TÜRK HEMŞİRELER DERNEĞİNE GÖRE HEMŞİRELERİN ETİK İLKELERİ VE SORUMLULUKLARI

Transkript

1 TÜRK HEMŞİRELER DERNEĞİNE GÖRE HEMŞİRELERİN ETİK İLKELERİ VE SORUMLULUKLARI İSTANBUL GELİŞİM ÜNİVERSİTESİ Hemşirelikte Etik Dersi Dr. Öğr. Üyesi Funda KARAMAN

2 Hemşirelikte Etik Kuralların Gelişmesi Her meslekte olduğu gibi, hemşirelik mesleğinde de roller, sorumluluklar ve etik davranışlardan bahsedilmektedir. Hemşirelik mesleğinde etik kodlar / ilkeler ve etik davranışlar büyük önem taşımaktadır.

3 Hemşireliğin temel işlevi sağlıklı / hasta bireye yardım etmektir ve amaç sağlıklı / hasta bireye ihtiyaçlarını karşılamak için ihtiyaç duyduğu yardımı sağlamaktır. Hemşirelerin bu görevleri etkin bir şekilde yerine getirebilmeleri için etik kararları ve etik sorumlulukları bilme sorumluluğu vardır.

4 Tarihsel gelişim sürecinde bilimsel bilgi içeriği ile zenginleştirilmiş hemşirelik, çalıştığı alanlara özgü mesleki ve etik sorunları çözmek zorundadır. Teknolojinin ilerlemesi, kaynakların paylaşımı, bireysel haklar ve hemşirenin değişen rolü; çalışma pozisyonundaki hemşirelerin karşılaşabileceği etik sorunlara neden olabilir.

5 Mesleğin ilk etik kuralları Florence Nightingale andı ile kabul edilmiştir, hemşireler için önemli kurallar içermektedir.

6 Hemşireler için etik kurallar 20. yüzyılın başlarında çeşitli profesyonel dernekler tarafından kabul edilmiştir. 1950'de Amerikan Hemşireler Derneği (ANA), 1953'te Uluslararası Hemşireler Derneği (ICN) 1985 yılında Kanada Hemşireler Derneği (CNA) yeni etik kodlarını gözden geçirdi ve yayınladı.

7 Etik kodların işlevleri; Hizmet alanlarını korumak, Hem mesleği hem de toplumu bilgilendirmek, Meslek mensuplarını olası etik sorunlarda yönlendirmek, Mesleki kimlik oluşturmak, Mesleki statüyü korumak, Sosyal saygınlığı artırmak.

8 Ülkemizde hemşirelerin etik yükümlülüklerine rehberlik sağlaması amacı ile Türk Hemşireler Derneği(THD) tarafından Hemşirelerin Etik İlke ve Sorumlulukları başlıklı metin hazırlanmış olup, aralık 2009 da derneğin internet sitesinde hemşirelere sunulmuştur

9 THD çalışmasına ve vardığı sonuca göre, etik ilke ve sorumlulukların amacı; hemşirelerin mesleki uygulamalarını sağlamak ve hizmet verdiği, işbirliği yaptığı kişileri ve toplumu etik ilke ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmektir.

10 ETİK İLKELER Zarar vermeme ve yarar sağlama Özerklik/bireye saygı, Adalet ve eşitlik, Mahremiyet ve sır saklama

11 1. Zarar vermeme-yararlılık İlkesi İnsan hayatının korunması ve değer verilmesi.. İlgisizlik, deneyimsizlik ve ihmal nedeniyle zarar verilmemesi Risklerin bilinmesi ve önlem alınması.. Bireyin tıbbi uygulamalar, klinik araştırmalar nedeniyle zarar görmemesi..

12 Hasta güvenliğinin sağlanması.. Kişiye zarar verici, aşağılayıcı işlemlere katılmama, onaylamama. Hizmet verilen bireylere, gereksinimleri doğrultusunda bilim ve teknolojinin olanaklarından da yararlanarak güvenli hemşirelik bakımını bütüncül bir yaklaşımla verilmesi.

13 2. Özerklik/bireye saygı, İnsan onuru ve özerkliğe saygı duyulur. İnanç, değer ve gereksinimler dikkate alınır. Hastalar yeterli ve anlayabileceği bir biçimde bilgilendirilir. Hasta yakınları bilgilendirilir. Bireyin seçme hakkına saygı duyulur ve savunulur. Hastanın reddetme hakkına saygı gösterilir. Uygulamalar öncesi yazılı ve sözlü onay alınır. Gerektiğinde hastanın yasal temsilcilerinden onay alınır. Acil durumlarda bireyin yaşamını korumak üzere hemşirelik bakımını onay almaksızın uygular.

14 3. Adalet ve Eşitlik İlkesi Irk, dil, din, yaş, cinsiyet,inanç, sosyal ve ekonomik durum, siyasal görüş ayrımı yapılmaz Hemşirelik bakımı sunumunda kişisel çıkar gözetilmez Hizmet verilirken zaman, emek ve tüm kaynakların adil dağılımını sağlar.

15 4. Mahremiyet ve Sır Saklama İlkesi Hastanın fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan mahremiyeti korunur. Hasta ve ailesi ile ilgili bilgileri yasal zorunluluk olmadıkça başka bireylerle paylaşmaz. Kayıtların gizliliğine önem verilir. Bildirimi zorunlu durumlarda bireyi koruyucu önlemler alır. Gizliliğin sınırları konusunda bireye ön bilgi verir.

16 ÖRNEKLER!!!!

17 Örnek 1; Kansere yakalanmış bir hastadan hastalığın gizlenmesi hatta onun kanser olmadığının söylenmesi???

18 gerçeği söyleme, doğruluk, aydınlatılmış onam ilkelerinin; dolayısıyla, tüm bu ilkeleri içinde bulunduran özerkliğe saygı ilkesinin çiğnenmiş olması demektir. Diğer taraftan gerçeğin hastaya zarar vereceği düşüncesiyle gösterilen bu tutum, yararlılık ilkesini ön plana çıkarır.

19 Örnek 2: Tedavi ve araştırma amaçlı herhangi bir uygulamadan önce hasta ya da deneklerden aydınlatılmış onam almak???

20 özerkliğe saygı ilkesi için vazgeçilemez bir ögedir. Özellikle yararlılık ve özerkliğe saygı ilkelerinden hangisine uygun olarak davranılacağı konusunda sağlık çalışanları etik ikilem içinde kalmaktadır.

21 Örnek 3: AİDS hastaları ve HIV taşıyıcıları gibi bulaşıcı ve salgın hastalıklara yakalanmış hastaların, toplumu korumak amacıyla kamuoyuna duyurulması???

22 özerkliğe saygı ve hasta sırrının korunması ilkesine ters düşmektedir. Bu örnekte yararlılık ile özerkliğe saygı ilkesinin şiddetle çatışması söz konusudur. Zorunlu sağlık taramaları, aşı uygulamalarında, bireyin kendi hakkında karar verme hakkı göz ardı edilmekte, dolayısıyla özerkliğe saygı ilkesi ihlal edilmektedir.

23 Kaynaklar Burkhardt AM.&Nathaniel A.K. (2013). Çağdaş Hemşirelikte Etik. (Çev.Şule Ecevit Alpar, Nefise Bahçecik,Ükke Karabacak), İstanbul Medikal Yayıncılık, İstanbul. Şentürk S.E (2012). Meslek Olarak Hemşirelik Ve Hemşirelikte Etik İlkeler. Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul.