Sinop İli Balık Unu-Yağı Fabrikalarının Mevcut Durumu ve Türkiye Balık Unu-Yağı Üretimindeki Yeri

Transkript

1 Fırat Üniv. Fen ve Müh. Bil. Der. Science and Eng. J of Fırat Univ. 8 (2), , (2), , 2006 Sinop İli -Yağı Fabrikalarının Mevcut Durumu ve Türkiye -Yağı Üretimindeki Yeri Önder YILDIRIM Muğla Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Muğla onyil@hotmail.com (Geliş/Received: ; Kabul/Accepted: ) Özet: Bu çalışmada, Sinop ilinin ve Türkiye balık unu ve yağı fabrikalarının yılları arasındaki üretim değerleri incelenmiş ve gerek fabrikalar gerekse sürdürülebilir bir gelişim için bazı çözüm önerileri sunulmuştur. bulgulara göre, Sinop ili balık unu ve yağı fabrikaları yılında ton hamsi işlemiş ve ton balık unu, lt balık yağı üretmiştir. Bu üretimiyle Türkiye balık unu ve yağı üretiminin en büyük merkezidir (Toplam üretimin %52 si). Sinop ta aktif halde çalışan 6 balık unu ve yağı fabrikası bulunmaktadır. Bu sayı ile Türkiye genelinde %60 lık bir paya sahiptir. Sinop taki fabrikaların ürettiği balık unu biyokimyasal yapısı ortalama %7 protein, %9 yağ, %9 nem ve % külden oluşmaktadır. Bu fabrikalar hem yurt içi hem de yurt dışına satış yapmaktadırlar. Alıcılar balık unu ve yağını su ürünleri ve kanatlı yemlerinde hammadde olarak kullanmaktadır. Balık yağını bir kısmı ilaç, deri ve boya sanayinde kullanmaktadır. Sinop taki balık unu- yağı üreticileri açısından mevcut sorunlar taşımacılıktaki sıkıntılar ve elektrik kesintileridir. Taşımacılıkta kamyonlar kullanıldığından, kasasından akan hamsi suları kazalara neden olabilmektedir. Bunun için kasalara yerleştirilebilen konteynerler kullanılabilir.elektrik kesintisi için fabrikalar yerel elektrik şirketlerin yada kendilerinin sağlayacağı jeneratörleri kullanabilirler. Türkiye nin gereksinim duyduğu balık ununun karşılanabilmesi için fabrikaların yeni hammadde kaynaklarına yönelmeleri kaçınılmazdır. Alternatif olarak ilk akla gelen Karadeniz deki çaça (Sprattus sprattus) balığıdır. Balıkhane artıkları da (baş,iç organlar) hammadde olarak kullanılabilir. Balık unu-yağı fabrikalarının besleyici maddelerce zengin olan atık sularının, balık unu-yağı fabrikalarınca değerlendirilmesi de gerek ekonomik kayıp ve gerekse de çevre kirliliği açısından büyük kazanç olacaktır. Anahtar Kelimeler: Balık unu-yağı, Üretim, Sorunlar, Öneriler, Sinop, Türkiye. Circumstances Of Fish Meal-Oil Fabrics in Sinop and Their Position in Turkish Fish Meal-Oil Production Abstract: In this study, the production of Sinop and Turkish fish meal-oil fabrics between 999 and 2004 has been investigated and some suggestions submitted for fabrics and sustainable development. According to obtained data, Sinop fish meal-oil fabrics had processed metric tones anchovy and produced tonnes fish meal, lt fish oil in It is biggest center of Turkish fish meal-oil production (this production is 52% of total production). Sinop has 6 fish meal-oil actively working fabric. It has part of %60 in Turkish general production. Fish meal biochemical analyses have demonstrated that it has 7% protein, 9% fat, 9% moist and % ash. Those fabrics have sold not only Turkish market but also export their products. Buyers have used fish meal-oil in poultry and fish feeding for raw material. Some of them use fish oil in drug chemical, leather and paint industries. The problems of fish meal-oil producers encounter in transports and interruptions of electric. The lorries has been using for transports but some accidents occurs because of anchovy bloods has flow down the road from the Lorries. For avoid this problem the lorry can use some container which can place at the lorry body. For the electrical interruptions fabrics can use some generators or they can rent it from local electrical firms. The fabrics have gone towards most necessary to new raw materials for cover need of Turkey s fish meal. The first to occur to one for alternative species is Sparus sprattus. Fishmonger by-products (head and viscera) of fish markets also use for raw material. Waste water of fish mealoil fabrics which they have very rich nutrients must be evaluated by fabrics for prevent of economical loss and environmental pollution. Keywords: Fish meal-oil, Production, Problems, Suggestions, Sinop, Turkey.

2 Ö. Yıldırım. Giriş Balık ve yan ürünleri yüzyıllar öncesinden beri hayvan beslemede geniş çapta kullanılmaktadır []. Balık unu amino asit bakımından oldukça zengindir. Geçmişte; Büyük Britanya ve Japonya da balık unu ve balık, gübre olarak kullanılırken, yüksek besin değeri nedeniyle hayvanların ilk beslenmesinde de yerini almıştır. Balık yağı ise; mükemmel bir enerji kaynağı olup, yüksek oranda doymamış yağ asitleri (HUFA)ve esansiyel yağ asitleri (EFA) içerir. Bunun yanında, esansiyel mineraller (Kalsiyum, fosfor, magnezyum ve iz elementler) ve vitaminler (B 2, A, D 3, kolin, inositol) içerirler [2]. Balık unu daha çok su ürünleri yetiştiriciliği olmak üzere, tavukçuluk ve domuz yetiştiriciliğinde kullanılmaktadır. Balık yağı ise başta su ürünleri yetiştiriciliğinde olmak üzere, az miktarda insan tüketiminde ve endüstriyel alanda kullanılmaktadır. Balık unu çeşitli balık türlerinden yapılmakta olup, ülkelere göre değişmektedir. Peru hamsiden (Engraulis spp.), Şili hamsi (Engraulis spp.) ve istavritten (Trachurus spp.), Amerika menhaden den (Brevoortia spp.), Norveç ve İzlanda ringa (Clupea harengus) ve capelin den (Mallotus villosus), Japonya ve Güney Afrika sardalya dan (Sardina pilchardus), Kanada ringa dan (Clupea harengus) balık unu yapmaktadır [2]. Balık unu temiz, bozulmamış, yağı ekstrakte edilmiş yada edilmemiş bütün balık yada balık artıklarının birlikte veya yalnız olarak kurutulup öğütülmesiyle elde edilir. Balık ununun su oranı % 0 dan fazla olmamalı ve tuz oranı %7 yi aşmamalıdır [3]. Su ürünleri yetiştiriciliği sektörü dünya balık unu üretiminin % 34 ünü ve balık yağı üretiminin %74 ünü tüketmektedir. 200 yılında bu tüketim oranlarının balık ununda %50 ye balık yağında ise %80-00 e çıkması tahmin edilmektedir [4] yılında dünya balık unu üretimi ton olurken, balık yağı üretimi ton olarak gerçekleşmiştir. Dünya balık unu üretiminde önde gelen ülkeler Peru, Şili, Çin, Tayland, Amerika, İzlanda, Danimarka, Japonya ve Norveç tir. Balık yağında ise Peru, Şili, Çin, Tayland, İzlanda, Amerika, Danimarka, Japonya, Norveç, Fas, İspanya ve Türkiye dir [5]. Türkiye deki balık unu ve yağı fabrikaları Karadeniz de hamsi balıkçılığı potansiyeline dayalı olarak kurulmuş ve sadece bu bölgede gelişmiştir [6]. Türkiye de 980 li yıllarda su ürünleri üretim miktarındaki artışa bağlı olarak, üretim fazlası su ürünleri ve özelliklede hamsinin, taze tüketim dışında değerlendirilmesi gündeme gelmiş ve bu amaçla sağlanan teşviklerle yılları arasında 25 adet balık unu ve yağı fabrikası faaliyette bulunmuştur [7] av sezonunda yaşanan hamsi krizi sonucu fabrikalar yarı yarıya azalmıştır. Hiç bir dönemde fabrikaların kullanım kapasitesi %25 in üzerine çıkmamıştır [8] yılında aktif halde, toplam balık unu yağı fabrikası 9 adet olup, bunun 6 adeti Sinop il sınırları içerisinde bulunmaktadır. Dünya ve Türkiye balık unu ve yağının kısaca özetlendiği bu gelişim sürecinde,sinop ili Türkiye balık unu ve yağı üretiminde önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye ve Sinop ilinin balık unu ve yağı fabrikalarının yılları arasındaki üretim değerleri incelenmiş ve gerek fabrikalar gerekse sürdürülebilir bir gelişim için bazı çözüm önerileri sunulmuştur. 2. Materyal ve Metot Araştırmada Sinop ta ki, balık unu ve yağı fabrikaları ana kitleyi oluşturmuştur. Fabrikalardan veriler doğrudan görüşme ve anket yoluyla elde edilmiştir.türkiye balık unu ve yağına ait bilgiler Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü nden sağlanmıştır. Yapılan ankette fabrikalara, işletmenin bulunduğu yer, üretim kapasitesi, işlenen balık türleri, balık unu-yağı satış fiyatları, yurt içi ve dışı satım noktaları, üretilen balık unu ve yağının biyokimyasal yapısı, mevcut sorunları gibi sorular sorulmuştur. Balık unu ve yağı fabrikalarından toplanan bilgiler tablolara işlenmiş ve bir dizi hesaplamalarla tamamlanarak, fabrikalarda işlenen balık türü, miktarı, alış fiyatı, balık unu ve yağı üretim miktarları ve satış fiyatları belirlenmiştir.yapılan analizlerde dayanılan bilgiler belirli zaman kesitine ( ) aittir. 98

3 Sinop İli -Yağı Fabrikalarının Mevcut Durumu ve Türkiye -Yağı Üretimindeki Yeri 3. Sonuçlar Balık unu ve yağı fabrikaları son yıl içerisinde sayıca 24 e ulaşmış, av sezonunda hamsi avında meydana gelen aşırı düşüş yada kriz sonucu fabrikaların sayısı yarı yarıya inmiştir [5]. Bu yıllarda faaliyette bulunan fabrika sayısı 8 e düşmüştür. Sinop ilinde balık unu ve yağı fabrikası sayısı 6 dır. Bu çalışmada 5 fabrikayla ilgili bilgi toplanmıştır. Sinop ilindeki balık unu ve yağı fabrikaları Kasım-Nisan aylarında faaliyet göstermektedirler yılında fabrikalarda işlenen balığın tamamını hamsi oluşturmuştur. İşlenen bu balığın alış fiyatı ortalama TL olup, işlendikten sonra balık unu olarak ortalama TL ve balık yağı olarak TL den satılmıştır. Bu sezonda Sinop ili Türkiye balık unu toplamının %85, balık yağının %82.3 ünü üretmiştir (Tablo ). Tablo. Türkiye balık unu ve yağı üretimine ait veriler ( ) Alış Fiyatı (Lt) Balıksan-Sinop Hamsi Baysun-Sinop Hamsi Sürsan-Sinop Hamsi Can Kardeşler- Sinop Hamsi Sibal-Sinop Hamsi Karsusan- Trabzon Hamsi Koptur- Trabzon Hamsi Karbasan-Rize Hamsi TÜRKİYE * * * SİNOP SİNOP UN PAYI %85 %82.3 Tablo 2. Türkiye balık unu ve yağı üretimine ait veriler ( ) (Lt) Balıksan-Sinop Hamsi Baysun-Sinop Hamsi Sürsan-Sinop Hamsi Can Kardeşler-Sinop Hamsi Çaça Sibal-Sinop Hamsi Karsusan-Trabzon Hamsi Koptur-Trabzon Hamsi Karbasan-Rize Hamsi TÜRKİYE * * * SİNOP SİNOP UN PAYI %88. % yılında ise işlenen balığın büyük çoğunluğunu hamsi oluştururken kısmen çaça da işlenmiştir. Aynı sezonda Sinop ili balık unu ve yağı fabrikaları Türkiye toplam üretiminin 99 balık ununda %88. balık yağında %87.6 ını oluşturmuştur (Tablo 2). Türkiye balık unu ve yağı fabrikaları yılında ton hamsi işlemişlerdir. Bunun yaklaşık %75 i Sinop ta işlenmiştir. Bu sezonda işlenen hamsinin fabrika alış fiyatı

4 Ö. Yıldırım ortalama TL olurken, balık unu olarak ortalama TL, balık yağı olarak ortalama TL fiyattan satılmıştır (Tablo 3). Tablo 3. Türkiye balık unu ve yağı üretimine ait veriler ( ) (Lt) Balıksan-Sinop Hamsi Baysun-Sinop Hamsi Sürsan-Sinop Hamsi Can Kardeşler-Sinop Hamsi Sibal-Sinop Hamsi Karsusan-Trabzon Hamsi Koptur-Trabzon Hamsi TÜRKİYE * * * SİNOP SİNOP UN PAYI %70.8 %55.9 Tablo 4. Türkiye balık unu ve yağı üretimine ait veriler ( ) (Lt) Balıksan-Sinop Hamsi Baysun-Sinop Hamsi Sürsan-Sinop Hamsi Can Kardeşler-Sinop Hamsi Sibal-Sinop Hamsi Sürsan-Samsun Hamsi Karsusan-Trabzon Hamsi Koptur-Trabzon Hamsi Karbasan-Rize Hamsi TÜRKİYE * * * SİNOP SİNOP UN PAYI %49.9 %50. Türkiye balık unu ve yağı fabrikaları sezonunda 56.8 ton hamsi işlemişlerdir.işlenen hamsinin ortalama alış fiyatı TL olurken, işleme sonrası balık unu olarak TL, balık yağı ise, 70. TL ortalama fiyattan satılmıştır. Bu sezonda Sinop ili fabrikaları genel toplamın %50.5 ini işlemişlerdir. Türkiye balık unu ve yağı üretiminin yaklaşık %50 sini üretmişlerdir (Tablo 4). Sinop ili balık unu ve yağı fabrikaları yılında, Türkiye toplamının yaklaşık %52 sini hem işlemişler, hem de balık unu ve yağı olarak üretmişlerdir. İşlenen hamsinin fabrika alış fiyatı ortalama TL olurken, balık unu ve yağı olarak TL ve TL ortalama fiyattan alıcı bulmuştur (Tablo5). 200

5 Sinop İli -Yağı Fabrikalarının Mevcut Durumu ve Türkiye -Yağı Üretimindeki Yeri Tablo 5. Balık unu ve yağı fabrikaları üretimi Türkiye genel toplamı içinde Sinop un payı ( ) Fabrika adı - İli (Lt) TÜRKİYE Hamsi * * * SİNOP Hamsi SİNOP UN PAYI %52.03 %52.02 %52.02 *: Ortalama Fiyatlardır. Tablo 6. Sinop ilindeki fabrikaların balık unu biyokimyasal yapısı Fabrika adı - İli Protein (%) Yağ (%) Nem (%) Kül (%) Balıksan Baysun Sürsan Can Kardeşler Sibal-Sinop Dalyan *SİNOP *: Ortalama Tablo 7. Sinop balık unu ve yağı fabrikalarına ait bazı bilgiler Fabrika adı - İli Balık unu yağı satılan iller Balık unu satılan ülkeler Alıcının kullanım alanları Balıksan-Sinop İzmir-Ankara-Konya Sadece yurt içi Baysun-Sinop Adana-Antalya- İtalya İzmir Denizli Sürsan-Sinop Can Kardeşler-Sinop Sibal-Sinop İzmir-Adana- İstanbul-Kıbrıs Muğla-İzmir- Ankara-Konya- Eskişehir-Afyon- Adana İzmir-Konya-Afyon- Bolu İtalya-Suriye İtalya Sadece yurt içi Mevcut sorunları - Elektrik kesintisi - Elektrik kesintisi - Elektrik kesintisi Sinop ilindeki fabrikalarda üretilen balık unu, ortalama %7. protein, %7. yağ, %8.5 nem ve %0.5 kül e sahiptir (Tablo 6). Yapılan çalışmada, üretilen balık ununun alıcılar tarafından, su ürünleri ve kanatlı yemlerin de hammadde olarak kullanılmak için alındığı tespit edilmiştir. Balık ununun yurt içi haricinde yurt dışına da satıldığı belirlenmiştir.yurt içinde İzmir, Konya, Afyon, Adana, Muğla, Antalya, Ankara, İstanbul, Bolu, Eskişehir illerine satışı gerçekleştirilirken, yurt dışında İtalya, Suriye ve Kıbrıs a satış yapılmıştır. Fabrikaların mevcut sorunlarının başında nakliyedeki trafik sıkıntısı ve elektrik kesintisi gelmektedir (Tablo 7). 4. Tartışma Türkiye balık unu ve yağı fabrikaları, Karadeniz Bölgesi nde hamsi balığının yoğun bulunmasına dayalı olarak kurulmuştur [7]. Hamsinin yılın belli aylarında yoğun olarak avlanması tüketimin yaygınlaştırılmasında önemli sorunlar oluşturmaktadır. Hamsinin taze 20

6 Ö. Yıldırım veya işlenmiş halde tüketiciye ulaştırılmasında soğuk zincirin yeterli olmayışı, tüketimin yıl içine yayılması yerine, avcılık sezonu ile sınırlı kalmasına neden olmaktadır. Fabrikaların tamamen hamsiye bağlı olarak üretim faaliyetlerini sürdürmeleri, bu sektörün uzun vadede verimsiz çalışmasına sebep olmuş ve gereksinim duyulan balık unu miktarının sadece %32.3 ü bu fabrikalardan karşılanabilmiştir [6]. İç tüketim için gerekli olan balık ununun büyük bir kısmı ithalat yoluyla sağlanmaktadır. İthalat miktarı 2003 yılında ton, fiyatı ise 648 $ olmuştur [9] (Tablo 8). Tablo 8.Yıllar itibariyle ithal edilen balık unu (ton) ve fiyatları ($/Ton) Cinsi Balık unu İthalat Sinop ili balık unu yağı fabrikaları yılında 6243 ton hamsi işlemiş (%52.03) ve 9394 ton balık unu (%52.02), lt balık yağı (%52.02) üretmişlerdir.bu üretimiyle Türkiye balık unu ve yağı üretiminin en büyük merkezidir. Sinop ta aktif halde çalışan 6 balık unu ve yağı fabrikası bulunmaktadır. Bu sayı ile Türkiye genelinde %60 lık bir paya sahiptir. Balık ununun kimyasal yapısı ortalama %7 protein, %9 yağ, %9 nem ve % külden oluşmaktadır. Bu fabrikalar hem yurt içi hem de yurt dışına satış yapmaktadırlar. Alıcılar balık unu ve yağını su ürünleri ve kanatlı yemlerinde hammadde olarak kullanmaktadırlar. Ayrıca, balık yağının bir kısmı ilaç, deri ve boya sanayinde kullanmaktadır. Yukarıda ifade edilen rakamlar Sinop ilinin Türkiye balık unu ve yağı üretiminde önemli bir konuma sahip olduğunu ortaya koymaktadır yılında ton hamsi avlanmış ve bu miktarın büyük çoğunluğu tonu (%4) balık unu ve yağı fabrikalarında işlenmiştir [0]. Bu nedenle balık unu ve yağı fabrikalarının sürdürülebilir gelişimi için bir dizi planlar yapılması uygun olacaktır. Bunun için hamsinin birinci derecede insan tüketimine sevkedilip, balık unu-yağı için alternatif tür/türler ve yan ürünlerin araştırılması yerinde olacaktır. Sinop taki balık unu ve yağı üreticileri açısından mevcut sorunlar taşımacılıktaki sıkıntılar ve elektrik kesintileridir. Taşımacılıkta kuru yük kamyonları kullanıldığından, kasasından akan hamsi suları, yolları kayganlaştırıp kazalara sebebiyet verebilmektedir. Bunun için kasalara yerleştirilebilen konteynerler kullanılabilir. Elektrik kesintisinin mevsimsel kaynaklı olmasından ötürü, fabrikaların hemen hemen tüm aşamalarında aksaklıklara ne olmaktadır. Bunun için fabrikalar yerel elektrik şirketlerin yada kendilerinin sağlayacağı jeneratörleri kullanabilir. Türkiye açısından hamsi stoklarının üzerindeki baskının azalması ve Türkiye nin gereksinim duyduğu balık ununun karşılanabilmesi için fabrikaların yeni hammadde kaynaklarına yönelmeleri iyi olacaktır. Alternatif olarak ilk akla gelen Karadeniz deki çaça (Sprattus sprattus) balığıdır. Çaça balığı Türkiye de yaygın olarak direkt insan tüketimine sunulmamaktadır. Pazarı olmadığından da avlanamayan bu balık Karadeniz de Türkiye dışındaki ülkelerce avlanmaktadır. Geçen 3-5 yıldır çaça, orta su trolleri ile avlanıp fabrikalara satılmaktadır. Bu konu ile ilgili su ürünleri avcıları teşvik edilebilinir. Silaj olarak da kullanılan çaça da % 74.3 su, % 6.7 ham protein, % 6.4 ham yağ ve % 2.6 kül bulunmaktadır []. Esansiyel amino asitler bakımından da %.27 sistin ve %.27 methionin içermektedir. Silaj dışında, çaça balığının kimyasal yapısı daha yüksek oranlara çıkabilir. Diğer taraftan balıkhanelerde balıkların baş ve iç organları ayıklanıp çöpe atılmaktadır. İşte bu artıklarda, balık unu yağı fabrikalarında hammadde olarak kullanılabilir. Bu artıklarda su miktarı % 80-83, kül % , ham protein % 202

7 Sinop İli -Yağı Fabrikalarının Mevcut Durumu ve Türkiye -Yağı Üretimindeki Yeri (yaş madde de) ve ham yağ % (yaş madde de) olarak bulunmuştur [2]. Görüldüğü gibi hiç de küçümsenmeyecek değerlerdir. Öte yandan sadece büyük şehirlerde kabaca yılda ton balıkhane artıkları oluşabilmektedir. Balık unu ve yağı fabrikalarının besleyici maddelerce zengin olan atık sularının değerlendirilmesi de gerek ekonomik kayıp gerekse de çevre kirliliği açısından büyük kazanç olacaktır. Bunun sağlanmasında üniversite, fakülte ve balık unu-yağı fabrikalarının işbirliği gereklidir. Teşekkür Anket sorularına verdikleri yanıtlar için, Sinop balık unu-yağı fabrika yetkililerine ve Türkiye balık unu-yağı üretim miktarlarının temininde yardımlarını esirgemeyen Ziraat Mühendisi Hamdi ARPA ya teşekkürü borç biliyorum. 5. Kaynaklar. Hertrampf, J.W., Piedad-Pascual,.F.(2000). Handbook on Ingredients for Aquaculture Feeds, by Kluwer Academic Publishers, P.O. Box 332, 3300 AH, Dordrecht, The Netherlands, 624 p. 2. Guillaume, J., Kaushik, S., Bergot, P., Metailler, R. (200). Nutrition and Feeding of Fish and Crustaceans, Praxis PublishingS Ltd, Chichester, UK,. 408 p. 3. FAO, Y453E/y453e.06.htm). 4.Tuominen, T-R. and Esmark M. (2003). oug.pdf, July 4, FIN, Fishmeal Information Network (FIN) Fishmeal facts and figures, July 4, Zengin, M. (200). Hamsiye Dayalı Olarak Üretim Faaliyetinde Bulunan -Yağı Fabrikalarının Bugünkü Durumu ve Bu Fabrikaların İçin Alternatif Hammadde Oluşturabilecek Balıkçılık Kaynakları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Su Ürünleri Sempozyumu, Sinop, Özdamar, E. Ve Aral, O. (995). Orta Karadeniz Bölgesindeki Fabrikalarında Av Sezonunda İşlenen Balıkların Kompozisyonunun İncelenmesi, Doğu Anadolu Bölgesi I.(993) ve II.(995) Su Ürünleri Sempozyumu Erzurum, Bildiriler, Çelikkale, M.S., Düzgüneş, E., Okumuş, İ. (999).Türkiye Su Ürünleri Sektörü, Potansiyeli, Mevcut Durumu, Sorunları ve Çözüm Önerileri İstanbul Ticaret Odası Yayınları (İTO),No , Lebib A.S., Istanbul. 44 s. 9.Anonim, 2005.Tarım Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü Kayıtları. 0. DİE, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Su Ürünleri İstatistikleri..Silva S.S.D., Anderson, T.A. (995). Fish Nutrition in Aquaculture, Chapman&Hall, 2-6 Boundray Row, London. 2. Yıldırım, Ö. (998). Balıkhane artıklarının Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss) nın Beslenmesinde Kullanım Olanakları, Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enst. Balıkçılık Teknolojisi A.B.D,78 s. 203