KAZALAR VE AlıNACAK ÖNLEMLER OZET

Transkript

1 KAZALAR VE AlıNACAK ÖNLEMLER OZET Mehmet ERENOGLU " Toplum yönünden önemli bir yer tutan kazaların insan saolığl açısından değerlendirilmesi yapıldı. Bu deoerlendirmede genel epidemioloji metodlarının yanı konakçı, etken ve çevre faktörlerinin kaza analizlerinde ve kaza sarunlarının çözümlenmesinde büyük kolaylıklar sağladığı belirtildi. Kazaların sınıflandırılmasında ev kazaları, trafik kazaları ve iş kazaları üzerinde durulup bunlar üzerine alınacak korunmada, eğitim, teknik tedbir ve uygulama metodları ifade edildi. Konu ile ilgili izmir Cocuk Hastanesi Ortopedi Kliniğinin son 8 yılı Içeren istatistiki bir çalışma verlidi. li / KONUNUN ÖNEMI: Kazalar ve çeşitli yaralanmalar sakat kalma ve ölüm nedenleri arasında son yıllarda gittikce artan bir önem kazanmaktadır. durum kendini gelişmiş ülkelerde belli etmekle beraber ülkemiz için de aynı yönde gelişerek büyük bir sorun halini almıştır. Bilindiği gibi belirli bir sağlık probleminin toplum bakımından değerlendirilmesinde kullanılan değişik ölçütler vardır. Bunlar arasında sık sık baş vurulan morbidite, iş görmezik ve ölüm. hızlarıdır. hallerde sağlık ile ilgili sorunun ekonomik yönü de Bu Ayrıca mümkün olan açıklanabilirse, bu da ayrı bir değer taşır ve koruyucu tedbirlerin alınması zorunluğı,ınu kuvvetlendirir. Son istatistiklere göre kazalardan ileri gelen ölüm sayıları ve oranları Batı Almanya ve A.B.D. de 4. sırayı, Isveç'te 5. sırayı, Ingiltere'de de 6. sırayı almaktadır. Başka bir seyişle başta gelen ölüm nedenleri 1) Arteriosklerotik, dejeneratif kalp hastalıkları, 2) Maljgn tümörler ve 3) Akciğer hastalıklarıdır. Memleketimiz için de ilk sırayı Kalp ve Akciğer hastalıkları, ikinci sırayı çeşitli nedenlerle çocuk ölümleri, ücüncü sırayı da kaza ölümleri teşkil etmektedir. Memleketimizde iş kazalarına ve trafik kazalarına ait oldukça güvenilir çalışmalar bulunmasına mukabil bütün her türlü kazaları kapsıyon bilgi henüz yoktur. Bu itibarıo Türkiye'de çeşitli.l> izmir Cocuk Hastanesi, Ortopedi ve Travmatoloji KI. Şef Muavini 55

2 kazalardan ölenlerin sayısı hakkında il ve ilçeler oranını bütün nüfusa uygulamasıyla tahmini bir bilgi edinmek mümkün olabilir. Bu da asgari bir hesapla yılda kişinin çeşitli kazalar sonucu öldüğünü göstermektedir. Memleketimizde Sosyal Sigortalar Kurumuna bağlı işçiler arasında yıllık ortalama işçiden kişinin kaza sonucu değişik derecelerde sakat kaldığı görülmektedir. Bu oran sanayi işçilerine nazaran daha az tehlikeli ortamda bulunan nüfus gruplarına gerekli indirmeler yapılarak uygulanacak olursa ülkemizde kaza sonucu en z kişinin de değişik derecelerde sakat kaldığı düşünülebilir. Kazalar sonucu meydana gelen maddi kayıplar da küçümseilnmiyecek kadar fazladır. Ülkemizde kaza ve yangın Sonucu meydana gelen maddi kayıplara ait toplam rakam henüz hesaplannıamıştır. Fakat kesin olarak bilinen b'rkaç nokta problemin ölçüsü hakkında fikir verebilir. Sosyal Sigortalara tabi işçilerle ilgili kazalar sonucu husule gelen maddi kaybın milletlerarası normlara göre yılda ortalama 900 milyon liraya yaklaştığı ve trafik kazaları ile birlikte yıllık ortalama ekonomik kaybın en az 2 milyar TL. civarında olduğu söylenebilir. Gerçekten kazalar sorunu büyük ve çok yönlüdür. Biz bu konunun insan sağlığı yönüne ağırlık vermek ve diğer yönlerine sırası geldikçe sadece değinmek suretiyle yetineceğiz... KAZALARıN. SAGLlK AÇıSıNDAN DEGERlENDiRIlMESI: Tanımlama: Genel anlamda kaza; beklenmedik zamanda ani olarak karşılaşılan yaralanma, insan kaybı veya maddi kayıp husule getiren olaydır.. Bu incelemede genel epidemiyoloji metodlarının yani konakçı, etken ve çevre faktörlerinin etkileşmesinin kaza analizlerinde ve kaza sorunlarının- çözümlenmesinde büyük kolaylıklar sağladığı görülmüştür. Örneğin konakçı olarak insanın yaş, cins, yorgunluk ve hastalık gibi durumlarına göre kaza oluşumunda değişik rol oynadığı görülür. Etken olarak zehirli maddelerin rolü üzerinde durulabilir. Son olarak da çevre, bina, tesisat, yol, işyeri, yapı ve bakım farkları kaza nedeni olarak özellikler gösterir. Bütün bu faktörlerin karşılıklı durumunu epidemiolojik metodlara uygun biçimde incelemek kaza probleminin aydınlanması ve çözümlenmesinde yardımcı olur. 56

3 KAZALARıN SINIFLANDIRILMASI: Ötedenberi kazaların analizlerini kolaylaştırmak için kabul edilen bir sınıflandırma vardır. Bu sınıflandırmaya göre kazalar. kazanın meydna geldiği yere göre; 1) Ev kazaları. 2) Trafik kazaları. 3) iş kazaları olarak ayrılmakta idi. Son zamanlarda 4) Topluluk kazaları (Kapalı yerlerde görülen kazalar. Suda boğulmalar v.s. gibi). 5) Diğer kazalar (Gemi. tren. uçak gibi nakil araçlarındaki kazalar. yılan veya akrep sokmaları.) ayrı iki grup halinde eklenmektedir. Gelişmiş ülkelerde bulaşıcı hastalıklardan ölenlerin sayısı gittikçe azalmakta ve buna karşılık kazalarda ölenler;n sayısı gittikçe artmaktadır. Koza ölümlerindeki artış özellikle trafik kazalarında daha açıkça görülmektedir. Ülkemizde de trafik kazalarına ait ölümlerin hızla artmakta olduğu söylenebilir. iş kazalarındon ölüm sayısı sigortalı işçiler arasında yılda ortalama 500 dür. Bu oran sigortasız çalışanlara uygulanacak olursa iş kazası sonucu ölümün 1000 c:varında olduğu ev kazalarına ait ölümlerin de yılda en az 6000 olması gerektiği thmin edilmektedir. EV KAZALARı: Ev kazaları sayı bakımından diğer kozalara oranla daha fazladır. Bu durum evde kazaya uğrayacak nüfus grubunun çokluğundan ve kazaya uğrama süresinin bir günde 24 saatın tamamını kapsamasından ileri gelir. Ev kazaları içinde en sık görülenler şöyle sıralanahlir. Düşmeler. boğulmalar. zehirlenmeler. yanıklar ve elektrik kazaları. Bu kaza çeşitlerinden birinin veya diğerinin fazalığı toplumu meydana getiren nüfus grubunun yaş durumu ve çevre şartlarına göre değişir. Örneğin gelişmiş ülkelerde 65 yaş uzerindeki grubun n:sbi bir yükseklik göstermesi ve bunların yürüyüş güçlüğü. düşmeleri arttırmakta ve sonuç olarak ölümle sonuçlanan düşmeler önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizde ise durum oldukça değişiktir. Nüfus bileşirijinin büyük bir kısmı 0-4 yaş grubundandır. Bunlarda düşme sonucu yaralanma ve ölüme maruz kalırlar. Küçük çocukların özellikle su ve kireç kuyularına düşmesi tipik kaza çeşitlerindendir. Zehirlenmeler gaz. sıvı veya katı haldeki maddelerin herhangi biri ile meydana gelebilmektedir. Ülkemiz için önem taşıyan bir zehirlenme çeşidi de değişik şk,lierde husule gelen karbon monoksid zehirlenmesidir. Ev kazalarından korunmoda konakçı (insan) faktörü şu yönlerden ele alınmalıdır. Önce düşmeler. boğ ulmalar. zehirlenmeler. yangınlar. elektrik kazaları ve başka nedenler hakkında bütün nüfusu kapsıyon bilgi sağlanmalıdır. Memleketimizde fatal:st (Kaderci) doğu felse,fjsi ile b3slenen kazolara karşı kayıtsızlık yerine. aklın ve mantığın ge- 57

4 rektirdiği tedbirlerin alınması uzun ve sistemll bir e'ğitim konusu olarak kabul edilmelidir. Bu eğitimin,başta aile ve okul olmak üzere en etkili sosyal blrimlerd n başlaması zorunluğu vardır. Ev kqzalarından. korunmoda etken çevre faktörlerine gelince, bunlar karşımıza çeşitli teknik tedbirler ve standartlar olarak ortaya çıkar. TRAFiK KAZALARı: Bu kazalar sayıca ev kazaları ve iş kazalarından az olmakla beraber ölüm, oranı itibariyle iş kazalarından daha üstün yer tutmaktadır. Yıldan yıla artan motorlu araç sayısı ve seyahat edilen kilometre fazlalığ!, uygun tedbirler alınmadığı takdirde kazaların ağırlığını şüphesiz daha acı şekilde hisseuirecektir. Bu konudan olarak memleketimizde trafik kazalarından yılda ortalama kişi yaralanmakta ve ortalama kişi ölmektedir. Yapılan incelemelere göre Türkiye'de trafik kazaları sonucu ölenlerin '% 66 sında şafor, % 2q sinde yayalar,,% 4 ünde diğer yolcular, geri kalan % 10 unda araç, yol v.s. gibi faktörler rol oynamaktadır. Bu durum trafik kazalarında insan faktörünün % 90 oranında sorumlu olduğunu gösterir yaş grubu içinde trafik kazaları başta g.elen ölüm nedeni olmaktadır. Kazolara sebep olan insan faktörü yorgunluk ve alkol, etken (araç) hız, görüş açısı, fren v.s. çevre faktörü olarak da yol ve trafik işaretleri söylenebilir. Bu kazalardan korunmada eğitim, teknik tedbir ve uygulama, şeklinde özetlenmektedir. Eğitim başta şoför olmak üzere yaya ve bütün yolcuları kapsar. Şoför eğitimi için başta belirli bir fizik ve ruhi kapasite aranması şarttır. Korunmadaki teknik tedbirler olarak da araçların kazaiclrdaki olumsuz etkilerini azaıtacak şekilde değişiklikler yapılmasıdır. Son olarak da' uygulama için ilgililerce belirli bir örgütlenmeye gidilmelidir. Iş KAZALARı: Sanayileşme iş kazalarını arttırmaktadır. Bu kazalar ile ilgili sosyal sigorta uygulaması bilgi ve istatistik toplamasını sağlamıştır. Iş kazalarında insan faktörü önemli bir rol ôynar. Genellikle iş güvenliği literatüründe kazalar iki gruba ayrılmaktadır. 1) Teknoloiik ve fizik nedenlerden ileri gelenler. 2) insanların emniyetsiz davranışlarından ileri gelenler. Yapılan araştırmalar insan faktörünün (emniyetsiz davranışın) ilk tahminlerin tersine iş kazalarında büyük bir etken (% 80) dir. Cevrenin daha az (% 20) rol oynadığı ispatlamıştır. Yaralanmaların vücuda dağılımı gözden geçirilirse, ekstremite Ierin en çok yaralandığı görülür. Buna göre: Ayak % 34, bacak % 15, el % 15, kol % 3, baş % 15, gövde % 10 ve göz j%,8 onınında yara Ianmalara maruz kalırlar, iş kazalarından kor'unmoda 58

5 lenebilir. 1) Temeli eğitime dayanan insan faktörüne yönelen korunma tedbirleri. 2) Teknik nitelikte olan etken ve cevre faktörlerine yönelen korunma tedbirleri. 3) Örgütlenme ve uygulama ile ilgili korunma tedbirleri. Sonuc olarak kazalardan kor.unma yaralanma, sakatlık ve ölümleri azaltır. Kazalar önlenmediği takdirde doğuracağı sonuclarını hafifletme ikinci bir aşamadır. Bu aşamada erken, cabuk ve rasyonel tedavi ile iş göremezliği kaldırma, sakatlığı önleme veya azaltma söz konusudur. Günümüzde ceşitli kazalar ve bu arada trafik kazaları büyüklerde olduğu kadar cocuklarda da sakatlıkların başlıca nedenleri arasına girerek önem kazanmaktadır. Bu nedenle ızmir Cocuk Hastanesi Ortopedi Kliriiğ:nde.ceşitli 'kazalar sonucu husule gelen tüm ekstremite kırıkları ile ilgili bir calışma yaparak konuyu istatistiki olarak gözden gecirmek istedik. Bunci göre son 8 yıl icinde vaaklarımızın Qnalizi : Kazanın Oluş Şekli Kırıl'lın yeri, Ort. Yaş Trafik Kz.. Düşme Dil'lerleri Tapl. Üst Ekstremite kırıkları Alt Ekstremite kırıkları Genel Toplam (San 8 yıl içinde) ' SUM MARY An attempt has been made ta assess accidents as regards ta human beqlth, cuhich accupy o significant place socially. In this assessment general epldemiolagic 'pracedures, that is factors such as host. effect and environment, have been stated to provide great facilities in the analyses of accidents and after solutions for the classificatian of the accidents, accldents at home, trafflc accidents and work accidents have been stressed upon and e9ucation, technicel psecantions and methods of application have been described regarding safeguard for these accidents. A statistical review has been presented covering the last 8 years of the pediatric Orthopaedic of the izmir state Hospital concerning the 'above subject. LITE R ATÜR - EGE, R., DOKUMACI, M., DURAMAN, A.: Kliniğimizde tedavi gören Travmalının analizi. ii. Türkiye Ortopedi ve Travmatoloii Kongresi Tebliği. S , EROGLU, O" ERENOGLU, M., KARAOGLAN, O.: Cocuklarda Görülen Alt Ekstremite Kırıklarının Analizi. ızmir Devlet Hastanesi Mecmuası. XVi. 2, 315, TOKGÖZOGI U, N" AYAS, i, ALPARSLAN, M.: Kırsal Bölgelerde Trafik Kazalarına ait ')ir inceleme, iv. Milli Türk Ortopedi ve Travmatoloji Kongre Kitabı. S , TOPUZOGLU, i.: Kazalar ve Korunma. Hacettepe Üniversitesi Toplum Hekimliği Yayınları, 1967_. 59