DASKYLEİON 2011 KAZI SEZONU ÇALIŞMALARI

Transkript

1 DASKYLEİON 2011 KAZI SEZONU ÇALIŞMALARI Daskyleion da 2011 sezonu kazıları Hisartepe Höyüğü nün doğu yamacında, yerleşimin ana girişinin aşağısında, Hellenistik Dönem yolunun iki yakasında; Akropolis te Hellenistik dönem konutları olarak tanımlanan alanda ve Kült Yolu olarak adlandırılan yapı kompleksinin güney bölümünde yürütülmüştür. Bunların dışında 2010 kazı sezonunda ortaya çıkarılan ancak kazısı gerçekleştirilemeyen Koru Tümülüsü Dromos kapısının kuzey ve batısında yer alan yanık alanı ortaya çıkarılmış, bu alanda sistemli kazı çalışmalarını gerçekleştirilmiştir. Höyük dâhilindeki çalışmalar, oturtulan yeni bir plankare sistemine uygun olarak yürütülmüştür. Açmalara çalışılan alanı kapsayan plankarelere gore isim verilmiştir. T 26- U 26-U 27 Açması 2011 yılı T26-U26-U27 Açması çalışmaları, 2010 kazı sezonunda bu alanda yürütülen çalışmaların devamı niteliğindedir. Daskyleion kazılarında bugüne kadar ortaya çıkarılan en yüksek korunagelmiş duvar olan 2 no lu duvarın temellerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda 2 no lu duvarın Ahkaemenid Dönem de kullanılmış olan bir kule yapısının, iç dolgusu ile beraber 2,55 m kalınlığındaki kuzey duvarı olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca yine 2010 kazı sezonunda ortaya çıkarılmış olan 5 no lu duvar ile organik bir bağlantıya sahip olan, doğu-batı doğrultusundaki 8 no lu duvar ortaya çıkarılmıştır. Duvar örgü tekniğine bakılarak Hellenistik Dönem e tarihlendiği tahmin edilen bu duvarların, bir mekânın batı ve güney duvarları olduğu anlaşılmaktadır. 5 no lu duvarın doğusundaki toprak bloğunun kaldırılmasıyla batıda düzgün olarak nitelenebilecek herhangi bir yüzeye sahip olmadığı, yoğun miktarda dolgu taşı ile desteklenmiş olduğu görülmüş ve bir çeşit teras duvarı olduğu düşünülmüştür (Resim 1). Resim 1: T 26- U 26-U 27 Açması ortaya çıkarılan duvar kalıntıları 1

2 T 28- T 29 Açması 2011 kazı sezonunda, Yol açmasının güneyinde, Teras duvarının kuzeydoğusunda yer alan T-28 ve T-29 açmalarında kazı çalışması yapılmıştır. Her iki açmada 10x10 m olmak üzere iki ayrı plankarede çalışılmıştır. T-28 Açmasında 10x10 m lik dilimde çalışırken, T-29 Açmasında 10x10 m lik alanın sadece 5x10 diliminde çalışma yapılmıştır. Burada çalışma yapılmasının nedeni; yapılan jeofizik araştırmalarına göre T-28 plankaresinin olduğu alanda bir duvar yapısının olduğu tespit edilmiş olmasıdır. Yapılan çalışmalar sonucunda burada Pers Dönemine tarihlenen basamaklı bir giriş yapısı olduğunu düşündüğümüz mimari bir öğe ile karşılaşılmıştır. Bu yapının güney kısmında yapılan kazı çalışmalarında ise bir kule yapısı bulunmuştur (Resim 2). Bu kule, ilk başta U-26 Plankaresinde yer alan Kuzey Kule nin karşılığı olarak düşünülmüş, fakat yapılan çalışmalarda T-28/T-29 plankaresine giren kulenin U- 26 ve T-26 plankarelerinde yer alan kuleden farklı olduğu gözlenmiştir. Bunun yanı sıra T-28 plankaresinde Basamaklı Giriş Yapısı nın güneydoğusunda, kulenin ise doğu kısmında yer alan 1 No lu Taban olarak adlandırdığımız kireçli bir taban yapısı ele geçmiştir. Bu tabanın sınırları belirlenmiş ve bir kısmının T-29 plankaresine girdiği gözlenmiştir. Kulenin doğu kısmında düzgün kireç taşlarından oluşan bir seki yapısı bulunmuştur. Bu yapının bir kısmı T-29 plankaresine girmektedir. Dönem olarak da kuleden daha geç bir evreye tarihlendiği saptanmıştır. Resim 2: Basamaklı giriş yapısı ve kule Basamaklı giriş yapısı üzerinden gelen en geç malzeme Hellenistik Döneme tarihlenmektedir. Bunun nedeni, basamaklı giriş yapısının Hellenistik yolun hemen güneyinden ve daha alt seviyesinden ortaya çıkmış olmasıdır. Basamaklı giriş yapısının üzerinin dolgu taşlarla kapatılmış olmasından ve kesitten bakıldığında bu dolgu taşların Hellenistik Yolun altına girmesinden dolayı burasının Hellenistik Dönem de kapatıldığını anlamaktayız. Bu nedenle buradan ele geçen en geç malzemenin Hellenistik Dönem e tarihlenmesi tüm bu nedenlere uygun olarak gelişen bir sonuç olup Basamaklı giriş yapısı Pers Dönemi ne tarihlenmektedir. Basamaklı 2

3 Giriş Yapısı nın ölçüleri doğudan batıya doğru 8.52 m olup bu ölçüden sonra kesintiye uğramaktadır. Kulenin ilk olarak M.Ö 5yy da yapıldığı saptanmıştır. Çünkü kulenin iç kısmında kireç taşından yapılma küçük taş sıraları yer almaktadır. M.Ö 4yy da ise bu taş sıralarının dış kısımları düzgün işlenmiş andezit blok taşlarla kaplanmıştır. Kule yapısı ele geçen buluntular ışığı altında Basamaklı Giriş Yapısı ndan daha erken bir döneme tarihlenmektedir. S 21-T 21 Açması yıllarında ortaya çıkartılan Hellenistik Evler kompleksinin üst tabakalarının sağlam korunmuş olması bu alanın altındaki olası erken tabakaların da sağlam korunmuş olabileceğini düşündürmüş ve bu tabakalaşmayı görebilmek amacıyla alandaki çalışmalara başlanmıştır. Sistemin daha sağlıklı ve anlaşılabilir olması amacıyla, evlerin T21 ve S21 plan karelerine giren kısımlardaki mekânları ve duvarları yeniden adlandırılmıştır. Bu bağlamda S21 plan karesi içerisinde kalan mekân A mekânı ; T21 plan karesi içerisinde kalan mekan B Mekanı olarak isimlendirilmiştir. Yeni oluşturduğumuz sistemde duvarların ismi şöyledir: A Mekânı batı duvarı 1a, kuzey duvarı 1b, A Mekânı Doğu ve B Mekanı Batı olmak üzere iki mekanın ortak kullandığı duvar 1c, B Mekanı nın Kuzey duvarı ise 1d olarak isimlendirilmiştir. A ve B Mekânlarının duvarlarının üst seviyesi m dir. B Mekânı içerisinde daha alt seviyede yer alan ve iki duvarı korunmuş olan mekana C Mekanı adı verilmiştir. Bu mekânın m üst seviyeli doğu duvarına 5a, m üst seviyeli güney duvarına 5b adı verilmiştir. Resim3: S-21 Plankaresi Resim 3: T-21 Plankaresi S-21 Plankaresi: (Resim 3; Çizim 1) A Mekânı Tabanı nın en sağlam korunduğu yerin 1b ve 1c Duvarı nın köşesindeki alan olduğu görülmüş ve tabakalaşmayı sağlıklı takip edebilmek amacıyla burada derinleşilmiş, söz konusu taban kaldırılmıştır. Tabanın 10 cm kadar altına inildikten sonra üst seviyesi m olan bir yangın tabakası ve ardından 37.02/37.00 m seviyesinde yanık taban (2 No lu Taban) ile karşılaşılmıştır. 3

4 2 No lu Taban kaldırıldıktan ve taban dolgusuna inildikten sonra, 1 No lu Sondaj ın batısındaki Bizans tahripli alana aynı hizada bir ip çekilerek bu alanda da derinleşilmeye başlanmıştır m üst seviyesinde yer alan taşların üzerleri açıldıktan sonra burada iki tane duvar ile karşılaşılmıştır. Bu iki duvar birbirlerine 90 derecelik bir açı ile durmaktadır, ancak köşe yapmaları gereken yer tahrip olduğu için bu duvarlara ayrı isimler verilmiştir. 1a Duvarı ndan çıkan doğu-batı doğrultulu duvar 6 No lu Duvar, 1b Duvarı ndan çıkan kuzey-güney doğrultu duvar 7 No lu Duvar olarak isimlendirilmiştir. Bunlardan 7 No lu Duvar 1b Duvarı nın altına girmektedir. A Mekanı nın olası sınırları belirlenerek mekan içinde Bizans çukurları harici alanda çalışılmaya başlanmış ve sondaj içerisindeki tabakalaşmanın aynısının burada da mevcut olduğu gözlenmiştir. 1c Duvarı nın altında m seviyesinde fark edilen taşların bir önceki evrenin duvarı olduğu anlaşılmıştır. Bir sonraki duvar bu duvarı muhtemelen duvar pabucu olarak kullanmıştır. Nitekim 1a ve 1b duvarlarında da bu iki farklı evre kolayca anlaşılabilmekteydi. İki mekanı birbirinden ayırmak için alttaki mekana A' mekanı şeklinde isim verilmiştir m seviyesinde A Mekânı nın güneyinde yangın tabakasının dayandığı ortaya çıkan, doğu-batı doğrultusundaki duvar, 9 No lu Duvar olarak adlandırılmıştır, ancak seviyesi itibariyle bu duvar A Mekanı nın değil, A' Mekanı nın duvarıdır m seviyesinde bir ucu 1c Duvarı nın altına girer vaziyette kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu başka bir duvar ile karşılaşılmış ve bu duvara 12 No lu Duvar adı verilmiştir. Bu duvarın hemen güney önünde m seviyesinde yeni bir taban ile karşılaşılmıştır (4 No lu Taban). A Mekânı harici alanların hemen her tarafında Bizans tahribatının devam ettiği gözlenmektedir. T-21 Plankaresi: (Resim 4) m üst seviyesinde bir ucu kuzey, diğer ucu kuzey kesitin içine girer vaziyette Bizans Suru ile karşılaşılmıştır. Bizans Suru nun hemen güneybatısındaki alanda iki adet doğu-batı doğrultulu duvar ile karşılaşılmıştır. Bunlardan daha kuzeyde yer alan m üst seviyeli duvar 3 No lu Duvar, güneydeki m üst seviyeli olan duvar 4 No lu Duvar olarak isimlendirilmiştir. G32-33 H32-33 Açması Daha önceki kazı sezonlarında Kült Yolu ve Kült Yolu nun güneyindeki alanda yürütülen kazılarda önemli yapılar, mekânlar ve eserler ortaya çıkarılmıştır. Daskyleion 2011 kazı sezonunda G-32, G-33, H-32 ve H-33 plankarelerinde yürütülen çalışmalarda bunların devamını görmek amaçlanmıştır.g-32 ile G-33 plankareleri höyüğün batı yamacında yer almaktadır. Bu alanda yapılaşmanın korunagelmiş oldukça düşük bir ihtimaldir. H-32 in kuzey yarısı ve güneydoğu çeyreği; ayrıca H-33 ün kuzeydoğu köşesi 2006 yılı Kült Yolu Açması çalışmalarında kazılmıştır. Akhaemenid Dönem e ait kültsel yapı kompleksi, döşemesi ve kanallarıyla ortaya çıkarılmıştır. Bu açmadaki çalışmalar daha yoğun olarak H-33 ve H-32 plankarelerinde sürdürülmüştür. 4

5 H 33 plankaresinin doğu yarısında yanık bir tabaka ile başlayan iki adet Bizans tahribi saptanmış, buna 1 No lu Bizans Çukuru ve 2 No lu Bizans Çukuru adları verilmiştir. 2 No lu Bizans Çukuru nun m seviyesinde son bulduğu görülmüş, daha alt seviyelerdeki tabakalaşmayı görmek amacıyla 1 No lu Sondaj a çevrilmiştir ve m seviyelerinde kuzeydeki Kült Yolu Kanalı nın devamı gelmeye başlamıştır. Kült Yolu nun devamını görmek amacıyla sondaj kuzeye ve doğuya doğru genişletilmiş, m seviyeleri arasında 2006 Kült Yolu Güney Açması çalışmalarında II No lu Döşeme olarak adlandırılan döşemenin devamı yakalanmıştır. Daha sonra bu alanda daha da derinleşmeye karar verilmiş ve II No lu Döşeme kaldırılmış, altından aşağı yukarı yumruk büyüklüğünde ve üst yüzeyi oldukça düzgün kireç taşlarından meydana gelen bir döşeme daha gelmiştir. İlk defa gün ışığına çıkarılan bu döşemeye de 2 No lu Döşeme (H 33) adı verilmiştir. Bu döşemenin üzerine oturan, 3 adet blok taşı korunmuş bir duvar bulunmaktadır. Bu taşlardan 2 tanesi bir köşe oluşturacak şekildedirler. Diğeri ise bunların üzerinden devrilip yere düşmüş gibi görünmektedir. Bu oluşuma 5 No lu Duvar adı verilmiştir. H 32 plankaresinin kuzeydoğu çeyreğinde bulunan, 2006 Kült Yolu Güney Açması çalışmaları sırasında ortaya çıkarılmış ve kazılmış olan IX No lu Bizans Çukuru nda da çalışılmıştır. Çukurun sonlandığı seviyeden sonra alt seviyelerdeki tabakalaşmayı görebilmek için çalışma 2 No lu Sondaj adı ile sürdürülmeye devam edilmiştir. Bu çalışma sırasında m seviyesinde, çukurun kesitinde görülen sarı kerpiçli bir tabana rastlanmıştır. Bu tabana 4 No lu Taban adı verilmiştir m seviyesinde ise sıkıştırılmış toprak bir taban ile karşılaşılmış, bu tabana da 5 No lu Taban adı verilmiştir. Yine aynı seviyede, tabanı delen, içi dere kumu ile doldurulmuş dar bir çukur ile karşılaşılmıştır. Bu çukurun m seviyesinde son bulduğu görülmüştür (Resim 5). Daha önce yukarıda sözü geçen m seviyeleri arasında yer alan 1 ve 2 No lu Taş sıraları kaldırıldıktan sonra H 32 plankaresi genelinde seviye inilmeye başlanmıştır m. seviyesinde H 33 plankaresinin doğu kesitinden de takip edilebilen sarı killi bir taban saptanmıştır. Bu tabana, 2 No lu Taban adı verilmiştir. Taban, m seviyeleri arasında yer yer yükselip alçalarak, bazen ise kesilerek H 32 plankaresi boyunca devam etmektedir. H33 plan karesinin doğu sınırında, kesitten anlaşıldığı kadarıyla tabanın korunmadığı düşünülen alanda daha rahat derinleşilebileceği düşüncesiyle seviye inme çalışmalarına devam edilmiştir. Bu alanda da cm kadar ilerledikten sonra m seviyesinde sarı, killi taban ile karşılaşılmıştır. Yanık, kerpiçli bir yapıya sahip olduğu anlaşılan bu tabana 3 No lu Taban adı verilmiştir, güneyde 33.31, kuzeyde ise m seviyesinde izlenebilmektedir.. Söz konusu taban üzerinden ele geçen malzemelerin en geç tarihlileri İ.Ö. erken 4.yy. Attika siyah firnisli seramikleridir. Nitekim daha önceki Kült Yolu Açmaları nda Akhaemenid Dönem e ait Kült Yolu ve etrafındaki yapı kompleksinin İ.Ö. Erken 4.yy. da kapatıldığı bilinmekteydi. Bizim ortaya çıkardığımız 2 No lu Taban da bu dolgudan sonra yapılmış 4.yy. tabanıdır. Bu yanık tabanın ise yine daha önceki Kült Yolu açmalarında açığa çıkarılan Agesilaos tabanı ile ilişkili olması muhtemeldir. Olasılıkla buradaki yangından sonra İ.Ö.4.yy.ın farklı bir evresinde tabanın üzeri bir marn tabakası ile kapatılarak 2 No lu Taban yapılmıştır. 5

6 H 32 plankaresi genelinde seviye inilirken kuru duvar tekniğinde örülmüş ve 1-2 sırası korunabilmiş 3 adet duvar ile karşılaşılmıştır. Bunlar 1, 2 ve 3 rakamlarıyla numaralandırılmıştır. 3 No lu Duvar kuzeyde 1 No lu Döşeme ile sınırlanmaktadır. Üst seviyesi m olan bu döşeme yassı andezit taşlarından meydana getirilmiştir. Döşemenin 3 No lu Duvar ile ilişkili olduğu anlaşılmaktadır. 3 No lu Duvar ın güneyinde ise kuzey-güney doğrultusunda uzanan 1 No lu Kanal yer almaktadır. Kanalın üzerine kapak taşı olarak yerleştirilmiş olan m seviyesinde yassı taş, muhtemelen 1 No lu Döşeme nin bir parçasıydı (Resim 6). H 33 plankaresinde yapılan seviye inme çalışmaları sonucunda doğu-batı doğrultusunda ve kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan, birbirleri ile organik bağa sahip iki duvar ortaya çıkarılmıştır. Bu duvarlar 90 derecelik bir açıyla birbirlerini kesmemektedirler. Bu nedenle bu iki duvara 4a ve 4b No lu Duvarlar denmiştir. Resim5: IX No lu Bizans Çukuru, II No lu Döşeme, 5 No lu Duvar Resim 6: H-32 Plankaresinde ortaya çıkarılmış duvarlar Koru Tümülüsü Çalışmaları 2010 yılı kazı çalışmalarında ortaya çıkartılan ancak kazısı gerçekleştirilemeyen Koru Tümülüsü Dromos kapısının kuzey ve batısında yer alan yanık alanı ortaya çıkarmak amacıyla sistemli kazı çalışmalarını gerçekleştirilmiştir. Bu yanık alanın Tümülüs ile olan ilişkisini ortaya çıkarmak ve hangi amaç (ölü ziyafeti mi, kremasyon mu?) ile yapıldığını saptanmaya çalışılmıştır (Resim 7). Akıntı toprağın atılması işlemleri bittikten sonra alanda yangın tabakasının sınırlarını belirlemek amacıyla alanda bir yandan seviye inme çalışmaları başlatılırken diğer bir yandan güney, doğu ve batı kesitler izlenmiştir tarihleri arasında yapılan çalışmalar yangın tabakasının ortaya çıkarılması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Alanda yangın tabakasının doğuya ve güneye doğru devam ettiği gözlenmiştir. Yanık alanın doğu ve kuzey kesitlerde yapılan genişleme ile sınırları belirlenmiştir. Alandaki kesitlere bakıldığında batıda ve güneyde yanık tabakanın kesit içlerine girdiği (devam ettiği) görülmüştür. 6

7 Tüm bu çalışmalar sonrasında tam olarak sınırları belirlenen alan, birer metrelik plankarelere ayrılmıştır. Bu yöntem bize alanda gerçekleşen yanık tabakadan geriye kalan ahşap parçalarından ahşapların nasıl dizildiği ve ateşin ne denli büyük olduğu konusunda bir fikir vermede oldukça faydalı olmuştur. Bu anlamda da yapılan çalışmalar sırasında çıkan ahşap (karbon) parçaları ait olduğu plankarelerinde fotoğraflanıp, çizimleri yapılmıştır. Açmanın toprak tabakalanmasına bakıldığında en üstte sarı, kahverengi ve marn tabakasından oluştuğu gözlemlenirken, yangın tabakasının hemen üstünün bir marn tabakası ile kapatıldığı gözlemlenmiştir. Yangın tabakasının ise yer yer 50 cm. kadar kalınlaştığı görülmektedir Koru Tümülüsü Yangın Tabakası çalışmaları sırasında gözlemlenen bir diğer sonuç ise batı ve güney kesitlerinin birleşme yerinde ayrı bir tepeciğin olduğudur (Resim 8; Çizim 2). Bu durum ikinci bir tümülüs ya da mezar olabileceği fikrini uyandırmıştır. Bu düşünce üzerine M,N,O-2,3,4 ve 5 plankarelerinde m. seviyesinden m. seviyesine kadar inilmiştir. Nitekim alanda şüphelerimizi destekleyecek kanıtlara (alanda yoğun miktarda dolgu taşların olması, tıpkı tümülüsün dromos kapısı önüne doldurulan dolgu taşları gibi) ulaşılmıştır. Alanda yoğun miktarda bir kısmı işlenmiş dolgu taşlarına rastlanmıştır. Ancak taşların güney kesit içine doğru devam ettiği görülmüştür. Dolayısıyla kesitin 10 m. yi aşkın yükseklikte olması, zaman ve işgücü yetersizliğinden dolayı çalışmaların sonlandırılmasına neden olmuştur. Ileriki dönemlerde alanda gerçekleşecek çalışmalar bu durumu açıklığa kavuşturacaktır. 7