AİLE HEKİMLİĞİNDE ADLİ NÖBETLER. Prof. Dr. Ekin Özgür Aktaş

Transkript

1 AİLE HEKİMLİĞİNDE ADLİ NÖBETLER Prof. Dr. Ekin Özgür Aktaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı Sağlık Bakanlığı Tıpta Uzmanlık Komisyonu Adli Tıp Uzmanlık Eğitim Komisyon Başkanı Ön Lisans Sağlık Kurumları İşletmeciliği Adalet Tıp Hukuk İşletme Lisans Lisansüstü Adli Tıp Uzmanlığı Adli Toksikoloji Bilim Doktorluğu

2 Ceza Muhakemesi Kanunu Bilirkişiliği kabul yükümlülüğü Madde 65 (1) Aşağıda belirtilen kişi veya kurumlar, bilirkişilik görevini kabul etmekle yükümlüdürler: a) Resmî bilirkişilikle görevlendirilmiş olanlar ve 64 üncü maddede belirtilen listelerde yer almış bulunanlar. b) İncelemenin yapılması için bilinmesi gerekli fen ve sanatları meslek edinenler. c) İncelemenin yapılması için gerekli mesleği yapmaya resmen yetkili olanlar.

3 Aile Hekimliği Kanunu Madde 5: birinci basamak sağlık kuruluşları ve resmî tabiplerce düzenlenmesi öngörülen her türlü rapor,.aile hekimleri tarafından düzenlenir.

4 Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği Madde 10: (Çalışma Saatleri) (5) Adli tıp kurumunun doğrudan hizmet vermediği ve hastane bulunan yerlerde yerinde ölü muayenesi dışındaki adli tıp hizmetleri hastaneler tarafından verilir. Yerinde ölü muayenesi hizmetleri, mesai saatleri içinde toplum sağlığı merkezi hekimlerince, mesai saatleri dışında öncelikle toplum sağlığı merkezi hekimleri olmak üzere aile hekimleri ve kamu hastaneleri dışındaki diğer kamu kurum ve kuruluşlarındaki hekimlerin de dâhil edilebileceği icap nöbeti şeklinde sunulur. Hastane bulunmayan ilçe merkezleri ve entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezlerde acil sağlık hizmetleri ile adlî tabiplik hizmetleri; mesai saatleri içinde aile hekimleri, mesai saatleri dışında ve resmi tatil günlerinde ise ilçe merkezindeki, toplum sağlığı merkezi hekimleri, entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerde çalışan hekimler ve aile hekimlerinin toplamı dikkate alınarak aşağıdaki gibi icap veya aktif nöbet uygulamaları şeklinde yürütülür. a) Hastane bulunmayan ilçe merkezlerindeki adli tıbbi hizmetler ile acil sağlık hizmetleri mesai saatleri dışında ilçedeki toplum sağlığı merkezi hekimleri ve aile hekimlerince icap veya aktif nöbet şeklinde yürütülür. İlçe merkezindeki toplam hekim sayısı (Değişik ibare:rg-11/3/ ) beş veya daha az ise icap, (Değişik ibare:rg-11/3/ ) beşten fazla ise aktif nöbet şeklinde yürütülür. b) Entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezlerde toplam hekim sayısı (Değişik ibare:rg-11/3/ ) beş ve (Değişik ibare:rg- 11/3/ ) beşten az ise mesai saatleri dışındaki adli tıbbi hizmetler ve acil sağlık hizmetleri; toplum sağlığı merkezi hekimleri, entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezde çalışan hekimler ve aile hekimleri tarafından münavebeli olarak icap nöbeti şeklinde, toplam hekim sayısı (Değişik ibare:rg-11/3/ ) beşten fazla ise münavebeli olarak aktif nöbet şeklinde yürütülür. c) Hastane bulunmayan ilçe merkezleri ile entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezlerde aile hekimi sayısı birden fazla ise, müdürlük hizmet ihtiyacını değerlendirerek mesai saatlerini güne yayarak düzenler. (6) İhtiyaç olması halinde beşinci fıkrada aile hekimleri için öngörülen çalışma şekil ve koşulları aile sağlığı elemanları için de uygulanır. Entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerde tutulan nöbetler için aile hekimlerine ve aile sağlığı elemanlarına nöbet ücreti ödenmez veya nöbet izni verilmez. Bu çalışmaların karşılığı olarak farklı katsayı ile kayıtlı kişi sayısı ödemesi yapılabilir.

5

6 Aile Hekimlerinin Adli Nöbet Zorunluluğu Adli Tıp Kurumu Var mı? Evet Hayır Nöbet Zorunluluğu Yok Nöbet Zorunluluğu Var Hastane Var mı? Yok Var Tüm Adli Tıp Hizmetleri Yerinde Ölü Muayenesi Yerinde Ölü Muayenesi Dışı İşlemler Mesai İçinde Aile Hekimleri Mesai Dışında TSM-ASM-Diğer Kamu Hekimleri Hastaneler İcap Normal Nöbet

7 Aile Hekimlerinin Adli Görevleri ATK Olmayan ve Hastane Olan Yerlerde Ölü Muayenesi Raporu-Defin Ruhsatı ATK ve Hastane Olmayan Yerlerde Tüm Adli Tıbbi İşlemler Gözaltı giriş-çıkış raporu Ceza evine kabul-çıkış raporu Travma Raporu Cinsel Saldırı Raporu Ölü Muayenesi Raporu-Defin Ruhsatı Otopsi Raporu Hukuki işlemler için gerekli raporlar Ceza Ehliyet Değerlendirmeleri Tüm adli muayene ve işlemlerde «Tıbbi Etik Kurallara Uyum» esastır

8 Travma Raporları; Genellikle nöbetlerde sıklıkla istenen rapor türüdür. Ceza Kanununda belirlenen hususların araştırılması zorunludur Raporlar belirli bir formatta ve belirlenen kriterlere uygun şekilde yazılmalıdır. Kesin tanı konmadan rapor düzenlenmemelidir. Mümkünse lezyonlar fotoğraflanmalıdır. Özellikli travmalarda özellikli rapor düzenlenmesi gerekir. İşkence ve kötü muamele iddiasında İstanbul Protokolüne Uygun Gözaltı giriş çıkışlarda Trafik Kazası yaralanmalarında alkol ve uyutucu/uyuşturucu analizini de içeren Cinsel saldırılarda hakim ve savcı kararı zorunlu ve muayene özellikli

9 Travma Raporları Kasten veya Taksirle Yaralanan Kişilerin Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi için Bazı lezyonların Varlığı Aranır (TCK 86-89). 1- Kişinin yaşamını tehlikeye sokup sokmadığı 2- Basit bir tıbbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde hafif olup olmadığı 3- Kemik kırıklarının hayat fonksiyonlarına etkisi 4- Yüzünde sabit iz kalıcı değişiklik olup olmadığı 5- Duyu veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflaması yada yitirilmesi niteliğinde olup olmadığı 6. Gebe kadına karşı işlendiyse düşük veya erken doğuma yol açıp açmadığı 7. Konuşma yeteneğinin zorluğuna veya kaybına yol açıp açmadığı 8. İyileşme olanağı olmayan hastalık veya bitkisel hayata neden olup olmadığı

10

11

12

13 Travma Rapor Kılavuzları: 1. T. C. SAĞLIK BAKANLIĞI Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü «Adli tabiplik hizmetlerinin yürütülmesinde uyulacak esaslar» GENELGE 2005/ TÜRK CEZA KANUNUNDA TANIMLANAN YARALAMA SUÇLARININ ADLİ TIP AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ KILAVUZU (2013)

14 Basit bir tıbbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde hafif yaralanma: -TCK nın 86. maddesinin 2. fıkrasında yer verilen bu terim ceza itibarı ile en hafif yaralanma grubunu ifade etmek için kullanılmıştır.

15 DERİ - DERİ ALTI - KAS DOKUSUNU İLGİLENDİREN TRAVMATiK DEĞİŞİMLER Tüm vücut alanına göre yüzey alanı yaklaşık olarak yüz ya da elde %5, vücudun diğer bölgelerinde %10 dan daha az olan abrazyon, kontüzyon ya da avülsiyonlar Yüz ya da elde toplam 10 cm, vücudun diğer bölgelerinde toplam 20 cm den küçük; ciltcilt altına penetre yaralanmalar Tüm vücut alanına göre yüzey alanı yaklaşık olarak yüz ya da elde %5, vücudun diğer bölgelerinde %10 dan fazla olan abrazyon, kontüzyon ya da avülsiyonlar Yüz ya da elde toplam 10 cm, vücudun diğer bölgelerinde toplam 20 cm den büyük laserasyonlar Saçlı deride 100 cm².den az pediküllü flep yaralanmaları BTM ile Giderilebilir Saçlı deride, kanlanması bozulmuş, 100 cm².den fazla pedikülsüz flep yaralanmaları Yaşamsal Tehlike Total ya da totale yakın skalp kaybı Yaşamsal Tehlike Yaklaşık % 20 den fazla kan kaybına işaret eden klinik bulguların mevcut olduğu laserasyon ya da avülsiyonlar Yaşamsal Tehlike Yumuşak doku seyirli ateşli silah yaralanmaları

16 YÜZ BÖLGESI Yüz bölgesindeki her türlü sinir lezyonu KULAK LEZYONLARI Dış kulak yolu yaralanması BTM ile Giderilebilir Hemotimpanium (Kaide kırığı yok) BTM ile Giderilebilir Kulak kemiklerinde kemik zincir kopukluğu Denge aygıtında yaralanma (iç kulakta labirent kontüzyonu) Timpanik membranda yırtık Kulak kepçesinde kısmi basit kesikler BTM ile Giderilebilir Kulak kepçesinde kısmi ya da total kopuk

17 GÖZ LEZYONLARI Göz kapağı/çevresinde ekimoz/hematom, yüzeyel laserasyonlar Konjuktivada subkonjoktival kanama gibi görme bozukluğu yapmayan, şekil ve fonksiyonunu bozmayan yaralanmalar, Korneada perforasyona yol açmayan basit lezyonlar (abrazyon/kontüzyon) Korneada perforasyon İris-Üvea-Vitreus Yaralanmaları (intraoküler kanama ) Lensin travmatik lezyonları( subluksasyon,luksasyon,katarakt,hifema ) Enükleasyon Evisserasyon Göz yaşı kanallarının travmatik lezyonları Koroid rüptürü Retinanın travmatik lezyonları (ödem, laserasyon, dekolman, kanama ) Skleral perforasyon Glob perforasyonu Travmatik sürekli epifora Travmatik pitozis Gözde trikiyazis,entropiyum,ekstropiyum Travmatik şaşılık (intrakraniyal patolojiye bağlı olmayan) Optik sinir lezyonu (intrakraniyal patolojiye bağlı olmayan) BTM ile Giderilebilir BTM ile Giderilebilir BTM ile Giderilebilir

18 BOYUN BÖLGESI Boyun Bölgesindeki Organ Lezyonları Larinkste (tiroid ve krikoid kartilaj dahil) perforasyonsuz, tüm katları içermeyen mukozal yırtık tarzındaki laserasyonlar Larinkste (tiroid ve krikoid kartilaj dahil) perforasyon ve tüm katları içeren laserasyon ile daha ağır lezyonlar Farinks ve retrofaringeal bölgede tanımlanmış her tür perporasyon ya da daha ağır lezyonlar Tükrük bezlerinde kesi ya da duktal lezyonlarla birlikte olan lezyonlar Yaşamsal Tehlike Yaşamsal Tehlike Tiroid bezinde laserasyon Vokal kordlarda lezyon Tiroid kartilajda kırık veya kesi

19 VERTEBRAL KOLON-MEDULLA SPİNALİS-PERİFERİK SİNİRLER Tüm periferik sinirlerdeki yaralanmalar Pleksus Brakialis teki sadece gerilme ile olan yaralanmalar BTM ile Giderilebilir Pleksus Brakialis teki diğer yaralanmalar Kord/kauda equina kontüzyon ve laserasyonu (Hangi derecede olursa olsun) Yaşamsal Tehlike Disk yaralanması ve herni Disk yaralanması ve herni (kord hasarı varsa) Yaşamsal Tehlike Kord kontüzyonu ve laserasyonunun eşlik ettiği kırık ya da çıkıklar Yaşamsal Tehlike Facet kilitlenmesi-kayması İnterspinoz ligament laserasyonu (Hİperfleksiyon zorlanması) BTM ile Giderilebilir Ani burkulma (akut sprain-whiplash) BTM ile Giderilebilir

20 İŞLEVDE SÜREKLİ ZAYIFLAMA, İŞLEV KAYBI KAFATASI 5-25 cm 2 kemik eksikliği İşlevde sürekli zayıflama 25 cm 2 den fazla kemik eksikliği İşlev kaybı KULAK Her kulak ayrı bir duyu organı olarak değerlendirilecektir db arası işitme kaybı İşlevde sürekli zayıflama 80 db üzeri işitme kaybı İşlev kaybı

21 GÖZ Her bir göz ayrı bir duyu organı olarak değerlendirilecektir. Görme kusurları Işık hissi, el hareketleri, parmak sayma, 1/10-2/10 3/10 görme dahil İşlev kaybı 4/10 5/10 6/10 7/10 görme dahil İşlevde sürekli zayıflama Travmatik şaşılık İşlevde sürekli zayıflama Hemianopsi İşlevde sürekli zayıflama Travmatik sürekli epifora İşlevde sürekli zayıflama Travmatik total ptosis İşlevde sürekli zayıflama Diplopi İşlevde sürekli zayıflama

22 Genital Organlar Glans penis amputasyonu İşlev kaybı Tam penis amputasyonu İşlev kaybı Testis kaybı İşlev kaybı Ovaryum kaybı İşlev kaybı Uterusun kaybı İşlev kaybı

23 Kırığın Hayat Fonksiyonlarını Etkileme Derecesi Kafa Bölgesi a) Kafatası - Kubbede tek başına lineer kırık (2) - Kubbede çökme kırığı (4) - Kaidede kırık (4) - Etmoid kemiği kırığı (Kafa tabanını ilgilendirmeyen) (2) - Etmoid kemiği kırığı (kafa tabanında kırık varsa) (4) - Mastoidde çökme (4) - Frontal sinüs dış lamina kırığı (2) - Frontal sinüs iç lamina kırığı (3) - Frontal sinüs iç-dış lamina kırığı (4) - Styloid kırığı (müstakil) (1) - Petros kemik kırıkları (4)

24 b) Yüz - Orbita kırığı (2) - Orbita kırığı (Açık/yer değişikliği yapan/komplike) (3) - Burun kemiğinde lineer kırık veya uçta kopma kırığı (1) - Burun kemiğinde parçalı kırık, çökme kırığı (2) - Zigomatik kemikte lineer kırık (2) - Zigomatik kemikte parçalı veya çökme kırığı (3) - Maksillada kırık (Kapalı) (2) - Maksillada kırık (Açık) (3) - Lefort I (2) - Lefort II (3) - Lefort III (4) - Mandibulada kırık (2) - Mandibulada parçalı kırık (3) - Mandibulada açık kırık (3) - Temporo-mandibular eklem çıkığı (1) - Alveol kırığı (2) - Hyoid kırığı (2) - Troid kıkırdak kırığı veya kesiği (2)

25 1. Adli Olgularda Mutlaka geçerliliği olan muayene formları kullanılmalıdır. 2. Muayene formlarına tıbbi tetkik sonuçları ve fotoğraflar eklenmelidir.

26 DİKKAT Yanınızda Adli Rapor Kılavuzu Olmadan Adli Rapor Yazmayın

27 DİKKAT İşkence ve Kötü Muamele Olgularının Raporları Farklıdır. Raporlar «İstanbul Protokolü» Kılavuzuna Uygun Olmalıdır Mutlaka Hasta Mahremiyeti Sağlanmalıdır. Tüm Vücut Muayene Edilmelidir Mutlaka Psikiyatrik Değerlendirme Yapılmalıdır. Cinsel Saldırı Muayeneleri Acil ve önemli olan vücuttaki delillerin ve bulguların kayıt altına alınması Vücuttaki lezyonlar Biyolojik Örnek içerebilecek Materyal Genital muayene uygun koşullarda ve uzmanlarca yapılmalıdır Gözaltı Giriş Çıkış Muayeneleri Muayene Temel Olarak İstanbul Protokolüne Uygun Olmalıdır. Mutlak mahremiyet sağlanmalıdır Rapor adedi ve gönderilme prosedürü farklıdır.

28 DİKKAT Nöbet Şartlarında Hukuki Ehliyet ve Cezai Ehliyet Olup Olmadığına Dair Rapor Düzenlemeyiniz. Mümkünse Psikiyatri Uzmanı, Adli Tıp Uzmanı veya Adli Psikiyatri Heyetine Yönlendiriniz.

29 Ölü Muayenesi ve Defin Ruhsatı Ölümün belgelenmesi bir çok hukuki ve idari işlem için şarttır. Miras işlemleri Nüfus İşlemleri Adli İşlemler İstatistikler vb. Ölü muayenesinin ikinci amacı adli sorun olan ölümlerde gerekli inceleme ve kanıtların elde edilmesine olanak sağlanmasıdır. Cinayet, İntihar ve Kazaya bağlı ölümlerin incelenmesi Ölüm nedeni ve şartlarının incelenmesi ve varsa neden olan kişilerin cezalandırılması Ölü Muayenesi Sonrasında «Ölüm Belgesi» ve «Mernis Ölüm Formu» doldurulmalıdır.

30

31 Dikkat Doğal Olmayan Adli Ölümlerde Ölüm Belgesi Düzenlenmemeli ve Olgu Savcılığa Bildirilmelidir. Bu olguların ölüm belgeleri ve defin ruhsatları ölü muayenesi ve gerekirse otopsi sonrası savcılıkça düzenlenir.

32 ÖLÜ MUAYENESİ OTOPSİ TEŞHİS (ölünün kimliğini belirleme) TEŞHİS (ölünün kimliğini belirleme) DIŞ BEDEN MUAYENESİ (FOTOĞRAF) DIŞ VE İÇ BEDEN (BAŞ, GÖĞÜS, KARIN) (KAYDA ALINIR) SAVCI HUZURUNDA SAVCI HUZURUNDA TEK HEKİM 1- ADLİ TIP UZM. 2- HEKİM

33 KEŞİF (CMK m ) ÖLÜ MUAYENESİ (CMK m. 86) OTOPSİ (CMK m. 87) YENİ DOĞAN CESEDİNİN MUAYENESİ (CMK m. 88) YER GÖSTERME (CMK m. 85) KEŞİF ZEHİRLENME ŞÜPHESİ VE OTOPSİ (CMK m. 89)

34 Yaptırımlar Aile hekimlerince yeterli inceleme-muayene yapılmadan verilen raporlar Birilerinin haksız çıkar sağlamasına neden olabilir Kamu veya özel kişilerin zararına yol açabilir Adli ve İdari makamları yanıltır Diğer insanların hayatını veya sağlığını tehdit eden durumlara yol açabilir. Bu nedenle hatalı rapor düzenleyen hekimlere yaptırım uygulanır.

35 İdari Yaptırımlar Aile Hekimliği Uygulaması Kapsamında Sağlık Bakanlığınca Çalıştırılan Personele Yapılacak Ödemeler ile Sözleşme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (ek-2) Gerçeğe aykırı rapor ve belge düzenlemek: 50 Ceza Puanı Türk Ceza Kanunu Madde 210 :... Gerçeğe aykırı belge düzenleyen tabip,..., üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.. Türk Ceza Kanunu Madde 276: Yargı mercileri tarafından görevlendirilen bilirkişinin gerçeğe aykırı mütalaada bulunması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur TTB Disiplin Yönetmeliği: Madde 5.g: Gerçeğe uymayan rapor ve/veya belge vermek (15 gün-6 ay meslekten men cezası)

36 Sorunuz Var mı?