Bir maddenin belirgin bir etkiyi elde etmek için alınması sürecinde ortaya çıkan

Transkript

1 B A Ğ IM L IL IK U z m. D r.a s l ıe n e z D a rç ın K a n u n i S u lta n S ü le y m a n E ğitim v e A ra şt ırm a H a s ta n e s i E k im,

2 B a ğım lıı l k N e d ir? Bir maddenin belirgin bir etkiyi elde etmek için alınması sürecinde ortaya çıkan be de n s e l, ru h s a l y a da s o s y a l s o ru n la ra rağmen madde alımının devam etmesi; b ıra k m a is te ğ in e ra ğ m e n b ıra k ıla m a m a s ı, aynı etkiyi elde edebilmek için giderek alınan m a dde m ik ta rın ın a rtır ılm a s ı v e m a dde y i a lm a is te durumudur. ğ in in du rdu ru la m a m a s ı

3 B a ğım lıı l k Y a p a n M a d d e le r Alkol Amfetamin gibi uyarıcılar Kafein Esrar ve sentetik kannabinoidler Kokain Hallüsinojenler Uçucular Tütün ve ürünleri Opiyatlar

4 D a v ra n ış B a ğım lıı l k la rı Kumar İnternet Akıllı telefon Seks Alışveriş Yeme Egzersiz Güneşlenme

5 B a ğım lıı l k -Ö z e llik le r I Bağımlılık bir hastalıktır. Tedavi edilebilirdir. Kronik ve tekrarlayıcıdır.

6 Bağımlılık Hastalığı Madde kullanıcısının beyninde yapısal ve nörokimyasal değişikliklere bağlı olarak is te m li madde kullanma davranışının zo rla n tıl ı madde kullanımına dönüşmesi biçiminde sonuçlanan bir beyin hastalığıdır.

7 7. Sosyal, bedensel ya da ruhsal bir sorunun Bağımlılık tanısı-madde bağımlılığı 1.T o le ra n s 2. Madde kesildiğinde ya da azaltıldığında fiziksel ya da psikolojik y o k s u n lu k belirtilerinin ortaya çıkması 3. Maddenin tasarlandığından fazla miktarda ve sürede alınması 4. Madde kullanımını bırakmak ya da denetlemek için yineleyen çabalar 5. Maddeyi elde etmek için çok zaman harcama 6. Madde etkisi altında olduğu için günlük işlerini yerine getirememe

8 Bağımlılık-Özellikler II F izik s e l ba ğ ım lıl ık, m a d de n in v a rlığ ın a k a rşın du y u la n fizyo lo jik b ir is te k tir. B e de n m a d de ye k a r şı bir u y u m g e liştirir. A lko l A m fe ta m in g ibi u ya rıc ıla r K a fe in Esrar ve s e n te tik k a n n a b in o id le r K o k a in H a llü s in o je n le r Uçucular

9 B a ğım lıı l k -Ö z e llik le r III E rg e n le r v e g e n ç y e tişk in le r ris k lid ir. Ergenler ve genç yetişkinlerin maddeyi deneme ve maddeye bağımlı olma oranları yetişkinlere göre daha fazladır, Yetişkinlerde saptanan bağımlılığın başlangıcı ergenliğe veya erken yetişkinliğe dayanır, Madde kullanımına ne kadar erken başlanırsa bağımlılığın şiddeti de o

10 Bağımlılığın Gelişimi Deneysel kullanım evresi Sosyal kullanım evresi Riskli kullanım evresi Bağımlılık evresi Belki kullanabilirim Korku ve merak Bir kereden bir şey olmaz Bir daha asla Ben bağımlı olmam İstersem bırakırım B ıra k tım b ir d a h a b a şla m a m

11 Bağımlılık-Özellikler IV Çevre ve arkadaş değişikliği Değişken duygu durum Aile ilişkilerinde azalma, evde daha az bulunma Yalnız kalmayı tercih etme (Sık sık banyoya gitme gibi) Aşırı para harcama Kendine bakımın azalması Okul veya iş başarısında düşme.

12 Bağımlılık-Özellikler V Uyku bozukluğu Dalgınlık, halsizlik, yorgunluk ve isteksizlik Beslenme bozukluğu ve kilo kaybı Gözlerde kanlanma, göz bebeklerinde daralma ya da genişleme Konuşma güçlüğü, peltek ya da mırıldanır gibi konuşma Sarhoşluk hali

13 B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-a lk o l Birada %3-5, şarapta %12-15 oranlarında etanol bulunur. Alkolün etkisi, tipi, miktarı kadar kullanan kişinin etnik, metabolik özellikleri, yaş ve cinsiyeti etkilerinde değişkenliğe neden olabilir. A k u t a lk o l ze h irle n m e s i y a d a s a rh o şlu k denilen durumda genel olarak konuşma bozukluğu, uyumsuz davranışlardan kusma, uyuşukluk, uyuklama hali ve şuursuzluğa giden düzeyde farklı belirtiler izlenir. İleri düzeyde zehirlenme solunum bozuklukları

14 B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-a lk o l Alkol için belirtilen riskli içme ölçüsü; Erkeklerde haftada 14 birim ya da tek seferde 4 birimden fazla Kadınlarda haftada 7 birim ya da tek seferde 3 birimden fazla tüketilmesidir. Yoksunluğunda;

15 Etkileri neşelilik hali, özgüven artışı, kendini iyi hissetmedir. Enerji artışı ve iştah B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r- A m f e ta m in le r Amfetaminler özellikle Avrupada 2. en sık kullanılan maddelerdir. Performans artırma amaçlı kullanılırlar, parti ilaçlarıdır.

16 B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-e s ra r v e tü re v le ri Dünyada en çok kötüye kullanılan maddedir. Duman ve suda demlendirme ile kullanılır. Yoksunluk belirtileri psikolojik ağırlıklıdır. Huzursuzluk, uykusuzluk, iştahsızlık sıktır.

17 Yeşil, kına rengi, top top şeklinde otlar halinde, renkli ve göz alıcı ambalajları ile son 5 yıldır gençlerin internet üzerinden yurtdışından getirebildikleri bu maddeler, son yıllarda izlemeye alınmıştır. Rutin idrar toksikoloji örneklerinde negatif madde B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-e s ra r v e tü re v le ri B o n za i v e J a m a ik a adı verilen sentetik esrar türevleri son yıllarda esrar kullanımının yerini almış görülmektedir. Bu tür sentetik esrarın içeriğinin değiştirilebilir olması, içeriğine birden fazla bağımlılık potansiyelini artırıcı maddeninin katılabilir olması kullanım sıklığını hızla artırmıştır.

18 B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-k o k a in Merkezi sinir sistemi etkilerinden dolayı uyanıklık, neşe hali, oluşturur. Açlık hissi, uyku gereksiniminde azalma sağlar. Cinsel performansa da olumlu etkileri nedeni ile kötüye kullanılabilir. Saflığı değişkendir. En sık kullanım yolu

19 En sık görülen yan etkinin burundan çekmeye bağlı burunda iltihaplanma, kanlanma artışı ile iki burun deliği arasındaki ince kemik duvarın beslenme güçlüğüne bağlı erimesidir. Damar yolu ile kullanımı ciddi damar bozuklukları, enfeksiyonları ve pıhtı birikimi, bu pıhtıdan B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-k o k a in Zehirlenme durumlarındaki bulgular ajitasyon, huzursuzluk, yargılama bozukluğu, saldırganlık, dürtüsellik, tehlikeli cinsel davranıştır. Kalp hızında artış, tansiyon yükselmesi gibi belirtiler de izlenebilir.

20 B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-l S D Gerçeklik duygusunun kaybı, algı bozuklukları, kendi bedeninin değiştiği, çevrenin değiştiği gibi yanılsamaların olduğu yaşantılara yol açar ki kişilerde çoğunlukla korku yaratan deneyimlerdir. Pek çoğu ağızdan

21 B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r- U ç u c u la r Çözücüler, yapıştırıcılar, uhular, boya inceltici tinerler ve sıvı yakıtların çakmak gazı- genel adı uçuculardır. Benzin, aseton, daksil, ayakkabı boyası, bali de sık koklanan uçuculardır. Ucuz olmaları elde edilirliklerini artırmaktadır. Gençlerde ve yoksul kişilerde kullanımı sıktır. Kişiler boru, teneke kutu, torba, uçucuya batırılmış bez parçası koklayarak kullanırlar.

22 B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r- U ç u c u la r Yüksek dozlarda korkusuzluk, illüzyonlar, görsel ve işitsel algı kusurlarına yol açarlar. Konuşma güçlüğü, konuşma hızında yavaşlama, dengesiz yürüme Solunumda ani durma ya da kalpte

23 B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-n ik o tin Dünya Sağlık Örgütü dünyada 1 milyardan fazla nikotin içicisi olduğunu, yılda 3 milyondan fazla kişinin sigaraya kullanımına bağlı öldüğünü göstermektedir. Sigara, pipo, puro, enfiye ya da çiğneme şeklinde kullanılır.

24 Ağızdan, burundan ya da damar yolu ile kullanımı olabilir. Damar yolu ile kullanımı kan yolu ile geçen B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-e ro in v e tü re v le ri Bağımlılık potansiyeli oldukça yüksek olan bu madde tek kullanımda dahi bağımlılığa neden olabilmektedir.

25 Yoksunluğu oldukça ağırdır. Ağır kas krampları, kemik ağrıları, yoğun ishal hali, karın ağrısı, göz yaşında ve burun akıntısında artış, kaz derisi görünümü, esneme, ateş, vücutta ısı değişiklikleri, kalp B a ğım lıı l k y a p ıc ım a d d e le r-e ro in v e tü re v le ri Zehirlenmesi durumunda izlenenler duygudurum değişiklikleri, hareketlerde ve reflekslerde ağırlaşma, sersemlik, lafı ağzında gevelercesine konuşma, dikkat ve bellekte bozulma gibi belirtilerdir. Aşırı dozlarında iğne başı göz bebekleri ve solunum depresyonu, koma hali ile ölüm izlenebilir.

26 B a ğım lıı l k ta T e d a v i Tedavi edilebilir bir hastalıktır. Birincil Koruma, İkincil koruma Üçüncül koruma.

27 Bağımlılıktan Korunma B irin c il K o ru y u c u Y a k la şım Yaşamı boyunca hiç madde ile karşılaşmamış kişilerin bu maddeleri kullanmaya başlamasını engellemek amacı ile yapılan çalışmalardır. B ilg ile n d irm e to p la n tıla rı, k o n fe ra n s la r, s e m in e rle r

28 B a ğım lıı l k ta n K o ru n m a İk in c il K o ru y u c u Y a k la şım Madde kullanmaya başlamış ancak bağımlı hale gelmemiş kişilerin bağımlı hale gelmesini önlemek amacı ile yapılan çalışmalardır. K işin in k e n d i d u ru m u n u d e ğe rle n d irm e s in i, k e n d is in e y a rd ım c ı o lu n a b ile c e ğin i k a v ra m a s ın ı s a ğla m a k, s a ğlık k u ru m la rın a b a ş v u ra b ile c e ğin i ö ğre tm e k v s.

29 B a ğım lıı l k ta n K o ru n m a Ü ç ü n c ü l K o ru y u c u Y a k la şım Belirli bir süre madde kullanarak madde bağımlısı haline gelmiş kişilerin tedavisinin sağlanarak geriye dönüşü olmayan sosyal ve tıbbi kayıplardan korumak, ölümü engellemek için yapılan çalışmalardır. A y a k ta n y a d a y a ta ra k te d a v i v e re h a b ilita s y o n.

30 Bağımlılıkta tedavi Bağımlılığın bir h a s ta lık o la ra k k a bul e dilm e s i v e te da v i e dile bilir bir duru m olduğu bilinmelidir. Madde bağımlılığının tedavisi oldukça güç ve zahmetli bir iştir. Bağımlılık tedavisindeki başarı kişiye, çevreye, yönteme ve iyileşme ölçütlerine göre değişkenlik gösterir.

31 D a v ra n ış B a ğım lıı l k la rı

34 Te şe k k ü rle r...