düþülmüþ gerçeðe uygun deðer hesaplamalarýna göre tespit edilmiþtir. Bu hesaplamalar belirli tahmin ve varsayýmlar içermektedir. Grup 31 Aralýk 2008 tarihi itibariyle yapmýþ olduðu deðer düþüklüðü testleri sonucunda þerefiye tutarýnda herhangi bir deðer düþüklüðü tespit etmemiþtir (Not15). NOT 3 - ÝÞLETME BÝRLEÞMELERÝ Ýktisaplar Tüpraþ, 25 Aralýk 2006 tarihli yönetim kurulu toplantýsýnda alýnan karara istinaden, Opet Petrolcülük A.Þ. nin %40 oranýndaki Aygaz A.Þ. ye ait, beheri 1 YTL lik adet B grubu hisselerinin tamamýnýn, baðýmsýz bir deðerleme kuruluþunun hazýrlamýþ olduðu 12 Aralýk 2006 tarihli deðerleme raporunda tespit edilen Opet in makul deðeri esas alýnarak, ABD dolarý bedel karþýlýðýnda satýn alýnmasýna karar vermiþtir. Satýn alým ve hisse devir iþlemleri, 28 Aralýk 2006 tarihli Hisse Devir ve Temlik Sözleþmesi ile tamamlanmýþtýr.

20 BAÐIMSIZ DENETÝM RAPORU, FÝNANSAL TABLOLAR Bunu müteakip, Opet in toplam %10 oranýndaki hisselerinin sahibi olan tüm Koç Topluluðu þirketleri, ayný tarihte Tüpraþ a verdikleri muvafakatname ile Opet in hissedarý olduklarý sürece Opet Genel Kurulundaki ve Yönetim Kurulundaki oylarýný Tüpraþ ýn oy tercihi yönünde kullanacaklarýný beyan etmiþlerdir. Ayrýca Tüpraþ, 25 Aralýk 2006 tarihinde, Koç Holding A.Þ. topluluðu þirketleri ile Öztürk Grubu arasýnda akdedilmiþ olan Ortaklýk Anlaþmasý hükümlerini kabul ettiðini yazýlý olarak beyan etmiþtir. Yapýlan bu beyanlara ve muvafakatnamelere istinaden, Opet, Grup un konsolide finansal tablolarýnda müþterek yönetime tabi ortaklýk olarak muhasebeleþtirilmiþtir. UFRS 3, iktisap maliyetinin, iktisap edilen iþletmenin daha önceden finansal tablolarýnda yer almayan maddi olmayan duran varlýklar da dahil olmak üzere tanýmlanabilir varlýk, yükümlülük ve þarta baðlý yükümlülüklerinin iktisap tarihindeki makul deðerlerine daðýtýlarak muhasebeleþtirilmesini gerektirmektedir. UFRS 3, ayrýca, geçici olarak belirlenmiþ baþlangýç muhasebesinin satýn alým tarihini takip eden on iki ay içerisinde tamamlanmasýna müsaade etmekte ve düzeltme kayýtlarýnýn birleþme tarihinden itibaren geriye dönük olarak yapýlmasýný gerektirmektedir. Þirket tarafýndan, tanýmlanabilir varlýk, yükümlülük ve þarta baðlý yükümlülüklerin makul deðer tespiti, iktisap maliyetinin daðýtýlmasý iþleminin ve iktisap neticesinde oluþan þerefiyenin tespiti 2007 yýlý içerisinde tamamlanmýþtýr. Satýn alým iþlemi sonucunda satýn alma bedelinin iktisap edilen tanýmlanabilir varlýklarýn, yükümlülüklerin ve þarta baðlý yükümlülüklerin söz konusu geçici tutarlarýný aþan bin YTL tutarýndaki kýsmý, konsolide bilançoda þerefiye kalemi içinde muhasebeleþtirilmiþtir (Not 15). Opet ile ilgili iktisap edilen net varlýklar (Tüpraþ ýn Opet üzerindeki etkin ortaklýk oraný) ile þerefiyenin hesaplanmasýna iliþkin bilgiler aþaðýdaki gibidir: Toplam iktisap tutarý Ýktisap edilen net varlýklar ( ) þerefiye (Not 15) Ýktisaptan kaynaklanan varlýk ve yükümlülüklerin deðerleri aþaðýdaki gibidir: Nakit ve nakit benzerleri Ticari alacaklar (net) Ýliþkili taraflardan alacaklar (net) Stoklar (net) Diðer varlýklar Finansal yatýrýmlar (net) Maddi varlýklar (Not 13) Maddi olmayan varlýklar (Not 14) Finansal borçlar ( ) Diðer finansal yükümlülükler (net) (10.237) Ticari borçlar (30.190) Ýliþkili taraflara borçlar (net) ( ) Alýnan avanslar (79) Kurumlar vergisi karþýlýðý (4.597) Diðer yükümlülükler (5.469) Kýdem tazminatý karþýlýðý (Not 20) (596) Ertelenmiþ vergi yükümlülüðü (net) (Not 28) (40.119) Ýktisap edilen net varlýklar Toplam iktisap tutarý ( ) Nakit ve nakit benzerleri - iktisap edilen Ýktisap nedeniyle nakit çýkýþý (net) ( )