DEMİR. Serum demiri için normal değerler: Demir düzeyinin düştüğü durumlar:

Transkript

1 DEMİR Demir yaşam için son derece gerekli mineraldir. Hergün 0,1 mg alınması gerekir, vücutta en çok kan hücresi eritrositler içinde oksiyen taşıyan hemoglobinin yapımında kullanılır, ayrıca ferritin ve hemosiderin olarak depolanır. Ayrıca kas içinde oksijeni tutan myoglobin içindede bulunur. Demir kanda transferrin denilen proteine bağlanarak taşınır. Demir eksikliğinde transferrin artar. Eksikliğinde uyku hali konsantrasyon bozukluğu kansızlık ağız kenarında çatlaklar olur. Vücut demirir tekrar tekrart kullanmaya atmamaya çalışır bu nedenle eksikliği çok önemlidir ve mutlak araştırılmalıdır. Tek başına demir bakmak teşhis koydurmaz beraberinde trasferrin, ferritin, hemosiderin, demir bağlama kapasitesi de bakılmalıdır. Serum demiri için normal değerler: 25 yaşında erkek: µgr/dl 40 yaşında erkek: µgr/dl 60 yaşında erkek: µgr/dl 25 yaşında kadın: µgr/dl 40 yaşında kadın: µgr/dl 60 yaşında kadın: µgr/dl Gebelik durumunda : µgr/dl Demir düzeyinin düştüğü durumlar: Kan kayıpları, Tümörler, Kronik iltihabi hadiseler, Gebelik, Bazı kalıtsal hastalıklar, Bazı böbrek hastalıkları.

2 Demir düzeyinin arttığı durumlar: Bazı demir metabolizma hastalıklarında Fazla demir alınmasında Bazı meslek çalışanlarında demir fazla alınabilir. Demir zehirlenmesinde : İshal, Bulantı kusma, Kan tablosunda anormallik, Şeker yükselmesi, Dışkının siyahlaşması görülebilir. C1 ESTERAZ İNHİBİTÖR C1 esterase inhibitor; C1-INH; İmmün sistemin en önemli iltihabi proteinleri kompleman sistemidir. Kompleman sistemi kanda serbestçe dolaşan proteinlerden oluşur (C1 den C9 a kadar). Bu sistemin başlangıcı C1 Proteinidir. C1 esteraz inhibitörü bu proteini kontrol eder. Kompleman proteinleri otoimmün hastalıklarda, herediter anjioödem gibi hastalıklarda önemli rol oynar. Bkz: Kompleman, Kompleman C3 (C3), Kompleman C4 (C4), CH50, CH100.

3 C1 Esteraz inhibitörü için normal değerler: Normalde: 16-33mg/dL olmalıdır. C1 esteraz inhibitörünün düşüklüğü: Anjioödem, Otoimmün hastalıklar: Sistemik Lupus eritematozus, Sjogren sendromu, Mikst konnektif doku hastalığı, Lenfoma, Lenfoproliferatif hastalıklar, C1 esteraz inhibitörü yüksekliği: Gebelik, Androjen steroidlerin kullanımında görülür. BETA HCG Kanda Gebelik Testi; HCG blood test quantitative; Serial beta HCG; Repeat quantitative beta HCG; Human chorionic gonadotrophin blood test quantitative; Beta-HCG blood test quantitative; Pregnancy test blood quantitative; Kanda Human Chorionic Gonadotropin ( HCG ) miktarının ölçülmesidir. HCG plasenta dokularında yapılır ve varlığı gebelik anlamına gelir. HCG nin beta subünitine bakılır. Kan

4 testidir. Yumurtanın döllenmesinden itibaren 10 gün içinde test pozitif olur. Aralıklarla Beta HCH ölçümü ne için yapılır? Gebeliğin gerçek yaşını tespit etmek, Anormal gebelikleri tespit etmek; Dış gebelik, Mol hidatiform,anormal gebelik, dış gebelik, düşük tehtidi, down sendromu, pregnancy, Düşük tehdidi, 4 lü test de Down sendromu gibi anormalliklerin tespiti amacıyla, Ayrıca gebelikle ilgili olmayan bazı hastalıkların izlenmesinde bakılır. Beta HCG için normal değerler: gebeliğin ilk 3 ayında hızla artan değerler daha sonra düşmeye başlar. Gebelik dışında Beta HCG yükselmesi ne anlama gelir? Gebelik dışında yüksek beta HCG değerine sebebp olan hastalıklar: Uterus koriyokarsinomu, Mol hidatiform, Çoğul gebelik, Over kanseri, Erkeklerde testis kanseri anlamına gelir. Normalden düşük Beta HCG ne anlama gelir? Anne karnında bebek ölümü, Tam olmayan düşük, Düşük tehdidi, Dış gebelik anlamına gelir. Referanslar: 1. Webster RA. Reproductive function and pregnancy. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and

5 Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap Morrison LJ. General approach to the pregnant patient. In: Marx JA, Hockberger RS, Walls RM, et al, eds. Rosen s Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2009:chap 175 ALFA FETO PROTEİN AFP; Alfa feto protein; Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer. Bkz: 4 lü test. Kandaki miktarı ölçülür. AFP testi ne için yapılır? Anne karnındaki bebeğin gelişimini incelemek amacıyla, Bazı karaciğer hastalıklarının teşhisi amacıyla, Bazı kanser türlerinin tespiti ve takibi amacıyla yapılır. Gebelik sırasında AFP amniyosentez ile birlikte değerlendirilerek bebekte spina bifida, spinal ve nöral tüp defektleri gibi doğumsal anormalliklerin varlığı araştırılır.

6 Alfa feto protein için normal değer: Erişkin: < 40 mcg/l dir. Alfa feto protein arttıran sebepler nelerdir? Kanserler Testis, Over, Safra kesesi, safra yolu kanserleri, Mide, Pankreas kanseri. Karaciğer sirozu, Karaciğer kanseri, Malign teratoma, Hepatit. Hamilelikte AFP yüksekliği ( 4 lü test ile birlikte ) sebepleri nelerdir? Doğum defektleri: Anansefali ( beyin gelişim bozukluğu), Duodenal atrezi ( barsak gelişim bozukluğu), Gastroşizi, Omfalosel, Spina bifida, Fallot tetralojisi ( kalp gelişim bozukluğu), Turmer sendromu ( kromozom anormalliği ). Genetik anormallikler ( Down sendromu), Son Adet Tarihi ve doğum tarihi uyuşmazlığı, Rahim içi bebek ölümü, İkiz, üçüz.. gebeliklere bağlı olabilir. Referanslar: 1. Simpson JL, Otaño L. Prenatal genetic diagnosis. In: Gabbe SG, Niebyl JR, Simpson JL, eds. Obstetrics Normal and Problem Pregnancies. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2007:chap Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of

7 cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, et al. Prenatal diagnosis and fetal therapy. In: Cunnigham FG, Leveno KL, Bloom SL, et al, eds. Williams Obstetrics. 23rd ed. New York, NY: McGraw-Hill; 2010:chap LÜ TEST Dörtlü test; Dörtlü tarama testi; Prenatal tarama testi; 4 Marker Screen; Quad screen; Multiple marker screening; AFPplus; Triple screen test; AFP maternal; MSAFP; 4-marker screen; Gebelikte tarama testleri bebeğin doğum defektleri riskini ölçen laboratuar testidir. Üçlü yada dörtlü tarama testi olarak yapılabilir. Test anneden alınan kandan yapılır. 4 lü test prenatal dönemde yani doğum öncesi dönemde yapılan en önemli testtir. 4lü test hamileliğin haftalarında yapılır en doğru olarak Haftalar arasında alınır. Anneden alınan kanda: Alfa Feto Protein (AFP): (anne karnındaki bebeğin ürettiği bir proteindir), Human Chorionic gonadotropin ( hcg): (plasenta dan yapılan bir hormondur), Unconjuge Estriol (ue3): (fetus ve plasentada yapılan bir hormondur), İnhibin A: (plasentadan salınan bir hormondur).

8 Testleri yapılır. Eğer inhibin A bakılmaz ise buna 3 lü test denir. Testin yapılabilmesi için: Anne yaşı, Etnik orijin, Anne kilosu, Bebeğin gestasyonel yaşı ( son adet tarihi) bilinmelidir. Bu bilgiler ışığında çocukta olabilecek doğumsal anormali riski hesaplanır. Çocuğun Down sendromu, spinal kanal, beyin (Nöral tüp defektleri) defekti gibi riskler taşıyıp taşımadığına bakılır. Tüm hamile kadınlara yapılması önerilir. Bazı insanlar doğumsal hastalıklar açısından risk taşırlar özellikle: 35 yaş üstü hamileler, İnsulin kullanan diyabetli hamileler, Ailede defektli doğum olan hamileler riskli hamilelerdir. 4 lü test neden yapılır? 4 lü test bir prenatal tarama testidir. Teşhis amacıyla kullanılamaz. Tüm doğumsal hastalıkları tespit edemez. Sadece bebekte doğumsal hastalık riski olup olmadığını söyleyebilir. Normal değerler: AFP, hcg, ue3 ve İnhibin A nın gestasyonel yaşa uygun normal değerleridir. 4 lü test de anormal sonuç ne anlama gelir? Anormal 4 lü test sonucu çocukta doğumsal hastalık olacağı anlamına gelmez, çocuğun bu açıdan incelenmesi gerektiği anlamına gelir. Bu durumda detaylı bir ultrason ile çocuğun kafatası, omurgası ve diğer organları incelenir. Test tekrarı

9 yapılır. Sonuçların ultrason yaşı ile uyumlu olup olmadığına bakılır. Anormal sonuçların devamı halinde ise amniosentez ( fetüsün içinde bulunduğu amnios sıvısının incelenmesi), amnios sıvısında AFP değeri, fetal hücrelerde kromozom incelemesi, Down sendromu gibi defekt lerin analizi yapılabilir. Genetik danışma istenebilir, bebeğin beyin, omurilik, karaciğer ve böbrekleri ultrason ile incelenebilir. Gebelikte AFP artışı bebekte bir problem olduğunu gösterir Alfa Feto Protein bebek vücudunda üretilen bir proteindir ve bebeğin gelişiminde görev alır. Anneden alınan kanda bu protein miktarı nın normalden fazla olması çocukta bir anormallik olduğunu gösterir. İkiz gebelik, Anansefali (beyin gelişim geriliği var ise ), Duodenal atrezi (barsak gelişim geriliği ), Omfalosel ( batın duvarı kapanma bozukluğu), Spina bifida ( omurilik kapanma bozukluğu), Fallot tetralojisi ( kalp anormalliği), Turner sendromu ( kromozom bozukluğu) var ise anne kanında Alfa Feto Protein ( AFP) yükselir. AFP ve ue3 düşük buna karşılık hcg ve İnhibin A yüksek ise bebekte: Down sendromu ve Edward sendromu gelişme riski vardır denir. 4 lü test yanlış pozitif ve yanlış negatif cevaplar verebilir mi? 4 lü test bir tarama testidir ve gösterdiği şüpheler doğrultusunda araştırma yapılması gerektiğini söyler.

10 Referanslar: 1. ACOG Committee on Practice Bulletins. ACOG practice bulletin no. 77: screening for fetal chromosomal abnormalities. Obstet Gynecol. 2007;109: Anderson CL, Brown CEL. Fetal chromosomal abnormalities: Antenatal screening and diagnosis. Am Fam Physician. 2009:79(2). GEBELİKTE HEPATİT Gebelik ve hepatit Gebelik ve hepatit iki ayrı durumu anlatır. Birincisi gebelik sırasında ortaya çıkan akut hepatit tablosu, ikincisi ise kronik hepatit hastasının gebe kalmasıdır. Her iki durumda da ilk soru bu durumun bebeği nasıl etkileyeceği, İkinci soru ise kronik hepatit hastasının gebelikten nasıl etkileneceğidir. Bu soruların cevabı basit değildir ancak aşağıdaki bilgilerin konuya bir miktar ışık tutmasını umarım. Hepatit Hastalığı Gebelikten Etkilenir mi? Hepatit E hariç, gebe kalmak hepatitlerin seyrini değiştirmez. Hepatit E gebelerde çok ağır ve hızlı seyreder. Yani hepatit E virüs enfeksiyonu hariç diğer viral hepatitlerin seyri gebelikle değişmez. Gebeliğin kendisi hepatitin seyrini değiştirmez, kötüleştirmez, ancak karaciğer hepatit nedeniyle zarar görmüş ise gebeliğin yağlı karaciğeri denen akut karaciğer yetmezliği tablosuna neden olabilir.

11 Gebelikte ortaya çıkan sarılıkların diğer nedenleri Gebeliğin akut yağlı karaciğeri: karaciğer hastalıkları, enzim eksiklikleri ve metabolizma hastalıklarına bağlı olarak yada bilinmeyen nedenlerle ortaya çıkabilir. Gebeliğin akut yağlı karaciğeri hızla kötüleşen bir tablodur ve anne ve bebeğin kaybına yol açabilir. Tedavisi ise gebeliğin hızla sonlandırılması ve yoğun bakım destek tedavisidir. Karaciğer hasarı çok değilse gebeliğin sonlandırılması ile hasta hızla düzelir. Gebelerde görülen sarılıkların en sık sebeplerinden birisi de safra taşı tıkanmalarıdır. Gebelikte ortaya çıkan viral hepatitler ile karıştırılır ancak gebelerin % 6 sında gebeliğe bağlı safra koyulaşması nedeniyle taşlar ve tıkanma oluşabilir. İlk 6 ayda bu taşlar laparoskopik olarak alınabilir. Gebelikte karaciğer testleri Karaciğer testleri gebelikte yükselir özellikle ALP (Alkali Fosfataz) gebeliğe bağlı olarak 3-4 kat artar çünkü plasenta dada ALP yapılır. Gebelik sırasında ALP miktarının beklenenden çok daha fazla artması ya plasentada yada karaciğerde bir problem olduğunu gösterir. Hepatit, safra taşı tıkanması, ilaca bağlı karaciğer hasarı, aşırı gebelik kusması, gebeliğin akut yağlı karaciğeri vb.). Gebelikte hepatit A Hepatit a su ve gıdalar ile ağızdan bulaşan viral bir hepatit tablosudur. Hastalık 3-6 haftalık bir kuluçka süresinden sonra ortaya çıkar. Dünyada her 1000 gebede 1 akut hepatit a tablosu görülmektedir. Akut hepatit a laboratuar testleri ile kolayca tespit edilir. Anti-HAV IgM pozitif olması akut hepatit A hastalığını gösterir. Akut hepatit a hastalığı gebelikten

12 etkilenmez yani gebelerde daha ağır yada daha hafif seyretmez. Akut hepatit a hastalığının özel bir tedavisi yoktur. Tedavisi dinlenme, istirahat, dengeli beslenmedir ve genellikle bir iki ayda düzelir. Eğer yeni doğan bebeğe bulaşırsa bebekte de bir iki ay içinde kendiliğinden düzelir ve hayat boyu bağışıklık bırakır. Eğer bir gebeye hepatit a bulaştığı düşünülüyor ise ( hastalığın çok görüldüğü bir bölgeye seyahat veya salgın vb. ) bu durumda gebe hepatit a aşısı ve gamaglobülin ile korunmaya alınmalıdır. Gebelikte hepatit B Viral hepatitler içinde anneden bebeğe en çok geçen hepatit b dir. Hepatit b virüsü son derece bulaşıcı bir virüstür. Gebelik sırasında yeni ortaya çıkan hepatit b hastalığı büyük ihtimalle sarılık ile seyreder ve teşhisi kolaydır ancak hiçbir belirti vermeden de seyredebilir. İşte bu sessiz seyreden hepatit b vakaları nedeniyle dünya sağlık örgütü her hamile kadının ilk üç ayda mutlaka hepatit b yönünden taranması gerektiğini söyler. Neden? Çünkü bu annelerden bebeklere % 20 oranında virüs bulaşır. Eğer anne HBsAg pozitif ise %10 ila 20 oranında virüs bebeğe bulaşır. Eğer anne hem HBsAg hem de HBeAg pozitif ise virüs %90 bebeğe bulaşır. Peki anneden bebeğe hepatit b virüsü ne zaman ve nasıl bulaşır? İşte bu bulaşmaların pek çoğu doğum sırasında anne kanı ile temas ve vajinal salgılar ile temas sırasında olur. Eğer annenin hepatit B testleri biliniyor ise bebeğe doğar doğmaz yapılacak olan Hepatit B immün globülin ve aşı hayat boyu bebeği koruyacaktır. Bu immün globülin ve aşı sayesinde bulaşma oranı %0-3 arasına çekilebilmektedir. Bebeklerde hepatit b çok tehlikeli seyreder bu bebeklerde hepatit b %90 oranında kronikleşir ve hayatlarının orta yaş dönemlerinde karaciğer yetmezliği, siroz ve karaciğer kanseri

13 şeklinde ortaya çıkar. İşte bu nedenle gebe kadınların ilk perinatal muayenede hepatit B testlerinin yapılması gerekir Nedir bu testler: HBsAg, Anti-HBs, HBeAg, Günümüzde yeni doğan bebekler rutin olarak doğar doğmaz hepatit B virüse karşı aşılanmaktadır, ancak hepatit b li anneden doğan bebeklerin ayrıca immün globülin ile de korunmaları gerekir. Gebelikte Hepatit C Gebelik genellikle kadınların yaş arası yaşadıkları bir olgudur ancak bu yaş aralığı aynı zamanda hepatit C nin de en sık görüldüğü yaş gurubudur. Hepatit c hastalığı risk faktörü taşıyan her kadının gebelik sırasında hepatit C açısından taranması gereklidir. Hepatit C li anneden bebeğe bulaşma Gebelik sırasında hepatit C virüsü bebeğe geçebilir. Hepatit C virüsü miktarını gösteren HCV RNA PCR testi bu konuda bir fikir verir. HCV RNA PCR testi kanda bulunan virüs miktarını gösteren bir testtir ve değeri 1 ml kanda 1 milyon olmuş ise virüs %18-20 oranına bebeğe de bulaşır. Eğer HCV RNA PCR değeri düşükse bulaşma ihtimalide düşer. Hepatit C virüsün anneden bebeğe bulaşmasını azaltacak veya engelleyecek bir tedavi imkanı halihazırda mevcut değil. Anne ve bebeğin bir enfeksiyon hastalıkları uzmanınca düzenli olarak takip edilmesi gereklidir. Gebelikte hepatit ilaçları: Kronik hepatit tedavisinde kullanılan interferon gebelikte kullanılamaz. İnterferon kullanan hastaların ise gebe kalmaları istenmez. Hatta ilacın kesilmesini takiben 6 ay

14 içinde dahi gebe kalınması istenmez çünkü bebekte doğumsal anormalliklere neden olmaktadır. Hepatit tedavi ilaçları süte de geçtiğinden süt veren annelerin tedavi sırsında doktora danışmaları gereklidir. Sonuç olarak Hepatit E hariç diğer hepatitlerin seyri gebelik ile değişmez, hepatit a ve hepatit b gebelik sırasında bebeğe bulaşabilir ancak aşı ve immün globülin ile bu geçiş büyük oranda önlenebilir ve bebek korunabilir. Hepatit c nin bebeğe geçişi annedeki viral yüke bağlı olarak değişir. Hepatit c viral yükü ml de 1 milyon ve üstü ise %18 oranında bebeğe virüs bulaşır. Ger gebe hamileliğin ilk aylarından itibaren hepatit için test edilmeli ve gerekirse anne ve bebek aşı ve immün globülin ile korunmalıdır. Hepatit virüsleri dışında gebelerde sarılığa neden olabilecek diğer sebepler atlanmamalıdır. Referanslar: 1. Viral Hepatitis Centers for Disease Control 2. HepBMoms.org Stanford University 3. Tan HH, et al.,.chronic hepatitis B virus (HBV) infection in pregnancy. Hepatol Int Sep;2(3): PMID: Lin K, Vickery J..Screening for hepatitis B virus infection in pregnant women: evidence for the U.S. Preventive Services Task Force reaffirmation recommendation statement. Ann Intern Med Jun 16;150(12): PMID: PMID: Tran TT.Management of hepatitis B in pregnancy: weighing the options.cleve Clin J Med May;76 Suppl 3:S25-9.PMID: Reynaud L, et al.tenofovir and its potential in the

15 treatment of hepatitis B virus. Ther Clin Risk Manag Feb;5(1): Epub 2009 Mar 26.PMID: Chatterjee S, et al. Hepatitis B Prevalence during pregnancy.indian Pediatr Nov;46(11): PMID: