Boru Hatlarındaki Kaynaklı İmalat Çalışmalarında İş Güvenliği Risk Analizi. Risk Assesment Of Welding Works At The Pipelines

Transkript

1 Boru Hatlarındaki Kaynaklı İmalat Çalışmalarında İş Güvenliği Risk Analizi Risk Assesment Of Welding Works At The Pipelines Akın AVŞAROĞLU Maden Mühendisliği Anabilim Dalı Suphi URAL Maden Mühendisliği Anabilim Dalı ÖZET Bu çalışma, BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) Botaş Ham Petrol Boru Hatlarında Kaynaklı imalat esnasında oluşabilecek riskleri değerlendirmektir. Gerek Botaş Ham Petrol boru hatlarında gerekse Tekfen in diğer projeleri esnasına Kaynaklı imalatda oluşabilecek riskler değerlendirilmiştir. Kaynak esnasında oluşan gazların insan sağlığına etkileri ve proses esnasında yaşanan kaza ve duruş nedenleri incelenmiştir. BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) Projesi boyunca 2008, 2009 ve 2010 yıllarında meydana gelen duruş ve kayıplar izlenmiştir. Buna göre yıllar bazında Kaza Olabilirlik oranları incelenmiş ve Hata Dağılımları bazında yorumlanmıştır. Anahtar Kelimeler : Risk Değerlendirmesi, Boru Hattı, Kaynak, İş Güvenliği, Risk analizi ABSTRACT By this study we are assessing the Risks of Welding Works at BTC (Baku- Tblısı-Ceyhan) Botas Crude Oil Pipeline Project. The Risk Assesment of the Welding Works were evaluated both in Tekfen s Projects and and Botas Crude Oil Pipeline Company. Gas effects on Human Health, accidents and Near Miss Events during Welding Process have been investigated in these projects.we have analysed the stoppage and accidents during the Project Period within 2008, 2009 and Probability of accident incident rate has been interpreted in terms of error and accident distrubition in the years. Key Words : Risk Assessment, Pipeline, Welding, Occupational Safety, Risk Analysis Giriş BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan) Projesi kapsamında, Bakü den başlayıp, Ceyhan da son bulacak bir boru hattı ile başta Azeri petrolü olmak üzere Bölge de üretilecek petrollerin Ceyhan a taşınması ve buradan da tankerlerle dünya pazarlarına ulaştırılmaktadır.bu kritik proje, petrolün uluslararası piyasaya ihracı için kullanılacak emniyetli bir taşıma sisteminin tesis edilmesini amaçlamaktadır. Boru hattı inşaatı sıklıkla petrol ve doğal gaz taşınması için yapılır. Taşıma çoğu kez petrol havzasından rafineriye veya limanlara doğru olur. Petrol ve gaz taşımacılığı tren veya karayolu tankerleri ile de yapılabilir, ancak uzun mesafelere yapılacak taşıma için boru hattı daha hızlı ve daha güvenlidir.boru hattı inşaatının kaynaklı imalatı değişik aşamaları ile ilişkili olarak bu alandaki sağlık ve güvenlik Yüksek Lisans Tezi-MSc. Thesis

2 sorunları birkaç başlık halinde ele alınabilir.kaynak ışınları, Kaynak gazları, gürültü başlıca yaşanan maruziyetlerden bazılarıdır. Kaynak, iki (veya daha fazla) parçanın, ısı ve/veya basınç uygulanarak, birbirine temas eden yüzeylerinden birleştirilmesidir. Eriyen elektrotla gaz altı kaynağı ve Metal İnert Gaz altı kaynağında (Argon, Karbondioksit) elektrot erir ve dalga, dalga kaynak maddesi oluşturur.tungsten İnert Gaz altı kaynağında elektrot erimez ve dolgu metali olarak kullanılmaz. İki metalin eriyerek birbirine karışması sonucu kaynak işlemi meydana gelir. Materyal ve Metot Bu çalışmada istatiksel analizlerin yapımında ve risk değerlendirme kapsamında veri kaynağı olarak kullanılan dökümanlar ve BTC Ham Petrol Boru Hattı Kapasite Genişletme Projesi İş Güvenliği Müdürlüğü tarafından tutulan yıllarına ait Kaynaklı İmalatda meydana gelen iş kazası kayıtları kullanılmıştır. Matris tipi Risk Analizi metodu özellikle sebep-sonuç ilişkilerinin değerlendirilmesinde kullanılır. Bu metot basit olması dolayısıyla tek başına risk analizi yapmak zorunda olan analistler için idealdir.bu tür işletmelerde özellikle aciliyet gerektiren ve biran evvel önlem alınması gerekli olan tehlikelerin tespitinin yapılabilmesi için kullanılmalıdır. Bu tenkite, öncelikle bir olayın gerçekleşme ihtimali ile gerçekleşmesi halinde sonucunun derecelendirilmesi ve ölçümü yapılır.risk skoru ihtimal ve zarar derecesinin çarpımından elde edilir. Projemizde kullanılan Kaynak metodu, Gazaltı İnert Gazlı Tungsten elektrot ve Gazaltı Eriyen elektrot kullanılarak yapılmış olup, kaynak işlemi sırasında ortama yayılan ve işçilerin maruz kalabileceği gazlardan metan (CH 4 ), hidrojensülfür (H 2 S), karbonmonoksit (CO) ve oksijen Crowcon marka portatif gaz ölçme cihazı ile ölçülmüştür. Ölçümler kaynak operatörünün maruziyetini belirleyebilecek şekilde baş hizasında ve saat başlarında yapılmıştır. Gazların TWA değerleri kullanılarak gaz karışımlarının risk değerlendirilmesi yapılmıştır. BTC Projesinde Kaynaklı İmalat esnasında en yüksek tehlikelerden Kaynak Gazı Maruziyeti tehlikesinin toplam iş kazaları içerisindeki payı %25 dir

3 Çizelge 1.Tehlike Analizi ve Risk Değerlerinin Hesaplanması TEHLİKE Kimler Zarar Risk Koruma Maruz İhtimal Şiddeti Skoru Değeri Kalıyor SONUÇ 1 Kaynak Gazı Maruziyet Operatör YOK YÜKSEK 2 Göz Yanması- Cisim Kaçması Operatör YOK ORTA 3 Elbise Yanığı Operatör YOK DÜŞÜK 4 Deri Yanığı Operatör YOK DÜŞÜK 5 Ağırlık Kaldırma Operatör YOK ANLAMSIZ 6 Alev ateş Alma Operatör YOK ANLAMSIZ 7 Nakliyat Operatör YOK ANLAMSIZ 8 Elektrik Operatör YOK DÜŞÜK 9 Malzeme Düşmesi Herkes YOK DÜŞÜK 10 Zehirlenme Operatör YOK DÜŞÜK BTC Projesi kapsamında, risk skoru en yüksek olan ve iş kazası kayıtlarına göre de en sık tekrarlanan iş kazası türü Kaynak Gazı Maruziyetidir. Bu tehlikeden kaynaklanabilecek riskleri kabul edilebilir seviyelere düşürebilmek için Kaynak Çadırlarında, kaynak çalışmaları boyunca, ortama karışan Metan, CO ve H 2 S gazlarının konsantrasyon değerleri izlenmiştir. Oksijen bütün ölçümlerde %20,9 ve Metan gazı da %0 olarak okunmuştur. Karbon monoksit ve Hidrojen sülfür gazlarının değerleri not edilmiştir

4 Şekil 1. Kaynak Sahası Çalışmaları. Araştırma ve Gaz ölçüm değerleri : CO gazı için izin verilen maksimum konsantrasyon (MAK değeri) 200 ppm ve TWA değeri 35 ppm dir. Ölçüm sonuçlarına göre, sekiz saatlik vardiya çalışması süresince MAK değeri aşılmamakla birlikte TWA değeri vardiye başladıktan üç saat sonra aşılmaktadır. H 2 S gazı için izin verilen maksimum konsantrasyon (MAK değeri) 20 ppm ve TWA değeri 10 ppm dir. Ölçüm sonuçlarına göre, sekiz saatlik vardiya çalışması süresince MAK ve TWA değerleri aşılmamaktadır. Ancak ortamda H 2 S ve CO gaz karışımının oluşturduğu bir atmosfer olması nedeniyle bu gaz karışımının tehlike teşkil edip etmediği de değerlendirilmiştir. Buna göre CO gazının fiili TWA değeri 71,25 ppm ve H 2 S gazının fiili TWA değeri de 1,86 ppm olarak bulunmuştur.gaz karışımına ait maruziyet seviyesi ise aşağıdaki eşitlikten 2,22 olarak hesaplanmıştır. Em değerinin 1 e eşit yada daha küçük olması gerektiğinden, Em nin 1 e eşit olduğu maruziyet süresi 216 dakika olarak bulunmuştur. Güvenlik şartlarının sağlanması amacıyla Kaynak Proseslerinde her 200 dakikada kaynakçının işi durdurması kararlaştırılmıştır. Ayrıca, kaynak yapılan çadırların içerisine alarmlı saatler yerleştirilerek, risk teşkil edecek noktalar gelmeden işçilerin tehlikeli ortamdan uzaklaştırılması sağlanmıştır

5 Çizelge 2.Kaynak Esnasında Gaz Çıkışı Ölçümleri (CO) Ölçme Karbonmonoksit gaz ölçüm (ppm) tarihi T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 TWA 06/15/ /16/ /19/ /20/ /21/ /25/ /26/ /27/ /28/ /29/ /30/ Ortalama Çizelge 3.Kaynak Esnasında Hidrojensülfür (H 2 S) Gaz Çıkışı Ölçümleri Ölçme tarihi H 2 S (ppm) T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 TWA 06/15/ /16/ /19/ /20/ /21/ /25/ /26/ /27/ /28/ /29/ /30/ Ortalama

6 TWA (CO) = (13,1+16,7+31,1+40, ,8+124,55+172,3) / 8 = 71,25 ppm TWA (H2S) =(0,00+0,45+1,00+1,55+2,36+2,91+3,18+3,45) / 8 = 1,86 ppm Em = ((71,25 / ,86)/10 ) = 2,22 Standart Toplam Zaman = 8 saat faktör 1 de ise elde edilen faktör 2.22 de; 1/2,22 = 0,45 bulunur. Faktör 1 olması için gereken zaman; 0.45X8 saat = 3.60 saat ise toplamda 3.60X60 dk = 216 dk eder. Değerlendirme çalışmalarının yapıldığı Haziran 2010 ayından bu yana Kaynak Gazı Maruziyeti tehlikesinin tespit edilmediği ve bu hataya ait değerlerin sıfırladığı görülmüştür.çünkü proses optimizasyonu bu hatayı ortadan kaldırmıştır.gelecekte Gaz ölçümünün Prosesi gerçekleştiren operatöre yönelik olarak anlık tespitinin daha uygun şekilde yapılması uygun olacaktır. Ayrıca ortamda devamlı Gaz ölçen aparatlar olmasına ragmen TWA değerine yönelik hesaplama yapan ve Gaz ölçüm değerlerini anlık olarak hesaplayıp TWA eşik değerinin aşılıp aşılmadığının ölçen bir sistem oluşturulması çok faydalı olacaktır. SONUÇ Özellikle Kaynak yapılan alan içerisinde TWA değerlerinin sürekli takip edilerek bir veri programlaması içerisinde devamlı ve anlık olarak ölçülmesi ve anlık uyarı verecek hale getirlmesi sağlanmalıdır.twa eşik değerinin aşılması durumunda ortamdaki işçiler uzaklaştırılmalı ve gaza maruziyetleri sonlandırılmalıdır. Ekonomik olarak ciddi iş kayıplarının ortadan kaldırılmasını sağlayan Kaynak Gazı Ölçümleri sonucunda, gerek işgücü kazancı gerekse Operatörlerin motivasyonunda ciddi iyileşmeler olmuştur. Projenin ilavaten diger gazlara yönelik olarak Ağır Metal içeren birtakım gazlarında maruziyetlerinin hesap edilerek geliştirilmesi mümkündür. KAYNAKLAR ENCYCLOPEDİA OF OCCUPATİONAL HEALTH AND SAFETY, 1998 Fourth Edition, ILO, Geneva, İsviçre. KAHRAMAN, F Kaynaklı İmalatda İnsan Sağlığı. (Yayınlanmamış) MIKE.P.,2002 Welding Safety Makes Sense. Amerika OCCUPATIONAL SAFETY AND HEALTH, Occupational Safety and Health Standards, Toxic and Hazardous Substance, ÖZKILIÇ Ö, 2005 İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. Ankara WILLIS, A.W, Schootman, M., Evanoff, B., Utilization of Neurologists by Medicare Beneficiaries for the Treatment of Parkinson Disease, Neurology, 76, Issue:9, A361-A362. QAPCO Qatar Petroleum Company Safety Rules and Regulations 2004 IN-251-SF

7 QAPCO Qatar Petroleum Company Gas Cutting and Welding, 2004 IN-251-SF-003 TAN, O., Kaynaklı İmalatda Çalışma Ortamının ve ÇalışanınSağlığını Etkileyen Tehlikeler ve Önlemleri. İstanbul WELDİNG SOCİETY, 1998 Fumes and Gases, Safety and Health Fact Sheets YAVUZARSLAN, G. Z.2010, Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve İş Güvenliği. İstanbul YILMAZ, G Kaynaklı İmalat Atölyelerinde Sağlık ve Güvenlik Önlemleri.İstanbul. YURTSEVEN, E Kaynak Tekniği Uygulamalarında İş Güvenliği.İstanbul