SU ÜRÜNLERİ. Hazırlayan Çiğdem CİVANER T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

Transkript

1 SU ÜRÜNLERİ Hazırlayan Çiğdem CİVANER T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

2 SU ÜRÜNLERI TÜRKİYE'DE ÜRETİM Ülkemizdeki su ürünlerinin üretim alanı milyon hektarın üzerindedir. Bu üretim alanı; mevcut tarım alanlarına yakın, orman alanlarından ise daha fazla bir büyüklüğü ifade etmektedir. Ancak bu alanın büyüklüğüne karşın su ürünleri sektörüne ve milli ekonomiye katkısı henüz yeterli düzeye ulaşamamıştır. - yılları arasındaki on yıllık dönemde su ürünleri üretiminde avcılığa dayalı su ürünleri üretimi karşısında yetiştiriciliğe dayalı üretimin payı önemli ölçüde artmıştır. Kültür balık üretiminin toplam su ürünleri üretimi içindeki payı da % iken yılında %. ya ulaşmıştır. yılında %, yılında ise bu oran %. olarak gerçekleşmiştir. yılında yetiştiriciliğe dayalı su ürünleri üretimi ton olmuştur. Ülkemizde su ürünleri üretiminin ortalama % 8. ü birbirinden ayrı karakterdeki denizlerimizden, % si iç sulardan ve %. si yetiştiricilikten sağlanmaktadır. Akdeniz de yaklaşık olan tür sayısı kuzeye gittikçe azalmakta ve Karadeniz'de tür sayısı ye düşmektedir. Buna karşın su ürünleri üretimi kuzeye gittikçe artmaktadır. Karadeniz, bu dört deniz arasında doğal üretimin en yüksek olduğu denizdir ve ülkemiz su ürünleri üretiminin % ünü sağlamaktadır. Toplam deniz balıkları üretiminin ise % 8 i yine Karadeniz'den karşılanmaktadır. Ülkemizde su ürünleri içerisinde ekonomik yönden anlam ifade eden türlerin sayısı ü geçmemekte ve balık üretiminin %8- ını göçmen (pelajik) türlerden oluşmaktadır. Karadeniz de; hamsi., istavrit, kefal, palamut, torik, lüfer, Akdeniz de ; sardalya, kefal. Ege de; sardalya, Marmara da; hamsi, istavrit, kefal önemli pelajik türlerdir. Demersal balıklardan (dip balıkları) ise; Karadeniz de kalkan, mezgit; Ege ve Akdeniz de çipura,barbunya, berlam, istakoz, ekonomik öneme sahip türlerdir. Ülkemizde - bin ton civarında gerçekleşmekte olan ve denizlerden avcılıkla elde edilen üretimin avlanabilir stok büyüklüğü sınırına eriştiği kabul edilmekte ve bundan sonra denizlerimizden yapılan avcılığın artırılması yerine sürdürülebilir avcılığı sağlayıcı önlemler alınması hedeflenmektedir. Bu amaçla stokları koruyucu ve geliştirici yönde araştırmalar yapılmasına ve koruma kontrol faaliyetlerinin artırılmasına öncelik verilmesi hedeflenmiştir.ayrıca denizlerde avcılıkla yapılan üretimin artırılabilmesi için de, açık deniz balıkçılığına geçilerek uluslararası sularda avlanma alanları yaratılması ve ülkemiz kaynaklarına yönelik av baskısının azaltılması hedeflenmiştir. Diğer taraftan su ürünleri sektörü, gıda ve imalat sanayi, sağlık,çevre, turizm ve ulaştırma sektörleri ile doğrudan veya dolaylı ilişkisi nedeniyle ayrı bir ekonomik anlam taşımaktadır. yılı tahmini verilerine göre ülkemizdeki su ürünleri sanayii üretimininin değerce %,8 ini işlenmiş balık ve kabuklu ürünler, %, ini balık unu ve %, sini balık yağı oluşturmaktadır. Su ürünleri sektöründe ülkemizde adet yabancı ortaklı yatırım bulunmakta olup bunların toplam sermaye içindeki payı %.8 dir. Söz konusu yabancı sermaye Almanya, Bahama, Fransa, İran, İtalya, Norveç, Hollanda. Danimarka ve Japonya kaynaklıdır. İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

3 Türkiye de Su Ürünleri Üretimi ( Miktar : Ton) YIL MİKTAR Kaynak: DİE, Su Ürünleri İstatistikleri, TÜRKİYE'NİN DIŞ TİCARETİ İhracat Ülkemizin su ürünleri sektörü ihracatı yılı itibari ile ton miktarında ve yaklaşık milyon dolar değerinde gerçekleşmiş olup bu sektörün ihracatında bir önceki yıla göre değerce % oranında artış olmuştur. Türkiye su ürünleri ihracatının kompozisyonuna baktığımızda büyük bir bölümünü taze - soğutulmuş balıkların almış olduğu görülmektedir. yılında bu ürün grubunda milyon dolar değerinde ihracat yapılmış olup, söz konusu değer toplam su ürünleri ihracatımızın %8'ini oluşturmaktadır. Bu grubu yumuşakçalar ve kabuklu hayvanlar izlemektedir. Türkiye nin Su Ürünleri İhracatı ( Miktar:Kilogram, Değer : Amerikan Doları) HS ÜRÜN M D M D M D M D GRUBU CANLI BALIKLA R BALIK (TAZE/S OGUTUL MUS) BALIKLA R (DONDU RULMUS ) BALIK FILETOL ARI BALIKLA R (KURU/T UZLU/SA LAMURA/ TUTSU) KABUKL U HAYVAN LAR YUMSAK İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

4 CALAR ARA TOPLAM KONSER VE BALIK VE YUMURT ASI KONS.KA BUKLU HAYV.YU MUSAKC ALAR TOPLAM Kaynak: DTM İhracatın yöneldiği pazarlara bakacak olursak; yılı itibariyle ihracatımızda İtalya miktar ve değer olarak en büyük payı alan ülke olup bunu miktarca Yunanistan değerce İspanya izlemektedir. Fransa ve Japonya ise diğer önemli pazarlarımızdır. Su ürünleri ihracatımızın yöneldiği pazarlar her ne kadar AB ağırlıklı ise de dünyanın her bölgesine ihracat gerçekleştirilmektedir. Uzak Doğu pazarlarında Japonya, Güney Kore,Tayvan, Orta Doğuda; Lübnan,Cezayir ve Ürdün, Amerika kıtasında; ABD ve Kanada ihracatımızda önde gelen pazarlar olup, ileriki yıllarda anılan pazarların daha da iyi değerlendirilebileceği ve diğer pazarlara olan ihracatımızın da beraberinde artırılabileceği düşünülmektedir. Türkiye'nin Ülkelere Göre Su Ürünleri İhracatı (HS...) Miktar (M):Kilogram, Değer (D) :Amerikan Doları ÜLKE M D M D M D M D İTALYA YUNANISTAN ISPANYA FRANSA JAPONYA LUBNAN 88 8 HOLLANDA ALMANYA GUNEY KORE BELÇİKA/LÜKS. 8 KKTC ISVEC 8 8 SEYSEL - - ADALARI EGE SERBEST BOLGE BIR. ARAP EMIRLIK. CIN HALK CUMHUR. ISVICRE LIBYA INGILTERE A.B.D. 8 8 ARA TOPLAM TOPLAM Kaynak: DTM. İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

5 İthalat Türkiye'nın su ürünleri ithalatında yılında bir önceki yıla göre değerce % oranında önemli bir artış olmuştur. yılı ithalatımız,8, Dolar olup, bunun miktarca %8'i İspanya'dan gerçekleştirilmiştir. Norveç ise değerce en çok ithalatın yapıldığı ülke olup toplam ithalatın %'ü bu ülkeden yapılmıştır. İrlanda, İsveç, Tayvan, Moritanya yılındaki diğer önemli tedarikçi ülkeler arasında yer almışlardır. Türkiye'nin Ülkelere Göre Su Ürünleri İthalatı (HS...) Miktar (M):Kilogram, Değer (D) :Amerikan Doları ÜLKE M D M D M D M D ISPANYA NORVEC IRLANDA 88 8 GURCISTAN MORITANYA FRANSA HOLLANDA TAYVAN 8 ISVEC A.B.D. 88 YUNANİSTAN INGILTERE BULGARISTAN 8 8 HINDISTAN ESTONYA ARJANTIN ALMANYA SINGAPUR CIN HALK CUMH GUNEY KORE CUM. ARA TOPLAM TOPLAM Kaynak: DTM. Su Ürünleri İthalatı Miktar (M):Kilogram, Değer (D) :Amerikan Doları HS ÜRÜN M D M D M D M D CANLI BALIKLA R BALIK (TAZE/S OGUTUL MUS) BALIKLA R (DONDU RULMUS) BALIK FILETOL ARI BALIKLA R (KURUTU LMUŞ) İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

6 KABUKL U HAYVAN LAR YUMUSA KCALAR ARA TOPLAM KONSER VE EDİLMİŞ BALIK YUMURT ASI KONSER VE KABUK. HAYVAN VE YUMUŞ.. TOPLAM.. Kaynak.:DTM Ürün grubu olarak, yılında Türkiye'nın su ürünleri ithalatında, ilk sırayı %8 ile dondurulmuş balıklar almış ve bunu yumuşakçalar ve balık filetoları izlemiştir. Sahip olduğu coğrafi yapısı ve iklim koşulları ile gerek deniz balıkçılığı ve gerekse tatlı su balıkçılığı ve kültür balıkçılığı yönünden büyük bir potansiyele sahip ülkemizde kaynakların akıllıca ve planlı kullanılması halinde uluslararası rekabet ortamında konumunu güçlendirmesi mümkün olacaktır. SU ÜRÜNLERİ Dünya Ticareti Dünyada avlanan balık miktarı yılında milyon ton olup, bunun milyon tonu Çin'de gerçekleşmiştir. Dünya çapında diğer önemli üretici ülkeler ise sırası ile Peru, Hindistan, Japonya, ABD ve Endonezya'dır. Avrupa kıtasındaki en büyük üretici olan Norveç ise dünya üretiminde onuncu sırada yer almaktadır. Dünya üretiminde, gelişmiş ülkelerin üretimi milyon ton iken gelişmekte olan ülkelerin üretimi 8 milyon ton düzeyinde olmuştur. Diğer bir ifadeyle dünya üretiminin %'i gelişmekte olan ülkeler tarfından gerçekleştirilmiştir. Türkiye dünya üretiminde. sırada yer almıştır. İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

7 Dünya Toplam Avlanan Balık Miktarı Doğal ve Kültür Balıkları Toplamı (Ton) Toplam Avlanan Balık YIL YIL YIL PAY% Değişim (/)% Üretim(mt) Dünya,8,,,,, Çin ,, Peru ,8 -, Hindistan ,,8 Japonya , -, ABD ,, Endonezya ,,8 Şili......, -, Rusya , -8, Tayland , -, Norveç ,, Filipinler ,, Kore ,, Vietnam......,, İzlanda , -, Bangladeş ,, Danimarka , -, Meksika ,,8 İspanya , 8, Malezya , -, Myanmar,, ,, Kanada......,, Kaynak:FAO Trade Statistics Dünyada, son yıllarda su ürünleri ticareti ivme alarak artış göstermektedir. Bu artış ise; başta akua kültür olmak üzere üretimdeki ve de talepteki artıştan kaynaklanmaktadır. Su ürünleri (balık,balık unu,balık yağı ihracatı) uluslararası alanda en çok ticareti yapılan gıda maddesidir. 'da milyar $ düzeyinde iken, yılında milyar dolar değerinde ürün dünya ticaretine konu olmuştur. Anılan değer dünya üretiminin değerce yaklaşık % sine karşılık gelmekte olup yılında sadece avlanan balıkların milyar dolar civarında bir ticaret hacmi söz konusu olmuştur. Su ürünleri ticaretine ilişkin olarak yılında ülke ihracat yapaken, ülke de ithalat yapmıştır. Türkiye dünya ithalatında 8. ülke durumundadır. Dünyada avlanan balığın sadece % i taze balık olarak pazarlanmakta, kalan % i işlenmektedir. Kalan bu % oranındaki bölümün ise % ı balık unu ve balık yağı üretiminde kullanılırken % ı insan tüketimine uygun olarak işlenmektedir. Son on yıldır balık unu üretiminin miktarında önemli bir değişiklik olmamıştır. Toplam avlanan balığın yaklaşık % u balık ununa işlenmektedir. Toplam balık ihracatı (balık unu ve yağı dahil) dikkate alındığında ise yılında milyara çıkmıştır. Gıda olarak tüketilmeye uygun balık üretiminin % si uluslararası İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

8 ticarete konu olmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler, dünya balık ticaretinde % pay alarak su ürünleri ticaretinde aktif rol oynamaktadırlar. Gelişmekte olan ülkelerin, bu ürün grubundaki ithalatı daki milyar $ iken yılında milyar daha yükselmiştir. Gıda olarak tüketime sunulan balık arzı de milyon ton olarak gerçekleşmiş olup, söz konusu miktar lardaki milyon ton ile karşılaştırıldığında önemli bir artış kaydedildiği görülmektedir. yılı itibariyle, gelişmiş ülkeler, su ürünleri ithalatının değerce % 8'sini gerçekleştirmektedirler. Japonya su ürünlerinin en önemli alıcısı durumundadır. Dünya ithalatının %,'sı bu ülke tarafından gerçekleştirilmektedir. ABD ise Dünya'daki dördüncü ihracatçı ülke ve ikinci önemli ithalatçı durumundadır. Tayland, Çin ve Norveç ise dünya su ürünleri ihracatında değer itibariyle en önde gelen ülkelerdir. AB'nin ise balık ihtiyacını karşılamada dışa bağımlılığı artmıştır ve değerce dünya ithalatından aldığı pay %, olmuştur. Ancak ithalatının yarısı Topluluk içi ticaretten kaynaklanmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin ise su ürünleri ticaretinde verdikleri ticaret fazlası ise giderek artmaktadır. Ürünler bazında incelendiğinde karides en çok ticareti yapılan su ürünü olup bu ürün uluslararası ticaretten değerce % pay almaktadır ve söz konusu pay dünya üretimi ve üretim desenindeki değişimlere rağmen son yıldır bu payı sabit kalmıştır. Dünya ticaretinden ground fish (dip balıkları ) %, ton balığı (orkinos) %, somon ise % pay almıştır. yılı Dünya Balık ve Su Ürünleri Toplam İhracatı (Değer Amerikan Doları) Toplam Avlanan Balık İhracatı Dünya Çin Tayland Norveç A.B.D Kanada Danimarka Şile İspanya Vietnam Endonezya Rusya Hollanda İngiltere İzlanda Hindistan Kore Peru Almanya Fransa Arjantin Kaynak: FAO Trade Statistics İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,

9 yılı Dünya Balık ve Su Ürünleri Toplam İthalatı (Değer: Amerikan Doları) Toplam Avlanan Balık İthalatı Dünya Japonya ABD Çin İspanya Fransa İtalya Almanya İngiltere Danimarka Kore Kanada Hollanda Belçika Tayland Portekiz İsveç...8 Norveç..8. Avustralya Singapur Polonya... Kaynak: FAO Trade Statistics İGEME - İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi,