COĞRAFĠ VE MEKANSAL YAPI

Transkript

1 COĞRAFĠ VE MEKANSAL YAPI Serhat ABDİOĞLU Cenk KILIÇASLAN Begüm DEMİR Ocak 2011

2 GiriĢ Coğrafi yapı, bir bölgenin yerleģim planını etkileyen en önemli hususların baģında gelmektedir. Bir bölge yerleģime açılmadan önce ilk olarak coğrafik ve topografik özelliklerine bakılmaktadır. GeliĢim coğrafik yapıyla doğru orantılı olmaktadır. Bir alan yerleģime ve planlamaya ne kadar uygunsa geliģime de o kadar açıktır.

3 GiriĢ YerleĢmenin gündelik ihtiyaçlarının karģılanmasında en önemli role sahip olan yerel yönetimlerin hizmet ve sunum süreçlerinde de coğrafi yapı ve doğal eģikler büyük önem taģımaktadır. Konut, ulaģım, altyapı, temizlik gibi alt ve üst yapıların sağlanmasında yerel yönetimlerin dikkate alması gereken en önemli unsur coğrafi yapıdır. Tarihsel olarak her bir yönetim coğrafi koģulları dikkate alan bazı çözümleri geliģtirmiģlerdir. Ancak coğrafi yapıdan kaynaklanan olanakların yeterince kullanıldığı söylenemez.

4 AraĢtırma Konusu Ve Kapsamı Bu araģtırmanın amacı Çankaya Belediyesi nin hizmet alanı içerisinde bulunan bölgenin coğrafi ve mekansal yapısını incelemektir. Bu kapsamda bölge içerisinde bulunan akarsular, topografik yapı, kentsel planlama, kentsel geliģme, gecekondular ve kent merkezi gibi konularda araģtırma yapılacaktır. Ayrıca Coğrafi yapının kentsel planlama için olumlu ve olumsuz yönleri tespit edilmeye çalıģılacaktır.

5 AraĢtırma Soruları Çankaya Belediyesinin hizmet verdiği alanın coğrafi yapısı nasıldır? Çankaya Belediyesinin sınırları içerisinde bulunan bölgenin coğrafi yapıyla ilgili temel sorunları nelerdir? Çankaya Belediyesinin sınırları içerisinde bulunan bölgenin coğrafi yapıyla ilgili olanakları nelerdir? Çankaya belediyesi sınırları içerisinde bulunan bölgenin jeolojik yapısı nasıldır?

6 AraĢtırma Soruları Çankaya belediyesi sınırları içerisinde bulunan bölgenin genel olarak yerleģim yapısı nasıldır? Çankaya belediyesi sınırları içerisinde bulunan bölgenin topografik yapısının mimariye ve yerleģime etkileri nelerdir? Çankaya Belediyesi sınırları içinde bulunan gecekondu alanları nerelerdir ve bölge içerisindeki sahip olduğu yüzdelik dilimi kaçtır? Çankaya belediyesinin hizmet alanındaki geçerli kent planı nasıldır?

7 AraĢtırma Soruları Çankaya Belediyesi sınırları içerisinde bulunan orman ve tarım alanları nerelerdir ve bölge içerisinde oranları nedir? Çankaya Belediyesinin nüfusu hangi bölgelerde yoğunlaģmaktadır? Çankaya belediyesi sınırları içerisinde bulunan bölgede kent planında kentsel geliģme ne yönde düģünülmüģ? Çankaya Belediyesi sınırları içerisinde bulunan önemli akarsular nelerdir? Çankaya Belediyesi sınırları içerisinde bulunan önemli tepeler nelerdir?

8 AraĢtırma Yöntemi AraĢtırma yöntemi olarak internet ve kütüphane araģtırmaları yapılmıģtır. Bu konuyla ilgili Belediyedeki sorumlu kiģilerle yerinde görüģülüp bilgi alınmıģtır. AraĢtırma konusuyla ilgili olarak Çankaya Belediyesi Etüt ve Proje Müdürü Nilgün ÖZER, Ġmar Müdür Yardımcısı AyĢe ÜNAL ile Çankaya Belediyesi Fen ĠĢleri Müdürlüğünde çalıģan uzmanlarla görüģülmüģtür.

9 Ankara nın baģkent olarak ilanı ve sonrasındaki geliģmeler siyasal ve sosyal değiģimin fiziki çerçevesini yaratma gayretiyle doludur. YaĢam çevreleri ve mekanlar, yeni BaĢkentin tasarlanmasında öne çıkmaktadır. Yeni BaĢkent kurulurken çağdaģ, her anlamıyla halkın her ihtiyacına karģılık verecek bir Ģehir düģünülüyordu.

10 Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyetine yakıģacak BaĢkentlik yapabilecek bir Ģehir hayal ediliyordu. Ankara yeni kurulan Cumhuriyetin simgesi olarak düģünülmüģtür. Cumhuriyetin ilk yıllarında bulvar ve Kızılay kentsel yaģam standartlarına uygun olarak tasarlanan temsili mekanlardır.

11 Cumhuriyet yıllarında önemli törenler, yerel yönetimlerin yaptığı etkinlikler bulvar ve Kızılay ı toplumsallaģmanın mekanı haline getirmiģtir. Atatürk Bulvarı ve Kızılay baģkentin kendini en coģkulu Ģekilde gösterdiği yerlerdir. Ankara nın BaĢkent ilan edilmesiyle birlikte, önceleri Kızılay yaģayan bir kent merkezi değil, bir simge mekandır.

12 1950 lerden baģlayarak simge olarak kullanılan bu mekanlar bir kent merkezi kimliği kazanmaya baģlamıģtır. Kızılay ın 80 yıllık dönüģüm süreci tarihsel bir açıdan bakıldığı zaman birçok değiģimi yansıtmaktadır de yeni mahalleler kurabilmek için Ankara ve Çankaya arasında 400 hektarlık bir alan kamusallaģtırılmıģtır. Ulus tan Kızılay a uzanan Atatürk Bulvarı nın doğrultusu Bahçelievler tarafına çevrilir ve planlamalar bu yönde yapılmaya baģlamıģtır.

13 1928 yılına kadar yalnızca seyrek yapılaģma ve ağaçlandırma yapılmıģtır. Kentin ilk resmi planı Jansen planıdır.jansen planı kentin dokusunu biçimlendirmiģtir. Jansen planın Ankara da 50 yıllık bir perspektif içinde 300 bin kiģilik bir kent oluģacağı ve merkezin Ulus ve çevresinde kalacağını öngörmüģken özellikle 2.Dünya SavaĢı sonrası yaģanan kırdan kente olan yoğun göç, Ankara nın kentsel mekan oluģumunu önemli ölçüde etkilemiģtir.

14 50 li yıllardan sonra Küçükesat, Seyran bağları, GaziosmanpaĢa, Kavaklıdere, Ayrancı gibi semtlerin geliģmesi Çankaya yı giderek daha önemli bir ilçe durumuna getirmiģtir. Ġlçe topografik yapı olarak çanak içerisinde kaldığından dolayı sirkülasyon olup hava kirliliği olmamaktadır. Çankaya da bulunan Portakal Çiçeği Vadisi, Dikmen Vadisi ve Büyükesat Vadilerinin yapılaģmaya açılmasından dolayı sel riski artmıģtır.

15 Planlı Çankaya nın tepeleri ve vadileri gecekondularla kaplıdır Gecekondu alanlarının piyasa mekanizması ve kentsel dönüģüm projeleri ile dönüģtürülmesi ve coğrafi eģiğin tamamen dolması planlanmıģtır Sonrası Çankaya sırtlarının, halen gecekondu alanlarının,vadilerin yapılaģmaya açılmıģ ve kentsel dönüģüm projelerine dahil edilmeye çalıģılmıģtır. Bugün Çankaya belediyesinin yüz ölçümü yaklaģık olarak Hektardır.

16 Çankaya Beledyesi Etüd ve Proje Müdürü Nilgün ÖZER ile araģtırma soruları üzerine yapılan görüģmede aģağıdaki bilgiler edinilmiģtir: Cumhuriyet sonrasında kurulan Ankara Belediyesi daha sonra ilçe belediyelerine ayrılmıģtır. Bunun sebebi gittikçe büyüyen bir alana sahip olmasıdır. Ankara baģkent ilan edilmeden önce çorak ve boģ bir arazidir. Ankara nın ve dolayısıyla Çankaya nın önceleri imar planı yapılmıģ olan çok az yeri vardır. GeliĢimin en büyük göstergesi olan imar planlarıyla Çankaya Belediyesi imara çok önem verilmiģtir

17 Kentsel yerleģim planının Ġstanbul yoluna doğru geliģeceği düģünülüp bu yönde çalıģmalar yapılırken, kent EskiĢehir yolu ve Beytepe ye doğru geliģmektedir. Bu geliģimin sebebi ise EskiĢehir yolu üzerinde Mesa konutlarının yapılmasıyla birlikte oluģan geliģimdir. Mesa konutları gibi birçok yatırım yapılmıģtır. Bu Ģekilde geliģim sağlanmıģtır. Sosyal yapı etkilendiğinden dolayı geliģim bu yöne kaymıģtır. Bugün ise Çankaya Belediyesi nde planlanmayan alan yok denecek kadar azdır

18 Planlama ve coğrafya birebir etkili iki olgudur. Bir planlama yapılırken ilk olarak planlama yapılacak bölgenin sosyal hesaplamaları yapılır. Orada yaģayan ve yaģayacak olan insanların istek ve ihtiyaçları araģtırılır. Yani bir planlamanın ilk aģaması sosyal yapıdır. Planlama yapılacak alanın fiziki boyutu bundan sonra gelir. Planlamada ilk olarak sorulan soru kullanılacak alana nüfusun nasıl yerleģtirileceğidir.

19 Çankaya Ġlçesinde yerleģime uygun alan yalnızca % 30 luk dilimdir. Bölge aslında çoğunlukla coğrafi olarak yerleģime uygun değildir. Coğrafi yapının bozuk olması nedeniyle nüfus dağılımı sağlıklı bir hale getirilememekte ve çokça inģaat alanına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yüzden Çankaya ilçesinde çoğunlukla, çok katlı apartmanlar görülmektedir. Bunun nedeni de nüfus yoğun fakat yerleģime uygun alanın dar olmasıdır.

20 Coğrafi yapı kentsel planların her açıdan fiziksel görüntüsünü etkilemektedir. Plan notlarına konulan özellikle eğimli ve riskli alanlarda sondajlı etüt planı istenir. Bunlar inģaat yapılacak alanın risk eģiğine göre değiģen seviyelerde olur. Çankaya ilçesi çoğunlukla dağlık ve kayalık için zemin sağlamdır. Tarih içinde Çankaya ilçesinde konuta açılmaması gereken yerler konuta açılmıģtır. Bu yüzden yol eğim oranını aģmıģ olan birçok dik sokak ara yolları bulunmaktadır.ulaģım ve dolaģım sorunları yaģanmaktadır.

21 Çankaya belediyesi hizmet sınıları içerisindeki alan daha çok yerleģime açılmıģtır, burada tarım alanı azdır. Çankaya belediyesinde bulunan tarım alanları ÇavuĢlu, Yaylaköy, KarataĢ, Kömürcü, Evciler, Tohumlardır. Bu araziler tarıma elveriģlidir. Toplamda Hektar tarım arazisi vardır. Çankaya ilçesi daha çok sanayi ticaret ve hizmetlerin yoğunlaģtığı bir kent olmuģtur.

22 Çankaya Belediyesi nin hizmet verdiği alan kapalı bir bölgedir. Çankaya genel olarak sırt ve tepelerden oluģmaktadır. Bölgede az sayıda orman alanı bulunmaktadır, bu alanlarda koruma altına alınmıģtır. Çankaya belediyesindeki orman alanları Hacettepe ve Odtü ormanlarıdır. Bu alanların toplam alanı Hektardır.

23 Yakın zamanda köy statüsünden çıkarak mahalle statüsüne yükselen Evciler, Kömürcü, Karahasanlı, Akarlar, Tohumlar, Yaylaköy, ÇavuĢlu Çankaya belediyesi sınırları içerisine dahil edilen yerlerdir. Bu köylerin tarıma el veriģli olup olmadığı incelenmektedir. Çankaya ilçesinde kentsel plan çok büyük önem taģımaktadır. Bundan dolayı gecekondu alanlarına izin verilmemekte, kaçak olarak yapılanlar ise yıkılmaktadır. Gecekondu alanı Çankaya ilçesinde %1 lik dilimden daha azdır

24 Bölgede çok sayıda dağ ve tepelik alan vardır. Bunlardan en önemlileri Portakal Çiçeği Vadisi, Dikmen Vadisi ve Büyükesat Vadisi dir. Bölgedeki akarsu ve derelerden birkaçı ise; Ġncesu, Çaylar, Sazlık, Aspalı, Dolay, ġaylak, ġirin, Dedekuyu, Alicin ve Ġmrahor Dereleridir. Bu dere ve akarsular ne yazık ki doğal niteliğini kaybetmiģtir. Büyük bir kısmı kanalizasyon ve yağmurlarla sistemin içine dahil edilmiģ yada üzeri kapatılarak yapılaģmaya açılmıģtır.

25 Temel Sorunlar Çankaya belediyesi sınırları içerisinde dağ ve tepe bulunan alan çok fazladır. Bundan dolayı da Çankaya belediyesi sınırlarında yerleģime uygun alan %30 luk bir dilimle sınırlı kalmıģtır. Çankaya ilçesine yapılan yatırımlar arttıkça bölge sosyo-ekonomik olarak sürekli geliģim göstermektedir. Bu geliģme doğrultusunda nüfus git gide artmaktadır. Çankaya ilçesi coğrafyası topografik olarak düz ovalara düz arazilere sahip olmadığından dolayı geliģim sınırlı bir alanda yoğunlaģmıģtır.

26 Olanaklar Çankaya da yaģayan nüfusun gelir ve eğitim düzeyinin yüksek olması sebebiyle yapı kalitesi ve mekan kalitesi beklentisi yüksektir. Gecekondu miktarının azlığı önemli bir olanaktır. Kent siluetinin ve estetiğin eğim sebebiyle özgün çözümlere olanak tanımaktadır. GeliĢen teknoloji yüksek eğimin fırsata dönüģtürülmesine sebep olabilir. Örneğin teleferik kullanımı cazibe yoluyla elektrik üretilmesi gibi.

27 Bir ülkenin geliģim düzeyini belirleyen en önemli ölçeklerden birisi o bölgenin coğrafi yapısıdır. Coğrafi yapısı kentsel planlamaya uygun olan ülkeler çok daha fazla geliģim imkanı bulmakta, farklı sistemler geliģtirerek uygulayabilmektedir. AraĢtırma konumuz olan Çankaya ilçesi genel olarak engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Bu yüzden geliģebileceği alan %30 luk bir dilime sahip olmaktadır. Sahip olunan bu %30 luk dilim ise en çağdaģ ve modern Ģekilde biçimlendirilmeye çalıģılmıģ, kentsel planlar arazi Ģartlarına uygun hale getirilmiģtir AraĢtırma Sonucu

28 AraĢtırma Sonucu Çankaya ilçesi zorlu coğrafi ve topografik yapısı ve geliģim alanının sınırlılığına rağmen Cumhuriyet tarihi boyunca en planlı geliģen, planlama ve Ģehircilik altyapısının geliģkin olduğu ilçelerden birisidir. Zaman içerisinde çağdaģ Ģehircilik ve planlama ile yüksek teknolojinin birleģimi ile gelecekte yerel hizmet sunumunda bu dezavantajın bir avantaja dönüģtürülebilmesi olasıdır.

29 Teşekkürler!