MATRA PROGRAMI KAPSAMINDA HOLLANDA ZİYARETİ. Konu : Kadınların Şiddetten Korunması Matra Projesi Kapsamında İkinci Çalışma Ziyareti

Transkript

1 MATRA PROGRAMI KAPSAMINDA HOLLANDA ZİYARETİ Konu : Kadınların Şiddetten Korunması Matra Projesi Kapsamında İkinci Çalışma Ziyareti Tarih : 4-5 Nisan 2013 Katılımcılar : Celalettin DÖNMEZ Daire Başkanı Yahya MEMİŞ Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Üyesi Necmi APAYDIN Hakim Nevin BİRİNCİ Hakim Emine AVCIOĞLU Savcı Erdal VURAL Şube Müdürü Hatice CAN Avukat Onur YAŞAR Sosyal Çalışmacı Derya ERDOĞAN Sosyal Çalışmacı Esra TANES Psikolog Ziyaret Edilen Yerler : Güvenlik ve Adalet Bakanlığı Görüşme Yapılan Kişiler: Mr. Wijnand STEVENS Müdür Yardımcısı Mr. Ruud LEK Kıdemli Polis Danışmanı Ms. Igrid HORST Program Yöneticisi Ms. Mariette CRİSTOPHE Polis (Program Yöneticisi) Mr. Eelco HAVİK Sorgu Hakimi Programın Açılışı Mr. Wijnand STEVENS kendisini tanıtma ve heyetle tanışmasının ardından Mr. Ruud LEK in Adalet ve Güvenlik Bakanlığı nın yapısı ve genel işleyişi hakkında bilgi vereceğini belirterek toplantıdan ayrılmıştır. Mr. Ruud LEK tarafından; Hollanda nın en büyük bakanlığı olan Adalet ve Güvenlik Bakanlığı nın aynı zamanda en büyük bütçeye de sahip olduğu, dünyanın hukuk başkenti olmayı hedefledikleri, bakanlıkta çalışan personelin; memur, yargı mensubu, 5000 savcılık personeli, 2000 sosyal hizmet çalışanı, 2000 bakanlık görevlisi, ceza 1

2 infaz kurumu personeli, 2000 yabancılar dairesi çalışanı olduğu, yasaların çıkartılmasında 140 kişinin görev aldığı ve polisin görev yaptığı bilgisi verilmiştir. İdari yapılanmanın başında Başbakan olduğu, Başbakandan sonra Genel Sekreter, Genel Sekretere, Avrupa ve Uluslararası İlişkiler ile Teftiş Kurulu ve Ceza İnfaz Kurumlarının, Hükümeti Koruma Servisinin bağlı olduğu, memurların başında Genel Sekreter ve yardımcılarının olduğu, Savcılar Birliğinin Teftiş Kurulu ve Ceza İnfaz Kurumlarından sorumlu olduğu anlatılmıştır. Ayrıca Uluslararası Polis Dairesi nde 25 Emniyet Müdürlüğü nün hizmet verdiği, Teftiş Kurulu nun; Polisin, İtfaiye ve tutukevlerinden oluştuğu ve teftişini yaptığı, Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler Birimi nin iki birimden oluştuğu birinin Avrupa Birliği ve Uluslar Arası İlişkiler diğerinin ise Proje Birimi olduğu ve bu birimlerin altında beş birimin bulunduğu, Yukarda adı geçen beş birimin ; 1- Gençlik ve Ceza Dairesi: Ceza ve Önleyici Tedbirler, Cezaevleri, İyi Hal Belgesi Veren Kurumlar, Çocuk Esirgeme Kurumunun yer aldığı ve Çocuk Esirgeme Kurumunun bölgesel ofisleri şeklinde çalıştığı, 2- Yabancılar Birimi: Vatandaşlık, iltica davaları ve iltica davaları bitiminde yabancıların ülkelerine iadeleriyle ilgili çalışmalarını yürüttüğü, 3- Ulusal Terör ve Emniyet Birimi: Koordinatör olarak çalıştığı ve terörle ilgili raporları hazırladığı, kişiye yakın çalışanı olduğu, yaşanan olayları renklerle sınıflandırdıkları, olayın önemine göre yeşil, kırmızı ve mavi renk olarak kodladıkları ve bu renklendirmeye göre müdahale yöntemlerini uyguladıkları, 4- Yargı ve İcra İle İlgili Daire: Adli yardımlaşma, kişilerin iadesi işlemleri, Adli Tıp, harçların yükseltilip yükseltilmeyeceğine karar verdiği, devletin alacaklarıyla ilgili uygulamaları gerçekleştirdiği ve 800 kişinin çalıştığı, anlatılmıştır. 2

3 HOLLANDA İDARİ YAPILANMA ŞEMASI Başbakan Genel Sekreter Hükümeti Koruma Servisi Teftiş Kurulu Avrupa ve Uluslararası İlişkiler a) Avrupa Birliği Birimi b) Uluslararası İlişkiler ve Proje Birimi Uluslararası Polis Gençlik Bölümü Yabancılar Birimi Ulusal Terör Yargı ve İcra ile Koordinatörlüğü ve İlgili Daireler Emniyet birimi Programda İkinci Konuşmacı Polis Ms. İngrrid HORS Aile içi şiddette çalışan memurların Adalet Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Eğitim Bakanlığı ve Sosyal İşler Bakanlığı olmak üzere dört bakanlıkla işbirliği içinde görevini yerine getirdiği, bu bakanlıkların evden uzaklaştırma kararı ve uygulaması yanı sıra şiddetle ilgili kampanyalar yürütülmesi ve uzman yetiştirilmesi görevleri olduğu, aile içi şiddetin doğal olmayan ölümler sıralamasında trafik kazalarından sonra ikinci sırada yer aldığı, yaşanan şiddet olayından aile içi şiddete ait olduğu, şiddet olaylarının polise yansıyan kısmının buzdağının görünen kısmı olarak düşündükleri ve aile içinde ortaya çıkmayan şiddet olaylarının da yaşandığını değerlendirdikleri belirtilmiştir. Aile içi şiddeti; tehdit, ısrarlı takip, bedensel ve psikolojik şiddet olarak değerlendikleri, istatistiklere en yüksek bedensel şiddetin yansıdığı (%45 fiziksel,%31 psikolojik, %15 tehdit, %4 ısrarlı takip vb) mağdurların genelde yaş arası olduğu, şiddete uğrayanların %77 kadınların oluşturduğu, %12 sini çocukların oluşturduğu, çocukların şiddete maruz kalmasını ise bedensel şiddet uygulanmamış olsa da şiddete tanık oldukları için çocuğa karşıda uygulanmış şiddet olarak kabul ettikleri bilgisi verilmiştir. 3

4 Aile içi şiddet olarak bağlılık ilişkisi içinde yer alan kişilerin ilişkilerindeki şiddeti kabul ettikleri, şiddete yönelik ulusal yaklaşımlarının temelinde; a) Mağdura Yardım b)suçu İşleyenle Mücadele c) Gelecek Nesillere Aktarımla ilgili yapılanlar olmak üzere üç görüşün hakim olduğu aktarılmıştır. Şiddet olaylarında: 1) Olay mahalli verilerin toplanması, (aile içi şiddetin belirtilerine ve doğru bilgi toplamada çok dikkatli davrandıkları) 2) Toplanan verilerin uzmanlara iletilmesi, 3) Mağdurla görüşülmesi, 4) Olguların değerlendirilmesi, 5) Karar aşamasından oluşan beş basamakta işlemlerin yapıldığı ifade edilmiştir. Şiddet yaşandıktan ve uzaklaştırma kararı verildiği andan itibaren on gün içinde aile destek bazlı eylem planı yapıldığı, şiddeti uygulayanla birlikte tüm aile bireylerine yönelik tedavi planı hazırlandığı, planlanan yardımların yirmi sekiz gün içinde başlatıldığı, şiddet uygulayanların genelde erkekler olduğu, şüpheliyi hemen tutukladıkları, evden uzaklaştırıldığı ve uzaklaştırma kararından sonra genelde erkeklerinde annelerinin evinde kaldıkları ve evden uzaklaştırma kararlarının failinin 18 yaşından büyük olduğu ve şiddeti tekrar etme tehlikesinin bulunduğu durumlarda uygulandığı belirtilmiştir. Şiddet vakalarında genelde alkol, öfke kontrolsüzlüğü ve işsizliğin etkili olduğu, örneğin alkol sorunundan erkek şiddet uyguladıysa alkolle ilgili kurslar veya bağımlılıkla ilgili tedaviye yönlendirildiği, tedavi olmazsa cezasının ağırlaştırıldığı, mağdur kadına ve çocuk varsa onun sorunlarına yönelik programları da geliştirdikleri ve programlardan genelde sosyal yardımlara ihtiyaç duyulduğu anlatılmıştır. Belediyelerin aile içi şiddeti önleme, erken teşhis, yardımları yürütme, sığınma evleriyle ilgili ve olay takibinde önemli görevleri olduğu, buna örnek olarak belediye başkanlarının şiddet uygulayan kişinin psikiyatrik değerlendirmeye tabi tutulup gerekirse hastaneye yatırılarak tedavi olmasını sağlama yetkisi olduğu, bazen ailenin maddi desteklenmeye ihtiyacı varsa yardım yaptığı ve aile içi şiddette herkese yardım edilmeye çalışıldığı belirtilmiştir. Bazı şiddet vakalarında aile hakimlerinin bakmasının istendiği eklenmiştir. Şiddet olaylarında aile merkezli ve yardım amaçlı yaklaşıldığından alanda; a) Sosyal Destek b) Uzaklaştırma c) Zorunlu bildirimden oluşan üç yasanın 4

5 olduğu belirtilmiştir. Sosyal Destek Yasası kapsamında şiddetten mağdur olan kişilerin destek merkezlerine yönlendirildikleri, şiddet dışında suça karışan gençlerinde Belediyelere yönlendirildiği, dışarıda suça karışan çocuklardan %30 aile içinde şiddete maruz kaldığını tespit ettiklerinden dolayı şiddetin suça neden olduğu sonucuna vardıkları ve şiddete yönelik 23 tane eylem planı yaptıkları bilgisi verilmiştir. Sosyal Destek Yasasının uygulanmasında belediyelerin otorite ve uygulayıcı kuruluş olduğu, devletin desteklediği, Hollanda genelinde 430 belediyenin görev yaptığı, şiddetle ilgili belediyelere 35 merkezin bağlı olduğu, devletin şiddetle ilgili çalışmalar için belediyelere aktardığı, vakanın polisten intikal ettiği, telefon ihbarı yapıldığı ve 2011 yılında kadın ve çocuğun şiddetten mağdur olduğu ve hizmet aldığı ifade edilmiştir. Sosyal Destek Yasası kapsamın da aileye destek verildiği, herkesin belediyelere bağlı şiddetle ilgili merkezlere başvurabileceği, ilk görüşmelerin burada yapıldığı ve sığınma evlerinin ilk yardım basamakları olduğu, başvuru ve olayların istatistiğini de belediyelerin tuttuğu anlatılmıştır. Sistemde Emniyet evlerinin yer aldığı, burada savcı, polis, sosyal çalışma uzmanı, psikolog gibi farklı disiplinlerden kişilerin bir araya geldiği, vaka geldiğinde gruptan bir kişinin dosyayı sahiplendiği ancak gruptaki bütün disiplinlerin kendi alanlarıyla ilgili değerlendirmeler yapıp çözmeye çalıştıkları aktarılmıştır. Evden Uzaklaştırma Yasasının, 2009 yılında yürürlüğe girdiğini, şiddet yaşandığında kadının uzaklaştırma istemese bile şiddet uygulayan kişiye uzaklaştırma kararı verilebildiği, isteğe bağlı olmadığı için mağdurun talebinden vazgeçemediği, uzaklaştırma kararlarını Belediye Başkanı veya Başkan adına Savcı yardımcısı konumunda olan polis memurlarının verebildiği,evden uzaklaştırma kararı verildiğinde polisin derhal kararı uyguladığı, failin bulunduğu eve gidip faili evden uzaklaştırdığı, evden uzaklaştırma sürecinde aileye yardımın görüşüldüğü, Başkanın kamu düzeni ve güvenlikle ilgili kararlar alabildiği ve yasaklar koyabildiğini, uzaklaştırma kararının idari bir tedbir olduğu, uzaklaştırma kararına üç gün içinde itiraz edilebilineceği ve göz altıların üç gün kadar sürebildiği ifade edilmiştir. Şiddet olaylarında on günden başlayıp yirmi sekiz (10+18) güne kadar evden uzaklaştırma kararlarının çıkabildiği, uzaklaştırma sürenin on gün olarak belirlenmesinde tarafların öfkesinin geçip, düşünme ve öfkenin soğuması zamanı olarak değerlendirilmesinin etkili olduğu, şiddet uygulayan kişinin sorgu hakimine çıkmak zorunda olduğu, bu aşamada 5

6 şiddeti uygulayan kişiye tedavi önerildiği ve önerilen tedaviye devam etme ihtimaline karşı tutuklanmama kararı da verilebildiği veya verilen tedbirlere uymadığı takdirde hapis cezası uygulandığı ancak tedaviye ikna etmeye çalışıldığı tekrarlamıştır. Tedbir kararlarını Belediye Başkanı verdikten sonra Aile Mahkemesine itiraz edilebildiğini ve temyiz aşamasının da İdari Mahkemeler tarafından gerçekleştirildiği öğrenilmiştir. Zorunlu Bildirim Yasasının, alanda görev yapan ve şiddet belirtilerine tanık olan herkesi kapsadığı (avukatlar hariç profesyonelleri, ör doktor, psikolog, öğretmen, polis vb) ve herkesin aile içi şiddeti tespit edip bildirmekle yükümlü olduğu anlatılmıştır. Uygulamaya yönelik kararlarda polislerin bilgi ve deneyimlerini paylaştıkları, yargı kurumları ile sosyal destek kurumlarının destekleşe sorunları çözdükleri, hizmetlerin sunumunda cinsiyet ayırımı yapılmadığı ancak genelde erkeklerin şiddet uygulayan kadınların ise mağdur oldukları, şiddetten en çok da çocukların mağdur oldukları için mağduriyeti çocuklar açısından da değerlendirdikleri ve konuyla ilgili Avrupa Konseyi Kararını imzaladıkları aktarılmıştır. Şiddeti uygulayanın psikolojisinin araştırmasını yapan resmi bir kurumsal hizmet olduğu, şiddeti uygulayan kişiye yönelik hizmetlerin yeniden eğitip tekrar topluma kazandırma ve toplumda yer edinmesi asıl amaç olarak hedeflendiğinden faili cezalandırmak yerine rehabilite etmeye çalışıldığı ifade edilmiştir. Şiddeti önlemek amacıyla bir şiddet olayı yaşandığında erken ve hızlı müdahale etmeye önem verdikleri ve bu durumun bütçeyi ekonomik kullanmada etkili olduğunu düşündükleri ve aile içi şiddetle ilgili yönetmelikleri uyguladıkları eklenmiştir. Sorgu hakimi ve belediye başkanının görüşüp ara kararla tedavi programı verebildikleri, şiddetle ilgili olayda yer almayan ancak etkilenen aile bireylerine de hizmet verildiği, şiddet olaylarında %20 şiddete tanıklık ederek şiddetten mağdur olan çocukların olayda intikal etmediği ancak onlara yönelik çalışmalar yapıldığı anlatılmıştır. 2. Gün Programda İlk Konuşmacı Polis Ms. Mariette CRİSTOPHE Ms. CRİSTOPHE, 2002 yılından beri Ulusal Polis Teşkilatı Aile İçi Şiddet Programının başında yer aldığını, 90 lı yıllarda şiddetin, aile içerisinde ise kapı arkasında kalması gerektiği düşüncesi ile hafife alındığını, 2002 yılında ise bu düşünceden vazgeçilerek aile içi şiddete müdahale projesini başlattıklarını ve henüz Türkiye deki gibi özel bir yasaları bulunmadığı bilgisini dile getirmiştir. 6

7 Aile içi şiddet ile ilgili ayrı bir polis birimi olmamakla beraber polislerin bu konuda kendilerini geliştirmeleri için özel eğitim programları olduğu, 16 milyon nüfusu olan Hollanda da polis bulunduğu, 25 bölgesel birime bağlı olan polisleri 1 Ocak 2013 tarihinde Ulusal Polis birimi altında topladıkları ve on bölgeye ayırdıkları, polisin kendi görevleri dışında sevk edilen diğer görevleri de yaptığı, her polis şefine kendi görevi dışında on iki farklı program dağıttıkları, bu programların; insan ticareti, töre cinayeti, çocuk pornosu, uyuşturucu gibi farklı konuları içerdiği, polis biriminde çalışan memurların ve görevlilerin programları uygularken; 1) Strateji (Yönetimle ilgili kararlar) 2) Taktik (Birimlerde uygulamaların nasıl olduğu, istatistiksel rakamlar, bunların yayınlanması) 3) İcra alanı (sahadaki bilgi ve deneyimlerin diğer meslektaşlar ile paylaşımı) şeklinde olmak üzere üç kademeli olarak olayları değerlendirdikleri ifade edilmiştir. Ms. CRİSTOPHE tarafından, yaklaşık yıllık vakanın kendilerine intikal ettiği, şiddet varsa yasayı uygulayıp hemen prosedürleri başlattıkları, ancak ispatlama ile ilgili ciddi sorunlar yaşadıkları, şahit bulunamaması ve failin çok yakın kişilerden oluşmasının bunun en büyük nedenlerinden olduğu, aile yapılarının sıkı olmaması nedeniyle şiddet olaylarında akrabaların uzak tutulduğu ve böylece polise intikallerde güçlükler yaşandığı belirtilmiştir. Hollanda da semt polislerinin (lokal polisler) bulunduğu, 112 polisin görev yaptığı semtlerde 5000 kişiye 1 polis düştüğü, şiddet vakasının olması halinde 35 belediyeden mümkün olduğunca çabuk müdahale edilerek hizmet ve destek programlarına yönlendirildikleri anlatılmıştır. Şiddet mağduru kadınların sayısının artması ile kadın sığınma evlerine talebin arttığı, bu nedenle mağduru mu ortamdan uzaklaştırmak yoksa faili mi? düşüncesi ile evden uzaklaştırma kararlarının 2009 yılında uygulanmaya başladığı, evden uzaklaştırmaların sadece talebe bağlı olmadığı, mağdur talep etmese de failin uzaklaştırılabildiği, on gün ile başlayan evden uzaklaştırmalarda hemen tüm meslek elemanlarının hem mağdur hem faille ilgili çalışmalara başladığı, gerekli yardım ve tedbirlerin alındığı, hem mağdura hem de faile açıklayıcı broşürler verildiği, fail göz altına alındı ise üç gün içerisinde sorgu hakimi karşısına çıkartıldığı, bu süreçte karara itiraz etmesi halinde idari mahkemelerin ilgilendiği (yoğunluk nedeniyle asliye hukuk hakiminin de idari mahkeme sıfatı ile davalara bakabildiği), sorgulama sırasında verilen tedbir kararlarına uymaması halinde tutukluluk süresinin uzatıldığı ve durumun ceza mahkemesini ilgilendirir hale geldiği belirtilmiştir. 7

8 2009 yılında evden uzaklaştırma kararı verildiği, uzaklaştırmaların 10 kadın 1 erkek (1/10) şeklinde oranlandığı, verilen uzaklaştırma kararları ve uygulanılan tedbirlerin başarılı olup olmadığı yönünde ciddi istatistiksel çalışmaların yapılma aşamasında olunduğu, şiddetle ilgili veri sistemlerini yeni oturttuklarından altıncı aydan itibaren veri değerlendirmelerin sağlıklı yapılabileceği aktarılmıştır. Bugüne kadar yasanın uygulanmasında gözlemledikleri faydaların; Meslekler arasındaki işbirliğinin kolaylaştırması, Polislerin motivasyonunu arttırması, Şiddet vakalarının rakamlarını azaltmasa da polise daha erken olayların ulaşmasını sağlaması olarak sıralanabileceği belirtilmiştir. Kadına yönelik şiddet ile ilgili Avrupa Konseyi Sözleşmesi ni imzaladıkları, ancak şiddetin sadece kadına yönelik görülmesine temkinli yaklaştıkları, cinsiyet ayrımcılığı yapmadan ele aldıkları, genellikle mağdurun kadın ve en çok da çocuklar olduğu, suça karışan çocukların %30 unun aile içinde şiddet gördüğü, şiddetin şiddeti doğurduğu ve suça yönelmelerinde etkili olduğu bilgileri aktarılmıştır. 2. Gün İkinci Konuşmacı Sorgu Hakimi Mr. Eelco HAVİK Mr. HAVİK, Hollanda da aile içi şiddet ile ilgili uzman bir hakimin bulunmadığı, failin gözaltı süresini savcının uzatması halinde evden uzaklaştırma gibi pek çok aşamadan geçildikten sonra sorgu hakimi karşısına çıkartıldığı, sanığın daha fazla göz altında tutulabilinmesi için suçun ağırlığı, vakanın tekrarlanma riski, psikolojik durumu, madde bağımlılığının olup olmadığı hususlarına bakılarak yeterli gerekçelerin olması gerektiği, tutuklu yargılanma süresinin iki hafta kadar sürebildiği, savcılığın tutukluluk süresinin uzatılmasını istemesi halinde otuz günden doksan güne kadar sürebilen bu süreçte üç hakimden oluşan bir heyetin davaya baktığı bilgisi verilmiştir. Sorgu hakiminin kararlarına yardımcı olarak Reclogsering denilen yarı kamusal bir kurumun görev yaptığı, bu kurumun görevinin; sanığa yönelik rehberlik hizmetlerini planlamak, suça bulaşmasını engellemek, sanığın hükümlülüğünün son zamanları ise sorgu hakimi karşısına çıkmadan önce Suça nasıl baktığı, adli sicil kaydının nasıl olduğu? Çalışma hayatının bulunup bulunmadığı? gibi hususlarda kendisi ile görüşerek, sorgu hakimine tavsiyelerin yer aldığı raporları sunmak ve sanığı topluma geri kazandırma olduğu belirtilmiş olup her asliye bölgesinde bulunan reclogseringlerin davranış bilimi eğitimi almış kişilerden oluştuğu aktarılmıştır. 8

9 Sorgu hakimlerinin, görevleri arasında sanık, mağdur, aile içindeki diğer fertler ve şahitlerin dinlemesinin yer aldığı, bu görevlerini yerine getirirken aile içi şiddet ile ilgili polise başvurulduğunda polisin olayla ilgili detaylı tutanak tutması, olay mahallinin fotoğraflarını çekmesi gibi hususların çok önemli olduğu, özellikle bazı olaylarda karşılaşılan şikayetin geri çekilmesi durumlarında bunların daha da önem kazandığı, şiddete ilişkin ilk başvuru doğru kabul edilse de bazı olaylarda yalan, öfkeyle abartılmış şikayetlerle karşılaştıkları, bu noktada polisin fotoğrafları, tutanakları ve şahit ifadelerinin belirleyici olduğu ifade edilmiştir. Sorgu Hakiminin, mağdur yada şahit konumunda olan 15 yaş ve daha büyük çocuklarla kendisinin görüştüğü, daha küçük yaştaki ve özellikle cinsel istismar mağduru çocukları ise bu konuda uzman polis memurlarının dinlediği, sorgu hakimi ve avukatların bu sırada diğer odadan bu görüşmeyi izlediği, polis memurunun çocuğun yaşına uygun şekilde kendisine verilen soruları sorduğu ve bu görüşmenin tamamının kayıt altına alındığı anlatılmıştır. Şiddet vakalarında sanığın durumuna göre tedbirler alındığı, bölgeden uzaklaştırma, iletişim yasağı, gerekli görülmesi halinde kurs ve tedavi programlarına katılması yönünde zorlama gibi kararların yanı sıra rahatsızlık verme konusunda ısrarcı davranan, tekrarlanan vakalarda elektronik kelepçe uygulamasının yapılabildiği, uzaklaştırmaların davanın devamına kadar uzatılabildiği, sorgu hakimi kararının ceza hakimi kararına kadar geçerli olduğu belirtilmiştir. 2. Gün Üçüncü Konuşmacı Başsavcı Vekili Aile içi şiddet programını bağlılık ilişkisi içinde yer alan şiddet olarak adlandırdıkları, çocuğa, kadına yada yaşlılara yönelik şiddette her bir vaka başlı başına araştırma gerektirdiği için farklı adımlarla değerlendirdikleri, zorunlu bildirim yasasına rağmen vakaya ulaşmada zorluk yaşadıkları, bu nedenle kadın sünneti ve cinsel organına yönelik tacizler gibi suçların cezalarının arttırıldığı belirtilmiştir Hollanda da şiddet mağdurları için polis, savcılık ve sosyal kurumların işbirliği içerisinde çalışarak hangi önlemlerin alınması gerektiği yönünde hemen çalışmaların başlatıldığı, işlevsel yönetmelikler hazırlanıp kurumlara iletildiği, sorgu hakiminin hızla karar vermesi ile mağdur ve aile yakınlarına durumun savcılık tarafından bildirildiğini aktarmıştır. 9

10 Güvenlik ve Adalet Bakanlığı Ulusal Savcı (1 Başkan ve 3 üyeden oluşan savcıların başında olan kurum) Ulusal Terör ve Emniyet Somut Suçlarla Uğraşan 40 Bölge Savcısı İstinaf Savcıları Birimi (Aile içi şiddet bu birimde yer alır) Çocuğa Yönelik Şiddet: Sağlık ve Adalet Bakanlığı tarafından Çocuklar Emniyette Projesi ile ele alınan programda belediyeler tarafından çocuklara yönelik önleyici tedbirler alınması ve şiddet sonrası bakım verilmesinin hedeflendiği, iki pilot bölgede uygulanan çocuklara yönelik şiddet ve istismara yönelik bu çalışma programının başında Belediye Başkanı bulunduğu ve değişik merkezlerde farklı meslek grupları ile işbirliği yapıldığı belirtilmiştir. Hollanda da savcıların resen davaya müdahil olup kovuşturma yapabildikleri, şiddete yönelik işbirliği içerisinde olan kurumlarda ahlak masası olarak tanımlanabilecek bu konuda uzman polislerin yer aldığı, uzman savcıların bulunduğu, cinsel hastalıkları önleme, posttravmatik stres bozukluklarını tedavi etmek için cinsel istismar merkezlerin olduğu ifade edilmiştir. Son yapılan istatistiksel çalışmaya göre, Hollanda da bir yılda toplam 53 kişinin öldürüldüğü, bunların 24 ünün kadın, 13 ünün çocuk ve 16 sının erkek olduğu belirtilmiştir. DEĞERLENDİRME Hollanda hükümetinin uygulamalarıyla ilgili görüşmeler sonucunda; Şiddetle ilgili tüm müdahalelerin riskli davranışların önlenmesi ve rehabilitasyonuna yönelik olduğu, Aile içi şiddet programlarını bağlılık ilişkisine göre değerlendirdikleri, bağlılık ilişkisi kurulmayan (sokakta, iş yerinde, komşuyla veya yabancılarla kurulan ) ilişkilerden farklı olarak ele aldıkları dikkate alındığında bağlılık ilişkilerinde mağdurla ve şiddeti uygulayan arasındaki ilişkinin kopmaması ve iletişim biçimlerinin ortaya çıkarılmasını sağlayacak müdahale teknikleri kullandıkları, 10

11 Şiddete müdahalede şiddetin nedenlerini dikkate alarak; farklı disiplinlerle işbirliği içinde ve bütüncül bir yaklaşımla değerlendirdikleri, taraflara rehabilite ve tedaviye yönelik müdahale ettikleri ve meslek elemanlarına geniş yetki verdikleri, Şiddetle ilgili veri tabanı sistemlerini oluşturmuş olmaları ve bu konudaki araştırmaları desteklemelerinin şiddetin türleri, nedenleri, yoğunluğu ve dağılımı gibi konularda veri toplama ve verilere göre müdahale programları geliştirmelerinde etkili olduğu, verileri olmadan değerlendirme yapmadıkları ve çıkacak veri sonuçlarına göre sistemlerini yeniden gözden geçirmeyi planlandıkları, Şiddet tanımlarının geniş olması ve her türlü şiddete ( fiziksel, psikolojik ve sosyal içerikli) müdahale etmeleri ve istatistiklerinde yer vermeleri şiddet istatistiklerinin yüksek olmasına neden olduğu, Şiddet programlarını gelişmelere göre yeniden gözden geçirip koşullara göre değiştirebildikleri ve her bir olaya özgü müdahale yöntemleri uyguladıkları, Şiddet olaylarında doğru değerlendirme ve müdahale edebilmek için olay mahallindeki araştırmaya önem verdikleri, Şiddet gerçekleştiğinde hızlı ve yerinde müdahaleyi, koruyucu ve önleyici tedbirleri önemsedikleri, icracı kuruluşlardan olan belediyelerin yetkilerinin geniş olduğu ve belediyelerin yetki genişliğinin ise hızlı ve doğru müdahaleyi sağlamak amaçlı yaptıkları, Şiddet olaylarında müdahale ederken uzaklaştırma kararlarının on ila yirmi sekiz gün arasında olması ve bunun gerekçesini düzenin korunması ve öfke kontrolünde sorun yaşayan kişinin öfkesini artırmamak amacıyla alındığının vurgulanması dikkate alındığında öfke kontrolüne önem verdikleri ve öfkeyi tırmandırıcı etkenleri ortadan kaldırmak amaçlı kişiler arasında makul, tarafların düzenini bozmayacak sürelerle uzaklaştırma tedbirleri aldıkları, Şiddet olaylarında müdahalelerin rehabilite ve tedavi amaçlı olması tarafların kamusal alanda sahip çıkıldıklarının bir göstergesi olduğu, kişilerin yalnızlaşmalarına engel oldukları, şiddeti uygulayan kişinin dışlanarak ötekileştirilmediği ancak tedbirlerin uygulanmadığında yaptırımların olmasının ise şiddetin sürekliliği ve pekişmesini önlemede etkin olduğu, kamunun şiddet olaylarında sakinleştirici ve uzlaştırıcı bir biçimde taraflara destek sağladığı, Terör eylemlerinin içeriği ve alınması gereken tedbirleri, önemine göre yeşil, kırmızı ve mavi renk olarak kodladıkları, kodlama sistemiyle hızlı, standardize kararlar alabildikleri, 11

12 Mağduru şiddete uğrayan ve şahit olan olarak tanımlamaları, çocukların mağduriyetlerinin de şiddet olaylarında dikkate alarak çocukların istismar ve ihmallerini önledikleri, Zorunlu bildirim yasası ile şiddet olaylarını bildirilmesi ve kişilerin şikayetlerinden vazgeçmiş olsalar da şiddetle ilgili önlemlerin alınmasının şiddetin bireysel ve toplumsal yönleriyle değerlendirerek devletin ve şahıslara yaşananların sorumluluğunu verdiği ve şiddetle ilgili bilinç oluşturdukları, Aile Destek Programları kapsamında yaptıkları müdahalelerin ailenin bütünlüğünü koruyucu ve devamlılığını destekleyici müdahaleler yaptıkları, Çocuğa yönelik şiddet olaylarını travma olarak değerlendirdiklerinden davranış değişikliği, tedaviye ve düzenin yeniden hızlıca kurulmasına yönelik çalıştıkları yapılan sunumlar sonucunda Şiddete müdahalede bütüncül bir yaklaşımla ailenin tamamına ve aile bazlı değerlendirdikleri tespit edilmiştir. Ülkemizde ki şiddete yönelik uygulamalarla Hollanda örneğini karşılaştırdığımızda; Mahkemelerde çalışan uzman grubuna benzer Hollanda da tespit ve değerlendirme yaparak öneri niteliğinde rapor hazırlayan bir sistem olan Reclogsering biriminin olduğu, Aile içi sorunlar ve şiddet konusunda ülkemizde mahkemeler düzeyinde aile ve çocuk mahkemeleri gibi ihtisas mahkemelerinin olmasına rağmen Hollanda da ihtisas mahkemelerinin oluşturulmadığı, Ülkemizde yasalar ve verilen hizmetlerin şiddetle ilgili daha çok güvenliğin sağlanması, mağdura yönelik barınma ve korunma ihtiyaçlarının karşılanması tedbirlerinin uygulandığı ancak rehabilitasyon ve tedavi edici hizmetlerin tedbir olarak çok fazla yer almadığı Hollanda da ise şiddeti uygulayan ve mağdur olanların tedavi ve rehabilitasyon programlarından geçirilmesinin tedbirlerde ön planda tutulduğu, Evden uzaklaştırma kararlarının uzun olması ve şiddeti uygulayan tarafa yönelik çeşitli tedavi programların uygulanmaması nedeniyle şiddeti uygulayan kişinin ötekileştirerek yalnızlaştığı ve bu durumun ise öfkeyi tetikleyeceği ve salt cezanın davranış değişikliği sağlayamayacağı dikkate alındığında Hollanda örneğinde olduğu gibi aileyi bütün olarak değerlendirip düzenin bozulmaması ve şiddetin önlenmesinde her iki tarafa ve çocuklarına yönelik davranış değişikliği sağlayacak rehabilitasyon ve teda- 12

13 visini içeren programlar tedbirler ve yaptırım olarak uygulanmasına önem verilmesi gerektiği, Aile içi şiddetin ilişkideki bağlılık, davranış örüntüleri ve rolleri dikkate alınarak değerlendirilmesinin şiddete neden olan ve şiddete durdurmayı sağlayacak hizmetlerin daha sağlıklı planlamasını etkileyeceğinden ülkemizde şiddete yönelik tedbirlerde aile içi şiddetle dışarıdaki şiddetin farklı değerlendirilerek tedbir kararlarının uygulanmasının yararlı olacağı, Şiddet olaylarının tespitinde ülkemizde polis ve savcılık aşaması kararda ise mahkemeler ve uzmanlar devreye girmesine rağmen Hollanda da olayların tespiti ve sonrasında alınan tedbirleri farklı uzmanlıkların bir araya gelerek değerlendirmesi, yetkilerinin geniş olması, olay kadar olayın nedenlerinin de araştırılması şiddeti önleyici tedbirlerin daha sağlıklı alınmasını sağladığı, Şiddet olaylarında Hollanda örneğinde olduğu gibi mağdur tanımında şiddete maruz kalan kişinin yanı sıra ailede şiddete tanık olan çocuklarında mağdur olarak tanımlanması ve tedbirlerin alınmasının çocukların istismar ve ihmalini önleyeceği, Şiddete ülkemizde genelde kadınların başvuruları sonucu tedbir kararları uygulanmakta ancak tedbir kararlarının Hollanda örneğinde olduğu gibi ailenin bütününü kapsayacak şekilde alınmasının şiddeti önlemede etkili olacağı, Şiddetin yer aldığı ailelerde bir çok riskli davranış görüldüğü, bu davranışların sürekli tekrarlandığından şiddetin yaşandığı ailelerde yaşayan çocuklarında riskli davranışları model alma ve pekiştirme yoluyla öğrendikleri dikkate alındığında çocukların psiko- -sosyal ve eğitsel gelişiminin olumsuz etkileneceğinin değerlendirilerek aile mahkemelerinde de konuyla ilgili uzman raporlarının alınması ve bu kapsamda çocukların yaş gruplarına göre tedavi ve rehabilite edici programların yapılması, programların Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı aracılığıyla uygulanması ve uymayan ebeveynlere yaptırımların uygulanabileceği, Adliyelerde hakim, savcı ve meslek elemanlarının bir araya gelerek değerlendirme toplantılarının yapılmasının, raporlaştırılmasının, özellikle şiddette yönelik tedbirlerde icracı olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı gibi işbirliği yapılan kurumlardaki görevlilerle bir araya gelinerek hizmet türleri, kurumların tanıtımı, yapısı, işleyişi ve tedbirlerle ilgili uygulayıcı birimlerin koordineli çalışmaları ve çalışmaların değerlendirildiği toplantıların yapılabileceği, 13

14 Aile içi şiddetle ilgili çeşitli kurumların verileri olmakla birlikte üniversitelerle işbirliği içinde olunarak şiddetin türü, alınan tedbirlerin sonuçları ve şiddetin önlenmesine yönelik araştırmaların yapılması ve şiddet veri tabanı oluşturulabileceği, Hollanda da Belediyeler düzeyinde şiddetle ilgili tespit, müdahale ve tedbirlerin alınmasında etkin olduğu gibi ülkemizde de Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının icra kurumu olarak Sağlık Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığıyla şiddete yönelik tedbirlerin uygulanmasında ve müdahale programlarının oluşturulmasında ortak sorumluk alarak yaptırımlar getirebileceği, Şiddetin önlenmesi ve müdahalesinde belirtilen hususların dikkate alınmasının önemli olacağı kanaatine varılmıştır. Derya ERDOĞAN Sosyal Çalışmacı Esra TANES Psikolog 14