HIV ENFEKSIYONU VE AIDS: EPIDEMIYOLOJI VE KORUNMA

Transkript

1 Derleme HIV ENFEKSIYONU VE AIDS: EPIDEMIYOLOJI VE KORUNMA Dr. Mustafa Alpaslan BABAYIGIT, Doç. Dr. Bilal BAKIR GATA Halk Sagligi ABD/Ankara Özet HIV ilk kez Amerika Birlesik Devletleri (ABD) nde 1981 yilinda kesfedilmis ve Dünya Saglik Örgütü (DSÖ) 1 Aralik gününü Dünya AIDS Günü olarak belirlemistir. Türkiye de ise ilk HIV tasiyicisi bildirimi 1985 yilinda yapilmistir. HIV/AIDS, ilk kesfedildigi 1981 yilindan beri 20 milyonun üzerinde kisinin, ölümüne yol açmistir ve hergün 16,000 kisi yeni olarak enfekte olmaktadir. HIV ile enfekte kisi sayisi 2004 yili sonu itibariyle yaklasik 39,4 milyondur ve 2004 yilinda yeni vaka sayisi 4,9 milyon kisidir. Sahra-alti Afrika, dünyadaki tüm HIV tasiyicilarinin %70 ini teskil ederek, en kötü orana sahiptir. Sadece Afrika da hergün 10,000 kisi yeni enfekte olmaktadir. Bu yilin ana temasi, kadinlar arasinda HIV/AIDS in önemli derecede artisina dikkat çekerek; Kadinlar, Kizlar, HIV ve AIDS tir. Kadinlar, 17 milyon kisiyle tüm dünyadaki HIV tasiyicilarinin yarisini olusturmaktadir. Anahtar Kelimeler: HIV/AIDS, epidemiyoloji, korunma Sorumlu Yazar (Corresponding Author) Mustafa Alpaslan BABAYIGIT, GATA Halk Sagligi ABD/Ankara Tel: Abstract HIV Infection and AIDS: Epidemiology and Prevention Human Immune-deficiency Virus (HIV) was first discovered in 1981 in the United States of America and the day of December 1, was announced as World AIDS Day by WHO (World Health Organization). In Turkey, the first announcement of the people living with HIV was made in HIV/AIDS has killed more than 20 millions people and more than 16,000 people become newly infected each day since the first cases were diagnosed in It is estimated that 39.4 million people would have been infected with HIV at the end of 2004, with 4.9 million new cases that year. Sub- Saharan Africa is the worst-hit region, with 70 percent of all people living with HIV. In Africa alone, 10,000 people become infected each day. This year s main theme is Women, Girls, HIV and AIDS, which reflects a focus on how the effects of HIV/AIDS have significantly increased among women. Women now make up half of all people living with HIV worldwide with the number of 17,6 million. Key words: HIV/AIDS, epidemiology, prevention 280

2 GIRIS HIV Enfeksiyonu; konak hücre DNA sina yerlesen retroviruslarin neden oldugu asemptomatik tasiyicilik durumundan agir düskünlük ve ölümcül hastaliklara kadar degisen genis bir klinik tablo ile sonlanabilen bir enfeksiyondur. Bu enfeksiyona bagli olarak meydana gelen sekonder bir bagisiklik eksikligi sendromu olan AIDS (Acquired Immun Deficiency Syndrome) ise firsatçi enfeksiyonlar, malignite, nörolojik islev bozuklugu gibi durumlarla kendini belli eder (1). HIV ile ilk defa enfekte olan pek çok kiside herhangi bir belirti meydana gelmemektedir. Bazilarinda ise ates, basagrisi, yorgunluk gibi grip benzeri belirtiler görülmekte ve birkaç hafta veya ay içerisinde belirtiler kaybolmaktadir. Bu süre boyunca HIV genital sivida fazla miktarda bulunmaktadir. Kisiler bu dönemde oldukça bulastiricidirlar (2). Yetiskinlerde HIV vücuda ilk alindiktan 10 yil sonrasina kadar, HIV ile enfekte dogan bebeklerde ise 2 yila kadar genelde inatçi ve siddetli belirtiler, görülmemektedir. Bu döneme asemptomatik enfeksiyon dönemi TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (11) denilmektedir. Bu dönemde virus çogalarak bagisiklik sistemi hücrelerini enfekte edip öldürmektedir. En belirgin olarak immün sistemin kilit oyuncusu olan CD4 pozitif T hücreler etkilenmektedir. Bu etkilenimin devam ettigi süre arttikça bagisiklik sisteminin hücreleri de yikilarak; güçsüzlük, kilo kaybi, sik terleme ve ates, sik ve inatçi oral, vajinal mantar enfeksiyonlari, inatçi deri lezyonlari, kadinlarda tedaviye cevap vermeyen pelvik enflamatuar hastalik ve kisa süreli hafiza kaybi gibi daha belirgin belirtiler görülmektedir. Bazi kisilerde anogenital bölge veya agizda siddetli Herpes enfeksiyonlari sik olarak görülmektedir. Çocuklarda ise enfeksiyon kendisini büyüme geriligi ve sik sik hastalanma periyodlariyla göstermektedir (3). HIV ile enfekte kisilerde CD4 pozitif T hücre sayisi genellikle 200 hücre/µl nin altina düsmüstür. (normal kisilerde >1000hücre/µL) (4). Durum böyle olunca savunmasiz kalan vücutta firsatçi enfeksiyonlar (bakteri, virus, mantar, parazit vb. kaynakli) meydana gelmektedir. Bunun sonucu olarak su belirtiler görülmektedir: 281

3 Fiziksel ve zihinsel aktiviteleri etkileyen, sebebi açiklanamayan asiri bir yorgunluk, Zayiflama veya diyet gibi herhangi bir aktivite söz konusu olmadan iki aydan kisa bir sürede 7-10 kg. kilo kaybi, Birkaç haftanin sonunda atesin açiklanamayacak bir sekilde 39 C nin üstüne çikmasi, Uyku sirasinda kisinin üstünü sirilsiklam edecek derecede terleme, Sebebi bilinmeyen bir sekilde vücuttaki salgi bezlerinin sismesi (özellikle bogazda, boyunda ve koltuk altinda bulunan lenf bezlerinin siserek en genis halini almasi), Dilin üzerinde ve agiz içinde beyaz noktalar yada lekelerin olusmasi, Israrla devam eden ishal, Herhangi bir solunum yolu enfeksiyonuyla meydana gelen ve çok uzun süren kuru öksürük, Özellikle öksürükle birlikte olusan nefes darligi, Deri üstünde veya altinda olusan kat kat, leke ve sisliklerin meydana gelmesi (5). DÜNYADA VE TÜRKIYE DE AIDS EPIDEMIYOLOJISI Dünyanin her yerinde HIV tasiyicilarinin sayisi artis göstermektedir. Iki yil öncesine göre kiyaslandiginda, özellikle Dogu - Orta Asya da ve Dogu Avrupa daki artislar dikkat çekmektedir. Dogu Asya daki HIV tasiyicilarinin sayisi yillari arasinda %50 artmistir. Bu artista genisleyen HIV epidemisine Çin in katkisinin büyük oldugu görülmektedir. Dogu Avrupa ve Orta Asya da ise %40 lik bir artis oldugu görülmüstür. Bu artisin sebebi ise Ukrayna daki epideminin yeniden ortaya çikmasi ve Rusya daki HIV tasiyicilarinin artisidir. Tablo 1. Dünyada HIV/AIDS in durumu Yetiskinler Kadinlar Çocuklar (<15 yas) HIV Tasiyicisi Insan Sayisi 37,2 milyon (2004 yili (33,8 itibariyle) 41,7) HIV Ile Yeni Enfekte Insan Sayisi (2004 Yilinda) 2004 Yilinda AIDS Nedenli Ölümler 4.3 milyon ( ) 2.6 milyon ( ) 17.6 milyon ( ) Kaynak: AIDS epidemi günceli: Aralik 2004, UNAIDS, DSÖ. 2.2 milyon ( ) ( ) ( ) TOPLAM 39.4 milyon ( ) 4.9 milyon ( ) 3.1 milyon ( ) 282

4 HIV epidemisi açisindan dünyada durumu en kötü olan bölge ise Sahra Alti Afrika dir. HIV tasiyici sayisi 2002 yilinda 24.4 milyon iken 2004 yili sonu itibariyle 25.4 milyona ulasmistir. Bütün HIV tasiyicilarinin %64 ü, HIV tasiyicisi kadinlarin %76 si (13,3 milyon) bu bölgededir. Bu bölgedeki HIV prevalansi %7.4 tür. Toplam prevalans, 2004 yili için %1.1 dir (Sekil 1). Karayip bölgesi ndeki HIV TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (11) enfeksiyon prevalansi %2.3 ile dünyada 2. siradadir ve HIV enfeksiyonu bu bölgede yas arasi ölüm sebepleri arasinda basta gelmektedir (6). Bütün bu verilere bakip da bu sorunun sadece bu bölgeleri ilgilendirdigi düsünülmemelidir. HIV enfeksiyonunun bu yüksek prevalansi, enfeksiyonun dünya genelinde büyük bir sorun olarak varligini korudugunu göstermektedir (Sekil 1) (7) Yüzde (%) a b c d e f g h Sekil 1. Dünya genelinde HIV/AIDS Tasiyici Prevalansi, yillari karsilastirmasi Kaynak: UNAIDS Global AIDS Epidemisi Raporu, Aralik, 2004 a. Kuzey Amerika, Bati ve Orta Avrupa b. Latin Amerika c. Avustralya d. Dogu Avrupa, Orta Asya e. Asya f. Arta Dogu, Kuzey Afrika g. Karayipler h. Sahra-alti Afrika 283

5 Dünyadaki HIV tasiyicilarinin yaklasik yarisini (17.6 milyon) kadinlar olusturmaktadir. DSÖ de bu kapsamda 2004 ve 2005 yili çalismalarini kadinlar ve kiz çocuklara yönelik olarak yogunlastirmistir ve 1 Aralik Dünya AIDS Günü için 2004 yilinda Kadinlar ve HIV; bizi duyuyormusunuz? slogani ile hareket edip bu çerçevede aktivitelerini gerçeklestirmeyi hedeflemektedir. Burada asil önemli olan nokta; son yillarda kadin ve erkek oraninin esitlenmis olmasi ve dolayisi ile kadinlarin enfekte olma oranlari arttikça HIV enfekte dogan bebek sayisinin da artmasidir (7). Ayrica adölesan ve genç eriskinlerde de HIV tasiyiciliginin artis göstermesi de bu konuya gösterilen ilgiyi artirmistir. Amerikan Hastaliklari Önleme ve Kontrol Merkezi nin (CDC) raporuna göre, ABD nde 2002 Aralik ayinda yas arasi 41,287 AIDS vakasi oldugu rapor edilmistir (8). Ülkemizde HIV/AIDS Epidemiyolojisi Türkiye de ilk AIDS vakasi 1985 yilinda görülmüstür. Ayni yil bir de tasiyici tespit edilmis, sonraki her yil tasiyici ve AIDS vakalarinin sayisi giderek artmistir. Saglik Bakanligi Aralik 2003 verilerine göre ülkemizde 1712 HIV/AIDS vaka/tasiyicisi bulunmaktadir (9). Bütün dünyada oldugu gibi ülkemizde de AIDS vaka/ tasiyiciliginin en sik görülen yas grubu yas arasidir (%72,7). Dikkati çeken baska bir durum ise 5-19 yas arasi 60 vaka ve tasiyici bulunmasidir (%3,5). Cinsiyete göre dagilim erkeklerde % 68.6, kadinlarda % 31,4 tür (Tablo 2)(9). Türkiye de AIDS vaka ve tasiyicilari sürekli yasadiklari yere göre incelendiginde, ilk sirada 508 kisi ile (%29,6) Istanbul, ikici sirada 154 kisi ile (%9) Izmir, üçüncü sirada 90 kisi ile (%5,2) Ankara yer almaktadir (9). AIDS Savasim Dernegi nin kaynaklarina göre ise; Haziran 2004 yili itibariyle Türkiye de toplam vaka/tasiyici sayisi 1802 ye ulasmistir ve virüse yakalananlar arasinda ilk sirayi ev kadinlari almaktadir (5). HIV Enfeksiyonu ve AIDS Bulas Yollari HIV enfeksiyonu sadece eriskinleri degil, bebek, çocuk, genç, yasli demeden herkesi tehdit edebilen, henüz tam kürün saglanabilecegi tedavi ve asisinin bulunamadigi bir hastaliktir. Kullanim semalari karisik, yan etkileri fazla ve ekonomik olarak büyük yük getiren tedavi protokollerine ragmen, 284

6 Tablo 2. AIDS Vaka/Tasiyicilarinin Yas ve Cinsiyete Göre Dagilimi, Türkiye, 1 Ekim Aralik 2003 (10) Yas Gruplari Erkek Kadin Toplam Bilinmeyen Toplam hastaliktan ölüm hemen hemen tamamen ortadan kalkmis, HIV enfeksiyonu ölümcül hastalik olmaktan çikip, yasam boyu ilaç kullanimini gerektiren bir tür kronik hastaliga dönüsmüstür. HIV 3 yolla bulasabilmektedir: 1. Korunmasiz yapilan her türlü cinsel temasla, 2. Kan ve kan ürünleriyle, 3. Anneden bebege gebelikte, dogumda veya emzirme sirasinda bulasabilmektedir (7). Saglik Bakanligi nin verilerine göre Türkiye de en sik görülen bulasma yolu korunmasiz yapilan heteroseksüel cinsel temastir (%50-60). Ikinci sirada homoseksüel cinsel temas (%7,9) ve üçüncü sirada damar içi uyusturucu madde kullananlarin ortak paylastigi enjektör (%6,1) gelmektedir. Nereden bulastigi tespit edilemeyen vakalar ise % 30'luk bir bölümü olusturmaktadir (Tablo 3). A.B.D. de ise her yil yaklasik 40,000 yeni HIV Enfeksiyonu ortaya çikmaktadir. Bunlarin yaklasik olarak %70 i erkeklerde, %30 u kadinlarda görülmektedir. Yeni enfekte olanlarin yarisi 25 yasindan daha genç kisilerdir. Erkeklerdeki enfeksiyonlarin yaklasik %60 i homoseksüel cinsel iliskilerden, %25 i I.V. ilaç kullanimindan ve %15 i heteroseksüel cinsel iliskilerden kaynaklanmaktadir (8, 9). 285

7 Tablo 3. Olasi Bulasma Yoluna Göre AIDS Vaka ve Tasiyicilarinin Dagilimi, Türkiye, 1 Ekim Aralik 2003 (10) Olasi Bulasma Yolu Erkek Kadin Toplam Homo /Biseksüel Cinsel Iliski IV Madde Bagimliligi Homo/Biseksüel Cinsel Iliski + I.V.mad Hemofili Hastaligi Transfüzyon Yapilmasi Heteroseksüel Cinsel Iliski Enfekte Anne Bebegi Nozokomial Bulasma Bilinmeyenler Toplam Bayanlar arasindaki yeni enfeksiyonlarin %75 inde sebep heteroseksüel cinsel iliski, %25 inde ise I.V. ilaç kullanimidir (10, 11). ABD nde 1985 ten 2002 ye kadar bayanlarda HIV görülme orani %7 den %26 ya çikmistir. 13 yasindan daha küçük yeni pediatrik AIDS vakalarinin sayisi ise 1992 de 952 iken 2002 de 92 ye inmistir. 31 Aralik 2002 tarihi itibariyle ABD nde yaklasik 501,669 kisi AIDS nedeniyle hayatini kaybetmistir (12). HIV in bulasmadigi durumlar nelerdir? - HIV günlük yasamda, ayni odada bulunmakla, ayni okulda okumakla, ayni havayi solumakla, - Ayni telefonu kullanmakla, - HIV saglam deriden geçmediginden dolayi el sikisma, deriye dokunma, kucaklasma, yanaktan ve elden öpme ile, - Ayni saunayi, havuzu, banyoyu, tuvaleti paylasmakla, - Tükrük, gözyasi, ter, aksirik, öksürük, idrar, diski yoluyla, - Ayni tabaktan yemek yemekle, ayni çatal-biçak-kasik-bardagi kullanmakla, - Sivrisinek ve diger böceklerin sokmasiyla, HIV bulasmaz (5,11). HIV ENFEKSIYONU VE AIDS TEN KORUNMA Bütün enfeksiyon hastaliklari gibi HIV/AIDS de önlenebilir bir hastaliktir ve her hastalikta oldugu gibi korunma önlemleri tedaviden daha güvenli ve ekonomiktir. Egitim ile korunmayi ögrenmek, ögretmek ve davranis 286

8 degisikliginde bulunulmasini saglamak hastaligin yayilmasini önlemede en etkili yol olarak kabul edilmektedir. Toplum tarafindan dislanma, isini ve çevresini kaybetme korkusu, HIV enfekte kisilerin kendilerini gizlemesine yol açan nedenlerdendir. Bu korku tedavilerinin gecikmesine de neden olmaktadir (7). HIV/AIDS de henüz tam kür elde edilebilecek tedavinin olmayisi ve asi çalismalarinin halen devam etmesi nedeni ile epideminin kontrolünün zor olabilecegi düsünülmektedir. Ayrica yasam kalitesini artirip, yasam süresini uzatan antiretroviral tedavilerin ve firsatçi infeksiyonlarin profilaksisinde ve tedavisinde kullanilan ilaçlarin yan etkilerinin fazla olmasi, kullanim güçlükleri ve yüksek maliyetli olmasi erken dönemde HIV/AIDS e özel bir önemin verilmesini ve hastalikla ilgili egitimlerin, bilgilendirmelerin hizla yapilmasini kaçinilmaz kilmaktadir (13). Korunma virüsün cinsel yolla veya kan yolu ile ve anneden bebege geçisi önleme esasina dayanmaktadir. a. Cinsel yolla bulasa karsi korunma: En sik bulas yolu cinsel temasla oldugu için bu yolla TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (11) korunma büyük önem tasimaktadir. Cinsel aktiviteden tamamen kaçinarak veya infekte olmayan tek eslilige dayali bir iliski sürdürerek kesin olarak HIV infeksiyonunun bulasi önlenebilmektedir. Cinsel temas sirasinda prezervatif kullanilmasinin koruyuculugu, prezervatifin lateks olmasi, dogru ve devamli kullanilmasi, yirtik veya delik olmamasi kaydiyla ispatlanmistir (14). Kadinlar için hazirlanmis olan intravajinal kondomlar da dogru ve devamli kullanimla etkili olmaktadirlar (13). HIV/AIDS in cinsel yolla bulasini engellemeye yönelik önlemler aslinda cinsel yolla bulasan diger hastaliklara karsi korunmada da etkili olan yöntemlerdir. HIV/AIDS e karsi korunmada önerilen lateks kondomlar ayni zamanda sifiliz, gonore, genital herpes virüs infeksiyonlari, hepatitis B gibi hastaliklardan da korunmayi saglamaktadir. Arastirmalar göstermektedir ki; sankroid, klamidya infeksiyonu, gonore, sifiliz ve trikomonas infeksiyonu varligi HIV geçis riskini 2-9 kez artirmaktadir. Tedavisi kolay olan cinsel yolla bulasan diger hastaliklarin önleminin alinmasi HIV/AIDS den korunma yönünden de önem teskil etmektedir. 287

9 b. Kan ve kan ürünleri ile bulasa karsi korunma: 1985 yilinda antikor testlerinin bulunmasi ile kan ve kan ürünleri hastaya verilmeden önce HIV yönünden de taranmaya baslamistir. Bu bir yasal zorunluluk olup, 1987 yilindan itibaren ülkemizde de kan ve kan ürünleri HIV yönünden test edilmektedir. Organ ve doku nakilleri öncesinde gerekli serolojik testlerin yapilmasi HIV geçis riskini en aza indirmektedir. Damar içi madde kullanimi aliskanliginin önlenmesi, tedavi edilmesi, ortak enjektör kullanim risklerinin anlatilmasi bu grup hastalarda HIV bulas riskini azaltmaktadir. Bazi Avrupa ülkelerinde ve ABD nde devlet tarafindan temiz enjektör dagitim programlari uygulanmakta ve önemli ölçüde basari saglandigi bildirilmektedir. Gelismis ülkelerde enjektör paylasiminin azaldigi, steril igne satin alinisinda ve igne temizleme islemlerinde artma gözlendigi saptanmaktadir (13). Ayrica, tiras biçagi ve dis firçasi gibi kisisel hijyen araçlarinin kan yoluyla bulasta önemli bir faktör oldugu unutulmamali, özellikle toplu yasanan yerlerde (kisla, yatili okul vb.) ortak kullanimlarin önüne geçilerek bu uygulamaya özen gösterilmesi saglanmalidir. c. Anneden bebege geçis için korunma: Anneden bebege geçiste önemli olan; HIV prevalansi yüksek olan bölgelerde dogurganlik yasindaki ve HIV infeksiyon riski belirlenmis olan kadinlara tüm bulas yollarini ögretebilmektedir. Eger kadin HIV pozitif ise dogum kontrol yöntemleri ögretilmeye çalisilmaktadir. Buna ragmen gebe kalan HIV pozitif kadinlara erken dönemde kürtaj yapilmasi pek çok ülke tarafindan kabul edilmektedir. Eger anne adayi bebegi dogurmakta israrli ise gebeligin son trimestrinda anneye, dogumdan sonra da bebege antiretroviral tedavi baslanmakta ve hasta yakin takibe alinmaktadir. Vajinal doguma göre elektif sezaryenin uygulanmasinin bebege HIV geçisini 4-5 kat daha azalttigi belirtilmektedir. Anne sütü ile virüsün geçisi gösterildiginden annenin bebegi emzirmemesi önerilmektedir (13). d. Saglik personelinin korunmasi: Saglik personelleri anamnez ve fizik muayene ile infekte hastalari ayirt etme olanagina sahip olamadiklarindan tüm hastalarin kan ve diger vücut sivilarini potansiyel olarak infekte kabul edip genel koruyucu önlemlere uygun çalismalidirlar. 288

10 Hastalara uygulanan islemler sirasinda eldiven mutlaka kullanilmali, islem bittikten sonra eldiven degistirilmeli ve eldivenler çikartildiktan sonra eller hemen yikanmalidir. Eger eller veya diger cilt yüzeyleri hastanin kani ya da diger vücut sivilari ile kontamine olursa derhal su ve sabunla yikanmalidir. Igne batmasini engellemek için igneler kullanildiktan sonra plastik kiliflari tekrar takilmamali, igneler enjektörden çikartilmamali, egilip bükülmemelidir. Yapilan bir islem sirasinda kan veya diger vücut sivilarinin siçrama olasiligi söz konusu ise agiz, burun ve gözleri korumak amaci ile maske ve gözlük takilmali, diger vücut yüzeylerine bulasi önlemek için koruyucu önlük giyilmelidir. Saglik personelinin HIV ile temasinda öncelikle bulas yerinin dekontaminasyonu yapilmali, deri ise su ve sabunla, göz ise steril salin ile, agiz ve burun ise suyla iyice yikanmalidir. Bulasta bazal olarak HIV antikor testi yapilmali, 6. hafta, 3. ay ve 6. ay sonrasi test tekrarlanmalidir. Tedaviye temas sonrasi mümkün olan en kisa sürede, ideali 1 saat içinde baslanmalidir. Profilaksi için önerilen rejim zidovudin (AZT) ve lamivudin kombinasyonudur. Eger temasin yogun oldugu düsünülüyorsa TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2004: 3 (11) kombinasyona indinavir ilavesi önerilmektedir. Profilaksi 28 gün süre ile uygulanmalidir. Dünya çapinda yapilan çabalara, teknik kapasitenin olaganüstü gelisimine ve bilgi birikimine ragmen HIV global epidemisinin kontrolü henüz basarilabilmis degildir te 40 milyon kisi enfekte olmustur. Riskli davranis düzenlemeleri için egitimsel yaklasimlar korunmanin en kritik bilesenidir ve enfeksiyonun yayilimini sinirlayacak en önemli ölçüttür. Asi ile ilgili çalismalarsa gelecekte hastaligi kontrol edecegi düsünülen en önemli yollardan birisini olusturmaktadir (15). Floransa da (Italya) 21 Ocak 2004 te yapilan Dünya Konferansi nda da dünyada HIV/AIDS gelisimine karsi nasil savasilacagi konusu yer almistir. Bu konuda basarinin saglanabilmesi için aktif olarak HIV/AIDS tasiyan insanlarla digerleri arasinda koordinasyon, koalisyon ve ortakliklarin saglanmasi çalismalari, anneden çocuga, adölesan ve genç eriskinlere HIV geçisinin önlenmesi, laboratuar testlerinin ve gerekli ilaçlarin kullanilarak kombine bir strateji gelistirilmesi geregi ve teknik, finansal ve uluslararasi isbirligi bakimindan hükümetlerin bu konulari da politikalarina dahil etmelerinin gerekliligi bir kez daha vurgulanmistir (16). 289

11 Sonuç olarak, Saglik Bakanligi nin verilerine göre, HIV/AIDS ülkemiz için her ne kadar önemli bir Halk Sagligi sorunu gibi görünmese de, bütün dünyada HIV pozitif vakalarin hizla arttigi gözlenirken ülkemizin bu salginin disinda kalmasi beklenmemektedir. Gerekli önlemlerin alinmamasi, korunma yöntemlerinin yaygin olarak uygulanmamasi ve gizli kalan olgularin da ortaya çikacagi dikkate alindiginda, HIV enfeksiyonunun dünyada oldugu gibi ülkemiz için de önümüzdeki yillarda sorun olarak karsimiza çikacagi düsünülmektedir (10). Ülkemizde henüz sayilari binlerle ifade edilen HIV/AIDS vakalari için, hasta sayilari milyonlari bulan ülkelerden örnek alarak korunmayi ögrenmek, ögretmek ve davranis degisikliginde bulunulmasini saglamak hepimizin görevi olmalidir. HIV pozitif kisileri toplumdan dislamadan onlarla hep beraber elele vererek yasamaliyiz ki, bu hastaliga karsi mücadele edebilelim (13). Basit, ucuz ama gerekli korunma önlemlerinin uygulanarak bu enfeksiyonun önüne geçilmesinin mümkün oldugunu hatirlamak, bu önemli sorunun çözümüne büyük katki saglayacaktir. 290 KAYNAKLAR: 1. Keklioglu M, Çelebi I. Insan Bagisiklik Noksanligi Enfeksiyonu (HIV). The Merck Manual Tani Tedavi El Kitabi. Nobel Tip Kitabevi, Istanbul, 1995, Cilt 1, Sayfa Report on the global AIDS epidemic. Geneva: Joint United Nations Program on HIV/AIDS, (2) 3. Basic Information about AIDS and HIV. info.htm. (Erisim Tarihi: ) USPHS/ISA Guidelines fort he prevention of Opportunistic infections in Persons Infected With HIV HIV/AIDS Nedir?, Bulasma ve Korunma Yollari. (Erisim Tarihi: ) Report on the Global AIDS Epidemic, December, UNAIDS (Joint United Nations Programme on HIV/AIDS), WHO. 7. TTB Basin bildirisi. Kasim Centers for Disease Control and Prevention. HIV and AIDS - United States, MMWR 2001;50: Temel Saglik Hizmetleri Genel Müdürlügü. 2nci 6 Aylik Geri Bildirimi Centers for Disease Control and Prevention. HIV Prevention Strategic Plan Through January Centers for Disease Control and Prevention. HIV/AIDS Surveillance Report 2002;14: Noe A, Verhofstede C, Plum J., The AIDS epidemic: the spread of a deadly disease in the biotech era, J Biol Regul Homeost Agents. 2004;18(2): Tümer A., Ünal S., HIV/AIDS Epidemiyolojisi ve Korunma, Aile ve Toplum Egitim Kültür ve Arastirma Dergisi,Cilt 1, Sayi 4, Eylül Aralik Wofsy C. Prevention of HIV transmission. In: Sande MA, Volberding PA (eds). The Medical Management of AIDS. 2nd edition, Philadelphia: WB Saunders Company 1990: Women, girls, HIV and AIDS. national.htm (Erisim Tarihi: ) 16. Quang MD, Erica RS, Beverly JH. Incorporating HIV Prevention into the Medical Care Of Persons Living with HIV. Morbidity and Mortality Report, Recommendations and Report. 2003: 52.