Ġġ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞINDAN DOĞAN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER

Transkript

1 Ġġ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞINDAN DOĞAN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER Okan Güray BÜLBÜL GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ ĠKTĠSADĠ VE ĠDARĠ BĠLĠMLER FAKÜLTESĠ ARAġTIRMA GÖREVLĠSĠ AKġAM GAZETESĠ YAZARI

2 ĠġVERENĠN Ġġ KAZASINI BĠLDĠRĠM YÜKÜMLÜLÜĞÜ ĠĢyerinde iģ kazası yaģayan iģveren kazayı en geç 3 iģgünü içerisinde SGK ya bildirmek zorundadır. ĠĢveren sağlık hizmeti sunucuları veya iģyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren 3 iģgünü içinde SGK ya bildirmek zorundadır. Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iģ kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.

3 Ġġ KAZASI SONUCU ĠġÇĠLERĠN HAKLARI NELER? ĠĢ kazası sonucu yaralanan iģçiler hastanede tedavi gördükleri süre boyunca geçici iģ göremezlik ödeneği alırlar. Yatarak tedavi gören ve bunu istirahat raporu ile belgeleyen iģçiler prime esas kazançlarının günlük tutarının yarısı kadar, ayakta tedavi gören iģçiler ise prime esas kazançlarının günlük tutarının üçte ikisi kadar geçici iģ göremezlik ödeneğine hak kazanır.

4 GEÇĠCĠ Ġġ GÖREMEZLĠK ÖDENEĞĠ Geçici iģ göremezlik ödeneği hastaneden rapor alınan süre boyunca iģçilere ödenir. Yani 5 gün iģ göremezlik raporu alana 5 gün, 10 gün iģ göremezlik raporu alana 10 gün için geçici iģ göremezlik ödeneği verilir. Geçici iģ göremezlik ödeneğinin tutarı, ücreti TL olan iģçinin ayakta tedavi görmesi halinde günlük 45 TL, yatarak tedavi görmesi halinde ise 35 TL civarında olur.

5 SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK GELĠRĠ ĠĢ kazasından sağ kurtulan ancak hastanede tedavi gördükten sonra yürüttüğü meslekte kazanma gücünü en az yüzde 10 oranında kaybeden iģçilere, bu durumun hastaneden alınacak raporla tespit edilmesi durumunda sürekli iģ göremezlik geliri bağlanır. Yani uzuv kaybı, solunum yetmezliği, akciğer bozuklukları gibi kalıcı bir hasar gören iģçiler bir daha mesleklerinde çalıģmak için gerekli fiziki koģulları en az yüzde 10 oranında kaybetmiģlerse, sürekli iģ göremezlik geliri alırlar.

6 SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK GELĠRĠ Sürekli iģ göremezlik gelirinin miktarı, iģçilerin hastaneden aldıkları rapora göre belirlenir. Meslekte kazanma gücünü tamamen kaybetmiģ iģçilere, prime esas kazançlarının yani brüt ücretlerinin yüzde 70 i sürekli iģ göremezlik geliri olarak bağlanır.

7 SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK GELĠRĠ Meslekte kazanma gücünün tamamını değil de, belirli bir oranını kaybetmiģ iģçilere ise tamamını kaybetmiģ iģçiye bağlanacak yüzde üzerinden gerekli hesap yapılarak gelir bağlanır. Meslekte kazanma gücünü kaybeden iģçilerin, baģka birisinin sürekli bakımına muhtaç olması halinde brüt ücretlerinin tamamı kendilerine sürekli iģ göremezlik geliri olarak bağlanır.

8 SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK GELĠRĠ Kendisine sürekli iģ göremezlik geliri bağlanan ve meslekte kazanma gücünü en az yüzde 50 oranında kaybettiği tespit edilen iģçilerin ölümü halinde, geride kalanlara ölümün hangi sebeple olduğuna bakılmaksızın ölüm geliri bağlanır. Fakat kendisine sürekli iģ göremezlik geliri bağlanan ve meslekte kazanma gücünü yüzde 50 nin altında kaybettiği tespit edilen iģçilerin ölümü halinde, ölüm nedenine bakılarak geride kalanlara hangi aylığın bağlanacağına karar verilir.

9 SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK GELĠRĠ Sürekli iģ göremezlik geliri alan iģçinin ölüm nedeni iģ kazası veya meslek hastalığı ile ilgiliyse geride kalanlara ölüm geliri, ölüm nedeni iģ kazası veya meslek hastalığı ile ilgili değilse geride kalanlara iģçinin almakta olduğu sürekli iģ göremezlik geliri bağlanır.

10 SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK GELĠRĠ ĠĢ kazasından sağ kurtulan fakat kaza sonucunda meslekte kazanma gücünü en az %60 ve üzerinde kaybeden iģçilerden; en az 10 yıldır sigortalı olup toplam gün prim ödemiģ olanlara malullük aylığı bağlanması söz konusu. Meslekte kazanma gücünü en az %60 kaybeden bununla birlikte baģka birisinin sürekli bakımına muhtaç olduğu tespit edilen iģçilere malullük aylığı bağlanması için yalnızca gün prim ödenmesi yeterlidir. Bu durumdaki kiģilere aylık bağlanması için en az 10 yıldır sigortalı olma Ģartı aranmamaktadır.

11 SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK GELĠRĠ Malullük aylığı hesaplanırken, iģçinin sigortalılık süresi dikkate alınır günden az prim ödemiģ iģçilere verilecek malullük aylığı gün çalıģan bir kiģinin alacağı emekli aylığının malullük oranında azaltılması ile bulunur günden daha fazla prim ödemiģ iģçilere ise ödedikleri prim sayısı üzerinden aylık hesaplanır ve bu aylık malullük oranında azaltılarak bağlanır. Malul kalan iģçinin baģka birisinin sürekli bakımına muhtaç olması halinde prim ödeme gün sayısı üzerinden hesaplanan malullük aylığı bağlama oranına yüzde 10 ilave edilir.

12 SÜREKLĠ Ġġ GÖREMEZLĠK GELĠRĠ ĠĢ kazası sonrası meslekte kazanma gücünü en az yüzde 60 ve üzerinde kaybeden iģçilerin sürekli iģ göremezlik geliri ve malullük aylığını birlikte alması mümkün. Bu iki koģulun birlikte gerçekleģmesi halinde iģçilere yüksek olan maaģın tamamı, düģük olanın yarısı birlikte bağlanacaktır. Sürekli iģ göremezlik gelirinin ve malullük aylığının eģit olması halinde ise sürekli iģ göremezlik gelirinin tamamı, malullük aylığının ise yarısı bağlanır.

13 KIDEM TAZMĠNATI ĠĢ kazası sonrası hayatlarını kaybeden iģçilerin yakınları, iģçinin kıdem tazminatını iģverenden isteme hakkına sahipler. Veraset ilamındaki hisse uyarınca iģveren iģçinin geride kalan yakınlarına kıdem tazminatını ödemek zorundadır.

14 KIDEM TAZMĠNATI Kıdem tazminatı çalıģılan her bir yıl için bir aylık brüt ücret tutarındadır. Yani geride kalan yakınlar, iģçinin bu iģverene bağlı olarak çalıģtığı her yıl için bir aylık brüt ücreti tutarındaki kıdem tazminatını iģverenden talep edebilirler. ĠĢverenin bu talebe olumsuz cevap vermesi veya ödemeyi geciktirmesi halinde 10 yıl içinde dava açılabilir. Kıdem tazminatı alacağında zaman aģımı süresi 10 yıldır.

15 CENAZE ÖDENEĞĠ ĠĢ kazası sonucu hayatını kaybeden iģçilerin aileleri, SGK dan 449 TL cenaze ödeneği alabilirler. ĠĢ kazası sonrası ölümlerde cenaze ödeneği alabilmek için herhangi bir sigortalılık süresi gerekmiyor. Yani iģyerinde 1 yıldır çalıģanın da, 1 gündür çalıģanın da aileleri cenaze ödeneği alabilir. Cenaze ödeneği bir seferlik yapılan bir ödemedir, bir maaģ veya gelir değildir.

16 ÖLÜM GELĠRĠ Ölüm geliri, iģçinin çalıģma süresine, kıdemine veya primine bakmadan geride kalanlara bağlanan bir gelirdir. Bu gelirin herhangi bir Ģarta tabi olmaması iģ kazası sonrası yakınlarını kaybeden tüm kiģilere bağlanmasını mümkün kılar.

17 ÖLÜM GELĠRĠ ĠĢçilerin geride kalan hak sahiplerine bağlanacak ölüm geliri, iģçinin son üç ayki ücretinin ortalamasının yüzde 70 i kadardır. ĠĢçinin ortalama ücreti TL ise yakınlarına bağlanacak ölüm gelirinin TL civarında olacağını söyleyebiliriz. Bu rakam, geride kalan hak sahiplerinin tamamına verilecek rakamdır. Ölüm gelirinin geride kalanlar arasında paylaģımı geride kalan yakınların durumuna göre değiģir.

18 ÖLÜM GELĠRĠNĠN PAYLAġILMASI Ölüm gelirinin geride kalanlar arasında paylaģtırılmasında öncelik iģçinin eģindedir. Ölüm sonrası dul kalan eģe ölüm gelirinin yarısı bağlanır. Dul kalan eģin, aylık bağlanacak çocuğunun olmaması, çalıģmıyor olması, emekli olmaması ve SGK dan herhangi bir gelir almaması halinde ölüm gelirinin yüzde 75 ini alması mümkündür.

19 ÖLÜM GELĠRĠNĠN PAYLAġILMASI Ölüm gelirini iģçinin çocukları da alabilir. ÇalıĢmayan, emekli olmayan, SGK dan herhangi bir gelir almayan erkek çocuklardan 18 yaģını, lise ve dengi okullarda okuyanlar 20 yaģını, üniversite okuyanlar ise 25 yaģını geçinceye kadar ölüm gelirinin yüzde 25 ini alabilirler. Kız çocuklar ise evlenmedikleri müddetçe ölüm gelirinin yüzde 25 ini almaya devam edebilirler.

20 ÖLÜM GELĠRĠNĠN PAYLAġILMASI ĠĢçilerin çocuklarından malul olanlar ölüm gelirinin yüzde 25 ini sürekli bir Ģekilde alabilirler. ĠĢçi babasının ölümüyle anasız babasız kalan çocukların her birine ölüm gelirinin yarısı bağlanır.

21 ÖLÜM GELĠRĠNĠN PAYLAġILMASI PaylaĢım sonrası ölüm gelirinden arta kalan pay olursa, iģçinin anne ve babasına da ölüm geliri bağlanabilir. Ancak anne ve babanın ölüm gelirinden pay alabilmesi için gelirlerinin asgari ücretten düģük olması ve diğer çocuklarından bağlanan gelir ve aylık hariç olmak üzere SGK dan gelir veya aylık almıyor olması gerekir. Eğer anne veya baba 65 yaģın üzerindeyse ölüm gelirinden pay artmıģ olmasına bakılmaksızın diğer Ģartların varlığı halinde gelir bağlanabilir.

22 ÖLÜM AYLIĞI Ölüm geliri iģ kazasında hayatını kaybeden bütün iģçilere bağlanabilir. Fakat ölüm aylığı için iģçinin; en az 5 yıldır sigortalı olması ve toplam 900 gün prim ödemiģ olması gerekir. Ölüm aylığının miktarı da iģçinin prim ödeme gün sayısına bakılarak hesaplanır.

23 ÖLÜM AYLIĞI günden daha az primi olan iģçinin yakınlarına gün çalıģmıģ ve emekli olmuģ gibi hesaplanacak aylık bağlanır Günden fazla prim ödemesi olan iģçinin yakınlarına ise çalıģılan prim günü üzerinden hesaplanan aylık bağlanır. Ölüm aylığının geride kalanlara bağlanmasında da aynı ölüm gelirindeki gibi bir paylaģım esası gözetilecektir.

24 ÖLÜM AYLIĞI ve GELĠRĠNĠN BĠRLĠKTE ALINMASI Ölüm geliri iģ kazasında hayatını kaybeden bütün iģçilerin yakınlarına bağlanır. Ancak en az 5 yıldır sigortalı olan ve 900 gün primi olan iģçilere ölüm aylığı da bağlanabilir. Bu durumda olan ve hem ölüm aylığı, hem ölüm geliri alabilecek yakınlara ise yüksek olan aylığın tamamı, düģük olan aylığın ise yarısı birlikte bağlanabilir.

25 ÇEYĠZ YARDIMI Ölüm geliri veya aylığı almaktayken evlenen kız çocuklarına ölüm gelirinin veya aylığının 2 yıllık tutarı peģin olarak SGK tarafından çeyiz yardımı olarak ödenir. Evlenen kız çocuklarının aylık ve gelirleri ise kesilir.

26 TAZMĠNAT DAVASI ĠĢ kazasından sağ çıkabilenler ve hayatını kaybeden yakınlarının iģverene maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı vardır. Öncelikle iģ kazasından sağ çıkabilenler iģverene, SGK nın karģılamadığı tedavi giderleri ve masrafları için maddi tazminat davası açabilir.

27 TAZMĠNAT DAVASI Bunun yanında tedavi gördüğü süre boyunca kaza olmasaydı çalıģmaya devam edeceği için bu süre için ücret alacakları çerçevesinde maddi tazminat davası da açması mümkündür. Ayrıca bir iģçi, meslekte kazanma gücünü kaybetmesine neden olmayacak bir rahatsızlık yaģıyorsa ve bu rahatsızlık yeniden iģ bulmasına da engelse iģverene bunun için de maddi tazminat davası açabilir.

28 TAZMĠNAT DAVASI Örneğin yüzü yangından zarar görmüģ ve yanmıģ bir iģçi, meslekte kazanma gücünü en az yüzde 10 oranında kaybetmemiģ olabilir. Bu nedenle SGK dan sürekli iģ göremezlik geliri alması da söz konusu değildir. Fakat bu kiģi daha sonra bu rahatsızlığı nedeniyle iģ bulmakta zorlanabilir. Bu durumdaki iģçinin iģverene maddi tazminat davası açma hakkı vardır.

29 TAZMĠNAT DAVASI Maddi tazminatlar yanında bir de, kiģi kendisi doğrudan iģverene manevi tazminat davası açabilir. Manevi tazminatın konusu kaza sonrası psikolojik travmalar olabileceği gibi yaģanan sosyal ve davranıģsal bozukluklar da olabilir. Manevi tazminat konusunda iģ kazasından sağ çıkan iģçilerin hukuki destek almaları çok önemlidir.

30 TAZMĠNAT DAVASI ĠĢ kazası sonucu hayatını kaybeden iģçilerin yakınları, iģveren aleyhine destekten yoksun kalma dolayısıyla maddi tazminat davası açabilirler. Ailelerinin geçimlerini sağlayan iģçilerin ölümü, geride kalanları büyük bir destekten mahrum bırakır. Destekten yoksun kalma davalarında hâkim doğrudan geride kalanların durumuna göre karar verir.

31 TAZMĠNAT DAVASI Ortalama yaģam süresi ve kiģinin yaģı ile kaza olmasaydı çalıģacağı süre için ücret geliri ile emekli olduğunda alacağı emekli maaģı hesaplanır ve peģin olarak iģverene yansıtılacak tazminat tutarı belirlenir. Bu tutara hakimin taktirindeki indirim ve artırımlar uygulanır. Son olarak hakimin belirlediği destek oranı uygulanarak iģverenden istenebilecek tazminat belirlenir.

32 TAZMĠNAT DAVASI Önemli olan bu davaların en geç 10 yıl içerisinde açılmasıdır. 10 Yıllık süre aģılırsa maddi ve manevi tazminat davalarının açılması zaman aģımına uğrar.

33 TAZMĠNAT DAVASI Maden kazası sonrası hayatını kaybeden iģçilerin yakınları da iģverene manevi tazminat davası açabilir. Ancak geride kalanların açacakları manevi tazminat davasında öne sürecekleri nedenler doğrudan kendileri ile ilgili olmak zorundadır.

34 TAZMĠNAT DAVASI ĠĢ kazasından sağ çıkan iģçiler kendileri için manevi tazminat davası açabilirler, fakat geride kalanlar sadece yakınlarının hayatını kaybetmesi sonucu kendi uğradıkları manevi zararların tazmini için dava açma hakkına sahiptirler.

35 TAZMĠNAT DAVASI ĠĢ kazasından sağ çıkanların veya hayatını kaybedenlerin yakınlarının açacakları maddi ve manevi tazminat davaları sonucunda kendilerine ödenecek tutarlar SGK dan aldıkları gelir ve aylıklar düģüldükten sonra belirlenir.

36 TAZMĠNAT DAVASI Yani hak kazanacakları tazminattan aldıkları gelir ve aylıklar düģülür. Ancak Ģunu belirtmek gerekir ki, tazminat davaları uzun süren davalardır ve neticesinde hak kazanılan tazminatın alınabilmesi için bir de haciz iģleminin sonucunu beklemek gerekebilir.

37 ĠġVEREN PEġĠN DEĞERĠ SGK YA ÖDER ĠĢ kazası soruģturması sonucunda iģverenin kusurlu bulunması halinde SGK kaza sonucu iģçilere bağladığı gelir ve aylıklar için iģverene rücu eder. Yani bu kiģilere bağlanacak aylık ve gelirler için iģverenin kapısını çalar.

38 ĠġVEREN PEġĠN DEĞERĠ SGK YA ÖDER ĠĢverenden bu kiģilere sağlanacak hakların bedelini peģin olarak tahsil eder. Dolayısıyla iģveren kusuru oranında SGK nın bağladığı aylık ve gelirleri de karģılamakla yükümlüdür.

39 TEġEKKÜRLER