Lisansüstü Eği+min Niteliği Doktora Eği+minde Danışmanlık

Transkript

1 Lisansüstü Eği+min Niteliği Doktora Eği+minde Danışmanlık Prof. Dr. Hakan S. Orer Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi ORPHEUS Yöne+m Kurulu Üyesi Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Ens+tüsü

2 Eği+m düzeyi Çek Bilimler Akademisi Lisans: Heyecanlandır İngilizce Jenerik beceriler I Kendini tanı Y. Lisans: Havaya sok AraşYrma ortamına sok İngilizce Jenerik beceriler II Mesleğini tanı Doktora: AraşYrma yapyr AraşYrma yapyrt İngilizce (ileri) Jenerik beceriler III Bilime katkı yap

3 Eği+m (doktora eği+mi de), öğrenim çıkylarına odaklı olmalıdır! 1. Tez araş$rma 2. Mezun kariyer Mezun olmak için araşyrma yapılmaz!

4 Doktora nedir? Doktoranın özü, araşyrma yoluyla eği+mdir (araşyrma için eği+m değil!)- Training by research for research Eurodoc 2005 Doktora eği+mi bağımsız araş+rıcı ye+ş+rmeyi hedeflemektedir

5 Doktoranın özü, araşyrma yoluyla eği+mdir! ORPHEUS Organisa+on of PhD Educa+on in Biomedicine and Health Sciences in the European System AMSE The Associa+on of Medical Schools in Europe WFME World Federa+on for Medical Educa+on

6 Doktora eği+mi standartları Doktora araşyrma yapılan yerde yapılır Doktora tezi tercihan en az 3 bilimsel makale çapında veri üretmelidir. Mutlaka yayınlanmalıdır Doktora eği+minin amacı bağımsız araşyrma yapabilen bilgi toplumuna uyumlu kalifiye araşyrıcı gücünü ye+ş+rmek+r Eği+m tam zamanlı olmalıdır Klinik alanlarda yapılan tezler temel alanlardaki tezlerle aynı standartlarda olmalıdır. Eği+min amacı ders aldırmak değil, araşyrma yapyrmakyr.

7 Doktora öğrencisi Eği+m AraşYrma

8 Bu değil!

9 Bu hiç değil..

10 Standart bir doktoralı mezunda bulunması gereken özellikler Orijinal bir araşyrma ile, keşfederek, yorumlayarak ya da ilişkilendirerek yayınlanabilir nitelikte yeni bilgi elde edebilmek, Kendi başına yeni fikirler üretebilmek, hipotezler kurmak ve bunları test edecek yöntemler tasarlayıp, geliş+rerek uygulayabilmek, YapYğı araşyrmanın sonuçlarını bilimsel plalormlarda sunabilmek ve savunabiliyor olmak, Kendi alanında sistema+k ve geniş bir bilgiye sahip olmak, alanına ilişkin genel ve özel beceriler kazanmış olmak, Kendi alanındaki güncel konuları, sorunları ve yapılan/yapılmakta olan araşyrmaları eleş+rel ve inova+f biçimde değerlendirebiliyor olmak. Meslektaşlarıyla ilişki kurmak ve geliş+rebilmek için inisiya+f alabilmek,

11 Eği+m, kıvılcım çakyrmakyr, bir kabı doldurmak değil! hrp:// Sokrates (MÖ )

12 Eği+m hedefi: Ne ye+ş+rdiğimizi bilmiyorsak, bütün ye+ş+rdiklerimiz ye+ş+rmek istediklerimizdir.. Standart bir doktoralı özellikleri var mı?

13 Doktora Eği+mi: Danışmanın yeri Danışman, öğrenciyi alıp onu süreç içinde dönüştürerek kendi gibi bir bilim insanı yapacak olan yol gösterici, kılavuzdur. Tez izleme komitesi Ders dönemi danışmanı Tez danışmanı Ders dönemi Yeterlilik sınavı Tez önerisi Tez önerisi sınavı Tez çalışması Tez savunması

14 Her zaman en iyi araş$rıcılar, en iyi danışmanlar olmayabilir Ama iyi araş$rıcılar, iyi danışman haline gelebilirler Danışmanlık becerileri gelişhrilebilen, öğrenilebilen nitelikler arasındadır.

15 Danışman [ÇOĞUNLUKLA] İngiliz üniversitelerinde: supervisor [ÇOĞUNLUKLA] Amerikan üniversitelerinde: advisor

16 Supervisor/Advisor Supervisor: bir işin yapılmasına nezaret eden, bir anlamda kontrol eden (ustabaşı, amir, çavuş, vb.) kişi Advisor : bir konu hakkında danışılan kişi Supervisor öğrenciden daha üst Advisor ise eşit hara daha alt bir konum

17 Danışmanın evrimi Başlangıçta, danışman buyurgan ve hakimà öğrenci edilgen ve bağımlı Mezuniyet aşamasında öğrenci bağımsız, tez konusuna hakim, danışmanıyla eşit Bu dönüşüm süreci iyi yöne+lmelidir; çünkü, bu sırada her türlü çayşmayla karşılaşılabilir

18 Klasik danışmanlık Danışman- öğrenci ilişkisi: usta- çırak ilişkisindeki gibi Danışman üstün konumda Hieronymus Jobs Sınavda (1840), Johann Peter Hasenclever, Neue Pinakothek, Münih

19 Öğrenci daha sonra o masada oturabilmek için sınava giriyor Johann Peter Hasenclever

20 Güncel danışmanlık Doktora danışmanlığı: hangi beceriler gereklidir? E J Wood School of Biochemistry & Microbiology University of Leeds Leeds, LS2 9JT, UK e.j.wood@leeds.ac.uk

21 ORPHEUS Asgari danışmanlık standartları neler olmalı? Temel standartlar Her doktora öğrencisinin bir esas danışmanı olmalı, gerek+ğinde doktora eği+minin tüm yönlerini kapsayacak şekilde - en az bir- ikinci danışman atanmalıdır Danışman başına düşen öğrenci sayısı, danışmanın iş yüküyle oranylı olmalıdır Danışmanlar kendi alanlarında yetkin ve ak+f (iş yapan) kişiler arasından seçilmelidir Danışmanlar öğrencileriyle düzenli görüşmeler yapmalıdır Tüm danışman ve danışman- adayları için, Kurum içi alınması zorunlu bir eği+cilerin eği+mi programı olmalıdır Danışman- öğrenci ilişkisi doktora programının başarısı için anahtar öneme sahip+r. Karşılıklı saygı ve kaylımın yanında planlı olma ve sorumlulukları paylaşma da elzemdir

22 Daha kaliteli bir danışmanlık müessesesi Danışman sorumlulukları kısa ve net biçimde belir+lmiş olmalıdır Danışmanlar, öğrencilerini içine katabilecekleri ulusal ve uluslararası bilim çevrelerine entegre olmalıdır Danışmanlar öğrencilerinin mesleki (kariyer) gelişimlerini desteklemelidir Esas danışmanın resmi bir danışmanlık eği+mi alması sağlanmalıdır Danışman, öğrenci ve ens+tü yöne+mi arasında danışmanlık sözleşmesi imzalamaları tavsiye edilmektedir Danışmanların, ulusal ve uluslararası seviyede, diğer kurumlardaki doktora öğrencilerine ikinci- danışman olmaları teşvik edilmelidir

23 Danışmanların niteliği Danışmanların bizzat doktora derecesine sahip olması ve ak+f olarak hakemli dergilerde yayın yapması kuvvetle tercih edilir. Ø Türkiye de bu bir zorunluluktur. Ancak, doktora eği+minde is+snai durumların olabileceği kabul edilmelidir. Önemli olan, tez projesinin bilimsel içeriğidir.

24 Görüşmeler Esas danışmanın resmi bir danışmanlık eği+mi alması sağlanmalıdır Danışman, öğrencisiyle her ay birçok kere bir araya gelmelidir. ToplanY sıklığı öğrencinin ih+yaçlarına olduğu kadar programın niteliğine de bağlıdır. Danışman- öğrenci toplanysında: Tez projesinin gelişimi, Genel bilimsel tavsiyeler, Proje yöne+mi, Devam projeleri, fikirler, Tez yazımı, Yayına hazırlık gibi konular mutlaka ele alınmalıdır

25 Danışman- öğrenci ilişkisi kendi haline bırakılmayacak kadar önemlidir Danışman da kendini geliş+rmeli Emek gerek+ren, doğru kurgulandığı takdirde ortak fayda sağlayacak bir ilişki Her öğrenci- danışman ilişkisi özel ve farklıdır Danışmanlık doğal olarak edinilen bir ye+ olmaktan çok, eği+m ve tecrübe ile şekillenen bir süreç+r.

26 İyi danışmanlık becerileri öğrenilebilir ve geliş+rilebilir Danışmanın, öğrencisine ne ölçüde müdahale etmesi gerek+ği ince bir ayar gerek+rir Danışman tarazndan yapılan eleş+riler tez çalışmasının standardını yükseltmeye yönelik olmalı, öğrencide yetersizlik duygusu uyandırmamalıdır Bazen kay bir eleş+ri öğrencinin ilerlemesini durdurabilir. Hedef: Tez bi{ğinde ortaya çıkan eser in gerçek sahibi öğrenci olmalıdır

27 Öğrenci danışmanından ne ister? 1 Birlikte geçirdikleri sürede almış olduğu mesafenin ve performansının gerçekçi olarak değerlendirilmesi 2 Danışmanın kendi bilimsel etkinliklerine her bakımdan dahil edilmesi ve birlikte çalışması 3 Bilimsel ve e+k bakımdan örnek olması ve eğitmesi

28 E+k tutum Yüksek veri kalitesi Örnek öğre+m üyesi davranışı Bilim e+ği eği+mi ve uygulamaları E+k konulara ++zlik göstermeyen biri iyi bir danışman olabilir mi?

29 SCIENTISTS ARE NOT SO MUCH BORN AS MADE BY THOSE WHO TEACH THEM Sir Hans Krebs 1953, Fizyoloji ve Tıp Nobel Ödülü

30 20. YY Başı: Lewandowski & Langley adrenal bez ile sempa+k etkinlik arasındaki benzerlikler Sempa+k sinir s+mülasyonu ile adrenal ekstrakt enjeksiyonu aynı etkilere yol açıyor Sinapck transmisyon kavramı 1905: T. R. Elliot. Sempa+k sinir s+mulasyonu ile sinir ucundan küçük miktarda epinefrin benzeri madde salıveriliyor 1905: J. N. Langley. Dokuda yanıt oluşturan alıcı (reseptör) ler var 1907: Dixon. Vagal s+mülasyon ile muskarin benzeri maddeler salıveriliyor 1914: H. Dale Ase+l kolin ve esterleri, muskarinik- niko+k yanıt farklılıkları Parasempato- mime+k 1921: W. B. Cannon. Sympathin sempa+k sinir ucundan salıveriliyor 1921: O. Loewi. Kimyasal aşırım ilk defa doğrudan gösteriliyor.. kurbağa vagusundan Ase+l kolin salıverildiğinin gösterilmesi The occurrence of acetylcholine marers in the blood of the cardiac veins of warmbloods with irrita+on from Nervi vagi. 1933: Feldberg ve Krayer: Memeli vagus undan salıverilen madde de ase+l kolindir

31 Sir Henry Dale Reseptör teorisi King s College Cambridge Langley Mentor Trinity College Cambridge Frankfurt Ehrlich Mentor? UCL Starling Mentor Loewi Peer Wellcome Research Lab Henry Dale Parasempa+k sistem ve ase+lkolin Barger Peer Noradrenalin

32 Yetkin bir danışman: 1. Alanında neler olup bi{ğine ve tekniklere dair sürekli güncellenen bilgiye sahip+r, 2. E+k tutumun farkındadır, bunu yaşamına geçirmiş+r, 3. Konusunu akademik toplanylarda taryşabilecek ve uluslararası alana taşıyabilecek yetkinliktedir, 4. İlgili olduğu akademik toplulukla ile+şim içindedir, 5. Yönetmeliklerden haberdardır, tez finansman kaynaklarını bilmektedir, 6. Örnek alınacak (rol model) özelliklere sahip+r, kendi içinde tutarlı ve adildir, 7. Gerek+ğinde farklı roller üstlenebilmekte (sosyal destek vb), empa+ yapabilmektedir, 8. Düzenli geri bildirim vermektedir, 9. Cesaretlendirme, rehberlik etme, kolaylaşyrma konularında başarılıdır, 10. Esnek fakat ilkeli davranmaktadır, 11. İh+yaçlar, beklen+ler ve sınırlamaları öğrenciyle açıkça paylaşmaktadır, 12. Geliş+rilme gereksinimi olan danışmanlık becerileri ile yüzleşmekten kaçınmamaktadır.

33 Danışmanın dünyası ne kadar genişse, öğrencisine o kadar geniş bir bakış açısı kazandırır Kendi içine kapalı ortamlarda danışmanlık ne kadar iyi olabilir?

34 Öğrenci, Kendisine Ar+ Değer Katacak Faaliyetlere Yönlendirilmelidir Akademik kariyere devam edecek öğrenciler için öğre+m deneyimi kazandıracak zrsatlar Lisans dersleri ve laboratuvar pra+kleri Sunum teknikleri ve makale yazma ile ilgili kurslar, seminerler Kongre düzenleme

35 İyi danışmanlık alma hakkı Her zaman iyi araşyrıcılar, iyi danışman olmayabilirler. Ama, danışmanlık becerileri geliş+rilebilir! Kurum içi bir danışmanlık kültürü yerleş+rilmelidir

36 Danışmanlık sözleşmesi Hem öğrenci hem de danışman daha işin başında neye angaje olduklarını bilmelidir Karşılıklı olarak hak ve sorumluluklar belirlenmelidir Kurum içi danışmanlık kültürü nün gelişmesine katkı yapabilir

37 Geribildirim Kurumlar, danışmanlık sürecini kendi haline bırakmamalıdır. Mevcut öğrenciler ve mezunlar Danışmanlar, jüri üyeleri AraşYrma yürütücüleri Dış paydaşlar sponsorlar, işverenler, işbirliği yapan kuruluşlar, dışarıdan davet edilen jüri üyeleri, sistema+k olarak geribildirimde bulunmalı

38 Öğrenci- danışman anlaşmazlıklarının yöne+mi

39 Güncel danışmanlık The only way to find out how to do a PhD is to do one. Therefore all advice is useless Richard Burerworth Öğrencinin öğrenim hedeflerine ulaşmasında kolaylaşyrıcı bir eş (partner) Aynı zamanda öğretmen, eğitmen, eleş+rmen, yönlendirici ve hara koç Danışman- öğrenci ilişkisi adeta evlilik gibi: kalıcı Açıklık ve dürüstlük gerekli Aile kavgası sık!

40 Sorun çözümü Doktora eği+mi sırasında görülen başlıca çayşma alanları Danışman- öğrenci geçimsizliği Kişilik uyuşmazlığı Mobbing E+k sorunlar Bilimsel sorunlar Düşük verimlilik

41 ÇaYşma, ih+yaç farklarından çıkar Ça+şma fikir ayrılığından öte bir şeydir Bir tehdit algısı vardır. Ça+şma, gözardı edildiğinde daha da şiddetlenir. ÇaYşma bir şekilde rahay bozar, tehdit eder ve çözümlenmemesi durumunda, kendiliğinden ortadan kalkmaz. Yüzleşmek gerekir Ça+şmaya verilen yanıt onu nasıl algıladığımızla ilgilidir Subjek+f algı önemlidir. Algılarımız yaşam tecrübemize, kültüre, değerlere ve inançlara göre farklıdır Ça+şma duygusal patlamalara sebep olur. Duygularını iyi kontrol edemeyenler çayşmaları sonlandırmakta güçlükle karşılaşırlar Ça+şma ilerlemenin ve gelişmenin krsatlarını da yara+r. ÇaYşmaları sonlandırabilmek güven tesis edebilmenin ön koşuludur. İlişkilerin çayşmaları aşarak devam etmesi onları daha güçlü kılar.

42 Öğrencinin Danışmandan Beklencleri Öğrenciler, her ih+yaç duyduklarında danışmanlarının yanlarında olmalarını beklerler. danışmanlarından çalışmalarını dikkatle okumalarını beklerler. danışmanlarının arkadaşça, açık ve destekleyici olmalarını beklerler. danışmanlarının geliş+rici ve yapıcı olmalarını beklerler. danışmanlarından geribildirim ve değerlendirmeler beklerler. danışmanlarının alanlarında bilgi sahibi ve ak+f olmalarını beklerler.

43 Danışman Hedefe ulaşılana kadar öğrenciye rehberlik etmeli, fikir ve görüş vermelidir, Öğrencinin geliş+rilmesi gerekli yönlerini bulup, geribildirim vermelidir, Taslakları makul sürelerde okumalı, yorumlanmış olarak geri vermelidir, Öğrencinin başarısı ile yeterince ilgili olmalıdır, İh+yaç duyulduğunda kolay ulaşılabilir olmalıdır, Arkadaşça, açık ve destekleyici olmalıdır, AraşYrmanın gidişini yakından izlemelidir, Öğrencinin akademik (bilimsel) camiaya kaylmasına destek ve yardımcı olmalıdır, Öğrencinin meslek yaşamına destek olmalı, kariyer hedeflerinde yol gösterici olmalıdır, Öğrencinin araşyrmasında yeterli rehberlik yapabilmeli, tez konusunda gerekli bilgi birikimine sahip olmalıdır, Kendi danışmanlık becerilerini geliş+rmeye çalışmalıdır. Güvenli çalışma koşulları (laboratuvarda, sahada...) sağlamalıdır, E+k bakımdan örnek (rol model) olmalı, öğrencisine ve yapyklarına e+k güvence sağlamalıdır,

44 Danışmanların beklen+leri Danışmanlar öğrencilerden, çalışmalarını yazılı olarak sunmalarını, düzenli aralıklarla görüşmeler yapmalarını, gelişme raporlarını dürüstçe yazmalarını, yapykları araşyrmalardan heyecan duymalarını beklerler.

45 Öğrencinin Yükümlülükleri Yönetmeliklere ve kurum kültürüne uygun davranılmalıdır, Kullanımına verilen araç ve gereçlere özen gösterilmelidir, Çalışma kurallarına (laboratuvarlar ve diğer ortamlarda) uyulmalıdır, Açık ve dürüst olunmalıdır, Bilim camiasına katkı yapacak şekilde profesyonel ve e+k davranış gösterilmelidir, Plan ve takvime uyulmalıdır, Randevulara hazırlanarak gelinmelidir, Tez yazımına düzenli zaman ayrılmalıdır.

46 Kendini tanı Başkalarıyla empa+ yapabilme Kendinden beklenenleri doğru algılama Stres azaltma Öƒe kontrolü Temel yaşamsal beceriler Temel ile+şim becerileri İlişki kurma biçimi Kişilik özellikleri Kendini ne kadar iyi tanıyorsan, dünyanın geri kalanıyla ilişkilerin de o kadar iyi olur. Toni Collere

47 İyi giden bir doktora süreci çayşmaları önlemenin en iyi yoludur Marialuisa Aliora Beginnings Top 10 Tips to Succeed in Your PhD, , Soapbox blogs.nature.com 1. İyi danışman seçmek çok önemli 2. Deneysel çalışmalarda başarısız dönemlere (deneylere, serilere) hazırlıklı ol 3. Kendini tezine ver 4. Güvenilir ol. Sözleri tut, tutamayacağın sözleri verme. Sorunları birik+rmeden danışmanınla paylaş

48 İyi giden bir doktora süreci çayşmaları önlemenin en iyi yoludur 5. Mükemmeliyetçi olma ama profesyonel ol. Verilerinin en kaliteli şekilde elde edildiğinden emin ol. Elde e{ğin verilere herkesin (başta danışmanının) güvenmesini sağla 6. Her zrsara yapyklarını yazıya dök 7. İşine yaramayacak, seni geliş+rmeyecek dersleri alma

49 İyi giden bir doktora süreci çayşmaları önlemenin en iyi yoludur 8. Zor zamanların olacağına hazırlıklı ol. Çözülemeyecek zorluktaki sorunlar (çayşmalar) için yardım iste (ara) Zorluklar karşısında yapıcı olmak önemli. Her sorun iyi niyetli çabayla çözülebilir 9. KaYldığın her bilimsel etkinlikte kendi network ünü genişletmeye çalış. İlişki kur ve onları geliş+r. Soru sor 10. Danışmanın ya da bölüm içindeki diğer kişilerle kurduğun yakın kişisel ilişkilere dikkat et.

50 Danışmanlar hangi stratejileri kullanmalı ÇaYşma (sorun) yaşandığında hazırlıklı olmak önemli. Olası sorunlara karşı her danışmanın hazır (cepte) stratejilerinin olması gerek. Kişiselleş+rmeden, ilkeler etraznda bir müzakere yürütebilmek gerek.

51 Olası sorunlar (çayşma konuları) Tükenme sendromu, Stres, İçine atma, E+k tavır, Sınırları bilmeme, Önyargı ve yan tutma, Oyalama, erteleme, Kıskançlık, Emir- komuta zincirinin kırılması Bu konu başlıklarına ait sorunlar ortaya çıkyğında şaşırmadan, ve soğuk kanlılığı yi+rmeden hazır stratejiler işleme konulmalı...

52 Strateji Hoca- tüketen öğrenci Danışman öğrencisi için bir cankurtaran olmamalıdır! Kıskanç öğrenci Mesafe konulmalı, öğrenme hedeflerine odaklanmalı, uygun bir çıkış stratejisi ile devam etmeli Dolanan öğrenci Odaklanma sorunu olan öğrenci. Odaklanmayı sağlamak önemli Manipülacf öğrenci Sınırları hayrlatmak gerek... İlgisiz öğrenci Kendini adamasını sağlamak gerek

53 Danışman- öğrenci arasına girilir mi? Özel bir ilişki Arada kalmak mümkün Anlaşmazlıkların çözümünde kurumsal bir yol haritası ve mekanizmalar olmalı

54 Kurumsal sorun çözme mekanizmaları Danışmanlık eği+mi Pozi+f araşyrma iklimi E+k sözleşme Danışmanlık sözleşmesi Sorun çözme basamakları Akademik kurul Yasal süreçler İ+raz mercii belirlenmiş olmalı Gerek+ğinde öğrencinin avukatlığını yapacak bir öğre+m üyesi atanmalı Ombudsman müessesesi çalışyrılmalı Anabilim dalı başkanı Ens+tü müdürü Rektörlük