Derleyen: Yrd. Doç. Dr. Damla ATĠK Trakya Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Edirne 2015 TURĠZM SEKTÖRÜNDE ARBORETUMLARI N ÖNEMĠ

Transkript

1 Derleyen: Yrd. Doç. Dr. Damla ATĠK Trakya Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Edirne 2015 TURĠZM SEKTÖRÜNDE ARBORETUMLARI N ÖNEMĠ

2 TURĠZM Turizm, insanların devamlı ikamet ettikleri, çalıştıkları ve standart olağan ihtiyaçlarını karşıladıkları yerlerin dışındaki başka bir yere eğlence, tatil, kültür, arkadaş ve akraba ziyareti, aktif spor, toplantı, görev, iş, öğrenim, sağlık, transit vb. amaçlarla seyahat etmeleri ve buralardaki turizm işletmelerinin ürettiği mal ve hizmetleri talep ederek geçici konaklamalarından doğan olaylar ve ilişkiler bütünüdür. Turizm ekonomik yönü ön plana çıkmış toplumsal bir etkinliktir.

3 TURĠZM SEKTÖRÜ Kendi içerisinde birçok farklı dala sahip olan turizm sektörü genellikle değişen dünya koşullarına hızla ayak uydurabilen bir sektördür. Dünyada ve ülkemizde turizmde meydana gelen niceliksel değişimleri giriş-çıkış yapan turist sayısıyla veya elde edilen turizm gelirleriyle ölçmek mümkünken; meydana gelen niteliksel değişimler ise dikkatli incelemelerle anlaşılabilmektedir.

4 TURĠZM SÜRDÜRÜLEBĠLĠRLĠK Turizmde meydana gelen niteliksel değişimlerin başında doğal kaynakların sürdürülebilirliğinin sağlanması amacı yatmaktadır. Doğal kaynakların yönetimi, kapasitesi ölçüsünde kullanımı ve gelecek nesillere aktarılması gibi konuları kapsayan sürdürülebilirlik, birçok alanda olduğu gibi turizm alanında da dikkat edilmesi gereken bir husustur ki turizmde son yıllarda üzerinde önemle durulan bir kavramdır.

5 DOĞAYA DAYALI TURĠZM Gerek doğal kaynakların sürdürülebilirliği gerekse turizmde sürdürülebilirlik arayışı beraberinde alternatif turizm türlerinin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Doğal kaynakların sürdürülebilirliği temelinde «Doğaya Dayalı Turizm» anlayışı ortaya çıkmıştır.

6 DOĞA TURĠZMĠ Doğa turizmi, turizm faaliyetlerinin çevre üzerinde yarattığı olumsuz etkilere karşı alternatif olarak ortaya atılan, sürdürülebilir turizmin alt bölümünü oluşturan bir sürdürülebilirlik yaklaşımıdır. Doğayı ve kültürel kaynakları anlayarak korumayı destekleyen, yerel halka sosyo-ekonomik fayda sağlayan, bozulmamış doğal alanlara çevresel açıdan sorumlu olarak yapılan seyahat ve ziyarettir.

7 DOĞA TURĠZMĠ Dünyayı hızla tüketen insanlar olarak yakın geleceğimizde bizleri bekleyen tehlikeleri görmekte ve hayatımızın her evresini yeniden şekillendirme arayışlarına girmekteyiz. Çevresel duyarlılık temelinde ortaya çıkan ve birçok farklı şekilde adlandırılan doğa turizmi; doğal kaynakların önemine, turizmin sürdürülebilirliğine dikkat çeken bir turizm çeşididir; Alternatif Turizm, Yumuşak Turizm, Eko Turizm, Bilinçli Turizm, Hobi Turizmi, Yeşil Turizm, Sorumlu Turizm gibi isimlerle adlandırılır.

8 TURĠZMĠN ÇEġĠTLENDĠRĠLMESĠ Turizm denince akla ilk gelen 3 S olarak tabir edilen (sea, sand, sun) deniz, kum ve güneş tatil anlayışı artık çok daha zengin bir karaktere ulaşmıştır; İnanç Turizmi, Termal Turizm, Sağlık Turizmi, Kongre Turizmi, Golf Turizmi, Kültür Turizmi, Yayla Turizmi, Doğa Turizmi gibi birçok çeşidi akla gelmektedir. Kişiler bireysel veya küçük gruplar halinde doğa ile iç içe bir tatil yapmak ve gittiği kentin/ülkenin kültürünü tanımak, doğal ve kültürel değerlerini yerinde görmek istemektedir.

9 TURĠZMĠN ÇEġĠTLENDĠRĠLMESĠ Türkiye de turizmin çeşitlendirilmesi, ülke sathına ve 12 aya yaygınlaştırılması politikası doğrultusunda, çeşitli yörelerimizin turizm potansiyelinin belirlenmesi, geliştirilmesi ve değerlendirilmesi çalışmaları sürdürülmektedir. Avrupa Komisyonunun her yıl farklı bir tema çerçevesinde düzenlediği Avrupalı Seçkin Destinasyonlar Projesi'ne (EDEN) 2008 yılında "Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri" ile başvuruda bulunan Edirne, projenin ulusal destinasyonu olarak seçilmiştir.

10 TURĠZMĠN ÇEġĠTLENDĠRĠLMESĠ Bu doğrultuda yapılan turizm çeşitlendirilmesi projeleri şöyledir: Eko Turizm Kuş Gözlemciliği Av Turizmi Kültürel Turizm Çekim Yerleri Rüzgar Sörfü İnanç Turizmi Sualtı Dalış Foto Safari Yayla Turizmi Sportif Olta Balıkçılığı Botanik Turizmi İpek Yolu Bisiklet turizmi Kamp-Karavan Turizmi Trekking Atlı Doğa Yürüyüşü Mağara Turizmi Kültür ve Turizm Müdürü 2017 Türk Dünyası Kültür Başkenti ile 2021 Avrupa Kültür Başkenti olma çalışmalarının Edirne Sarayı Projesi, Saroz Körfezi Projeleri gibi bir takım projelerle birlikte devam ettiğini ifade ederek Kamp-Karavan Turizmi Projesi, Sağlık Turizmi Projeleri olduğunu belirtmiştir. Antik Kentler ve Tarih Akarsu Turizmi (Kano Rafting) Dağcılık Turizmi

11 TURĠZMĠN ÇEġĠTLENDĠRĠLMESĠ Edirne Ticaret ve Sanayi Odası tarafından Trakya Kalkınma Ajansı'nın 2014 yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Programı kapsamında "Edirne'de Alternatif Turizm Türlerinin Geliştirilmesi" hibe almaya hak kazanmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı, düzenlediği basın gezisi ile Selimiye Camisi, Bedesten Çarşısı, Eski Camii, Müze ve Arasta Çarşısı ile Makedonya Kulesi, Üç Şerefeli Camii, Deveci Han Kültür Merkezi El Sanatları Kursu, II. Bayezid Külliyesi, Şükrü Paşa Anıtı ve Müzesi, Ali Paşa Çarşısı, Edirne Büyük Sinagogu, Lozan Anıtı ve Müzesini gazetecilere tanıtmıştır.

12 KIRSAL TURĠZM Kırsal alanlarda konaklama ve etkinlikler köy yerine çiftliklerde yapılıyorsa bu turizm türü Çiftlik Turizmi olarak adlandırılmaktadır. Herhangi bir kırsal yerleşmede ekonomik etkinlik tarım ise turistik uygulamalarda ağırlıklı olarak tarıma dayalı programlar yer alıyorsa, bu turizm türünün adı da Tarım Turizmi olmuştur. Bu kavramlar kırsallığı çağrıştırmakta Kırsal Turizm olarak ifade edilmektedir.

13 BOTANĠK TURĠZMĠ Son yıllarda doğa turizmi etkinliklerine talebin artmasıyla beraber bu konuda hizmet veren seyahat acentalarının sayısında artış gözlenmiştir. Buna bağlı olarak, botanik turizme rehberlerine de talep artmıştır. Botanik turizmi rehberliği belli düzeyde bir uzmanlık istemektedir. Çünkü bitkilerin Latince adlarının ve bunun yanı sıra belirli özelliklerinin, yetişme yerlerinin, çiçek açma mevsimlerinin, en göz alıcı dönemlerinin bilinmesi ve buna göre bir tur güzergâhının belirlenmesi gerekmektedir.

14 BOTANĠK TURĠZMĠ Coğrafi özellikleri, iklim çeşitliliği, üç kıta arasında doğal bir köprü olması, ülkemizi dünyada benzerine az rastlanan bir bitki çeşitliliğine sahip kılmıştır. Avrupa nın tamamında var olan bitki sayısı toplam adet iken bu sayı ülkemizde adettir. Avrupa dan üstün olmanın da ötesinde dünyanın birkaç bölgesinden biridir. Avrupa nın endemik bitki sayısı toplam adet iken bu sayı ülkemizde adettir. Sadece Antalya ilimizdeki endemik bitki sayısı 600'dür. İngiltere'nin toplam bitki sayısı dir. Ülkemizde dir.

15 BOTANĠK TURĠZMĠ Böylesine zengin bir biyolojik çeşitliliği korumanın önemi ve bu zenginliği doğru kullanmanın gerekliliği kuşkusuz önem arz etmektedir. Botanik turizmi özellikle nadir bitki ve hayvan türlerinin korunması, çevre insanının ve ziyaretçilerin bilinçlenmesi hususunda yapıcı bir rol oynamaktadır.

16 KUġ GÖZLEMCĠLĠĞĠ Kuş gözlemciliği profesyonel bir uzmanlık alanı olduğu kadar hobi amaçlı da yapılmaktadır. Mevsimlere göre sulak bir alan, bir orman, dümdüz bir bozkır hatta büyük bir şehrin tam ortası kuş gözlemcisinin seçtiği yer olabilmektedir. (Bu noktada arboretumlar kuş gözlemciliğine gönül vermiş veya merak salmış kişilere uygun bir ortam sunmaktadır.)

17 KELEBEK GÖZLEMCĠLĠĞĠ Ülkemizin iklimsel ve topografik özellikleri kelebek türleri zenginliği açısından biyolojik çeşitliliği arttırmaktadır. Ülkemizde kelebek gözlemciliği ve fotoğrafçılığı önemli bir hobi haline gelmektedir. Yeni türlerin keşfedilmesine; nesli tükenenlerin veya tükenme tehlikesi yaşayanların tespit edilmesine olanak sağlamaktadır. (Arboretumlar kuş gözlemciliğine ve fotoğrafçılığına uygun ortamlar sunmaktadır.)

18 ARBORETUM Ekosistemlerin hızla tüketilmesi ve sağlıklı çevre koşullarından yoksun ortamda yaşantımızı devam ettirme çabasında hem insanların yeşil alan ve rekreasyon ihtiyaçlarını karşılamak için hem de bitkiler ve onların kullanımı için ele alınan çözüm yollarından biri de Aboretumlardır.

19 ARBORETUM Arboretumlar koruma, sergileme, eğitim ve bilimsel amaçlarla donatılmış, orijinleri ve yaşları belli, her biri doğru toplanmış ve isimlendirilmiş odunsu bitki taksonlarının uygun seçilmiş alanlarda yetiştirildiği ve sergilendiği doğa parçalarıdır. Başka bir deyişle bilgi, emek ve sabırla yoğrulmuş canlı bitki müzeleridir. Bernheim Arboretum Clermont, Kentucky

20 ARBORETUM Dünyada pek çok ülkede arboretumlar uzun yıllar önce kurulmuş ve çoğunlukla üniversitelere bağlı olarak hizmet vermektedir. Gelişmiş ülkelerde tarihi eserlerin yanı sıra botanik bahçeleri ve arboretumlar kentler için gurur kaynağı olmuşlardır. Dünya çapında 1500 ü aşkın botanik bahçesi ve arboretum bulunmaktadır. Bu arboretumların %60 dan fazlası Avrupa, Amerika ve eski Sovyetler Birliği ülkelerinde yer almaktadır.

21 ARBORETUMLARIN ĠġLEVLERĠ Kentlerin yeşil alan sistemi içerisindeki işlevleri Araştırma ve eğitim açısından işlevleri Rekreasyonel işlevleri İklimi iyileştirme ve biyoklimatik açıdan işlevleri Ekolojik açıdan işlevleri Sosyal açıdan işlevleri Psikolojik işlevleri

22 KENTLERĠN YEġĠL ALAN SĠSTEMĠ ĠÇERĠSĠNDEKĠ ĠġLEVLERĠ Arboretumlar şehir merkezinden uzakta ve toplanma alanları işlevini gösteren büyük açık alanlar grubuna girmektedir. Tek başına bir alan olarak kullanılabildikleri gibi botanik bahçesinin bir parçası olarak da kurulabilirler. Bu alanlar kent peyzajının en önemli yeşil alanları olarak estetik açıdan da bir öneme sahiptirler. Bir kent parkından ayıran durumu ise estetiğin ötesinde bir koleksiyon bilimsel çalışma ve araştırma alanı olmasıdır.

23 ARAġTIRMA VE EĞĠTĠM AÇISINDAN ĠġLEVLERĠ ile SOSYAL AÇIDAN ĠġLEVLERĠ Arboretumlar, İlk ve orta öğretimden, lisans ve lisansüstü öğretime kadar tüm öğrencilere canlı bir laboratuvar görevi görmek, Çevrede yasayan insanlarımıza ağaç, ağaççık ve her çeşit bitki hakkında bilgi vermek, Onları yetişme alanlarında tanıtmak, Bahçe ve peyzaj düzenlemelerine yardımcı olmak, Çevre koruma bilincinin gelişmesine katkıda bulunmak amacı ile kurulmuş kültürel varlıklardır.

24 ĠKLĠMĠ ĠYĠLEġTĠRME VE BĠYOKLĠMATĠK AÇIDAN ĠġLEVLERĠ ile EKOLOJĠK AÇIDAN ĠġLEVLERĠ Zengin bitki türleriyle donatılmış, hayvanlara ev sahipliği yapan arboretumlar, yüksek boylu ağaçlardan, kuşlardan toprakaltı canlılarına kadar bütünlük arz eden bir ekosistem oluşturmaktadır. Günümüzde biyoçeşitliliğin dinamik dengelerinin göz ardı edildiği kentlerimizde arboretumların varlığı ekolojik dengeyi kurmakta; iklimi iyileştirme konusunda da etkili olmaktadır. Yaprak bitleri gal oluşumuna sebep olup ağaca zarar verir. Balkan Arboretumunda mevcut Kırmızı orman karıncası yaprak bitleri ile

25 PSĠKOLOJĠK ĠġLEVLERĠ Kentsel yeşil alanlar insanların kalabalık, kirlilik, gürültü ve monoton yaşam biçiminden kaçıp sığınacakları alanlardır. Temiz, sakin ve huzur veren özellikteki bu alanların insan ruh sağlığı açısından önemi büyüktür. Doğa ile insan arasındaki ilişkinin kurulmasını sağlayan yeşil alanlar kapsamında arboretumlar da kentte yaşayanlara hem fiziksel hem de psikolojik yararlar sağlamaktadır.

26 REKREASYONEL ĠġLEVLERĠ Arboretumlar, içerisinde birçok fonksiyon alanını barındıran çok amaçlı kullanım oluşturan hem görsel hem de fiziksel açıdan dinlenme sağlayan alanlardır. Arboretumlarda, seyir terasları, göletler, çocuk oyun alanları, piknik alanları, kafeler bulunur. Bu yönden arboretumlar çok yönlü rekreasyon merkezleri olarak kabul edilir.

27 ARBORETUMLARDA YER ALAN YAPI ve EYLEMLER Koleksiyonları Sergileme Sera Türlerin Korunması Herbaryum Yönetim Binası Çocuk Oyun Alanları Seyir Terasları Kafeterya Kütüphane Sosyal Yaşam Laboratuvar Konferans Salonları Eğitim ve Sosyal Yardım İnceleme ve Bitki Araştırması Göletler Su Öğeleri Çocuklar için Bahçe

28 The American University Arboretum and Gardens Welcome Center at the Atlanta Botanical Gardens

29 Cylburn Mansion from the front Baltimore Conservatory

30 Morton Arboretum Lisle, Illinois Walkway in the Botanical Garden, City Park, New Orleans

31 Alaska Botanical Garden Tucson Botanical Gardens.

32 Day Butterfly Center at Callaway Gardens Conservatory, United States Botanic Garden, Washington D. C.

33 The Fountain Terrace at Dumbarton Oaks Rio Grande Botanical Garden, Albuquerque, New Mexico, USA.

34 The arid room inside the conservatory at Frederick Meijer Gardens in Grand Rapids, Michigan.

35 Como Park Zoo and Conservatory

36 Saint Petersburg Botanik Bahçesi

37 Harkness Memorial State Park in Waterford, Connecticut.

38

39 KYOTO BOTANĠK BAHÇESĠ KYOTO GEZĠ HARĠTASI

40

41

42 SONUÇ Tüm bu işlevleri ve yapısal hizmetleriyle arboretumlar çeşitli turizm türlerinin vazgeçilmez güzergahları arasında olmalıdır. Doğa Turizmi kapsamında ele alınan tüm turizm çeşitleri ve alt işlevleri kapsamında arboretumların çok yönlü etkin rol üstlenecekleri açıktır. Trakya Üniversitesi Balkan Arboretumunun Turizm Çeşitlendirilmesi Projesi Kapsamına dahil edilmesi uygun olacaktır.

43 KAYNAKLAR Mehmet Ali ÖZEL, «Turizmin Çeşitlendirilmesi Bağlamında Doğa Turizmi: Ankara İli Örneği», Uzmanlık Tezi, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara, Şubat, 2010 T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Dokuzuncu Kalkınma Planı, , Turizm Özel İhtisas Komisyon Raporu, Ankara, 2007 Sibel OLKAY SENGÜN, «Arboretumların Kuruluş Nedenlerinin, Planlama İlkelerinin ve İşlevlerinin Örnekler Üzerinde İrdelenmesi» Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı İstanbul, 2011 Nurgül KONAKLI, «Arboretum Kavramı ve Selçuk Üniversitesi Kampus Alanı İçin Arboretum Oluşturulması Üzerine Bir Araştırma», Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Konya, Arboretum Görselleri: Panoramio/Google Earth (erişim mayıs 2015)

44 Dinlediğiniz için teşekkürler