SAĞLIK KURULUŞLARINDA TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİ

Transkript

1 SAĞLIK KURULUŞLARINDA TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİ Prof. Dr.Dildar KONUKOĞLU CTF Tıbbi Biyokimya AD CTF- Fikret Biyal Merkez Araştırma Laboratuvarı Yöneticisi

2 Ana Başlıklar TEHLİKELİ ATIK NEDİR? SAĞLIK KURULUŞLARI VE TEHLİKELİ ATIK TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİ

3 TEHLİKELİ ATIK Miktarı, konsantrasyonu,fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeni insan ve çevre sağlığını tehdit eden maddeler

4 Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik EK- IIIA TEHLİKELİ KABUL EDİLEN ATIKLARIN ÖZELLİKLERİ H1-Patlayıcı H5- Zararlı H2- Oksitleyici H6 -Toksik H3- Tutuşabilenler H7-Kanserojen H8-Korozif H4- Aşındırıcı H9-Enfeksiyon yapıcı H10 -Teratojenik H 11-Mutajenik

5 H12 H13 H14 Havayla, suyla veya bir asitle temas etmesi sonucu zehirli veya çok zehirli gazları serbest bırakan madde veya preparatlar Yukarıda listelenen karakterlerden herhangi birine sahip olan atıkların bertarafı esnasında ortaya çıkan madde ve preparatlar Ekotoksik

6 EK-III B de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınır H3- Tutuşabilenler H4- Aşındırıcı H5- Zararlı H6 Toksik H7-Kanserojen H8-Korozif H10 -Teratojenik H11-Mutajenik T. Tehlikeli atıklar icin belirlenmiş eşik konsantrasyonlar Parlama noktası 55 C. Yuksek seviyede zehirli olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %0.1 olması. Zehirli olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %3 olması. Zararlı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %25 olması. R35 e gore aşındırıcı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %1 olması. R34 e gore aşındırıcı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %5 olması. R41 e gore tahriş edici olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %10 olması. R36, R37 ve R38 e gore tahriş edici olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla maddedeki toplam konsantrasyonun %20 olması. Kategori 1 ya da 2 de kanserojen etkisinin olduğu bilinen bir maddelerdeki toplam konsantrasyonun %0.1 olması. Kategori 3 de kanserojen etkisinin olduğu bilinen bir maddedeki toplam konsantrasyonun %1 olması. R60 ya da R61 e gore ureme yetisini azaltıcı olarak sınıflandırılan kategori 1 ya da 2 maddesindeki konsantrasyonun %0.5 olması. R62 ya da R63 e gore ureme yetisini azalttığı ozelliği ile sınıflandırılan kategori 3 maddesindeki konsantrasyonun %5 olması. R46 ya gore kalıtımsal değişikliklere yol acıcı olarak sınıflandırılan kategori 1 ya da 2 maddesindeki konsantrasyonun 0.1 olması. R40 a gore kalıtımsal değişikliklere yol acıcı olarak sınıflandırılan kategori 3 maddesindeki konsantrasyonun 1 de olması

7 Tehlikeli Atıkların Etkileri İnsan sağlığı üzerine olan etkileri Ağız, solunum veya deri yoluyla alınma sonucu akut zehirlilik Kanserojenik, Nefrotoksik/hepatotoksik Nörotoksik / Sterilite Çevre sağlığı üzerine olan etkileri Yangın /Patlama Paslandırıcılık Yüzeyel /yer altı sularını kirletme Hava kirliliği Direnç

8 Tehlikeli atıkların zararlarını etkileyen faktörler Fiziksel ve kimyasal özellikler Maruz kalma şekli ve süresi Maruz kalan şahsın fizyolojik özellikleri; Yaş, Beslenme, Cinsiyet, Gebelik Çevresel özellikler

9 ATıK YÖNETIMI GENEL ESASLARı YÖNETMELIĞINE GÖRE ATıK YÖNETIMI Atığın kaynağında azaltılması Özelliğine göre ayrılması ve toplanması Geçici /ara depolama Bertaraf ve sonrası kontrolü Geri kazanılması/ taşınması

10 Tehlikeli Atık Yönetim Planı Hazırlanması Tehlikeli atıkların tespiti Tehlikeli atıkların tahmini yıllık miktarlarının belirlenmesi Atıkların kaynağında ayrı ve tanımlı bir şekilde toplanması Tehlikeli atık geçici depolama alanının oluşturulması Atık yönetim planının doldurulması Çevre İl Müdürlüğüne Atık Yönetim Planı gönderilmesi Lisanslı kuruluşlar ile sözleşmelerin yapılması

11 1 7 3 Avrupa Birliği(EU) EuropeanWaste Catalogue : Üç kademeli kodlama XX YY ZZ XX ile, atık üreten kaynakları(20 adet) YY ile atık üreten alt proses gruplarını ZZ ile atık maddeleri 20 BÖLÜM Bölüm 1-12, Bölüm 6-7 Bölüm Bölüm 20 Bölüm 16 Kaynağa dayalı(endüstriyel işyeri branşı) İşleme dayalı Madde ve malzemeye dayalı Evsel atıklar Listede başka türlü tanımlanmayan atıklar 405 TEHLİKELİ ATIK 839 ATIK KODU 434 TEHLİKESİZ ATIK Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik ( tarih ve sayılı RG

12

13

14 Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) 1 Madde / hazırlık ve firma adı 2Bileşim / Bileşenleri hakkında bilgiler 3Muhtemel tehlikeler 4 İlk yardım önlemleri 5 Yangın söndürme önlemleri 6 İstenmeden çözülerek yayılmalarda alınacak önlemler 7 Kullanım ve depolama 8 Kimyevi madde buharları tesiri altında kalınmasının sınırlandırılması ve kişisel koruyucu teçhizat 9 Fiziksel ve kimyevi özellikler 10 Stabilite ve reaktivite 11 Toksikoloji ile ilgili bilgiler 12 PBT-özellikleri 13 Tasfiyesi ile ilgili uyarılar 14 Nakliye ile ilgili bilgiler 15 Hükümler 16 Diğer bilgiler

15

16 Geçici Depolama Atıklar tesis ve binalardan uzak olmalı, Beton saha üzerinde uluslar arası standartlardaki konteynırlar Konteynır üzerinde TEHLİKELİ ATIK ibaresi, miktar, tarih yazılmalı, Konteynırlar kapalı olmalı,

17 Ünite içi taşıma Eğitimli personel İlk yardım eğitimi Gerekli donanım; gözlük, eldiven, giysi vb

18 Atık Üreticisinin Yükümlülükleri TAKY - Madde 9 Atıklarını tesislerinde geçici olarak depolaması durumunda Valilikten izin almak Geçici Depolama İzin/Lisans Prosedürü? - Atık üretimi 1000 kg/ay İzin almaksızın 180 gün Atık üretimi 1000 kg/ay Geçici Depolama İzni

19 TEHLİKELİ KİMYASAL ATIKLARIN BERTARAFI -Atıkların taşınması Atık Üreticisinin Yükümlülükleri TAKY - Madde

20 ATIKLARIN ULUSAL TAŞINMASI C C D 1 A 1 A A A B D Valilik Bakanlık A

21 TABS ATIK BEYAN SİSTEMİ Atık Üreticisinin Yükümlülükleri TAKY - Madde 9 Atık beyan formunu her yıl takip eden yılın en geç Mart ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait bilgileri içerecek şekilde Bakanlıkça hazırlanan web tabanlı programı kullanarak doldurmak, onaylamak ve çıktısını almak ve beş yıl boyunca bir nüshasını saklamakla yükümlüdür. taistatistik.pdf

22 FAALİYETLERİ SONUCU ATIK OLUŞUMUNA NEDEN OLAN SAĞLIK KURULUŞLARI Büyük Miktarda Atık Üreten Orta Miktarda Atık Üreten Küçük Miktarda Atık Üreten WHO istatistikleri %5 tehlikeli atık 22

23 Sağlık kuruluşlarından çıkan atıkların sınıflandırılması Evsel Tıbbi Tehlikeli Fiziksel veya kimyasal özelliklerinden dolayı ya da yasal nedenler dolayısı ile özel işleme tabi olacak atıklar: Radyoaktif Genotoksik ve sitotoksik atıklar Farmasötik atıklar Basınçlı kaplar Tehlikeli kimyasallar Amalgam atıkları

24 TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ (18) İnsan ve hayvan sağlığına ve/veya bu konulardaki araştırmalara ilişkin atıklar (doğrudan sağlığa ilişkin olmayan mutfak ve restoran atıkları hariç) XX XX

25 Oksijen Etilen oksit Anestezik gazlar Anestezi Sterilizasyon üniteleri Araştırma Laboratuvarları Sıkıştırılmış hava

26 Genotoksik atık Sitotoksik ve sitostatik ilaçlar,kimyasallar Sitostatik ilaç tedavisi alan hastaların çıkartıları İlaç ampulleri,flakonlar, enjektör ve iğne uçları, serum şişeleri ve setleri, eldiven ve maske,önlükler

27 Amalgam bir karıșım % 50 civa % 30 gümüș % 20 kalay FARMASÖTİK ATIKLAR

28 Tehlikeli Kimyasal Atık Ameliyathaneler, Kadın Hst ve Doğum, Cerrahi ve Anjio kliniği, Patoloji, Otopsi, Diyaliz, Acil servis, Sterilizasyon üniteleri gibi Yüksek düzey dezenfektan Cihaz Atık sıvıları Reaktif atıkları Boya atıkları

29 İnorganik kimyasallar; asit/baz İnorganik ; ağır metal, arsenik, gümüş vb Çözücüler; Ksilen, toluen, aseton, metanol Tehlikeli Kimyasal Atıklar M , , Fotografik (Developer ve Fixer) ,

30 Tehlikeli Kimyasal Atıklar M Permanganatlar Kromatlar Peroksitler Diğer oksitleyici malzemeler , , ,

31 M KONTAMİNE AMBALAJ M KİMYASAL BULAŞMIŞ EMİCİ VE ABSORBAN MALZEMELER - BAKIM VE ONARIMDAN ÇIKAN HAVA FİLTRELERİ

32 Teknik Atölyeler YAĞ ve YAKIT FİLTRELERİ AKÜLER MAKİNA EKİPMAN PARÇALARI YALITIM MALZEMELERİ YAĞ,KATRAN VE DİĞER TEHLİKELİ MADDELER İÇEREN KABLOLAR

33 Genel Tehlikeli Atıklar KARTUŞ VE TONERLER ELEKTRONİK ATIKLAR ATIK PİLLER ATIK FLUORESANLAR

34 Tehlikeli atıklar Kesinlikle kanalizasyon sistemine boşaltılmaz, Doğrudan havaya verilmez, Düşük sıcaklıklarda yakılmaz, Evsel atıklarla karıştırılmaz ve Depolanarak bertaraf edilmez TEHLİKELİ ATIKLARI TOPLAMA VE DEPOLAMA KURALLARI

35 Ağır metal içeren atıklar Farmasötik Genotoksik Basınçlı kaplar Diğer atıklardan ayrı olarak toplanır Kimyasal atıklar

36 Kullanım süresi dolan ilaçlar ihale sürecinde firmalara konulan şart gereği yeniden aynı ilaç firmasına iade edilmesi Ağır Metaller içeren sıvı atıklar hiçbir işlem görmeden depolanır Piller için ayrı toplama kapları kullanılır Basınçlı tüpler Güvenlik dolaplarında depolanmalıdır

37 LABORATUVAR OTOMASYON ATIKLARI ANALİZ YAPILIR / DEĞERLENDİRİLİR

38 Aynı atık kabında farklı atıklar karıştırılmamalı Reaksiyona girmeyecek şekilde Depolanmalı Birarada depolanabilir Birarada depolanamaz Önlem almak şartı ile birarada depolanabilir

39 TUTUŞABİLEN ATIKLAR ASİTLER VE OKSİTLEYİCİLERDEN AYRI TOPLANIR Yüksek oranda ekzotermik reaksiyona yol açarlar

40 KOROZİF ATIKLAR Temas halinde canlı dokuları Tahrip eder BAZLAR VE ORGANİK KİMYASALLARDAN AYRI TOPLANIR

41 TOKSİK ATIKLAR Kalıtsal genetik bozukluklara neden olur Sağlık yönünden ciddi akut, kronik risk oluştur, ölüme neden olur MUTAJENİK AYRI TOPLANIR

42 KANSEROJEN Kansere yol açar/etkisinin artmasına neden olurlar Doğumsal ancak kalıtsal olmayan sakatlıklara yol açar/ yol açma riski taşır TERATOJENİK AYRI TOPLANIR

43 EKOTOKSİK AYRI TOPLANIR Çevrenin bir veya daha fazla kesimi üzerinde ani veya gecikmeli zararlı etkiler gösteren veya gösterme riski taşıyan madde ve preparatlar

44 Hatalı depolamada karşılaşılacak tehlikeler Aşındırıcılar Parlayıcılar Patlama/Yangın Aşındırıcılar Zehirleyiciler Zehirleyici Gaz Parlayıcılar Oksitleyiciler Patlama/Yangın Asitler Bazlar Aşındırıcılar Duman/Isı

45 Kimyasal atıklar özelliklerine göre ayrı depolanmalıdır Organik çözgenler; Yüksek yoğunluklu polietilen kaplarda (<10L) veya cam şişelerde (< 5L) biriktirilmelidir. Sulu atıklar: Plastik kaplarda biriktirilebilir Orijinal kabı tercih edilmelidir

46 Sızdırmaz tabanlı sağlam atık kaplarında depolanmalı Atık kaplarının ağzı mutlaka kapalı olmalı Havalandırması iyi olan yerlerde depolanmalıdır

47 TEHLİKELİ ATIKLARIN ETİKETLENMESİ atık adı, atık kodu, fiziksel hali ve tehlikelik özellikleri KİMYASAL İSMİNİ YAZIN HCL ATIK BİR KARIŞIMDAN OLUŞUYOR İSE ; TÜM İÇERİĞİ TANIMLAYIN VE KONSANTRASYONUNU BELİRTİN ATIK TİPİNİ, FORMUNU VE ZARARLI ETKİSİNİ YAZIN ORJİNAL KABINDA İSE ETİKETİNİ SÖKMEYİN- ZARARLI ETKİSİNİ GÖSTEREN ETİKETİ EKLEYİN

48 Tehlikeli kimyasal ve atıkların depolandığı konteynerler üzerine uluslararası tehlikeli atık amblemi ve Dikkat! Tehlikeli Atık ifadesi bulundurulmalıdır

49 TSE DEN NAKLİYE ARAÇLARININ LİSANS ALMASI ZORUNLUDUR Atık Üreticisinin Yükümlülükleri TAKY - Madde

50 Tehlikeli Atığın azaltılması

51 Tehlikeli Atığın azaltılması

52 Çevre Yönetim Birimi Koordinasyon Kurulu Koordinasyon Başkanı Atık Yönetimi Evsel Nitelikli Atıklar Tıbbi Atıklar Tehlikeli Atıklar Radyoaktif Atıklar Diğer Doç. Dr. Gülsüm YILMAZ Prof. Dr. Dildar KONUKOĞLU Doç. Dr. S. Serdar ERTURAN Uzm. Ecz. Yasemin GÜLER Hem. Gülçin İNCE Uzm. Zuhal ODABAŞI Hem. Emine PARLAR

53 Kimyasal/ Atık envanteri Kişisel ve Genel Güvenlik Tehlikeli Atık Yönetimi ilişkin Düzenleme Atık depo

54 Atık Eğitimi İlk yardım Eğitimi El kitabı/ Broşürler Denetim

55 Atık yönetimi için için ele ele verelim Sağlıklı nesiller için Çevremizi ve kendimizi koruyalım

56