2015 Aralık ENFLASYON RAKAMLARI 4 Ocak 2016

Transkript

1 2015 Aralık ENFLASYON RAKAMLARI 4 Ocak 2016 Aralık 2015 Tüketici Fiyat Endeksi ne(tüfe) ilişkin veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 4 Ocak 2016 tarihinde yayımlandı. TÜİK tarafından aylık yayımlanan TÜFE, kentlerde yaşayan hanelerin tükettiği mal ve hizmet fiyatlarının zaman içindeki ortalama değişim hakkında bilgi vermektedir. Harcama Grubu Aralık 2014* Kasım 2015** Genel 8,81 0,21 Gıda ve Alkolsüz İçecekler 10,87 1,24 Alkollü İçecekler ve Tütün 5,68 0,00 Giyim ve Ayakkabı 8,99-1,98 Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar 6,71 0,43 Mobilya, Ev Aletleri ve Ev Bakım Hizmetleri 10,95 0,53 Sağlık 7,16 0,14 Ulaştırma 6,40-0,57 Haberleşme 3,56-0,22 Eğlence ve Kültür 11,56-0,17 Eğitim 6,39 0,04 Lokanta ve Oteller 13,23 0,33 Çeşitli Mal ve Hizmetler 11,00 0,45 Tablo 1: Ana-Harcama Gruplarına Göre Tüketici Fiyat Endeksi ve Değişim Oranları *Bir önceki yılın aynı ayına göre enflasyon değişimi **Aynı yılın bir önceki ayına göre enflasyon değişimi Aralık ayında Türkiye (TR) Geneli TÜFE endeksi (Tablo 1) bir önceki aya (Kasım 2015) göre yüzde 0,21 artarak 269,54 değerine yükselmiştir. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8,8 oranında artış göstermiştir. Aralık (2015) ayında ana harcama grupları itibariyle en yüksek artış yüzde 1,24 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yaşanırken, bunu yüzde 0,53 artışla mobilya, ev aletleri ve ev bakım hizmetleri ve yüzde 0,45 artışla çeşitli mal ve hizmetler grubu takip etmektedir. Öte yandan en yüksek düşüş ise yüzde 1,98 (negatif) ile giyim ve ayakkabı grubunda yaşanmıştır. Tablo 1 deki veriler ana harcama grupları ve genel endeksler ile bu endekslerin büyüme hızları (enflasyon) konusunda bilgi vermektedir. Ancak ana harcama gruplarının ortalama enflasyon oranına etkisi bu grupların tüketici sepetindeki ağırlıklarına bağlı olacaktır. Ana harcama grup endekslerindeki yüzde artışlar bu harcama gruplarının tüketici sepeti içindeki payları ile çarpılarak ortalama (TÜFE temelli) enflasyona etkileri Tablo 2 de verilmiştir. Türkiye genelindeki ortalama fiyat artışına en büyük etki (0,30) gıda ve alkolsüz içecekler ve (0,07) mobilya, ev aletleri ve ev

2 bakım hizmetleri gruplarından gelmektedir. Öte yandan giyim ve ayakkabı grubunun etkisi (0,15) negatif olarak gerçekleşmiştir. Harcama Grubu Harcama Grubu Ağırlıkları Bir önceki aya göre Değişim Oranı Ana Harcama Gruplarının Toplam Değişime Aylık Etkisi Genel 100 0,21 0,21 Gıda ve Alkolsüz İçecekler 24,25 1,24 0,30 Alkollü İçecekler ve Tütün 4,82 0,00 0,00 Giyim ve Ayakkabı 7,38-1,98-0,15 Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar 15,79 0,43 0,07 Mobilya, Ev Aletleri ve Ev Bakım Hizmetleri 7,78 0,53 0,04 Sağlık 2,57 0,14 0,00 Ulaştırma 15,38-0,57-0,09 Haberleşme 4,38-0,22-0,01 Eğlence ve Kültür 3,54-0,17-0,01 Eğitim 2,53 0,04 0,00 Lokanta ve Oteller 6,98 0,33 0,02 Çeşitli Mal ve Hizmetler 4,6 0,45 0,02 Tablo 2: Ana-Harcama Gruplarının Genel Endeksteki Aylık Değişime Olan Etkisi (%), Aralık 2015 TÜFE endeksleri daha çok öncü olmayan (gecikmeli) bir değişken olduğundan geleceğe ilişkin tahmin konusunda önemli bilgiler sağlamasa da, aynı yılın bir önceki ayına göre işlenmemiş gıda ve enerji hariç endeksindeki yüzde 0,04 artış bir anlamda çekirdek enflasyon olarak değerlendirilebilir ve enflasyonun eğilimi konusunda ipuçları verebilir. TÜİK tarafından hesaplanan özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden işlenmemiş gıda ve enerji hariç TÜFE endeksi bir önceki aya göre yüzde 0,04 oranında artmıştır. Bu endeks son 12 ayda ortalama olarak yüzde 8,07 oranında artarak 257,91 değerini almıştır. Genel endeks yüzde 0,21 oranında yükselirken işlenmemiş gıda ve enerji hariç (özel kapsamlı) endeksin yüzde 0,04 oranında artması; enflasyonun bu ay yükseliş eğiliminde olduğuna ilişkin bir ipucu olarak değerlendirilebilir. İşlenmemiş gıda ve enerji hariç (özel kapsamlı) endeksin bir önceki yılın aynı ayına göre artış oranı yüzde 9,08 olarak gerçekleşmiştir.

3 Tablo 3: zaman aralığında enflasyon değişim Tablo 4: Bir önceki aya göre (aylık) 12 aylık enflasyon verileri

4 Ana Harcama Grupları TR62 TR51 TR61 TR32 TRA2 TR22 TR41 Adana Ankara Antalya Aydın Ağrı Balıkesir Bursa Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi 01. (Gıda Ve Alkolsüz İçecekler) 1,84 1,11 1,13 1,74 0,98 0, (Alkollü İçecekler Ve Tütün) 0 0 0,01-0, , (Giyim Ve Ayakkabı) 1,97-5,92-2,55-1,01 0,04-1,94-1, (Konut, Su, Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar) 0,32 1,12 0,38 0,56 0,91 0,41 0, (Mobilya, Ev Aletleri Ve Ev Bakım Hizmetleri) 1,19 0,23 1,17 0,88 0,15 0,45 0,6 06. (Sağlık) 0,07-0,26 0,09 0,19 0,61 0,4 0, (Ulaştırma) -0,24-0,42-0,6-0,64-0,93-0,61-0,1 08. (Haberleşme) -0,16-0,16-0,25-0,26-0,29-0,1-0, (Eğlence Ve Kültür) -0,77 0,42 0,04-0,03-0,15-0,34-5, (Eğitim) 0, , (Lokanta Ve Oteller) 0,44 0,52 0,62 0,09 0,33-1,13 0, (Çeşitli Mal Ve Hizmetler) 0,73 0,57 0,59 0,69-0,12 0,23 0,92 TÜFE Aylık Değişim 0,74 0,02 0,18 0,38 0,30-0,11 0,03 Ana Harcama Grupları TRA1 TRC1 TR63 TR82 TR72 TR42 TR52 Erzurum Gaziantep Hatay Kastamonu Kayseri Kocaeli Konya Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi 01. (Gıda Ve Alkolsüz İçecekler) 0,19 1,45 1,08 1,06 1,38 1,13 1, (Alkollü İçecekler Ve Tütün) 0 0 0, , (Giyim Ve Ayakkabı) -2,01 1,29-1,49 2,12-1,31-2,67 0, (Konut, Su, Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar) 0,33 0,52 0,25 0,56 0,34 0,32 0, (Mobilya, Ev Aletleri Ve Ev Bakım Hizmetleri) 0,72 0,47 0,36 0,08 0,37 0,84 0, (Sağlık) 0,23 0,78 0,53-0,01 0,15 0,25 0, (Ulaştırma) -0,61-0,67-0,54-0,2-0,65-0,49-0, (Haberleşme) -0,16-0,3-0,28-0,08-0,19-0,26-0, (Eğlence Ve Kültür) -0,06 0,28-0,09-0,02 1,69-0,11-0, (Eğitim) 0, (Lokanta Ve Oteller) 0,11 0,24-0,38 0,13 0,08 0,75-0, (Çeşitli Mal Ve Hizmetler) 0,12 0,65 0,84 0,89 0,68 0,89 0,89 TÜFE Aylık Değişim -0,07 0,62 0,18 0,57 0,35 0,18 0,39

5 Ana Harcama Grupları TR71 TRB1 TR33 TRC3 TR83 TR21 TR90 Kırıkkale Malatya Manisa Mardin Samsun Tekirdağ Trabzon Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi 01. (Gıda Ve Alkolsüz İçecekler) 0,73 1,16 0,43 2,26 1,6 0,67 1, (Alkollü İçecekler Ve Tütün) 0 0,01-0, , (Giyim Ve Ayakkabı) -1,46-0,74 2,16 2,32 0,53-0,2-2, (Konut, Su, Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar) 0,13 0,48 0,24 0,72 0,46 0,66 0, (Mobilya, Ev Aletleri Ve Ev Bakım Hizmetleri) 0,31 0,48 0,73 0,79 0,6 0,39 0, (Sağlık) 0,1 0,04 0,33 0,11 0,52 0,01 0, (Ulaştırma) -0,33-0,26-0,53-0,28-0,62-0,69-1, (Haberleşme) -0,2-0,35-0,22-0,28-0,14-0,37-0, (Eğlence Ve Kültür) -0,04 0,04-0,4 0,49-0,09-0,43-1, (Eğitim) , (Lokanta Ve Oteller) 0,17 0,19 0,19-0,03-0,04 0,48 0, (Çeşitli Mal Ve Hizmetler) 1 0,27-0,19 0,44 0,21 0,56 0,36 TÜFE Aylık Değişim 0,16 0,32 0,29 1,17 0,56 0,16 0,01 Ana Harcama Grupları TRB2 TR81 TR1 TR31 TRC2 Van Zonguldak İstanbul İzmir Şanlıurfa Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi Alt Bölgesi 01. (Gıda Ve Alkolsüz İçecekler) 1,63 0,9 0,98 1,92 1, (Alkollü İçecekler Ve Tütün) 0-0,02 0 0, (Giyim Ve Ayakkabı) 2,47 0,31-3,24-2,12 0, (Konut, Su, Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar) 0,34 0,5 0,36 0,25 0, (Mobilya, Ev Aletleri Ve Ev Bakım Hizmetleri) 0,33 0,1 0,34 1,09 0, (Sağlık) -0,19 0,1 0,18 0,08-0, (Ulaştırma) -1,23 0,49-0,63-0,67-0, (Haberleşme) -0,36-0,14-0,17-0,26-0, (Eğlence Ve Kültür) -0,22 0,35 0,02-0,07 0, (Eğitim) 0 0,11 0, (Lokanta Ve Oteller) 0,16 0,71 0,48 0,72 0, (Çeşitli Mal Ve Hizmetler) 1,25 1 0,26 0,69 0,12 TÜFE Aylık Değişim 0,78 0,53 0,01 0,41 0,72 Tablo 5: Ana-Harcama Gruplarına Göre Tüketici Fiyat Endeksi ve Değişim Oranları (%), Bölgelere Göre, Aralık 2015

6 Yorum: Aralık ayında TÜFE, -%0,04 ortalama piyasa beklentisine karşın %0,21 oranında artış gösterdi. Böylece TÜFE de yıllık artış %8,81 seviyesine yükselerek son dört yılın en yüksek enflasyonuna işaret etti yılının tümünde hedeften sapmanın en büyük nedeni, gıda fiyatlarının beklentileri aşması ve TL nin değer kaybetmesidir. TL nin değer kaybetmesinin kümülatif etkisi çekirdek enflasyon üzerinde de etkili olmaya devam etmiştir. Aralık ayında TÜFE nin beklentilerin üzerinde gerçekleşmesinin nedeni gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatlarının %1,24 oranında yükseliş göstermesidir. Bu gelişmede, kış ayları nedeniyle meyve ve sebze gibi işlenmemiş gıda ürünlerinin fiyatlarında gözlenen artışlar etkili olmuştur. Ayrıca, Rusya nın Türkiye den gıda ithalatına getirdiği sınırlamaların yurtiçi gıda fiyatlarını olumlu etkileyebileceği beklentilerine rağmen etkisinin sınırlı olması, gıda fiyatlarında katılığın devam ettiğini kanıtlamaktadır. TCMB nezdinde yüksek gıda enflasyonunu önlemek amacıyla 2014 yılında oluşturulan Gıda Komitesi nin aldığı önlemlerin çok yeterli olmadığı bu sonuçla ortaya çıkmaktadır. Diğer taraftan, bu grubun girdi olarak kullanıldığı lokanta ve oteller grubu fiyatlarında da yükseliş göze çarpmaktadır. Aralık ayında konut grubu ile ev eşyası grubu fiyatlarındaki yükselişler de aylık TÜFE yi yukarı yönlü etkilemiştir. Giyim ve ayakkabı grubu fiyatları aylık bazda %1,98 oranında gerilese de TL deki değer kaybının etkisiyle düşüş sınırlı kalmıştır.

7 Diğer taraftan, 2015 yılında TL nin yaklaşık %18 oranında değer kaybetmesi, fiyatlama davranışlarını etkileyerek çekirdek enflasyonda artış trendine neden olmuştur. H ve I endeksleri, yakından takip edilen çekirdek enflasyon göstergeleridir. Çekirdek enflasyon, gelecekteki enflasyon eğilimi ile ilgili ön gösterge olarak kullanılmaktadır. Bu göstergelere ulaşmak için TÜFE de belli ürünler dışarıda bırakılır ve enflasyon eğilimi belirlenmeye çalışılır. Aralık ayında H tanımlı özel kapsamlı TÜFE (İşlenmemiş Gıda Ürünleri, Enerji, Alkollü içecekler, Tütün ürünleri ve Altın hariç TÜFE) bir önceki aya göre %0,04 oranında artış göstererek %9,27; I tanımlı özel kapsamlı TÜFE (Gıda, Enerji, Alkollü ve Alkolsüz içecekler, Tütün ürünleri ve Altın hariç TÜFE) -%0,11 oranında azalarak %9,51 oldu.

8 Sonuç olarak 2015 yılında enerji fiyatlarındaki düşüş enflasyona olumlu katkı sağlasa da TÜFE nin yılı yüksek düzeyde kapatması fiyatlar üzerindeki baskının devam ettiğini ortaya koymaktadır. Bunun temel nedeni gıda fiyatlarındaki artış olurken TL nin değer kaybetmesi ile fiyatlama davranışlarının değişmesi sonucu oluşan kur geçişkenliği de birçok sektörde fiyat artışı olarak kendini göstermiştir. Kaldı ki, kur geçişkenliği çekirdek enflasyon göstergelerinde yükseliş olarak açıkça gözlenmektedir. Böylece, yılsonu itibari ile yıllık TÜFE, TCMB nın belirlediği %5 hedefin ve Ekim ayında %7,9 a revize ettiği yılsonu tahmini seviyenin üzerinde gerçekleşmiştir. Belirlenen hedefin üzerinde enflasyon artışının gerçekleşmesi ise son 3 yıldan beri sıradanlaşmıştır. Bu durum, TCMB nın mevcut duruşunun enflasyonla mücadelede yeterli olmadığını göstermektedir. (Aşağıdaki grafikte mavi barlar enflasyon hedefini, sarı barlar ise enflasyon gerçekleşmelerini göstermektedir.) Kaynak: Morgan Stanley 2016 yılı için de gıda fiyatları ve kurdaki hareketler enflasyon dinamikleri üzerinde etkili olacaktır. Ancak 2016 yılında sadece bu faktörler değil kamusal zamlar ve asgari ücret artışı da enflasyon üzerinde baskı yaratacak unsurlar olacaktır. Bu anlamda, köprü ve otoyol geçiş ücretleri ile elektrik fiyatlarında yapılan artışlar, alkollü içkiler ile tütün ürünlerinde ÖTV oranlarının yükseltilmesi enflasyonu artırıcı yönde etkileyecek unsurlar olup asgari ücretin TL ye çıkarılmasının da enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskı yaratacağı öngörülmektedir. Özellikle, asgari ücret kamuoyunda tartışılan bir konu olduğu için Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet ŞİMŞEK in konuya ilişkin yorumu önemli olacaktır. ŞİMŞEK e göre asgari ücret artışlarının yıllık enflasyona etkisi 1,1 ile 2,1 puan arasında olabilecektir. Kamusal zamların ise enflasyona etkisi TCMB ye göre 0,7 puan olacaktır. Dolayısıyla, diğer faktörleri bir kenara bıraksak da sadece asgari ücret artışı ile vergi ve fiyat ayarlamaları enflasyonda ek baskı yaratacaktır. Gelecek aylarda değişmesi muhtemel olsa da halihazırda piyasanın 2016 yılı TÜFE beklentisi ise %9 civarındadır. Doç.Dr.İsmail Orçun GÜNDÜZ