TOTAL KALÇA PROTEZİ OLACAK HASTA KILAVUZU

Transkript

1 TOTAL KALÇA PROTEZİ OLACAK HASTA KILAVUZU GİRİŞ Ağrılı ve sertleşmiş bir kalça günlük basit hareketlerinizi bile etkileyebilir. Yıllar geçtikçe istirahat halinde gelen ağrılar uyku düzeninizi dolayısıyla ruhsal yapınızı da bozabilir. Oysa ağrılı kalçanıza yapılacak olan operasyonla bu ağrılı ve hareket kapasitesi azalmış olan ekleminizin normal haline dönmesi mümkündür. Bu operasyon, bozulmuş olan eklem yüzeylerinizin aynı görevi yapacak özel malzemelerden üretilmiş, total kalça protezi adını verdiğimiz malzeme ile değiştirilme işlemidir. NORMAL KALÇANIN ANATOMİSİ Normal kalçanın yapısı iyi anlaşılırsa kalça hastalıkları, ameliyatta neler yapıldığı ve ameliyat sonrası neler yapılacağı daha iyi anlaşılabilir. Kalça eklemi uyluk kemiğinin (femur) leğen kemiği (pelvis) ile birleştiği yerde bulunur. Uyluk kemiğinin (femur), leğen kemiğine (pelvis) doğru uzanan üst ucu daralarak boyun kısmını (femur boynu) oluşturur ve top şeklinde bir baş (femur başı) ile sonlanır. Leğen kemiğindeki oyuk şeklindeki yuvaya (asetabulum) yerleşen uyluk başı (femur başı) eklemin etrafını bir yen gibi saran çok kuvvetli bağlar (eklem kapsülü) ile bu yuva (asetabulum) içerisinde tutulur. Eklem kapsülünün içi ince bir zar ile kaplanmıştır (sinoviyum). Femur başı ince bir kıkırdak tabakası ile kaplanmıştır; oldukça yumuşak olan bu kıkırdak yaklaşık olarak 0.3 mm kalınlığındadır. Asetabulumun içi de ince bir kıkırdak tabakası ile örtülmüştür. Bir yastık gibi görev yapan kıkırdaklar sayesinde kemikler birbirleri üzerinde az bir sürtünme ile rahatça hareket eder. Kalça röntgeninde top ile yuva arasında (femur başı ile asetabulum) bir boşluk (eklem aralığı) görülmesinin nedeni röntgende görülemeyen kıkırdaktır. Normal kalçada bu eklem aralığı yaklaşık olarak 0.5 cm genişliğindedir. Sorunlu kalçada ise eklem kıkırdağı kaybı sonucu eklem yüzeyi pürüzlü hale gelir; kıkırdak yastık olma görevini yapamaz ve kemiklerin birbirine sürtmesi sonucu aşınma meydana gelir. Kalça hareketleri ile baş yuvaya sürter ve ağrı ve hareket kısıtlanması olur. KALÇA PROTEZİ YAPILMASININ NEDENLERİ 1

2 Kalça ekleminde bozulmaya neden olan bir çok durum vardır. Osteoartrit (eklem kireçlenmesi) kalça protez cerrahisinin en sık nedenidir. Bu durum yıpranma ve yırtılma artriti-kireçlenmesi şeklinde ifade edilebilir. Kalça ekleminde her hangi bir travma olmaksızın yıpranma sonucu eklem kireçlenmesi olabilir. Bazı insanlarda eklem kireçlenmesi gelişimine ailevi yatkınlık olabilir. Kalça eklemi bozulmasının diğer bir nedeni de avasküler nekrozdur. Bu hastalıkta femur başına (top gibi olan kısım) giden kan akımı azalır ve bu bölge zaman içinde ölü hale gelir. Bunun sonu femur başı çöker, deforme olur ve eklem dejenere olur (yıpranır). Alkolizm, kalça kırık ve çıkıkları ve uzun süre kortizon kullanımı avasküler nekroz nedenlerinden birkaç tanesidir. Kalça kırıkları ve bazı tip çocukluk dönemi kalça sorunları kalça ekleminde fonksiyon bozukluğuna neden olarak yıllar sonra dejenerasyona (yıpranmaya) neden olabilir. Nasıl rot ayarı bozuk olan bir araba tekerleği bir müddet sonra aşınırsa eklemdeki mekanik bozukluk da aşırı yıpranma ve yırtılmalara neden olacaktır. Gelişimsel kalça displazisinde (doğumsal kalça çıkığı) normal kalça anatomisi olmadığı için erken yaşlarda eklemde bozulma (kireçlenme) görülür. BELİRTİLER Kalça ekleminde yıpranmaya (dejenerasyona) bağlı belirtiler genellikle etkilenen tarafa yük verme ile ağrı oluşması şeklinde başlar. Hasta aksayarak kalçaya binen yükü azaltmaya çalışabilir. Dejenerasyon (yıpranma) sonucu etkilenen kalçanın hareket açıklığı azalacaktır. Mahmuz şeklinde kemik çıkıntılar oluşarak kalça hareketini kısıtlayabilir. Sonunda, hastalık ilerledikçe ağrı devamlı hale gelir ve gece uyumayı engelleyebilir. TANI 2

3 Kalça ekleminde yıpranma (dejenerasyon) tanısı doktorunuz tarafından yapılan muayene ile başlar. Çekilecek olan röntgenler ile yıpranmanın (dejenerasyonun) boyutu ve muhtemel nedenleri tespit edilir. Yıpranmaya (dejenerasyon) katkısı olabilecek başka nedenler olduğuna inanılıyor ise başka testler istenilebilir. Kalçanızdaki duruma avasküler nekrozun neden olup olmadığını tespit etmek için manyetik rezonans görüntülemesi (MRI) gerekebilir. Sistemik bir romatizmayı veya enfeksiyonu ekarte etmek için kan testleri gerekebilir. MEDİKAL (CERRAHİ DIŞI) TEDAVİ Her kalça hastalığında başlangıçta kalça protezi yapılmaz. Doktorunuz alternatif tedaviler ile kalça protezi ameliyatının mümkün oldukça geç döneme ertelemeye çalışabilir. Koltuk değneği kullanarak ağrınızın bir miktar azalmasını ve daha rahat yürümeyi sağlayabilirsiniz. Anti-inflamatuar (yangı giderici) ilaçlar kireçlenmenin neden olduğu yangıyı azaltarak ağrınızı dindirebilir. Fizik tedavi ajanları da bu yönde etkili olarak belirli süreler için ağrınızı azaltabilir. CERRAHİ Bütün bu tedavi seçenekleri zaman zaman ağrınızı azaltmasına rağmen hastalığın ilerlemesi durdurmaz ve belirtileriniz görülmesinden ortalama sene sonra ağrılı kalçanın tedavisi ekleme protez denilen yapay mafsal konulması ile sonuçlanır. Kendiniz, aileniz ve doktorunuzun ortak kararı ile cerrahiye karar verilmelidir ve cerrahiye karar verirken size yapılacak olan işlem hakkında yeterince bilgilenmiş olduğunuza kanaat getirmiş olmalısınız. Cerrahiye karar verildikten sonra yapılması gereken bir takım işler vardır. Ameliyat öncesi kan tahlilleri ile anestezi açısından detaylı bir muayeneniz olacaktır. Gerekirse eşlik eden hastalıklarınız (diyabet, yüksek tansiyon, guatr, vs.) için ek tetkik ve muayeneleriniz yapılacaktır. Ameliyat sonrası fizik tedavinizi yapacak olan fizyoterapist ile görüşme yaparak ameliyat sonrası fizyoterapiniz için bilgi almanız ve egzersizlere önceden başlamanız gerekebilir. Cerrahi Öncesi Yapılması Gerekenler Eğer ihtiyacınız varsa yeni kalça ekleminizin yükünü azaltmak için kontrollü bir şekilde kilo verin. Eğer kullanıyor iseniz sigarayı bırakın. Düzenli olarak kullandığınız ilaçların listesi yapın ve doktorunuzu bilgilendirin. Ağrı kesicilerin çoğu, kanı sulandıran ilaçlar (kumadin gibi) ve bazı sinir ilaçları ameliyattan bir hafta önce kesilmelidir. Evde yapılacak düzenlemeler: Eğer 2 katlı bir eviniz varsa yatak odanızın alt katta olması daha iyi olacaktır. 3

4 Yerdeki kilimleri kaldırın ve büyük halıların kenarlarını takılmamak için koli bandı ile zemine yapıştırın. Yürüyüş alanlarınızdaki mobilyaları, elektrik ve telefon kablolarını kaldırın. Evin içindeki merdivenlere tırabzan taktırın. Acil durumlarda ulaşılacak telefon numaralarını telefonun üzerine yazın. Tercihen telsiz telefon kullanın. Karanlık koridorlara gece lambası koyun ve gece tuvalete kalkarken el feneri kullanın. Total Kalça Protezi Ameliyatı Sonrası İlk 8 Hafta Alınması Gereken Tedbirler Kalçanızın yerinden çıkmaması için ameliyattan sonra en az 6 hafta dizleriniz kalçanızdan aşağıda kalacak şekilde oturmanız gerekeceği için yatağınızın kenarına, en sık oturduğunuz sandalyeye, kanepeye, klozete ve arabanızın koltuğuna otururken dizlerinizin kalçanızdan aşağıda kalıp kalmadığı kontrol edin ve gerekli düzenlemeleri yapın (yükseltici yastıklar ve tuvalet için yükseltici oturak). 1- Ameliyatlı kalçanızı 80 dereceden fazla eğmeyin. Dizlerinizi kalçanızdan yukarıya kaldırmayın. Kanepe veya tabure gibi alçak yerlere tercihen oturmayın veya yükseltici yastık koyduktan sonra oturun. Yüksek tuvalet oturağı kullanın. Otururken öne eğilmeyin. Pantolon, çorap vs. giyerken yardım alın veya alet kullanın. Otururken dizlerinizin arkası koltuğa/yatağa temas edinceye kadar geri gidin. Koltuk kenarlarından veya yataktan kollarınızla destek alın ve ameliyatlı bacağınızı ileriye doğru kaydırın. Otururken öne eğilmeyin. Ayağa kalkarken koltuk /yataktan kendinizi kollarınızı kullanarak yukarıya iterken ameliyatlı bacağınızı ön tarafa doğru uzatın. Asla öne doğru eğilmeyin. 4

5 2- Bacak bacak üstüne atmayın veya ameliyatlı bacağınız vücudunuzun orta hattına getirmeyin. Yatarken bacaklarınızın arasına yastık koyun. Otururken dizlerinizi en az cm ayrık tutun. Yan tarafınıza yatarken bacak aranıza yastık koyun. Doktorunuz izin vermeden yan tarafınıza dönerek yatmayın. YAPAY KALÇA EKLEMİ-PROTEZİ Yapay kalça ekleminin ana iki tipi vardır: Sementli (Çimentolu) Protez Sementsiz (Çimentosuz) Protez Her iki tipinde geniş kullanım alanı vardır. Sizin cerrahinizde kullanılacak protez tipine, kemiğinizin yapısına, yaşınıza ve yaşam şeklinize göre cerrahınızın tecrübesi ışığında karar verilecektir. Her protez iki kısımdan oluşmaktadır: Asetabular parça, yuva şeklinde olan kısım Femoral parça, sap şeklinde olan kısım Femoral parça ucunda küçük bir top olan metal bir saptan oluşmuştur. Bu top metalden veya seramikten imal edilmiştir. Asetabular parça içinde plastik bir yuva olan metal bir kaptan oluşur. Bir dayanak gibi görev yapan içteki plastik o kadar sert ve kaygandır ki üzerinde buz pateni yapsanız (ekmek kesseniz) bile çok zarar görmez. Son yıllarda metal top ile eklemleşen metal yüzeyli asetabular parçalar da kullanılmaktadır. Sementli (çimentolu) protezlerin yerinde durmasını sağlamak için, metali kemiğe tutturan epoxy tip bir sement (kemik çimentosu) kullanılır. 5

6 Sementsiz (çimentosuz) protezlerin kemiğe temas eden yüzeyleri küçük deliklerden oluşan bir ağ tabakası ile kaplanmıştır; bu ağın içine doğru kemik büyümesi olur ve bu suretle zaman içerisinde protez ile kemik bir bütün hale gelir. OPERASYON Hastalıklı bir kalçanın yapay bir kalça eklemi ile değiştirilmesinde ilk basamak kalça eklemi üzerinde yan tarafta yaklaşık 15cm lik bir kesi yapılmasıdır. Bu kesinin yerinin belirlenmesi cerrahın tecrübe ve tercihine göre değişiklik gösterir. Kesi yapıldıktan sonra kasların arasından kalça eklemini oluşturan kemiklere ulaşılır. Bu sebepten dolayı, ameliyat sonrası kaslarda bir miktar kuvvetsizlik olabilir. Kasların iyileşmesi 4 ila 6 haftayı bulacağı için bu müddet süresince yeni kalçanızın yerinden çıkmaması için doktorunuz bazı hareketlerini kısıtlayabilir. Femur Başının (Top Gibi Olan Kısım) Çıkartılması Kalça eklemine girildikten sonra femur başı asetabulumdan (yuva gibi olan kısımdan) çıkartılır. Daha sonra femur başı, femur boynu hizasından kesilerek çıkartılır. Asetabulumun (Yuva Gibi Olan Kısım) Oyulması Femur başı (top gibi olan kısım) çıkartıldıktan asetabulum yuvasındaki eklem kıkırdağı elektrikli özel oyucular kullanılarak kademeli olarak tabakalar halinde çıkartılır. Oyucular ile asetabulum yuvasındaki kemik, asetabular parçanın metal kabının sıkı bir şekilde yerleşeceği bir yarım küre haline getirilir. Asetabular Parçanın Yerleştirilmesi Bir deneme protezi kullanılarak ekleme yerleştirilecek asetabular parçanın boyutu ve şekli tam olarak belirlendikten sonra asetabular parça yerine yerleştirilir. Sementsiz (kemik çimentosuz) tipte yapay kalça ekleminde metal kap sık bir şekilde yerine oturtularak veya vida yardımı ile yerine tutturulur. Sementli (kemik çimentolu) tipte yapay kalça ekleminde ise özel bir tip epoxy sement (kemik çimentosu) kullanılarak asetabular parça kemiğe yapıştırılır. 6

7 Femur Kanalın Hazırlanması Kalça ekleminin uyluk tarafındaki kemiği olan silindir şeklindeki femura, ucunda metal bir top olan metal bir saptan oluşan femoral parçanın yerleştirilmesi için femurun içi özel törpüler kullanılarak metal sapın tam uyacağı bir kanal şekilde oyulur. Burada da bir deneme protezi kullanılarak femoral parçanın boyutu ve şekli tam olarak belirlenir. Cerrah aynı zamanda kalça hareketlerini de test eder. Femoral Sapın Yerleştirilmesi Kanala tam olarak oturacak boyut ve şekildeki femoral parça belirlendikten sonra metal sap femur kanalına yerleştirilir. Sementsiz (kemik çimentosuz) tip femoral parça, sık bir şekilde yerine oturtularak kemiğe tutturulur (duvara açılan bir deliğe, deliğin boyutundan biraz daha büyük bir çivi sokulması gibi). Sementli (kemik çimentolu) tipte ise femur kanalı metal sapın boyutundan biraz daha büyük oyulur ve epoxy tip bir sement (kemik çimentosu) kullanılarak metal sap kemiğe tutturulur. Daha sonra, önceden çıkartılan femur başının (top gibi olan kısım) yerini alacak olan metal veya seramik top femoral sapa takılır. Cerrahınız, her iki bacak uzunluğunuzun eşit olmasını sağlamak için elinden gelen tüm çabayı gösterecektir; ancak bacak eşitsizliği söz konusu olduğunda kısa tarafın uzatılması belirli ölçüler içerisinde gerçekleştirilebilir. Yani 10 cm kısalık varsa, ancak 3-4 cm uzatma olabilir. Daha fazla uzatmak bacağa giden sinirlerde aşırı gerginlik yapacağından kaslarda felce yol açabilir. Ameliyat sonrası ayağa kalkıp yürümeye başladığınız zaman her iki bacağınız arasında birkaç milimetrelik bir kısalık/uzunluk farkı olduğunu hissedebilirsiniz. Ancak 2 cm e kadar olan farklar vücut tarafından kabul edilecektir. Tamamlanmış Kalça Protezi Artık hasta kalçanızın yerini alan yükünüzü taşıyacak yeni bir kalçanız vardır. Ameliyat sonrası çekilen röntgeninize bakılarak protezinizin pozisyonu son bir kez kontrol edilir. 7

8 TOTAL KALÇA PROTEZİ AMELİYATINDA KARŞILAŞILABİLECEK SIKINTILI DURUMLAR Diğer büyük cerrahi müdahalelerde olduğu gibi total kalça protezi ameliyatlarında da bir takım komplikasyonlar-durumu güçleştiren şeyler olabilir. Kalça protezi ameliyatı sonrası en sık görülen komplikasyonlar şunlardır: Tromboflebit Kalçada enfeksiyon Eklem çıkığı Eklemin gevşemesi Bu listede yazılanlar muhtemel komplikasyonların tamamı değil en sık karşılaşılanlarıdır. Tromboflebit Bazen derin ven trombozu (DVT) da denilen tromboflebit her hangi bir operasyondan sonra oluşabilen bir durumdur. Kalça, leğen kemiği ve diz çevresinde yapılan ameliyatlarda sonra daha sık görülür. Bacaktaki büyük toplar damarlar içindeki kanın damar içinde pıhtılaşması sonucu DVT oluşur. Bunun sonucu bacakta şişme, ısı artışı ve ağrı olur. Eğer bu pıhtılardan parça koparsa, bu parçalar kan yolu ile akciğerlere ulaşabilir ve akciğerin kılcal damarlarını tıkayarak akciğerin bir kısmının kanlanmasını engelleyebilir. Bu duruma pulmoner embolizm denir. Pulmoner akciğer manasına gelir. Embolizm ise damar vasıtası ile vücutta bir yerden başka yere giden parçacık demektir. DVT riskini azaltmanın birçok yolu vardır; ancak muhtemelen en etkilisi mümkün oldukça erken sürede yürümeye başlanılmasıdır! DVT önlenilmesinde sık kullanılan araç ilaçlar: Kanı sulandıran ve pıhtılaşmasını önleyen ilaçlar Damarlarda kan akımını hızlandıran ve emboli oluşumunu engelleyen özel çoraplar Enfeksiyon Yapak eklem konulmasını takiben enfeksiyon çok ciddi bir komplikasyondur. Total kalça protezi sonrası enfeksiyon görülme sıklığı hastaneden hastaneye ve doktordan doktora faklılık göstermekle beraber ortalama % 2-3 seviyelerindedir. Bazı enfeksiyonlar çok erken dönemde daha taburcu olmadan çıkarken bazıları ameliyattan aylar hatta yıllar sonra ortaya çıkabilir. Yapay ekleminize enfeksiyon, vücudunuzda enfeksiyonu olan başka bir bölgeden de yayılabilir. Bu sebepten, ameliyat öncesi ve sonrası diş çürüğü, idrar yolları ve barsak enfeksiyonları gibi şikayetleriniz varsa antibiyotik ile derhal tedavi edilmelidir. Çıkık Aynı doğal kalçanız gibi yapay kalçanızda çıkabilir. Ameliyat sonrası erken dönemde kalça bölgenizdeki kas ve tendonlar henüz iyileşmemiş olduğundan çıkık olma riski fazladır. Kalça bir defadan fazla çıkar ise operasyonla ilgili bir sorun olduğu düşünülmelidir. Düzeltmek için yeniden operasyon gerekebilir. 8

9 ÇIKIĞIN ÖNLENMESİ İÇİN YAPILMAMASI GEREKENLER AMELİYATTAN SONRA EN AZ İKİ AY UYULMALIDIR GÜVENLİ TEHLİKELİ Hiçbir zaman bacağınızı kalçanızın yukarısına bükmemelisiniz. ÖRNEĞİN: Otururken dizlerinizi kalçanızın altında tutun. Öne doğru eğilmeyin. Öne doğru eğilirken protezli bacağınızı geride tutarak diğer dizinizi bükün. Asla çömelmeyin. Her iki bacağınızı uzatıp arkaya doğru yaslanırken ellerinizden destek alın. Asla öne doğru eğilmeyin. 9

10 Gevşeme Yapay bir kalçanın nihayette yetersiz hale gelmesinin ana nedeni metalin veya sementin (kemik çimentosunun) kemikle temasının gevşemesidir. Yapay eklemlerin uzun ömürlü olmasına yönelik çok büyük gelişmeler olmasına rağmen halen eklemlerin çoğu nihayette gevşemekte ve düzeltici bir ameliyata gerek olmaktadır. Yapay kalçanız size ortalama yıl hizmet edecektir. Bazı kişilerde bu süre daha kısa olabilmektedir. Hastalıklı kalçanızda olduğu gibi gevşemiş proteziniz de ağrıya neden olacaktır. Ağrılar başladığı zaman ağrı nedeni olarak protez gevşemesi düşünülüyor ise gevşemiş protezi çevreleyen kemikte aşınma olmaması için kısa zamanda yeniden operasyon yapılmalı ve yeni ve farklı bir protez kalça konulmalıdır. Anestezi Komplikasyonları Çoğu cerrahi prosedür öncesi anestezi yapmak gereklidir. Hastaların çok az bir kısmının anestezi ile sorunları olur. Bu sorunlar şunlardı: Kullanılan ilaçlara reaksiyon verilmesi Diğer sağlık sorunlarınız ile ilişkili problemler Anesteziye bağlı problemler Anestezi doktoru ile riskleri ve endişelerinizi ameliyat öncesi konuşmalısınız. TOTAL KALÇA PROTEZİ EGZERSİZ PROGRAMI Kalça hareketlerinin ve gücünün tekrar kazanılması için düzenli egzersiz yapılması ve günlük aktivitelere kademeli olarak tekrar başlanılması tam iyileşme için önemlidir. Günde 2-3 kez dakika egzersiz yapmanız önerilmektedir. Doktorunuz aşağıdaki egzersizlerden size uygun olanlarını önerecektir. Ameliyat Sonrası Erken Dönem Egzersizleri Bu egzersizler ile bacak ve ayaklarınızdaki kan dolaşımı arttırarak kan pıhtısı oluşumunu engelleyebilirsiniz. Bu hareketler aynı zamanda kas kuvvetini arttırmada ve kalça hareketlerinin düzeltilmesinde de önemlidir. Bu hareketlere ameliyattan hemen sonra kendinize gelir gelmez başlayabilirsiniz. Başlangıçta zor gelebilen bu hareketler iyileşmenizi hızlandıracak ve ameliyat sonrası ağrınızı azaltacaktır. Bu hareketleri sırt üstü uzanırken ve bacaklarınız cm ayrık halde yapmalısınız. Ayak Bileği Pompası Ayağınızı yavaşça aşağı bastırıp yukarıya çekin. Bu egzersizi her 5-10 dakikada bir birkaç kez tekrarlayın. Bu egzersize ameliyattan hemen sonra başlayıp tamamen iyileşene kadar yapabilirsiniz. 10

11 Ayak Bileği Döndürmesi Ayağınızı, ayak bileğinden içe ve dışa doğru döndürün. Bu hareketi günde 3-4 defa 10 kez tekrar edin. Aşağıdaki üç egzersizi günde 3-4 defa 10 kez tekrar edin. Yatak Destekli Diz Bükme Topuğunuzu kalçanıza doru kaydırarak dizinizi kırın ve topuğunuzun yataktan kaldırmayın. Dizinizin içeriye doru dönmesine izin vermeyin. Kalça Kasma Kaba etlerini kasıp 5 e kadar sayın. Açma (Abdüksiyon) Egzersizi Bacağınızı dışarıya doğru açabildiğinizce açıp tekrar kapatın. Uyluk Set Egzersizi Uyluk kasınızı kasarak dizinizi yatağa bastırın ve 5-10 sn basılı tutun. Bu egzersizi 10 defa 10 dakikalık periyotlar ile uyluk kasınız yorulana kadar yapın. Düz Bacak Kaldırma Uyluğunuzu, dizinizin arkası yatağa tamamen değecek şekilde kasın ve topuğunuz yataktan 5-10 cm yukarıya kalkacak şekilde bacağınızı kaldırıp 10 sn tutup yavaşça indirin. Bu egzersizi 10 defa 10 dakikalık periyotlar ile uyluk kasınız yorulana kadar yapın. Ayakta Durarak Yapılan Egzersizler Ameliyatınızdan kısa süre (1-2 gün) sonra ayağa kalkabilir hale geleceksiniz. İlk ayağa kalkışlarınızda biraz başınız dönebileceği için yardım ile ayağa kaldırılacaksınız. Aşağıdaki egzersizleri sert bir zeminde yapmalısınız. Aşağıdaki egzersizleri günde 3-4 defa 10 kez tekrar edin. 11

12 Ayakta Diz Kaldırma Ameliyatlı bacağınızı gövdenize doğru kaldırın ve 2-3 sn tutup indirin. Dizinizi, el bileğinizden daha yukarıya kaldırmayın. Ayakta Yana Kalça Açma Kalça, diz ve ayağınızı aynı hizaya getirin. Gövdenizi dik tutun. Diziniz gergin halde iken bacağınızı yan tarafa doğru açın. Bacağınızı yavaşça yerine alın ve ayak tabanınız yere tekrar bassın. Ayakta Arkaya Kalça Açma Ameliyatlı bacağınızı geriye doğru yavaşça kaldırın; 3-4 sn tutup bacağınızı yavaşça yerine alın ve ayak tabanınız yere tekrar basın. Yürüme ve Erken Dönem Aktiviteler Ameliyatınızdan kısa süre sonra hastanede kısa mesafe yürüyüşleri ve hafif (kolay) günlük aktiviteler yapacaksınız. Bu erken dönem aktiviteler kalçanızı kuvvetlendirip iyileşmenizi hızlandıracaktır. Yürüteç ile Yürüme Tam Yük Verme Ayağa kalkıp gövdenizi dik hale getirin ve yürütecinizden destek alarak dengeli bir şekilde durun. Yürütecinizi ileriye doğru cm hareket ettirin. Daha sonra, ameliyatlı bacağınızı kaldırarak adım atın; önce topuğunuzu sonra ayak tabanınızı ve parmaklarınızı yere basın. Adımınız esnasında diziniz ve ayak bileğiniz bükülecek ve ayağınız yere basacaktır. Sonra diğer bacağınızı atın. Aynı işlemi tekrarlayarak yürümeye devam edin. Unutmayın, her seferinde önce topuğunuz sonra ayak tabanınız ve en son parmaklarınız yere temas etmelidir. Mümkün oldukça nazik yürümeye çalışın; acele etmeyin. Kas kuvvetiniz ve kondisyonunuz arttıkça daha fazla yürüyün. Yavaş yavaş ameliyatlı bacağınıza daha fazla ağırlık verir hale geleceksiniz. Baston veya Koltuk Değneği ile Yürüme Ameliyattan sonra ilk birkaç hafta dengenizi sağlamak için yürüteç kullandıktan sonra denge ve kas gücünüzü tam sağlayana kadar birkaç hafta daha baston veya koltuk değneği kullanmanız gerekebilir. Koltuk değneği veya bastonu ameliyat olduğunuz kalçanın karşı tarafındaki kolunuz ile tutmalısınız. 12

13 Merdiven İnip-Çıkma Merdiven inip-çıkma hem esneklik hem güç gerektiren bir işlemdir. Başlangıçta, tırabzandan destek almalı ve her defasında bir adım atmalısınız. Merdiven çıkarken ilk önce sağlam bacağınızı inerken ise ilk önce ameliyatlı bacağınızı atın ( iyi ile çık kötü ile in ). YAPMA En az 8 hafta bacak bacak üstüne atma. Dizini kalça seviyenden yukarıya getirme. Otururken öne doğru eğilme. Otururken yerden bir şey almaya çalışma. Ayağını aşırı şekilde içe veya dışarıya çevirme. Belini 90 dereceden fazla eğme. Yatarken üzerine battaniye çekmek için eğilme. Bir şeyi yapıp yapmada ağrıyı kriter alma. YAP Bacağını dizin öne bakacak şekilde tut. Otururken veya ayakta dururken ameliyatlı bacağın vücudunun önünde (ilerisinde) dursun. Yüksek mutfak veya banyo taburesi kullan. Ağrı veya şişlik olursa buz kullan; ancak unutma ki buz o bölgeyi uyuşturacaktır. Buzu direkt cildine koyma; ince bir havlu üzerinden uygula. TOTAL KALÇA PROTEZİ HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR Hastanede kaç gün kalırım? 3-4 gün. Yanımda refakatçi kalması gerekir mi? Evet, özellikle ilk günler. Ameliyat izinin yeri ve büyüklüğü? Kalçanın bacak tarafında cm uzunluğunda. Ameliyat ne kadar sürecek? Yaklaşık olarak 1-1 ½ saat. Saat kaçta ameliyat olacağım? O gün ameliyat olacak diğer vakaların durumuna göre size ancak tahmini bir saat verilebilir. Protez neden imal edilmiştir? Metal ve plastik (polietilen). Güvenlik alarmlarının çalmasına neden olur mu? Evet, özellikle birden fazla eklemde protez varsa. Hava alanları gibi ileri teknoloji ile kontrol yapılan yerlerde bu durum daha sık olur. Ameliyat sonrası hemen yatağıma gelir miyim? Çoğu kez evet; ancak bazen gözlem amacı ile ara yoğun bakımda bir gece kalmanız gerekebilir. 13

14 Ne kadar süre kalçama dikkat etmem gerekir? En az 6 hafta. Daha detaylı bilgi doktorunuz tarafından poliklinik kontrollerinde size söylenecektir; kontrol röntgenlerinize, fizik tedavinize ve aktivite durumunuza göre karar verilecektir. Ne zaman araba kullanabilirim? Önerilen 6 hafta araba kullanılmamasıdır. Ancak çok gerekli ise ve otomatik vitesli bir araba kullanacak iseniz ve sol kalçanızdan ameliyat olmuş iseniz ameliyattan 2 hafta sonra eğer doktorunuz izin verir ise araba kullanabilirsiniz Ne zaman yıkanabilirim? Dikişleriniz alındıktan 24 saat sonra. Dikişler genellikle ameliyattan gün sonra alınır. HASTANEDEN TABURCU OLDUKTAN SONRAKİ KONTROLLER Hastanede ameliyat sonrası 4-5 gün yattıktan sonra ek bir sorun gelişmez ise taburcu edilirsiniz. Taburcu olduktan 2 hafta sonra ilk poliklinik kontrolünüz olacaktır; muayyeniz yapılıp dikişleriniz alınacaktır. Taburcu olduktan 6 hafta, 3 ay, 6 ay ve 1 yıl sonra diğer poliklinik kontrolleriniz olacaktır. Takiben yıllık takibe gireceksiniz. Eğer aşağıdakilerden biri olursa derhal doktorunuza ulaşın Ameliyat yerinizde kızarıklık, şişlik veya akıntı. Bir günden uzun süren açıklanamayan ateş (38º C üstü) veya titreme. Ağrı kesiciler ile geçmeyen şiddetli kalça ağrısı. Bacakta mutat olmayan kısalma ve dönüklük olması. Uyluk veya baldırda ani gelişen şişlik. DOĞRU KALÇA POZİSYONLARI Ameliyatlı bacağınızı otururken, yürüken veya yatarken öne doğru uzatın. Ameliyatlı bacağınızı diz seviyesinin üzerine kaldırmayın. 14

15 Aşağıdakileri yapmayın: Ayak ayak üstüne atmayın. Ayaklarınızı içe döndürmeyin. Öne eğilmeyin. Kalçanızı diz seviyesinden yukarı kaldırmayın. YÜRÜTECİN KULLANILMASI Oturma Koltuğun arkanıza değdiğini hissedene kadar geriye doğru yaslanın. Ameliyatlı bacağınızı öne doğru kaydırın ve sandalyenin kollarından destek alarak yavaşça oturun. Ayağa Kalkma Ameliyatlı bacağınız ileride olacak şekilde sandalyede öne doğru kayın Sandalyenin kollarından destek alarak ayağa kalkın ve yürüteci tutun. 15

16 Yürüteç Kullanılırken Dikkat Edilecek Hususlar Yürüteç ile ani dönüşler yapmayın. Kısa adımlar atın ve sağlam bacağınız ile dönüş yapın Yürüken yürüteci yerden kaldırmayın Ayağa kalkarken yürüteçten destek almayın TUVALET KULLANIMI Unutmamanız gereken önemli bir nokta alaturka tuvalet kullanamayacağınızdır. Tuvalete Oturma Bacaklarınızın değdiğini hissedene kadar tuvalete doğru yaslanın. Ameliyatlı bacağınız önde olacak şekilde geriye doğru yaslanırken tuvalet desteğini tutun. Her iki kolunuzdan destek alarak kendinizi yavaşça tuvalete yaklaştırın ve oturun. Tuvaletten Kalkma Ameliyatlı bacağınızı öne doğru kaydırın ve tuvalet desteğini tutun. Her iki kolunuzu kullanarak ayağa kalkın ve sonra yürütecinizi tutun. ASLA yürütecinizden destek alarak tuvaletten kalkmayın. 16

17 GİYİNME İç çamaşır, pantolon veya çorabınızı giyirken yardımcı ekipman (giyinme sopası, tutucu) kullanın. ASLA öne eğilmeyin. Eğer temin edebilirseniz çorap giyme için özel tutucular kullanın; aksi takdirde bir başkasının yardımını isteyin. Mümkünse bağcıksız ve kolay giyilebilen ayakkabı kullanın. Ayakkabılarınızı giyerken asla öne eğilmeyin. 17

18 YATAĞA YATMA VE KALKMA Yatağın kenarı oturun ve geriye doğru her defasında bir elinizi kullanarak uzanın. Gövdenizi kollarınız desteği ile yatağa alın; bacaklarınızı yatağa alırken, ayrık durmaları için yardım isteyebilirsiniz. Yataktan kalkarken bu hareketleri tersten yapın. Bacaklarınız arasına yastık koyarak istediğiniz taraf üzerine yan yatabilirsiniz. Bazen sırt üstü yatarken en az 6 hafta bacak arası yastık kullanmanız gerekebilir. 18

19 BANYO YAPMA Dikişleriniz alındıktan sonra doktorunuz izin verdiği zaman banyo yapabilirsiniz. Bacaklarınızı ve ayaklarınızı yıkamak için uzun saplı sünger kullanın. Banyoda yükseltilmiş oturak kullanın ve ameliyatlı bacağınızı daima önde tutun. ARABAYA BİNME Arabanın ön koltuğuna bacaklarınız değene kadar yavaşça yaklaşın. Ameliyatlı bacağınızı öne doğru kaydırın ve her iki elinizi koltuğa koyun ve kendinizi yavaşça bırakın. Ameliyatlı bacağınızı dik tutarak kendinizi içeriye kaydırın. Gövdenizi yavaşça öne döndürün. 19

20 EV İŞLERİ Yüksek bir tabure bulaşık yıkamanızda yardımcı olacaktır. TOTAL KALÇA PROTEZİ İLE CİNSEL İLİŞKİ Kalça protezi ameliyatı olduktan sonra cinsel ilişkiye girebilir miyim? Hastaların çoğunun kalça protezi ameliyatı sonrası rahat ve zevkli bir cinsel hayatı olur. Ameliyat öncesi ağrı ve hareket kısıtlılığı kaybolacağı için cinsel aktiviteler daha kolay bir hal alacaktır. Ancak yeni kalçanıza alışmak için birkaç hafta geçmesi gereklidir. Ne zaman cinsel ilişkiye girebilirim? Genel olarak, cerrahiden 4-6 hafta sonra cinsel ilişkiye girilebilir. Hangi pozisyonlar güvenlidir? Başlangıçta, hastanın pasif olduğu pozisyonlar tercih edilmelidir. Daha sonra daha aktif rol alınmaya başlanabilir. 20

21 EKLEM REPLASMAN PROGRAMI Sizi tedavi eden diğer branş doktorlarının ve diş hekiminizin sizde eklem protezi olduğunu bilmesi çok önemlidir. Antibiyotik Kullanılması Gerekli Durumlar: Tüm dental (diş) müdahalelerde; diş çekimi, kanal tedavisi, diş taşı temizliği dahil. Mide-barsak sistemi veya idrar yollarına yönelik her türlü müdahalede; endoskopi, kolonoskopi, idrar yollarına yönelik kapalı teknik ile yapılan tüm girişimler dahil. Üst solunum yollarına ait hastalık ve müdahalelerde. Tüm ciddi enfeksiyonlarda. BU KONUDA DENEYİMLİ BİR ORTOPEDİST TARAFINDAN USULÜNE UYGUN YAPILAN TOTAL KALÇA PROTEZİ YIL, TOTAL DİZ PROTEZİ YIL BİR SORUNA YOL AÇMADAN KULLANILABİLİR. 21