TEKNOLOJİ ETKİSİNDE DÖNÜŞEN TEKSTİL MATERYALLERİNİN TEKSTİL VE MODA TASARIMINDAKİ YERİ: ISIYA DUYARLI KUMAŞLAR

Transkript

1 TEKNOLOJİ ETKİSİNDE DÖNÜŞEN TEKSTİL MATERYALLERİNİN TEKSTİL VE MODA TASARIMINDAKİ YERİ: ISIYA DUYARLI KUMAŞLAR Öğr. Gör. Mine YILDIRAN Akdeniz Ünv. Güzel Sanatlar Fakültesi Moda ve Tekstil Tasarımı Bölümü Özet: Teknoloji ve moda alanı arasındaki işbirliği hızlanırken tasarım, günümüz pazar koşullarında sadece tekstil ve moda sektöründe değil, tüm sektörlerde önem kazanmıştır. İşletmeler bu süreçte tasarıma yönelik ar-ge faaliyetlerini artırmıştır. Yaratıcılığın boyutları bilgi toplumuna geçişle birlikte genişlemektedir. Bitmeyen değişim ve bilgi aktarımının çok hızlı olması tasarımcıların işini zorlaştırmaktadır. Bu çalışmanın amacı zorlaşan tasarım süreci içerisinde teknolojik transformasyonun moda ve tekstil tasarım alanında oluşturacağı fırsatlara değinmek ve akıllı tekstiller arasında yer alan ısıya duyarlı/ısıyla renk değiştiren kumaşların estetik ve fonksiyonel potansiyelini ortaya çıkarmak, teknik özelliklerini tartışmak, tekstil ve moda tasarımı alanında kullanımlarını örneklendirmektir. Anahtar Sözcükler: Akıllı Tekstil, Termokromik Boya, Isıya Duyarlı Kumaş THE POSITION IN THE TEXTILE AND FASHION DESIGN OF THE TEXTILE MATERIAL TRANSFORMING WITH TECHNOLOGY: HEAT SENSITIVE FABRICS Abstract: When accelerating cooperation between technology and fashion field, the design has gained importance in today's market conditions not only in the textile and apparel industry but also all industries. In this process the textile and fashion design business have also continuously increased R&D activities. The dimensions of creativity are expanding with the transition to the information society. Endless transformation and accelerating information transfer for designers works have difficulties. The aim of this study explains to which will created the opportunities of technological transformation in textile and apparel industry. In

2 addition to show up to esthetic and functional potential of heat sensitive fabrics this categorized in smart textiles. These study other aim to explain properties of thermochromics and illustrate by examples that innovative and creative exercises doing in the fields of the clothing design. Keywords: Smart Textiles, Thermochromic Dye, Heat Sensitive Fabrics Giriş: Tasarım, özünde istenilen amaca cevap veren bir düşünce sürecidir. Bu süreç hem işlevselliği hem de yaratıcılığı bünyesinde barındırır. Tasarım aşamasında tasarlanan ürün öncelikle işlevsel olmalıdır. Bir giysi vücudumuzu örtmek gibi belirli bir amaca hizmet etmelidir. İkinci olarak, benzerlerinden farklı bir görsellik taşımalı, estetik görüntüsü alışılmışın dışında olmalıdır. Yaratıcılık, bir tasarımda hem işlevselliğe hem de estetik görünüme biçim verir. Tasarlanan ürüne alışılmışın dışında farklı ya da ikinci bir işlevsellikle birlikte, estetik olarak diğerlerine benzemeyen bir görsellik de verebilir. 1 Son yıllarda tasarım problemlerinin sınırlarının, yeni teknolojilerin, yeni yönetim stratejilerinin, yeni sosyal güçlerin ve entelektüel akımların etkisiyle genişlemeye başlaması ürün tasarımının dönüşümünü hızlandırmaktadır. Bu nedenle artık tasarım pratiğinin eski bileşenleri yetersiz kalmakta, söz konusu durum gerek akademik ortamda gerekse tasarım pratiğinde, tasarıma ilişkin birçok tanım ve kavramın içeriğinde değişimlere/ dönüşümlere yol açmaktadır. 2 Bilgi toplumunda üretim, ekonomi ve yaşamın hızına bağlı olarak sosyal ve psikolojik dönüşüm geçiren bireyin ihtiyaçları ve tüketim ölçütleri de değişime uğramıştır. Bilgi toplumu beraberinde iletişim, sanat ve etik endüstrileri kapsayan bilgi sektörünü getirmiştir. Bilgi toplumunun parçası olan tüketici, büyük alışveriş merkezleri ve uluslar arası bilgi ağı (internet) üzerinden sanal ortamda alışveriş ile tanışırken, sağlık sektöründe kaplıca, termal enerji, yoga, masaj ve rahatlatıcı kokular, vitaminler, yaşlanmayı geciktirici ürünler gündeme gelmiştir. Zamanın değerinin artmasıyla farklılaşan ihtiyaç ve beklentiler tüketime dönük yeni 1 ÖNLÜ, N. (2004). Tasarımda Yaratıcılık Ve İşlevsellik Tekstil Tasarımındaki Konumu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1). 2 DERECİ, Ö. G. V. T. (2013). Tasarımcı Bakışı Ve Tasarım Nesnesi Olarak Giysi. Proceedings Book, 51.

3 yaklaşımları ve bireyin biricikliğinin vurgulandığı yeni tasarım ve ürün anlayışlarını beraberinde getirmiştir. 1970'lerden itibaren tasarımcılar, kamuoyunda oluşan çevre duyarlılığının artması ile çevre kirliliği, ekoloji, geri dönüşüm, çevresi ile uyumlu tasarım ilkelerini ön plana çıkarmışlardır. "80 ve 90'lardan itibaren ise tasarım alanında "ihtiyaç için tasarım", "demonte edilebilen tasarım" ve "geri dönüşüm için tasarım başlığı ile belirgin üç konsept öne çıkmıştır. Bir tasarımın çevresi ile uyum içinde olması, kullanıcının bulunduğu ortama uyum sağlaması, yaygın biçimde kullanılması için yeterli bir nedeni olması ve tüketicinin istekleri yerine ihtiyaçlarına cevap vererek çevreye duyarlı olması beklenmiştir." 3 Tasarımdan başlangıçta işlev(fonksiyon), estetik, farklılık(yaratıcılık) gibi özellikler beklenirken, bu beklentilerin karşılanması ürünlerin farklılaştırılmasında tasarımcıları multifonksiyonellik(çok işlevlilik), gibi başka değerlerin de devreye girmesine, yeni teknik ve teknolojilerin kullanımını gündeme getirmiştir. (örneğin çorap başlangıçta ayağı soğuk ve sürtünmeden koruma işlevini yerine getirirken, önce, duruma göre ısıtma, nem çekme gibi ihtiyaçları karşılamak için akrilik, nylon, viskon, pamuk, bambu, organik pamuk gibi malzemelerle çeşitlendirilmiş, konforu sağlamak amacıyla elastik liflerle zenginleştirilmiş, ihtiyaca ve müşteri beklentisine göre çeşitli boylarda üretilmiş, estetik doyumu ve farklılığı sağlamak amacıyla çeşitli renk ve desenlerde, çeşitli örme teknikleriyle desenlendirilerek çevreye duyarlı ürün sloganıyla ve/veya parfümlü, anti-bakteriyel gibi asıl işlevi dışında yan işlevler kazandırılarak binlerce varyasyonda üretilebilmektedir) Bir ürünün, benzeri olan diğer ürünlerden olumlu yönde fark ve fayda yaratmasını sağlayacak olan kişi tasarımcıdır. Tasarımcının yenilik alternatiflerinin daralmaya başladığı noktada inovatif bir yaklaşımla yeni teknolojiler ve buluşlar tasarıma yön verecek ve tasarımcıya yeni vizyonlar yaratabilecektir. Günümüzde giysi tasarımı ve üretiminde konvansiyonel (geleneksel) teknikler, yerini hayal gücünü zorlayan yeni materyal ve yeni tekniklere bırakmaya başladığından, tasarımcının daha az sanatçı daha fazla teknolog olma yolunda ilerlediği ön görülmektedir. Teknolojik yenilikler bakımından moda ve teknoloji bağlamında geleceğin modası; laboratuar araştırmacıları, akademisyenler ve moda dünyasınca şekillendirilecektir. Geleceğin modası kavramı, yarının giysi dolaplarında yerini alacak ilham verici giysilere rehber olmayı amaçlamaktadır. 4 3 Halaçeli, H. (2008). Bilgi Toplumunda Yüksek Teknoloji Ürünü Çok Fonksiyonlu Tekstiller. Journal Of Fine Arts, (13). 4 KUTLU, N., & MEYDAN, C. (2014). Geleceğin Modasında Radikal Materyal Arayışları. Akdeniz Sanat Dergisi, 4(7).

4 Tasarımda ulaşılan bu noktada tekstil ve moda tasarımında, sadece konvansiyonel kumaşlarla ve biçki-dikiş teknikleriyle giysinin tasarlanması ya da malzeme aşamasında kumaşların bilinen dokuma, örme, boyama ve desenlendirme teknikleri gibi alışılagelmiş yöntemlerle tasarlanması karşısında yenilikçi malzemelerin kullanımı tezi gündeme gelmiştir. Akıllı tekstiller (smart/intelligent textiles) ve/veya çok fonksiyonlu (multi-functional textiles) tekstiller bu nokta da alternatif başvuru referansları olarak tasarımcıların imdadına yetişebilecektir. Akıllı tekstiller, normal tekstil ürünlerinin doğal atmosfer şartlarından koruma ve süsleme özelliklerine ilaveten herhangi bir etkiyi (ışık, ısı, basınç, elektromanyetik dalgalar, ses ve ses ötesi dalgalar, hareket vs.) veya etki değişikliğini algılama ve buna bir tepki verme özelliğine sahip olan tekstil ürünleridir. Çok fonksiyonlu tekstil ürünleri ise insanları doğal atmosfer şartlarından korumanın ve süslemenin yanında, başta sağlık, güvenlik ve bilişim alanlarında olmak üzere, bugün hayal bile edemediğimiz her tür alanda, en az bir ek fonksiyonu daha yerine getiren ürünlerdir. 5 Dünya Ekonomik Forumu (WEF) tarafından yapılan analizlerde ülkelerin gelişmişlik düzeyi üç aşamada incelenmekte ve en son aşama, gelişmiş ülkelerin sahip olduğu inovasyona dayalı kalkınma aşaması olarak kabul edilmektedir. Türkiye nin henüz bilgi toplumu ve bilgi destekli ekonomiye geçemediğinin vurgulandığı araştırmada, Türkiye şimdilik verimliliğe dayalı aşamada kabul ediliyor. Anlaşılacağı üzere rekabetin yeni paradigması bilgi ve inovasyondur. Hizmete ya da ürüne dönüşmeyen bilginin fazla bir değeri yoktur. Ama yararlı bir ürüne dönüşen bilgi, işletmeye çok yüksek gelir getirebilmekte, yenilikçi ürünlerin küresel talebi canlı tutulabilmektedir. Yenilik peşinde koşmayan, Ar-Ge ve tasarıma önem vermeyen işletmelerin ise ekonomik krizlere kurban olacakları şimdiden görülmektedir 6 Kelime olarak bakıldığında ise, inovasyon Latince bir sözcük olan innovatus tan türemiş olup, toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni yöntemlerin kullanılmaya başlaması anlamına gelmektedir. Dilimizdeki karşılığı ise aşağı yukarı benzer tanımlamalarda da belirtildiği üzere yenilikçilik, yenilik şeklinde ifade edilmektedir. 7 İnovasyon başta teknoloji ve ürün geliştirme olmak üzere tasarımdan ve üretime, yönetime kadar pek çok alanda karşımıza çıkmaktadır. İnovasyon kavramının günümüz rekabet 5 TARAKÇIOĞLU, I. (2002). Türk ve Dünya Tekstili. Tekstil İşveren Dergisi, ARSLAN, K. (2009). Değişimin Kilometre Taşları: Tasarım. Ar-Ge ve inovasyon, Çerçeve Dergisi, 17(52), ŞİRİN, E.İnovasyon Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı, R. (2007). Technopolis Group.

5 koşullarında önemi yadsınamayacağı kuşkusuzdur. Loschek e göre moda sistemi içinde inovasyonun üretim ve ileri teknolojide olduğu kadar stilistik, idealistik, kavramsal (conceptual) seviyelerde çeşitli aşamalarda uygulanması da mümkündür. Yine Loschek e göre yirminci yüzyılın sonunda ileri teknoloji tekstiller ekolojik ve/veya etik kabul edilen tekstiller kadar öne çıkmıştır. Tekstil araştırma enstitülerinin küresel olarak iklimlendirme ve vücut kontrolü sağlayan mikro liflerden ısıl (termal) hafızalı kumaşlara, renk değiştiren, ışığı yansıtan(retro-reflective) kumaşlara kadar genişleyen bir yelpazede akıllı tekstillere odaklanmalarına rağmen akıllı tekstiller büyük bir pazar yakalayamadılar. 8 Bu temelden yola çıkarak moda tekstil tasarımcısının yenilik alternatiflerinin daralmaya başladığı bir noktada akıllı tekstiller içerisinde yer alan ısıya duyarlı boyarmaddelerle desenlendirilmiş kumaşlar başvurulabilecek bir alternatif olarak bu çalışmada ele alınmıştır. Çalışmada bu boyarmaddelerin tanımı, teknik özellikleri, uygulama esasları ele alınarak moda ve tekstil ürünlerinde kullanımları örneklendirilecektir Isıya Duyarlı Kumaşlar, Termokromik Boyarmaddeler Tanım ve Uygulama Isıya duyarlı kumaşlar akıllı tekstiller kategorisinde bir alt başlık olarak yer alır ve Uzun yıllardan beri yapılan araştırma, geliştirme ve tüketici taleplerine daha iyi cevap verebilmek adına ortamın sıcaklığına ve çevresel faktörlere bağlı olarak renk değiştiren tekstiller üretilmiştir. İşte bu değişim kromik malzemeler sayesinde elde edilmektedir. Kromik materyaller, dış etkenler sonucu renk değiştiren, rengi yok olan ve renk yayan materyallerdir. Bu grupta değerlendirilen akıllı yapıların reaksiyona başlangıç etkilerine göre aldıkları isimler aşağıdaki gibi sıralanmaktadır. 9 Termokromik materyaller; ısı etkisiyle, Fotokromik materyaller; ışık (ultraviyole ışınlar dahil) etkisiyle, İyonokromik materyaller; ph değerinin etkisiyle, Elektrokromik materyaller; elektrik enerjisinin etkisiyle, Piezokromik materyaller; basınç etkisiyle, Solventkromik materyaller; sıvı etkisiyle, 8 LOSCHEK, I. (2009). When clothes become fashion: design and innovation systems. Berg. 9 COŞKUN, E. "Akıllı Tekstiller Ve Genel Özellikleri." Çukurova Üniversitesi Fen Bil. Enst.Yüksek Lisans Tezi (2007).

6 Carsolkromik materyaller; elektrik ışınlarının etkisiyle renk değiştirmektedir Bu çalışmada ısıya duyarlı/ ısıyla renk değiştiren genel olarak akıllı tekstiller içerisinde yer alan Termokromik boyarmaddeler e ve ağırlıklı olarak, bu boyarmaddeler içerisinde yer alan Leuco-dye bazlı termokromikler e yer verilecektir. Tekstil sektöründe kullanılan kromik materyaller içerisinde daha çok fotokromik ve termokromik materyaller kullanım alanı bulmaktadır. Firmaların üretmiş olduğu fotokromik ve termokromik boyalarla, tekstil materyali boyama veya baskı yöntemiyle renklendirilmektedir. Elde edilen tekstiller ısıya ve ışığa karşı tepki vererek renk değiştirmektedir. 10 Isı ile renk değiştiren termokromik boyarmaddeler ile ilgili gelişmeler 1970 lerde başlamış, bu grup içinde yer alan Leuco-dye bazlı termokromik boyarmaddeler tişörtlerden, mama kaşıklarına, kahve fincanlarından oyuncaklara kadar geniş bir yelpazede özellikle 90 lardan sonra tasarım dünyasında yer bulmuştur. 11 Termokromik sistemlerin tekstillerde uygulanabilecek iki temel çeşidi bulunmaktadır. Bu sistemlerden birisi Leuco-dye bazlı boyama sistemidir, boyarmadde terimi yerine özellikle sistem kelimesi kullanılmıştır çünkü özellikle leuco-dye bazlı sistemler klasik olarak bilinen yöntemlerle boyamazlar. Bu sistemde renk, üç materyalin etkileşiminden oluşur; renk oluşturucu (colour former), activatör (asit esaslı) ve çözücü madde. Leuco-dye bazlı yöntem bu bileşim sayesinde bir dizi kimyasal transformasyon geçirir ve renkli görüntüden açılarak renksize doğru bir değişim gösterir. Renk değişiminde genellikle ısı arttıkça renkliden renksize bir değişim meydana gelmesine rağmen termokromik materyal geleneksel boya ve pigmentlerle bir renkten başka bir renge dönüşüm de sağlanabilir. 12 Kooroshnıa Leuco-dye bazlı termokromik boyarmaddelerle yaptığı deneysel çalışma sonucunda kumaşta görülen renk değişimleri ile hazırladığı skala bu tezi destekler niteliktedir Kooroshnıa çalışmasında renk değişiminin gerçekleştiği sıcaklık aralığı 27 C ile 15 C olan ısıl duyarlılık özelliğine sahip, su bazlı ve geri kazanılabilir özellikte Leuco-dye bazlı 10 COŞKUN, E. S KOOROSHNİA, M. (2013). Demonstrating color transitions of leuco dye-based thermochromic inks as a teaching approach in textile and fashion design.nordes, 1(5). 12 CHRİSTİE, R. M., ROBERTSON, S., & TAYLOR, S. (2012). Design concepts for a temperature-sensitive environment using thermochromic colour change. JAIC-Journal of the International Colour Association, 1.

7 thermokromik boyarmadde ile 20 C sıcaklığa sahip laboratuar, ortamında binderlenmiş pamuklu materyal üzerine serigrafi baskı tekniği ile uygulamıştır. 13 Resim 1: Tek renk C aktivasyon sıcaklığında %99, %75, %50, %25, %10, %1 Leuco-dye bazlı termochromic boyarmadde ile yapılmış deney skalaları Resim 2: İki renk (mavi Leuco-dye bazlı thermokromik boyaya belirli bir miktar sarı pigment ilavesiyle) C aktivitasyon sıcaklığında %99, %75, %50, %25, %10, %1 Leuco-dye bazlı termochromic boyarmadde ile yapılmış deney skalaları Termokromik sistemlerin tekstillerde uygulanabilen diğer bir türü de likit kristal yapıdadır bu gurupta yer alan boyarmaddeler de yine kendi içlerinde çeşitlilik gösterirler ve bunlardan biri (chiral nematic tip) likit kristal termokromik boyarmaddeler ısıya daha fazla duyarlıdır ve çok etkili bir renk oyunu meydana getirir, fakat, baskı tekniklerinde çalışmalarda zorluklar aşılamamıştır ve pahalıdır. 14 Termokromik Boyarmaddeler ve Tekstil- Moda Tasarımında kullanımları Akıllı tekstiller içinde yer verilen termokromik materyaller uzun zamandır Tekstil ve moda tasarımında sanatsal veya tüketim nesnesi ürünlerin tasarımında tasarımcılara ilham kaynağı olmaktadır. Örneğin Quin in Textile Future isimli kitabında yer verdiği; kavramsal giysileriyle bilindiği kadar, teknolojiyi yakından takip eden ve yeni teknolojileri 13 KOOROSHNİA, M. (2013, April). Leuco dye-based thermochromic inks: Recipes as a guide for designing textile surfaces. In 13th AUTEX World Textile Conference.. 14 CHRİSTİE, R. M., ROBERTSON, S., & TAYLOR, S. (2012)

8 tasarımlarında kullanmasıyla da bilinen Angel Chang 2007 koleksiyonunda termokromiklerle renklendirilmiş giysilere de yer vermiş, ısıya duyarlı kumaştan yapılmış bu giysiler ilgi çekici bir örnek olmuştur. 15 (resim 3) Resim 3: Angel Chang, ısıya duyarlı kumaşla yapılmış elbiseleri Isıya duyarlı kumaşlar tasarımcının hem estetik arayışına cevap verebilen hem de fonksiyonel kabul edilebilir malzemelerdir. İtalyan markası Stone Island kreatif direktörü Carlo Rivetti 2012 tarihli koleksiyonda yer alan nylon/pamuk karışımı üzerine likit kristal termokromik boyarmadde ile renklendirilmiş mont (resim 4) ile ilgili verdiği röportajda fonksiyonelliğe ve yeni teknolojilere verdiği önemi vurgulamaktadır. Resim 4: Likit kristal termokromik boyarmadde ile renklendirilmiş mont Stone Island, 2012 Isıya duyarlı kumaşlar spor giyim ürünlerinde enteraktif/çok işlevli ürünlerde de karşımıza çıkmaktadır. Radiate (resim 5), özel geliştirilen kumaş yapısı ve termik teknolojisi sayesinde vücut üzerinde ısınan bölgelerin direkt olarak kıyafet üzerinde görünmesine imkân sağlayabilen bir sporcu giysisi olarak tasarlanmıştır. Antrenman sırasında hangi bölgelerinin daha çok çalıştığını ya da daha fazla kalori harcadığını görmek isteyen kişiler için oldukça 15 QUİNN, B. (2010). Textile futures: Fashion, design and technology. Berg Publishers.

9 faydalı enteraktif özellikler sunan Radiate, geliştirilmiş ısı yönetimi sistemi ile sıcaklığın dışarıya atılmasını da sağlayabilmektedir. Resim 5:Vücut üzerinde ısınan bölgelerin direkt olarak kıyafet üzerinde görünmesine imkan sağlayabilen sporcu giysisi, Radiate,2013 Isıya duyarlı Termokromik uygulamalara çeşitli alanlarda rastlamak mümkün, bu alanlardan biri de iç mimari ve dekorasyon alanları, termokromik boyarmaddeler mobilya boyası ve duvar kağıtları gibi farklı alanlarda kullanılmaktadır. Resim 6 ve 7-8 de iki tasarımcının farklı yıllarda yaptığı yatak çarşafı tasarımlarına yer verilmiş, aynı teknikle yaratılmış iki örnek tasarımcının estetik yorumu görülmektedir. Resim 6 ve 7 de ısıyla renk değiştiren iki yatak takımına yer verilmiştir Resim 6: Isıya duyarlı nevresim, J.Mayer.H., 1997 Resim 7-8: Isıya duyarlı nevresim, Mari Tosmin, 2008 Genç ve başarılı tasarımcılardan Alexander Wang termokromik kumaşlarla oluşturduğu 2014 sonbahar/kış koleksiyonu renk oyunlarının hissedildiği farklı bir estetik sunmaktadır. Tasarımcı ayrıca ayakkabı, çanta gibi aksesuarlarda da termokromik boyarmaddelerle boyanmış materyallere yer vermiştir. (resim 8)

10 Resim 8: Alexander Wang, 2014 sonbahar/kış koleksiyonu Sonuç Hiç bitmeyen ve giderek hızlanan bir devinimde yeniyi yaratma olgusu, diğer disiplinlere oranla modanın en göze görünür ürünü olan giyim endüstrisinde çok daha hissedilir derecededir. Giysi, çok hızlı tüketilen bir meta olarak algılanırken tüketiciyi şaşırtmak, farklı ve değerli olan ile buluşturmak oldukça zordur. Günümüzde rekabetin en önemli unsurlarından biri de tasarıma değer kazandırma yarışında yenilik ve yaratıcılığın, farklı olanı sunabilmek önkoşul durumuna gelmiştir. Bu amaçla yeni yöntem ve teknolojileri takip etmek çok da ha önemli hale gelmiştir. Bağımsız araştırma yapan pek çok kurum ve üniversite bu çalışmalara ciddi yatırımlar yapmakta ve üretime dönük sorunların çözümü üzerinde çalışmaktadırlar. Katma değeri yüksek yenilikçi(inovatif) ürünlerin üretilebilmesinin ülke gelişmişlik düzeyini belirleme de bile etkili olduğu düşünüldüğünde tekstil ve moda tasımında yüksek teknolojili(high-tech) tekstiller, akıllı tekstiller tasarımda ve rekabette önemli bir güçtür. Buna rağmen bu alanda hem teori de hem de uygulama da boşluklar bulunması şaşırtıcıdır. Bu çalışma sonuçta, ülkemizde bu alanda faaliyet gösteren yenilikçi tasarımcı ve işletmeler için bir fırsat olarak 1990 lardan beri var olmasına karşın yeterli ilgiyi bulmayan boya ve baskı teknikleriyle uygulanabilen termokromik boyarmaddelerle elde edilen ısıyla renk değiştiren/ısıya duyarlı kumaşları yeniden kullanılmasını önermektedir.

11 Kaynakça 1. Önlü, N. (2004). Tasarımda Yaratıcılık Ve İşlevsellik Tekstil Tasarımındaki Konumu. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1). 2. Dereci, Ö. G. V. T. (2013). Tasarımcı Bakışı Ve Tasarım Nesnesi Olarak Giysi. Proceedıngs Book, Halaçeli, H. (2008). Bilgi Toplumunda Yüksek Teknoloji Ürünü Çok Fonksiyonlu Tekstiller/Hıgh-Tech Multı-Functıonal Textıles In Informatıon Socıety. Journal Of Fine Arts, (13). 4. Kutlu, N., & Meydan, C. (2014). Geleceğin Modasında Radikal Materyal Arayışları. Akdenız Sanat Dergisi, 4(7). 5. Tarakçıoğlu, I. (2002). Türk ve Dünya Tekstili. Tekstil İşveren Dergisi, Arslan, K. (2009). Değişimin Kilometre Taşları: Tasarım. Ar-Ge ve inovasyon, Çerçeve Dergisi, 17(52), Şirin, E.İnovasyon Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı, R. (2007). Technopolis Group. 8. Loschek, I. (2009). When clothes become fashion: design and innovation systems. Berg 9. Coşkun, E. "Akıllı Tekstiller Ve Genel Özellikleri." Çukurova Üniversitesi Fen Bi (2007). 10. Kooroshnia, M. (2013). Demonstrating color transitions of leuco dye-based thermochromic inks as a teaching approach in textile and fashion design.nordes, 1(5). 11. Christie, R. M., Robertson, S., & Taylor, S. (2012). Design concepts for a temperature-sensitive environment using thermochromic colour change. JAIC-Journal of the International Colour Association, Kooroshnia, M. (2013, April). Leuco dye-based thermochromic inks: Recipes as a guide for designing textile surfaces. In 13th AUTEX World Textile Conference. 13. Quinn, B. (2010). Textile futures: Fashion, design and technology. Berg Publishers Görsel Kaynakça R1: Kooroshnia, M. (2013, April). Leuco dye-based thermochromic inks: Recipes as a guide for designing textile surfaces. In 13th AUTEX World Textile Conference. Retrieved from hb. se/handle/2320/12510 R2: Kooroshnia, M. (2013, April). Leuco dye-based thermochromic inks: Recipes as a guide for designing textile surfaces. In 13th AUTEX World Textile Conference. Retrieved from hb. se/handle/2320/12510 R3: Quinn, B. (2010). Textile futures: Fashion, design and technology. Berg Publisher R4: R5: R6: R7: R8:

12