İKT

Transkript

1 Kavramlar 45 İKT442 Türkiye Ekonomisi Ünite 02: İşgücü piyasası İsDhdam ve İşsizlik Faal Nüfus: Bir ülke nüfusunun yaş arasındakilerini gösterir. Nüfusun üredci konumunda bulunan kısmına akdf (faal) nüfus denir ve ülkenin işgücünü oluşturur. Bağımlılık Oranı: Ülkedeki çalışamaz yaştaki nüfusun (0-14 yaş ila 65 ve üstü yaş grubu), Faal nüfusa oranıdır. Gelişmekte olan ülkelerde bu oran yüksekdr. İşsiz 46 İşgücüne Ka;lma Oranı: Nüfusun işgücü olan bölümünün kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içindeki payıdır. Bağımlılık oranının tersidir. İs<hdam: Çalışma istek ve yeteneğinde bulunan kişilerin mal ve hizmet üredminde yer alması olarak tanımlanabilir. İşbaşında olanlar + işiyle bağlanylı ama işbaşında olmayanlar (ücrednin en az %50 sini almak şaryyla) + çırak, stajyer, vb. İşsiz: Çalışma istek ve yeteneğine sahip olduğu halde, carî ücret ve piyasa koşullarında iş bulamayan kişiler 47 Referans dönemi içinde is<hdam halinde olmayan (kâr karşılığı, yevmiyeli, ücretli ya da ücretsiz olarak hiç bir işte çalışmamış ve böyle bir iş ile bağlan<sı olmayan) kişilerden iş aramak için son 4 hada (son 3 ay yerine) içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 2 hada içinde işbaşı yapabilecek durumda olan 15 ve daha yukarı yaştaki fertler dahildir. otonus@anadolu.edu.tr 1

2 İşgücü Nüfus (N)= Çalışabilir yaştaki nüfus (ÇN)+ 15 yaşından küçükler, Çalışabilir Nüfus= İşgücü (İG) + İşgücüne dahil olmayanlar, İG= İsDhdam edilenler + İşsizler, İşgücüne kaylım oranı (İKO)= İG / ÇN * ve Daha Yukarı Yaştaki Nüfus İşgücü İşgücü göstergeleri 50 Yıllar A B C D E F G H 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü İsDhdam edilenler D=B- C E=A- B F=B/A*100 G=D/B*100 H=C/A*100 İşgücüne Tarım dışı İşgücüne dahil İşsizlik oranı İsDhdam oranı İşsiz kaylma oranı işsizlik olmayan nüfus (%) (%) (%) oranı (%) ,9 9,5 12,0 40, ,5 9,0 11,1 40, ,3 9,2 11,2 40, ,9 10,0 12,3 40, ,7 13,1 16,0 39, ,5 11,1 13,7 41, ,4 9,1 11,3 43, ,6 8,4 10,3 43, ,3 9,0 10,9 43, ,5 9,9 12,0 45,5 2015* ,2 10,5 12,4 45,8 51 İşgücü İstaDsDkleri kapsamında işgücü, işsiz, ekonomik faaliyetlere göre isdhdam edilenler ve isdhdam oranı, işgücüne kaylım oranı, işsizlik oranı, tarım dışı işsizlik oranı ve genç nüfusta işsizlik oranı mevsim etkilerinden arındırılmaktadır. ARIMA modeline dayalı TRAMO- SEATS yöntemini kullanarak gerçekleşdrmektedir. Takvim etkisi anlamlı değildir. otonus@anadolu.edu.tr 2

3 Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Kasım İşgücü miktarı armkça İKO yükselir. İKO; İşgücüne dahil olmayanlar: İş aramayıp çalışmaya hazır olanlar İş bulma ümidi olmayanlar Mevsimlik çalışanlar Ev işleri EğiDm/ÖğreDm Emekli Çalışamaz halde Diğer Türkiye de hem kadınların hem de erkeklerin işgücüne kaylım oranları azalmaktadır: 1980 li yılların sonlarında erkekler için yüzde 81; kadınlar için ise yüzde 34 olan işgücüne kaylım oranı, 2008 yılında azalarak erkekler için yüzde 70 e; kadınlar için ise yüzde 25 e düşmüştür. Özellikle kadınların işgücüne kaylım oranlarındaki azalma dikkat çekicidir otonus@anadolu.edu.tr 3

4 İşgücüne KaYlım Oranı; İKO; Cinsiyete Göre İKO İşsizlik Oranı İşgücüne Ka;lma Oranı (%) ,3 30, Oca.08 Nis.08 Tem.08 Eki.08 Oca.09 Nis.09 Tem.09 Eki.09 Oca.10 Nis.10 Tem.10 Eki.10 Oca.11 Nis.11 Tem.11 Eki.11 Oca.12 Nis.12 Tem.12 Eki.12 Oca.13 Nis.13 Tem.13 Eki.13 Oca.14 Nis.14 Tem.14 Eki.14 Oca.15 Nis.15 Tem.15 Eki.15 Oca.16 Mevsim etkisinden arındırılmış İKO İşsizlik Oranı (Mevsim etkilerinden arındırılmış) Kasım Erkek Kadın 2014 yılı eğidm durumu ve cinsiyete göre iko İKO; YükseköğreDm Mesleki veya teknik lise Lise Lise aly eğidmliler Okur- yazar olmayanlar Kadın Erkek 50 seviyelerinde. Kent ile kır arasındaki fark büyüktür. İsDhdam edilen kadınların büyük kısmı ücretsiz aile işçisi konumundadır. Kadınlarda bu oran daha düşük. Kentlerde kadın İKO su daha da düşüktür: Evde gelir gedren faaliyetler artmakta, eğidm seviyesi düşük otonus@anadolu.edu.tr 4

5 İsDhdamın Sektörel Dağılımı İsDhdamın Sektörel Dağılımı 60 Tarımsal yapıdaki çözülmeyle birlikte; kırsal ve kent arasındaki ücret farklılığı işsizlerin kentsel alanda birikmelerine neden olmaktadır İşsizlik baskısı bireylerin marjinal sektörlerde isdhdam edilmeleri sonucunu doğurmaktadır Kayıt dışı ekonomik faaliyetler yaygındır TARIM SANAYİ HİZMETLER İsDhdamın ikdsadi faaliyet kollarına göre dağılımı (15+ yaş; bin kişi) Sektörel dağılım Toplam Tarım Pay (%) Sanayi Pay (%) İnşaat Pay (%) Hizmetler Pay (%) , , , , , , , , , , , , , , , ,5 Tarım 21, , , , , , , , , , , , ,7 Hizmetler 51,0 Sanayi 20, , , , , , , , , , , , ,0 2015* 26, İnşaat 7,4 otonus@anadolu.edu.tr 5

6 Enformel Sektör*; İşteki duruma göre isdhdam İhracata yönelik üredm yapan büyük firmalar, fiyat rekabed yapabilmek için üredm sürecini parçalara bölerek KOBİ lere fason üredm yapyrmakta, bu durum enformel işgücü kullanımını yaygınlaşyrmaktadır. *: Şirketleşmemiş, basit usulde vergi veren veya kayıt dışı ve 10 kişiden az çalışanı olan ikdsadî birimlerden oluşur. Yıllar Toplam Ücretli veya yevmiyeli Pay % İşveren Pay % Kendi hesabına Pay % Ücretsiz aile işçisi , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 2015* , , , ,6 Pay % İsDhdamın EğiDm Durumu İsDhdamın EğiDm Durumu Okur- yazar olmayanlar Lise al; eği<mliler Lise Mesleki veya teknik lise Yükseköğre<m ,7 62,5 12,1 7,7 11, ,8 61,1 11,7 9,3 12, ,5 60,2 11,3 10,1 13, ,0 59,5 11,4 10,4 13, ,8 59,1 11,1 10,4 14, ,1 59,0 10,6 10,0 15, ,1 59,4 10,2 9,6 16, ,0 59,0 10,1 9,9 18, ,3 57,2 10,4 9,7 18, ,1 56,4 10,5 9,9 19, Okur- yazar olmayanlar Lise al; Lise Mesleki veya teknik lise Yüksek öğre<m İşgücü Pay (%) İs<hdam Pay (%) otonus@anadolu.edu.tr 6

7 İsDhdamın yaş gruplarına göre dağılımı İşsizlik; ,4 10,4 12,4 31,0 45,7 Ekonomik açıdan işsizlik, üredm kaybına neden olur. Devlet gelirleri potansiyelin alynda gerçekleşir. Transfer harcamaları artar. Sonuç: refah kayıpları ortaya çıkar. Gelir eşitsizliğini ve yoksulluğu aryrır. İşsizlik, toplumsal dışlanma ve toplumsal ilişkilerde kopuş, aile yaşamında çözülme, toplumsal değerlerde ve sorumluluk duygusunda gerileme gibi bir dizi sosyo- psikolojik soruna da neden olur ,2 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0 50,0 Kaynak: TÜİK, Çocuk İşgücü İstatistikleri, İsDhdam edilenlerin meslek grubu Temel işgücü göstergeleri, Kasım Meslek Grubu İs<hdam (Bin kişi) Pay (%) YöneDciler ,2 Profesyonel meslek mensupları ,2 Teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları ,4 Büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar ,7 Hizmet ve sayş elemanları ,3 Nitelikli tarım, ormancılık ve su ürünlerinde çalışanlar ,6 Sanatkarlar ve ilgili işlerde çalışanlar ,2 Tesis ve makine operatörleri ve montajcılar ,3 Nitelik gerekdrmeyen işlerde çalışanlar ,0 Toplam otonus@anadolu.edu.tr 7

8 Temel İşgücü Göstergeleri (mea), 2014 : İşsizlik göstergeleri İşsizlik oranı %9,9 tarım dışı işsizlik oranı ise %12 olarak gerçekleşd Türkiye genelinde işsiz sayısı 2 milyon 853 bin kişi. Kentsel yerlerde işsizlik oranı %11,5, kırsal yerlerde ise %6,1. Türkiye'de tarım dışı işsizlik oranı % 12. Genç işsizlik oranı 17,9. İsDhdam edilenlerin %21,1'sı tarım, %27,9 ü sanayi, %51 i ise hizmetler sektöründe... Türkiye genelinde İKO %50,5 oldu. Erkeklerde İKO %71,3, kadınlarda ise %30,3 İşsizlik oranının en yüksek olduğu bölge %15,6 ile Güneydoğu Anadolu bölgesi iken, en düşük olduğu bölge %5,3 Kuzeydoğu Anadolu bölgesi Erkeklerde işsizlik oranının en yüksek olduğu bölge %16,4 ile Güneydoğu Anadolu bölgesi iken, kadınlarda %15,6 ile İstanbul bölgesi oldu. işsizlik oranı (%) yaş işsizlik İşsizlik oranı (%) ,6 10, ,6 19,9 19,1 20,0 20,5 25,3 21,7 18,4 17,5 18, , Oca.14 Şub.14 Mar.14 Nis.14 May.14 Haz.14 Tem.14 Ağu.14 Eyl.14 Eki.14 Kas.14 Ara.14 Oca.15 Şub.15 Mar.15 Nis.15 May.15 Haz.15 Tem.15 Ağu.15 Eyl.15 Eki.15 Kas.15 İşsizlik Oranı (%) İşsizlik oranı (Mevsim etkilerinden arındırılmış) % Genç nüfusta işsizlik Ara.15 Oca * Genç nüfusta işsizlik oranı (%) Tarım dışı işsizlik oranı (%) otonus@anadolu.edu.tr 8

9 İBBS göre isdhdam ve işsizlik (Bin kişi, 15+ yaş) EğiDm ve işsizlik; İs<hdamın İs<hdam edilenler Dağılımı İşsiz İşsizlik Oranı (%) İşsizlerin dağılımı İstanbul (TR1) BaY Marmara (TR2) Ege (TR3) Doğu Marmara (TR4) BaY Anadolu (TR5) Akdeniz (TR6) Orta Anadolu (TR7) BaY Karadeniz (TR8) Doğu Karadeniz (TR9) Kuzeydoğu Anadolu (TRA) Ortadoğu Anadolu (TRB) Güneydoğu Anadolu (TRC) TOPLAM ,9 İşsizlik ve eğidm durumu ilişkisini incelediğimizde ise ortaya farklı bir gerçek çıkmaktadır. Ülkemizde genel olarak eğidm seviyesi artmakla birlikte, eğidm seviyesinin aryşı ile bu gruplardaki işsizlik oranlarının da yükselmeye başladığını görüyoruz. Yoksulların üst eğidm gruplarına çıkabilmesi oldukça zor, ulaşsa bile işsiz kalma ve dolayısıyla yoksulluktan kurtulamama gibi bir sonuç kendilerini beklemektedir. EğiDm durumuna göre işsizlik (%) İşsizlerin dağılımı Okur- yazar olmayanlar Lise al; Lise Mesleki- teknik lise Yükseköğre<m ,3 9,7 14,7 16,0 12, ,9 10,1 13,9 13,6 10, ,8 9,8 14,0 11,8 9, ,2 9,8 13,9 12,0 9, ,3 10,7 14,1 11,7 10, ,0 13,9 18,0 15,6 12, ,0 11,6 15,9 13,2 11, ,6 9,3 12,6 11,0 10, ,9 8,7 11,8 10,1 10, ,9 9,3 12,0 10,5 10, ,3 9,4 11,9 10,6 10,6 2015* 5,9 10,3 12,9 10,2 10,8 Okur- yazar olmayanlar Lise al; Lise Mesleki veya teknik lise Yüksek öğre<m Kasım 2,0 53,3 12,4 9,8 22,5 9

10 80 En son mezun olunan okul ve mezun olunan alana göre işgücü durumu, (Bin kişi, 15+ yaş) İşsizlik oranı (%) İs<hdam oranı (%) İKO (%) Yüksekokul veya fakülte Öğretmen eğidmi ve eğidm bilim. 6,7 7,4 67,5 67,9 72,3 73,3 Sanat 21,0 15,9 60,2 63,3 76,2 75,3 Beşeri bilimler 7,3 9,8 71,5 69,7 77,2 77,3 Sosyal bilimler ve davranış bilim. 9,3 10,0 69,3 69,0 76,4 76,7 Gazetecilik ve enformasyon 22,1 13,2 58,5 72,0 75,1 82,9 İş ve yönedm 14,0 13,5 68,5 70,0 79,7 80,9 Hukuk 3,4 6,0 83,1 77,2 86,1 82,2 Yaşam bilimleri 15,3 14,5 63,8 73,2 75,4 85,5 Fizik bilimleri 10,5 11,9 70,4 71,2 78,7 80,9 MatemaDk ve istadsdk 10,4 9,3 68,8 72,8 76,8 80,2 Bilgisayar 12,5 14,2 73,7 74,5 84,3 86,8 Mühendislik ve işleri 8,6 8,4 79,0 80,3 86,5 87,7 İmalat ve işleme 17,0 16,8 64,8 66,8 78,1 80,3 Mimarlık ve inşaat 9,4 11,2 73,7 72,4 81,3 81,5 Tarım, ormancılık ve balıkçılık 11,9 12,2 69,6 73,6 79,0 83,8 Veterinerlik 4,3 4,7 84,3 84,2 88,1 88,4 Sağlık 2,1 2,4 83,3 83,3 85,1 85,3 Sosyal ve kişisel hizmetler 14,0 14,3 65,3 64,2 75,9 75,0 UlaşYrma ve çevre koruma hiz. 17,0 14,1 70,7 73,0 85,2 85,0 Güvenlik hizmetleri 1,0 2,1 79,6 81,1 80,4 82,8 81 En son mezun olunan okul ve mezun olunan alana göre işgücü durumu 2014, (Bin kişi, 15+ yaş) İşgücü İşsiz İs<hdam İşsizlik oranı (%) İs<hdam oranı (%) İKO (%) Yüksekokul veya fakülte Öğretmen eğidmi ve eğidm bilim Sanat Beşeri bilimler Sosyal bilimler ve davranış bilim Gazetecilik ve enformasyon İş ve yönedm Hukuk Yaşam bilimleri Fizik bilimleri MatemaDk ve istadsdk Bilgisayar Mühendislik ve işleri İmalat ve işleme Mimarlık ve inşaat Tarım, ormancılık ve balıkçılık Veterinerlik Sağlık Sosyal ve kişisel hizmetler UlaşYrma ve çevre koruma hiz Güvenlik hizmetleri İşsizliğin kent- kır dağılımı; Eksik İsDhdam* 82 İşsizliğin kent- kır dağılımına bakıldığında, özellikle tarımda ücretsiz aile işçiliğinin yaygınlığına bağlı olarak kırsal kesimde işsizlik oranının kentlere kıyasla oldukça düşük kaldığı görülmektedir. 83 İşsizlik oranlarına yakın olması önemli bir sorundur, İşsiz kalmanın maliyed çok ağırdır, Uzun süre işsizliğe direnilememektedir, Ülkemizde eğidm plânlaması yoktur, Yeni iş aramanın temel nedeni gelir azlığı dır. *: Daha uzun süre çalışmaya uygun oldukları hâlde ha}ada 40 saa~en az çalışanlar, mesleği dışında başka işlerde çalışanlar ve çalışyğı hâlde işinden memnun olmayıp iş arayanlar. otonus@anadolu.edu.tr 10

11 Eksik isdhdam 84 Zamana bağlı eksik is<hdam: Referans ha}asında isdhdamda olan, esas işinde ve diğer işinde/işlerinde toplam olarak 40 saa~en daha az süre çalışmış olup, daha fazla süre çalışmak istediğini belirten ve mümkün olduğu takdrde daha fazla çalışmaya başlayabilecek olan kişilerdir. Yetersiz is<hdam: Zamana bağlı eksik isdhdam kapsamında yer almamak koşuluyla, referans ha}asında isdhdamda olan, son 4 ha}a içinde mevcut işini değişdrmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş aramış olan ve böyle bir iş bulduğu takdirde 2 ha}a içinde çalışmaya başlayabilecek olan kişilerdir 85 Yıllar İşgücü Zamana İs<hdam Eksik Yetersiz İşsizlik Oran bağlı eksik Oran (%) Oran (%) edilenler is<hdam is<hdam oranı (%) is<hdam , , , , , , , , , , , ,6 11, , ,5 9, , ,3 9, , ,8 9, , , ,9 9,9 2015* , ,1 10,5 (Bin kişi, 15+ yaş) 86 Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmayanlar (Bin kişi, 15+ yaş) Yıllar Toplam Tarımda Oran Ücretli veya Oran Kendi Ücretsiz aile İşveren Oran yevmiyeli hesabına işçisi (%) (%) (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 2015* , , ,9 87 İşgücüne dahil olmayan nüfus Yıllar İşgücüne dahil olmayan nüfus İş aramayıp, çalışmaya hazır İş ümidi Diğer olmayan Mevsimlik çalışanlar Ev işleriyle meşgul Eği<m/ Öğre<m Emekli Çalışamaz halde * Diğer otonus@anadolu.edu.tr 11