T.C. ŞIRNAK VALİLİĞİ 1990 GÜÇLÜKONAK

Transkript

1 T.C. ŞIRNAK VALİLİĞİ 990 GÜÇLÜKONAK

2 Finik Kalesi...67 Finik İç Kalesi...69 Faki Teyran Camii...7 Finik Zaviyesi...76 Dağyeli Hanı...78 Türbe (Kubbe-i Berzerçio)...80 Pavan Köprüsü...8 Belkıs (Nebi Süleyman) Kaplıcası...8 Değirmen-I...85 Değirmen-II...86 Dirhe...87

3 AVRUPA KONSEYİ DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ARKEOLOJİK SİT ENV. NO TÜRKİYE ADI Finik Kalesi HARİTA NO İL ŞIRNAK İLÇE Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ Damlarca Köyü ARKEOLOJİK KORUMA PAFTA ADA PARSEL KORUMA İYİ ORTA KÖTÜ DOĞAL DERECESİ TESCİL KARARI 76 TESCİL TARİHİ DURUMU KENTSEL GENEL TANIM Güçlükonak ilçesine bağlı bugünkü Damlarca köyü sınırları içerisinde bulunan kale iç kale ve dış kaleden oluşmaktadır. Yörede Finik Harabeleri olarak bilinmektedir. Cizre Beylerinin merkezlerinden biridir. ŞİMDİKİ TEHLİKELER : Herhangi bir kaçak kazı izine rastlanmamıştır. ŞİMDİKİ DURUM : Korumasız SİT POTANSİYELİ : Geniş bir araziye yayılan kale kalıntıları ve yerleşim alanı önemli bir sit potansiyeli taşımaktadır. ŞİMDİKİ KORUMA : Sit öncesinde koruma kararı ve tedbirleri yetersizdir. ÖNERİLEN KORUMA :. Derece Arkeolojik Sit YAYIN DİZİSİ : GÖZLEMLER : Cizre-Şırnak yol ayrımından km uzaklıkta bulunan Dicle nehrinin kuzey tarafında bugünkü Güçlükonak ilçesine giden karayolunun üst kesiminde yer almaktadır. Dış kalede sur kalıntıları kuzey güney istikametinde uzanmaktadır. İç kale daha üst kesimde kayalık topoğrafik araziye uydurulmuş, sadece uzaktan görüntü almakla yetinilmiştir. Burası Cizre Beylerinin Finik koluna ait yönetim merkezidir. 79

4 ŞIRNAK VALİLİĞİ 80

5 AVRUPA KONSEYİ DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ADI Finik İç Kalesi İL ŞIRNAK İLÇE Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ PAFTA ADA PARSEL ADRES YAPTIRAN YAPAN Kale YAPIM TARİHİ KİTABE GENEL TANIM Kaleye Faki Tayran camisinin karşı yamacından tırmanarak çıkılmaktadır. Üst kesimde kaleye çıkış sağlayan taş döşeme yola rastlanılmıştır. Kale yörede Finik harabeleri olarak bilinen yapılar içerisinde yer almaktadır. Cizre-Şırnak yol ayrımından km uzaklıkta, Dicle nehrinin kuzey tarafında bugünkü Güçlükonak ilçesine giden karayolunun üst kesiminde yer almaktadır. Damlarca Köyü ANIT ENV. NO HARİTA NO ANITSAL KORUMA ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI MİMARİ ÇAĞI VAKFİYE İYİ ORTA KÖTÜ KORUMA DURUMU DIŞ YAPI TAŞIYICI YAPI ÜST YAPI YOK İZİ VAR ÖNEMLİ SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM Bu yol takip edilerek kaleye ulaşılmaktadır. İç kale daha üst kesimde kayalık topoğrafik araziye uydurulmuş üç TEKNİK BİLGİLER SU ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON parçadan oluşmaktadır. İçerisinde ana kayalara oyulmuş birçok kaya mekanı yer almaktadır. Doğu, güney ve ORİJİNAL KULLANIMI kuzey tarafı derin vadilerle çevrili olup, buralara yer yer kale duvarları yapılmıştır. En üst ise, yapı kalıntılarının bulunduğu, etrafı dikdörtgen şekilde yüksek kale duvarları çevrili alandır. Doğudan merdivenle yukarıya çıkış sağlanmaktadır. Merdivenin kuzey tarafında iki bölümlü bir mekân tespit edilmiştir. Batısı kayaya yaslanan üzerleri çapraz tonoz örtülü bu mekânlara güneyden girilmektedir. Doğu tarafına birer pencere açılmıştır. BUGÜNKÜ KULLANIMI Muhtemelen muhafız odaları olmalıdır. Üst kesimde toprak altında kalmış birçok yapı kalıntısı mevcuttur. Bunlardan birinin beşik tonoz örtülü olduğu tespit edilebilmektedir. ÖNERİLEN KULLANIMI Finik kalesinin her tarafı gezilmiş çevrede seramik parçalarına da rastlanmıştır. Bunlar ve kaledeki sur ve yapı kalıntıları ile birçok kaya mekânı ortaçağ ve sonrasına ait muhtemelen yüzyıllara ait olabileceğini ortaya TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ koymaktadır. Kalenin hâlihazır ve haritalarına ihtiyaç vardır. Önümüzdeki yıl kale daha detaylı incelenecektir. YAYIN DİZİNİ: EKLER REVİZYON 8

6 ŞIRNAK VALİLİĞİ 8

7 ŞIRNAK KÜLTÜR ENVANTERİ - GÜÇLÜKONAK FİNİK KALESİ VE İÇKALE Güçlükonak ilçesine bağlı bugünkü Damlarca köyü sınırları dâhilindeki iç kalede harita mühendisleri yardımı ile halihazının ve haritasının çıkartılması ile kale içerisindeki yapılar üzerinde mimari tanımlamalar daha iyi yapılabilecektir. Savunma amaçlı surları duvar ve içerisindeki birçok kayaya oyulmuş yapı bulunmaktadır. Tescilli olan kalenin sit sınırları bu haritalama ile daha belirgin hale getirilmesi gerekmektedir. Kale yörede Finik harabeleri olarak bilinen yapılar içerisinde yer almaktadır. Cizre- Şırnak yol ayrımından km uzaklıkta, Dicle nehrinin kuzey tarafında bugünkü Güçlükonak ilçesine giden karayolunun üst kesiminde yer almaktadır. Kaleye Faki Tayran camisinin karşı yamacından tırmanarak çıkılmaktadır. Üst kesimde kaleye çıkış sağlayan taş döşeme yola rastlanılmıştır. Bu yol takip edilerek kaleye ulaşılmaktadır. İç kale daha üst kesimde kayalık topoğrafik araziye uydurulmuş üç parçadan oluşmaktadır. İçerisinde ana kayalara oyulmuş birçok kaya mekanı yer almaktadır. Şırnak ili Güçlükonak ilçesi Damlarca köyünün 600 metre tarihi medrese kalıntıları ile 500 metre doğusunda bulunan kale yapısı nispeten korunarak günümüze kadar gelmiştir. Hemen Dicle Nehri nin kenarından başlayan sur kalıntıları oldukça geniş bir alanı içine almaktadır. Bazı kısımlarda sur kalıntılarının tamamen yok olduğu görülmüştür. Bu kadar geniş bir alanı içine alan sur kalıntılarının burada olması zamanında bölgenin önemli bir yerleşim alanı olduğunu bize göstermektedir. Dicle Nehri nin kenarından geçen ve köylerin ulaşımını sağlayan karayolunun hemen kenarından başlayan Kale Tepe nin üstlerine tırmandığımızda muntazam olarak yapılmış merdivenlerle karşılaşmaktayız. Yukarılara tırmanmayı sağlayan merdivenler hala ayaktadır. Merdivenleri takip 8

8 ŞIRNAK VALİLİĞİ ederek tepeye ulaştığımızda yeni bir sur duvarı ile karşılaşılmaktadır. Su kapısından içeri girdiğimizde kayalara oyulmuş yüzlerce ev olarak kullanıldığını düşündüğümüz yapılarla karşılaşılmaktadır. Bu alanda geniş sayılabilecek bir yüzölçüme sahiptir. Yerleşim birimlerinin bulunduğu bu tepe noktasının en üst noktasında savunma yönünden oldukça güçlü duvarlara sahip saray diye nitelendirebileceğimiz iç kale bulunmaktadır. Doğu, güney ve kuzey tarafı derin vadilerle çevrili olup, buralara yer yer kale duvarları yapılmıştır. En üst ise, yapı kalıntılarının bulunduğu, etrafı dikdörtgen şekilde yüksek kale duvarları çevrili alandır. Doğudan merdivenle yukarıya çıkış sağlanmaktadır. Merdivenin kuzey tarafında iki bölümlü bir mekân tespit edilmiştir. Batısı kayaya yaslanan üzerleri çapraz tonoz örtülü bu mekânlara güneyden girilmektedir. Doğu tarafına birer pencere açılmıştır. Muhtemelen muhafız odaları olmalıdır. Üst kesimde toprak altında kalmış birçok yapı kalıntısı mevcuttur. Bunlardan birinin beşik tonoz örtülü olduğu tespit edilebilmektedir. Finik kalesinin her tarafı gezilmiş çevrede seramik parçalarına da rastlanmıştır. Bunlar ve kaledeki sur ve yapı kalıntıları ile birçok kaya mekânı ortaçağ ve sonrasına ait muhtemelen yüzyıllara ait olabileceğini ortaya koymaktadır. 84

9 AVRUPA KONSEYİ DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ADI Faki Teyran Camii İL ŞIRNAK İLÇE Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ PAFTA ADA PARSEL ADRES Cami YAPTIRAN YAPIM TARİHİ GENEL TANIM Güçlükonak Damlarca Köyü sınırları içerisinde yer alan cami, halk arasında Faki Teyran Medresesi olarak bilinmektedir. YAPAN KİTABE Damlarca Köyü ANIT ENV. NO HARİTA NO ANITSAL KORUMA ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI MİMARİ ÇAĞI VAKFİYE İYİ ORTA KÖTÜ KORUMA DURUMU DIŞ YAPI TAŞIYICI YAPI ÜST YAPI YOK İZİ VAR ÖNEMLİ SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET m m (E.KOÇ-M.TOP,006) BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM Harap vaziyetteki cami, dıştan 6,0x0,65 m ölçülerinde doğu-batı doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlıdır. Caminin dış cephe duvarlarında bazı kısımlar yıkılmakla birlikte büyük çoğunluğu ayaktadır. Buna göre caminin doğu ve batı duvarları sağırdır. Kuzey cephe duvarı çoğunlu yıkıktır. YAYIN DİZİNİ: Yrd. Doç. Dr. Mehmet TOP, Hakkari ve Şırnak İlleri ile İlçeleri (Ortaçağ ve Sonrası Mimari ve Sanat Eserlerinin Tespiti) Yüzey Araştırması Raporu, 006 (Yayınlanmamış) 85 EKLER TEKNİK BİLGİLER SU ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON ORİJİNAL KULLANIMI Cami BUGÜNKÜ KULLANIMI Harabe ÖNERİLEN KULLANIMI Cami TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ REVİZYON

10 ŞIRNAK VALİLİĞİ DAMLARCA KÖYÜ FAKİ TEYRAN CAMİİ Güçlükonak Damlarca Köyü sınırları içerisinde yer alan cami, halk arasında Faki Teyran Medresesi olarak bilinmektedir. Faki Teyran ın asıl adı Muhammed olup, Van ın Bahçesaray (Müküs) ilçesindendir. Mezarı günümüzde Bahçesaray ın Kartal (Verezûz) köyünde bir korunun içindedir. Faki medrese talebesi anlamında olup, kuşlarla konuştuğu rivayeti üzerine yaşadığı dönemde ve sonrasında halk arasında Faki Teyran şeklinde isimlendirilmiştir. Yaşadığı dönem ile ilgili farklı rivayetler ileri sürülmüş ise de, gerek şiirlerinin içeriği, teması, sitili ve hayatına dair gerçeklerden yola çıkılarak yılları arasındaki 40 senelik bir zaman dilimi içinde yaşadığı kabul edilmektedir. Mevcut kabrinin üzerindeki mezar taşında herhangi bir tarih bulunmamaktadır. Cizreli ünlü âlim Molla Ahmed-i Ciziri ile çağdaş olup beraber yazdıkları Mela û Fakî gibi bazı şiirleri vardır. Melayê Cıziri ile olan ilişkilerinden dolayı Cizre de de bir süre kaldığı ve bölge ile münasebetlerini sürekli devam ettirdiği bilinmektedir. 86

11 Bölge genel olarak Finik olarak nitelendirilmekte olup, Dicle Nehri ve Vadisine hâkim durumdadır. Eski yerleşmeler geniş bir alana yayılmış durumdadır. Bunlardan biri olan cami, hemen ilerisindeki kayalıklardan çıkan derenin batı tarafında kurulmuştur. Derenin batı tarafına istinat duvarları ile düz bir alan oluşturulmuştur. Bu alan caminin kuzey tarafında kalmaktadır. Ayrıca her iki yamaçta çeşitli kalıntılar ve mağaralar bulunmaktadır. Günümüzde cami, Güçlükonak karayolu kenarında kalmaktadır. Yolun altında da Damlarca köyünün bahçeleri bulunmaktadır. Harap vaziyetteki cami, dıştan 6,0x0,65 m ölçülerinde doğu-batı doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlıdır. Caminin dış cephe duvarlarında bazı kısımlar yıkılmakla birlikte büyük çoğunluğu ayaktadır. Buna göre caminin doğu ve batı duvarları sağırdır. Kuzey cephe duvarı çoğunlu yıkıktır. Yola bakan güney cephe, kaba yonu taşlarla örülmüş bir duvarla oluşturulmuştur. Duvarın doğu köşesi yıkıktır. Bunun hemen yanında.0 m genişliğinde bir kapı açılmıştır. Mihrabın bulunduğu kısım sivri kemerli girinti şeklinde dıştan da vurgulanmış ve niş kısmının duvarı yıkılmış burada bir delik meydana gelmiştir. Camiye giriş güney cephedeki kapıyla sağlanmaktadır. Kuzey cephe duvarı çoğunlukla yıkıldığı için buradaki kapı belirlenememiştir. İç mekân 4.80x8.90 m ölçülerinde tek mekân şeklinde düzenlenmiştir. Buranın üst örtüsü tamamıyla yıkık vaziyettedir. Caminin batı duvarı ortasında dikdörtgen girinti yapan bir niş, güney duvarında da mihrap bulunmaktadır. Mihrap, sivri kemerli bir girinti içinde yarım daire planlı ve içerisi yıkık durumdadır. Harap ve sahipsiz olan cami tescilsiz olup, kültür varlığı olarak kayıtlı değildir. Tescillenerek koruma altına alınması gerekmektedir.

12 0 0.5 m m m m m m DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AVRUPA KONSEYİ TÜRKİYE ADI Finik Zaviyesi ANIT İL ŞIRNAK İLÇE Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ Damlarca Köyü PAFTA ADA PARSEL ADRES YAPTIRAN YAPAN Zaviye YAPIM TARİHİ XVI-XVII. yy. KİTABE - GENEL TANIM Güçlükonak ilçesine bağlı Damlarca Köyü yakınlarında KORUMA DURUMU olup, Cizre-Şırnak yol ayrımından 5 km uzaklıkta bulunan DIŞ YAPI ve halk arasında Faki Teyran olarak adlandırılan caminin TAŞIYICI YAPI karşısındaki yamaçta yer almaktadır. ÜST YAPI Mescit, bunun kuzeyindeki sonradan eklenmiş giriş bölümü ile kuzey batısındaki ek mekândan oluşmaktadır. SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET ENV. NO HARİTA NO ANITSAL KORUMA ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI Osmanlı - İYİ ORTA KÖTÜ MİMARİ ÇAĞI VAKFİYE YOK İZİ VAR ÖNEMLİ (M.Kurucu 008) (M.Kurucu 008) Alt Kat (M.Kurucu 008) Alt Kat Üst Kat BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM TEKNİK SU ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON BİLGİLER Mescit dıştan 5.60x4.40m ölçülerinde kareye yakın dikdörtgen planlı ve iki katlıdır. Doğu duvarında ocak, güneyinde mihrap nişi yer almaktadır. Alt kata kuzeyden üst kata ORİJİNAL KULLANIMI batı taraftan girilmektedir. Üst kat beşik tonoz örtülüdür. Ahşap taban yıkılmıştır. Kuzey Zaviye-Mescit ve batısına ek mekânlar yapılmıştır. Kuzeydeki mekân basit yapıda içten.65x7.00m ölçülerinde kuzey güney yönünde dikdörtgen planlıdır ve üst örtüsü yıkılmıştır. Batıdaki BUGÜNKÜ KULLANIMI ek yapı kuzey güney yönünde dikdörtgen planlı ve dıştan 6.0 x.70m ölçülerindedir. Kullanılmıyor Batı cephenin kuzey köşesinden bir kapı ile girilmektedir. Kireç harcıyla tutturulmuş ÖNERİLEN KULLANIMI moloz taş duvar 0.90m kalınlığındadır. Üzeri aynı yönde beşik tonoz örtülüdür. Mescit Terkedilmiş durumda olan cami tescilsiz olup, kültür varlığı olarak kayıtlı değildir. TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ YAYIN DİZİNİ: EKLER REVİZYON 88

13 ŞIRNAK KÜLTÜR ENVANTERİ - GÜÇLÜKONAK 89

14 AVRUPA KONSEYİ DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ADI Dağyeli Hanı İL ŞIRNAK İLÇE Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ PAFTA ADA PARSEL ADRES YAPTIRAN YAPAN Han YAPIM TARİHİ XVI. yy.. yarısı KİTABE GENEL TANIM Eski Siirt-Cizre kervan yolu üzerinde kalan bir yapı olmalıdır. Hanın adı bilinmemektedir. Bugünkü Dağyeli köyü ile anılmaktadır. Mevcut karayolun hemen batısında, kuzey ve doğu taraftan duvarla çevrilmiş avlunun güney ve güneybatısında yer alan kapalı mekânlardan oluşmaktadır. Avlunun güney tarafında yan yana sıralanmış dört oda bulunmaktadır. Bu odalardan batıdan birincisi giriş holüdür. Tamamı kuzey güney istikametinde dikdörtgen planlıdır Dağyeli Köyü ANIT KORUMA DURUMU DIŞ YAPI TAŞIYICI YAPI ÜST YAPI SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET ENV. NO HARİTA NO ANITSAL KORUMA ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI Osmanlı MİMARİ ÇAĞI VAKFİYE İYİ ORTA KÖTÜ YOK İZİ VAR ÖNEMLİ BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM TEKNİK SU ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON Tespit edilen han, bugünkü Güçlükonak-Siirt karayolu üzerinde, günümüzde meskun olmayan BİLGİLER köy içerisinde kalmaktadır. Eski Siirt-Cizre kervan yolu üzerinde kalan bir yapı olmalıdır. Hanın ORİJİNAL KULLANIMI adı bilinmemektedir. Bugünkü Dağyeli köyü ile anılmaktadır. Mevcut karayolun hemen batısında, kuzey ve doğu taraftan duvarla çevrilmiş avlunun güney ve güneybatısında yer alan kapalı Han mekânlardan oluşmaktadır. Avlunun güney tarafında yan yana sıralanmış dört oda bulunmaktadır. BUGÜNKÜ KULLANIMI Bu odalardan batıdan birincisi giriş holüdür. Tamamı kuzey güney istikametinde dikdörtgen Kullanılmıyor planlıdır. Üzerleri aynı yönde beşik tonoz örtülüdür. Bunun batı tarafında kuzey güney istikametinde uzanan ahır bölümü, dıştan dikdörtgen planlı olup, iki sahından oluşmaktadır. Sahınların üzeri ÖNERİLEN KULLANIMI ortada serbest ayaklara oturan boydan boya beşik tonoz örtülüdür. Dış ve içyapıda tamamen taş Ören Yeri malzeme kullanılmıştır. Batı cepheyi oluşturan düzgün kesme taş duvarlar dikkat çekmektedir. Han tescilli değildir. Ilısu baraj alanı içerisinde kalacaktır. TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ YAYIN DİZİNİ: EKLER REVİZYON 90

15 ŞIRNAK KÜLTÜR ENVANTERİ - GÜÇLÜKONAK 9

16 AVRUPA KONSEYİ DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ADI Türbe (Kubbe-i Berzerçio) İL ŞIRNAK İLÇE Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ PAFTA ADA PARSEL ADRES YAPTIRAN YAPAN Türbe YAPIM TARİHİ XV.-XVI. yy. KİTABE GENEL TANIM Dicle nehrine ve Damlarca köyünün bahçelerine hâkim bir noktadadır. Türbe, halk arasında Kubbe-i Berzerçio olarak adlandırılmaktadır. Kuzeyden güneye eğimli etrafı duvarla çevrelenmiş mezarlık alanının kuzey batı köşesine yapılmış türbe, 5.60x5.60m dış ölçülerinde, kare planlı üzeri kubbe ile örtülüdür. Damlarca Köyü ANIT KORUMA DURUMU DIŞ YAPI TAŞIYICI YAPI ÜST YAPI SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET ENV. NO HARİTA NO ANITSAL KORUMA ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI Beylikler MİMARİ ÇAĞI VAKFİYE İYİ ORTA KÖTÜ YOK İZİ VAR ÖNEMLİ m m (E.KOÇ-M.TOP,006) BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM TEKNİK SU ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON Türbenin batı ve güney cepheleri mevcut olup, kuzey cephe arazinin BİLGİLER eğiminden dolayı görülmemekte, doğu giriş cephesi ise yıkılmıştır. Batı cephe ORİJİNAL KULLANIMI yer yer iri blok taşların kullanıldığı, çoğunluğu moloz ve düzlenmiş taşlarla Türbe örülmüş duvarla meydana getirilmiştir. Yüzeydeki tek açıklığı güney tarafta BUGÜNKÜ KULLANIMI üst orta kesime açılmış dikdörtgen girinti içindeki penceredir. Pencere açıklığı Kullanılmıyor üçgen biçimde sonlanmaktadır. Güney cephe ise harçla tutturulmuş moloz taş ÖNERİLEN KULLANIMI duvar örgüsü ile oluşturulmuştur. Buraya da iki pencere açılmıştır. Pencereler Türbe dikdörtgen girinti içerisinde, üçgen biçimde sonlanan açıklıkla meydana TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ getirilmiştir YAYIN DİZİNİ: Yrd. Doç. Dr. Mehmet TOP, Hakkari ve Şırnak İlleri ile İlçeleri (Ortaçağ ve Sonrası Mimari ve Sanat Eserlerinin Tespiti) Yüzey EKLER REVİZYON Araştırması Raporu, 006 (Yayınlanmamış) 9

17 ŞIRNAK KÜLTÜR ENVANTERİ - GÜÇLÜKONAK DAMLARCA KÖYÜ TÜRBESİ (KUBBE-İ BERZERÇİO) Güçlükonak Damlarca Köyü sınırları içerisinde yer alan türbe, Güçlükonak karayolunun Cizre-Şırnak yol ayrımının 5. km sinde, yolun üst kesimimde bulunmaktadır. Dicle nehrine ve Damlarca köyünün bahçelerine hâkim bir noktadadır. Türbe, halk arasında Kubbe-i Berzerçio olarak adlandırılmaktadır. Kuzeyden güneye eğimli etrafı duvarla çevrelenmiş mezarlık alanının kuzey batı köşesine yapılmış türbe, 5.60x5.60 m dış ölçülerinde, kare planlı üzeri kubbe ile örtülüdür. Türbenin batı ve güney cepheleri mevcut olup, kuzey cephe arazinin eğiminden dolayı görülmemekte, doğu giriş cephesi ise yıkılmıştır. Batı cephe yer yer iri blok taşların kullanıldığı, çoğunluğu moloz ve düzlenmiş taşlarla örülmüş duvarla meydana getirilmiştir. Yüzeydeki tek açıklığı güney tarafta üst orta kesime açılmış dikdörtgen girinti içindeki penceredir. Pencere açıklığı üçgen biçimde sonlanmaktadır. Güney cephe ise harçla tutturulmuş moloz taş duvar örgüsü ile oluşturulmuştur. Buraya da iki pencere açılmıştır. Pencereler dikdörtgen girinti içerisinde, üçgen biçimde sonlanan açıklıkla meydana getirilmiştir. Türbeye doğu cephenin ortasından bir kapı ile girilmektedir. İçten.90x4.5 m ölçülerinde kareye yakın bir plan özelliği göstermektedir. Doğu duvarı kısmen yıkılmış, ortasına bir kapı güney tarafına bir pencere açılmıştır. Türbenin güney duvarına iki pencere, kuzey duvarına iki niş ve batı duvarına bir pencere bırakılmıştır. Duvar, trop ve kubbe sıvalıdır. Günümüzde yarısından fazlası yıkılmış kubbe üst örtüyü teşkil etmektedir. Kubbeye geçişler kemerli ve çeyrek küre şeklinde tromplarla sağlanmıştır. Tromplardan da batı taraftaki ikisi kalmıştır. Harap durumda olan türbe, tescilsiz ve kültür varlığı olarak kayıtlı değildir. Türbenin mülkiyeti belli değildir. Tescillenerek koruma altına alınması gerekmektedir. Ayrıca türbenin alt kısmındaki mezarlıkta yazılı mezar taşı yoktur. Bazı yapıların duvar kalıntıları vardır. Yıkık olduğundan ne olduğu tespit edilememiştir. Tarihi konusunda da veriler yetersizdir. Tarihi verilerden ve yapı özelliğinden Cizre Beyleri tarafından 6. yy içerisinde yapılmış olmalıdır. 9

18 DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AVRUPA KONSEYİ TÜRKİYE ADI Pavan Köprüsü ANIT İL ŞIRNAK İLÇE Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ Koçyurdu Köyü PAFTA ADA PARSEL ADRES YAPTIRAN YAPAN Köprü YAPIM TARİHİ XVI. yy. KİTABE - GENEL TANIM Köprü Güçlükonak- Siirt karayolunun 500 m içerisinde Pavan deresi üzerinde yer almaktadır. Muhtemelen eski Cizre-Siirt yolu buradan geçmektedir. KORUMA DURUMU DIŞ YAPI TAŞIYICI YAPI ÜST YAPI SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET ENV. NO HARİTA NO ANITSAL KORUMA ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI Osmanlı - İYİ ORTA KÖTÜ MİMARİ ÇAĞI VAKFİYE YOK İZİ VAR ÖNEMLİ BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM TEKNİK SU ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON Kuzey güney istikametinde uzanan üç gözlü ve yolu eğimlidir. Bunlardan BİLGİLER kuzeydeki geniş köprü gözü ile bundan sonraki küçük basık kemerli göz sağlam olup, asıl dere üzerindeki köprü gözü yıkılmıştır. İki yandaki ayaklar ve ORİJİNAL KULLANIMI Köprü kemer izleri mevcuttur. Korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir. BUGÜNKÜ KULLANIMI Kullanılmıyor ÖNERİLEN KULLANIMI Köprü TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ YAYIN DİZİNİ: Yrd. Doç. Dr. Mehmet TOP, Hakkari ve Şırnak İlleri ile İlçeleri (Ortaçağ ve Sonrası Mimari ve Sanat Eserlerinin Tespiti) Yüzey EKLER REVİZYON Araştırması Raporu, 006 (Yayınlanmamış) 94

19 0 0.5 m m DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AVRUPA KONSEYİ TÜRKİYE ADI Belkıs (Nebi Süleyman) Kaplıcası ANIT İL ŞIRNAK İLÇE Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ Düğünyurdu Köyü PAFTA ADA PARSEL ADRES YAPTIRAN YAPAN Kaplıca YAPIM TARİHİ KİTABE GENEL TANIM Yörede Belkisana ya da Hesta Kaplıcası Düğünyurdu Köyü sınırları içinde yer almaktadır. Eski kaplıca modern kaplıca binalarının batı tarafında kalmaktadır. Dicle Nehrine bakan yamaçta doğu batı doğrultusunda uzanan kaplıca binası dıştan 5.50x8.90 ölçülerinde iki bölümden oluşmaktadır. Son yıllarda kuzey tarafına betonarme bir bina eklenmiş ve önü tamamıyla kapanmıştır. KORUMA DURUMU DIŞ YAPI TAŞIYICI YAPI ÜST YAPI SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET ENV. NO HARİTA NO ANITSAL KORUMA ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI MİMARİ ÇAĞI VAKFİYE İYİ ORTA KÖTÜ YOK İZİ VAR ÖNEMLİ (M.Kurucu 008) BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM İki bölümlü olup, doğudan birincisi kaplıca binasıdır. Burası içten 4.00x.80 m ölçülerinde doğu batı yönünde dikdörtgen planlıdır. Kuzey cephesinde sivri kemerli dört açıklık yer almaktadır. İç zeminine 0.60m derinliğinde bir havuz açılmıştır.. Güney duvarının ortasında kaplıca suyunun geldiği kanal bulunmaktadır. Güney duvarına ortadaki kanalın iki yanına üçer niş bırakılmıştır. Aynı nişlerden batı duvarına üç, doğu duvarına iki niş açılmıştır. Mekânın üzeri doğu batı doğrultusunda beşik tonoz örtülüdür. Batısındaki ikinci bölüm mescit olarak düzenlenmiştir. Burası.75x 4.75m ölçülerinde olup, doğu batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Güney duvarına bir mihrap nişi açılmıştır. Kuzey cepheden basık kemerli kapı ile girilen mescidin üzeri beşik tonozla örtülmüştür. Duvarları taş malzeme ile örülmüştür. Kuzey tarafındaki betonarme ilaveler çok çirkin bir görüntü yansıtmaktadır. Faal vaziyetteki yapı tescilsizdir. Kültür varlığı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. YAYIN DİZİNİ: EKLER TEKNİK BİLGİLER SU ORİJİNAL KULLANIMI Kaplıca BUGÜNKÜ KULLANIMI Kullanılmıyor ÖNERİLEN KULLANIMI Kaplıca TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ REVİZYON ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON 95

20 ŞIRNAK VALİLİĞİ 96

21 AVRUPA KONSEYİ TÜRKİYE İL ŞIRNAK PAFTA ADRES Değirmen DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ADI İLÇE ADA YAPTIRAN YAPIM TARİHİ Değirmen-I Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ PARSEL YAPAN XIX. yy. KİTABE - GENEL TANIM Köyün sınırları içindeki Finik iç kalesinin doğu alt tarafındaki vadide, yolun üst tarafında kalan bir değirmen kalıntısı tespit edilip incelenmiştir. Değirmenlerin su kuleleri ve kanalları sağlam olup, değirmen yapısının sadace taş duvarları ayakta kalmıştır. Damlarca Köyü ANIT KORUMA DURUMU DIŞ YAPI TAŞIYICI YAPI ÜST YAPI SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET ENV. NO HARİTA NO ANITSAL KORUMA ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI Osmanlı MİMARİ ÇAĞI VAKFİYE - İYİ ORTA KÖTÜ YOK İZİ VAR ÖNEMLİ BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM Değirmen yapısı ile su kanalı ve kulesinden ibarettir. Doğu-batı istikametinde uzanan su kanalının doğusuna su kulesi inşa edilmiştir. Su kanalı arazi yapısına göre şekillenmiştir. Duvar moloz taşlarla örülmüştür. Su kulesi,.0x0 m ölçülerinde kare prizma bir yapıda inşa edilmiştir. Önden 0 sıra düzgün kesme taşlarla örülmüştür. Ortasında dairesel bir su deliği mevcuttur. Bu kule aracılığı ile su değirmene aktarılmaktadır. Değirmen yapısı 6.00x.50 m ölçülerinde dikdörtgen planlı sadece dört duvarı kalmış, basit yapıdadır. Taş duvar örgülü duvarları, doğuya bakan kapısı mevcuttur. Tescili yoktur. YAYIN DİZİNİ: EKLER TEKNİK BİLGİLER SU ORİJİNAL KULLANIMI Değirmen BUGÜNKÜ KULLANIMI Kullanılmıyor ÖNERİLEN KULLANIMI Değirmen TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ REVİZYON ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON 97

22 AVRUPA KONSEYİ TÜRKİYE İL ŞIRNAK PAFTA ADRES DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ADI İLÇE ADA YAPTIRAN YAPIM TARİHİ Değirmen-II Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ PARSEL Değirmen XIX. yy. GENEL TANIM Köyün sınırlarda kalan Finik iç kalesinin karşı tarafındaki arazide, yolun alt tarafında kalan bir değirmen kalıntısı tespit edilip incelenmiştir. Değirmenlerin su kuleleri ve kanalları sağlam olup, değirmen yapısının sadace taş duvarları ayakta kalmıştır. YAPAN KİTABE Damlarca Köyü ANIT KORUMA DURUMU DIŞ YAPI TAŞIYICI YAPI ÜST YAPI SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET ENV. NO HARİTA NO ANITSAL KORUMA ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI Osmanlı MİMARİ ÇAĞI VAKFİYE İYİ ORTA KÖTÜ YOK İZİ VAR ÖNEMLİ BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM TEKNİK SU ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON Değirmen yapısı ile su kanalı ve kulesinden ibarettir. Doğu-batı istikametinde BİLGİLER uzanan su kanalının batısında su kulesi inşa edilmiştir. Su kanalı arazi yapısına ORİJİNAL KULLANIMI göre şekillenmiştir. Duvar moloz taşlarla örülmüştür. Değirmen Su kulesi, 4.77x4.79 m ölçülerinde kareye yakın prizmatik bir yapıda inşa edilmiştir. Önden 5 sıra düzgün kesme taşlarla örülmüştür. Ortasında dairesel BUGÜNKÜ KULLANIMI Kullanılmıyor bir su deliği mevcuttur. Bu kule aracılığı ile su değirmene aktarılmaktadır. ÖNERİLEN KULLANIMI Değirmen yapısı 5.00x.5 m ölçülerinde dikdörtgen planlı sadece dört duvarı Değirmen kalmış, basit yapıdadır. Taş duvar örgülü duvarları, batıya bakan kapı ve bunun TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ iki yanında birer penceresi mevcuttur. Tescili yoktur. YAYIN DİZİNİ: EKLER REVİZYON 98

23 AVRUPA KONSEYİ TÜRKİYE İL ŞIRNAK PAFTA ADRES Dirhe DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI KORUMA ENVANTERİ KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ADI İLÇE ADA YAPTIRAN YAPIM TARİHİ ANIT ENV. NO Dirhe HARİTA NO Güçlükonak MAH. KÖY VE MEVKİİ ANITSAL KORUMA PARSEL ÇEVRESEL DERECESİ AYKIRI YAPAN MİMARİ ÇAĞI M.Ö. I. bin KİTABE - VAKFİYE - İYİ ORTA KÖTÜ KORUMA DURUMU DIŞ YAPI TAŞIYICI YAPI ÜST YAPI YOK İZİ VAR ÖNEMLİ SÜSLEME ELEMANLARI RUTUBET GENEL TANIM Dirhe yapıları Gabar Dağı nda örnekleri çokça rastlanan daha çok Erken Demir Çağı nda yapıldığı kabul edilen gözetleme amaçlı taş yapılardır. Güçlükonak girişinde çevresine hakim bir arazi üzerinde yer alan dirhe, dıştan düzgün bir dikdörtgen bir yapıya sahiptir. Aşağıdan yukarıya doğru daralah duvarlar harçsız olarak iri blok taşlarla örülmüştür. BUGÜNKÜ SAHİBİ YAPILAN ONARIMLAR BAKIMINDAN SORUMLU OLMASI GEREKEN KURULUŞ AYRINTILI TANIM Yapının doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen bir yapısı vardır. İçerisi tek bir mekandan oluşmaktadır. Günümüzde duvarlardan yıkılan taşlarla dolmuştur. Çevresinde sırsız küçük seramik parçalarından yapının bölgede bulunan diğer dirhe yapıları gibi Erken Demir Çağı ndan olabileceği tahmin edilmektedir. Ayrıca yakınında kayaya oyulmuş bir dibek bulunmaktadır. Kültür varlığı olarak korunması gerekmektedir. Bu yapılara halk arasında Dev evi nitelemesi de yapılmaktadır. TEKNİK BİLGİLER SU ELEKTRİK ISITMA KANALİSASYON ORİJİNAL KULLANIMI Dirhe BUGÜNKÜ KULLANIMI Kullanılmıyor ÖNERİLEN KULLANIMI TESCİL KARARI TESCİL TARİHİ YAYIN DİZİNİ: EKLER REVİZYON 99

24