IFLA EĞİLİM RAPORU ÇALIŞTAYI. 13 Aralık 2014, Saat: İstanbul Bilgi Üniversitesi santralistanbul Kampüsü E1-301 Eyüp-İstanbul

Transkript

1 IFLA EĞİLİM RAPORU ÇALIŞTAYI 13 Aralık 2014, Saat: İstanbul Bilgi Üniversitesi santralistanbul Kampüsü E1-301 Eyüp-İstanbul Açılış Konuşmaları: Abdullah TURAN, İstanbul Bilgi Üniversitesi Kütüphane ve e-kaynaklar, Tuba AKBAYTÜRK ÇANAK, Yönetim Kurulu Üyesi, ANKOS, Ali Fuat KARTAL, Başkan, TKD, Oturum Yöneticileri: Ertuğrul ÇİMEN, Direktör, MEF Üniversitesi Kütüphanesi, Dr. Didar BAYIR, Türk Kütüphaneciler Derneği, İlkay HOLT, Yönetim Kurulu Üyesi, ANKOS, Ayhan KAYGUSUZ, Direktör, İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi, Raportörler: Bahar BİÇEN ARAS, Kütüphaneci, MEF Üniversitesi Kütüphanesi, Gülşah İLHAN, Kütüphaneci, İstanbul Bilgi Üniversitesi Kütüphane ve e-kaynaklar, ÇALIŞTAY RAPORU Tanıtımı Ağustos 2013 de Singapur da yapılmış olan IFLA Eğilim Raporu önemli bir belgedir ve günümüzde sadece kütüphaneleri değil, onların temasta oldukları IT sektörünü, teknoloji uzmanlarını, eğitimcileri, karar vericileri, hukukçuları, yayıncıları, içerik sağlayıcıları ve sayısal hakları savunanları da ilgilendirmektedir. Pek çok dile çevrilmiş olan Riding the Waves or Caught in the Tide? Insights from the IFLA Trend Report, Singapur da tanıtılana kadar 12 ay boyunca çeşitli ülkelerden uzmanlar tarafından tartışılmıştır. Sonuçta oldukça büyük ölçekteki bilgiyi sentezleyen bir Rapor ortaya çıkmıştır. Rapor da, küresel bilgi ortamında; bilgiye, eğitime, mahremiyete, sivil katılıma ve teknolojik değişime dair beş eğilim belirlenmiştir. Ülkemizde Rapor la ilgili ilk bilgilendirme, IFLA Başkanı Sinikka Spilä tarafından 3 Haziran 2014 tarihinde Kadir Has Üniversitesi nde ANKOS ve TKD işbirliği ile düzenlenen Kütüphanecilikte STK İşbirliği: Güçlü Dernekler, Güçlü Toplumlar başlıklı toplantıda yapılmıştır. IFLA Başkanı Sinikka Sipilä ayrıca 1

2 İstanbul da çeşitli üniversite kütüphanelerini ve Atatürk Kitaplığı nı ziyaret etmiş ve buradaki kütüphaneciler ile tanışmıştır. IFLA Eğilim Raporu nun tartışılarak daha geniş kitlelerle paylaşılması için bir çalıştay yapılması planlanmıştır. 13 Aralık 2014 tarihinde İstanbul Bilgi Üniversitesi nde yapılan çalıştaya değişik kurum ve kuruluşların temsilcilerinden oluşan 35 kütüphaneci katılmış ve Rapor la ilgili görüş bildirmişlerdir. Çalıştayda oturumlar halinde IFLA Eğilim Raporu nda yer alan beş eğilim ayrı ayrı ele alınmış ve katılımcılardan bu eğilimlerle ilgili görüş bildirmeleri istenmiştir. Dalgaları Aşmak ya da Gelgite Yakalanmak? Gelişen Bilgi Ortamını Yönetmek başlığını taşıyan Eğilim Raporu nda IFLA, kütüphaneler ve geleceklerine dair bir görüş belirtmemektedir. Belirlenmiş olan beş eğilimin dikkate alınarak farklı ülkelerin kütüphanecilerinden ve farklı disiplinlerden uzmanların öngörüde bulunmaları ve bu yönde katkı sağlamaları beklenmektedir. Ayrıca IFLA bilgi uzmanlarının/kütüphanecilerin kendilerini gelecekte nasıl ve nerede konumlandırmak istediklerini görmek istemektedir. Bu doğrultuda ana başlıklar altında beş eğilim belirlenmiştir. Bunlar sırası ile: 1. Yeni teknolojiler bilgiye erişimi olanın olanaklarını hem genişletecek hem de sınırlayacaktır. 2. Çevrim içi eğitim küresel öğrenmeyi demokratikleştirecek ve sekteye uğratacaktır. 3. Mahremiyetin sınırları ve verinin korunması yeniden tanımlanacaktır. 4. Hiper-bağlantılı toplumlar yeni sesleri ve grupları dinleyecek ve onları güçlendirecektir. 5. Küresel bilgi ekonomisi yeni teknolojiler tarafından dönüştürülecektir. IFLA tarafından yayınlanan bu Rapor a adresinden erişilebilmektedir. Rapor un Türkçeye çevirisi ANKOS tarafından yaptırılmış olup, Türkçe çevirisine ; adresinden erişilebilmektedir. Çalıştayın 1. Oturumunda Rapor un hazırlanışı, paylaşımı ve TKD ve ANKOS un IFLA ile birlikte yaptığı çalışmalar anlatılmış, 2. Oturumunda Eğilim 1 ve Eğilim 2 tartışmaya açılarak aşağıda sıralanan görüşler paylaşılmıştır. 1. Bilgi okuryazarlığı ve dijital okuryazarlık toplumun kendini geliştirmesi için önemlidir. 2. Değişen bilgi zinciri ile birlikte ortaya çıkan dijitalleştirme ve telif hakkı sorunu çözülmelidir. 3. Ulusal düzeydeki eğilimler bu Rapor u etkileyecektir. 2

3 4. Yeni teknolojiler kütüphanelerde değişime neden olacağı gibi kütüphanecilerin de kendilerini geliştirmeye ve farklı disiplinler üzerinde de uzmanlaşmaya yöneltecektir. Özellikle halk kütüphaneleri bilgiye erişimde öncülük edecektir. 5. Kütüphanelerde bilgisayar kullanımı kadar sunulan bilginin içeriği de önemlidir. Kütüphaneler ve kütüphaneciler dijital içerik üretebilmelidir. 6. Bilgi okuryazarlığı ve dijital okuryazarlık eğitimlerini kütüphaneciler vermelidir ve bu konuda kendilerini geliştirmelidir. 7. Bilgi okuryazarlığı ilköğretimden başlayarak zorunlu ders olmalıdır. Okul kütüphanecilerinin bu programın bir parçası olması gerekmektedir. Bu konuda müfredat oluşturulmalı ve uygulanmalıdır. 8. Bilgiye erişen ve erişim imkânı olmayan kişiler arasındaki uçurum artmaktadır. Bu nedenle halk kütüphaneleri uzun gelecekte bilgi okuryazarlığı projesinde yer almalı ve bu uçurumu azaltmalıdır. 9. Bilgi okuryazarlığı eğitiminde uzaktan eğitim etkin bir şekilde kullanılmalıdır. 10. Güvenli bilgiye erişim için kütüphanelerde uygun ortam yaratılmalıdır. 11. Kütüphaneler çevrim içi eğitimde eğitimi destekleyici bir unsur olarak yer almalıdır. Kaynak sağlama, bilgi okuryazarlığı eğitimi, dijital okuryazarlık eğitimi (öğrenci ve öğretim görevlileri için) vb. 12. Çevrim içi eğitimler yaşam boyu öğrenmenin bir parçasıdır. Yaşam boyu öğrenmede halk kütüphaneleri kişileri destekleyici rolü ile ön planda olmalıdır. 13. Kütüphaneler yeni eğitim yöntemlerinde kaynak sağlama açısından yer almalıdır. 14. Bilgi okuryazarlığı yaşam boyu öğrenme sürecini devam ettirmek için zorunlu olacaktır. 15. Kütüphanelerin kullanımının artırılması için yaşam boyu öğrenmeyi destekleyecek eğitimlerin kütüphaneler ev sahipliğinde uzman kişilerce verilmesi sağlanmalıdır. Özellikle uzaktan eğitimi destekleyici çalışmalar yapılmalıdır. Çalıştayın 3. Oturumunda Eğilim 3, Eğilim 4 ve Eğilim 5 için aşağıda belirlenen konulara değinilmiş ve bu konularla ilgili görüşler paylaşılmıştır: 1. Kütüphaneciler kişisel mahremiyet konusunda hassas davranmalıdırlar. 2. Kütüphaneciler veri güvenliği konusunda hassas davranmalıdırlar. 3. Veri güvenliği ve kişisel mahremiyet konusunda devletlerin tutumu önemlidir. 4. Dijital verilerin saklanması, uzun süreli korunması konusunda kütüphaneler çalışmalar yapmalıdır. 5. Kamu verilerine erişim konusunda kütüphaneler halka eğitim vermelidir. 6. Kütüphanelerde yeni teknolojiye uygun alt yapının sağlanması ve kütüphane personelinin bu araç gereçleri kullanabilecek yeterliliğe sahip olması 3

4 gerekmektedir. Mobil cihazlar aracılığıyla kütüphane katalog ve koleksiyonuna erişim için gerekli entegrasyonun sağlanması gerekmektedir. 7. Ülkeler bilgi politikalarını oluşturmalıdır. Bilgi teknolojisi stratejisi oluşturan ve uygulayan ülkeler küresel bilgi ekonomisi rekabetini kazanacaktır. Bu durum kütüphanelerin daha güçlü olması anlamına gelmektedir. 8. Kütüphanecilerin yabancı dil yeterliliğinin arttırılması teknolojinin adaptasyonu sırasında yaşanacak dezavantajları ortadan kaldıracaktır. 9. Disiplinler arası iş birliği kütüphanelerin daha etkin kullanımını sağlayacaktır. 10. Çalışma sonuçlarının yazılı hale getirilip paylaşılması iş birliğinin arttırılması açısından önemlidir. 11. Kişisel bilgilerin paylaşımı konusunda hukuki düzenlemeler yapılmalı, yasal eksiklikler giderilmelidir. 12. Kamusal etkiyi artırmak, etkili lobi faaliyetleri için STK, toplum, kütüphaneci işbirliği gittikçe daha da önemli hale gelmektedir. 13. Hükümet verilerine erişim için halk kütüphanelerinin rolü gelecekte çok daha önemli olacaktır. Bu kütüphaneler teknik altyapı gereksinimlerini karşılamanın yanı sıra bu verilerden yararlanmayı sağlayacak becerileri kazandıran yerler olarak rollerini güçlendireceklerdir. 14. Bilgi ekonomisinde politikalar, stratejiler ve uygulamanın birlikteliği daha da önemli olacak ve bunun kütüphanelere doğrudan etkisi olacaktır. 15. Tüm eğilimler için yasa, politika eksikliği; mevcut eğitim sistemi ve kültür yapısının etkisi, dil engeli, teknolojiyi üreten değil ağırlıklı tüketen toplum olmanın dezavantajları ve paylaşım kültürünün eksikliği gündeme gelen konulardır. Sonuçlar: 1. Teknolojik gelişmeler kütüphanecilik mesleğini son derece derinden etkilemektedir. Teknolojiyi ve diğer alanlardaki gelişmeleri takip ederek kütüphane ve kütüphanecilerin toplum içindeki rolünün belirlenmesi gerekmektedir. 2. Kütüphanecilikle ilgili eğilimler ülkenin sosyal, ekonomik, eğitim, kültür, bilim koşullarına bağlı olarak değişecektir. 3. Teknolojiyi (bilgiyi) üreten ve tüketen ülkelerde bilginin kullanımı ve kültürü tüketen ülkeler aleyhine değişecektir. Kütüphaneler bundan etkilenecektir. 4. Bilgiyi yalnızca tüketen ülkeler teknoloji ve bilgi teknolojisinde gelişemeyecek bu da kütüphanelere verilen önemi azaltacaktır. 5. Dijital uçurumda teknolojiyi yalnızca tüketen ülkeler dezavantajlı olacaktır. 6. Eğitim, teknolojiye dayalı olarak değişecek, ancak bu değişim eğitim sistemini araştırmaya dayalı hale getirmezse kütüphaneler yeni roller üstlenemeyecektir. 7. Ülkelerin bilim sistemlerinin politize olma riski var. Bu durumda araştırma kütüphaneleri yeterli gelişme gösteremeyeceklerdir. 8. Halk kütüphanelerinin önemi yaşam boyu öğrenmenin ve bilgi okuryazarlığı dijital uçurumu nedeniyle öne çıkacaktır. 4

5 9. Ülkelerde, politik iklim, eğitim, kültür gibi alanlarda günlük eğilimlere göre şekillenme riski kütüphaneleri olumsuz etkileyecektir. 10. Kütüphaneler kaynak merkezli kurumlar olmak yerine kullanım merkezli kurumlar olacaktır. 11. Mesleğin temel işlevi bilgiye erişim olarak devam edecektir. 12. Bilgi kaynakları değişecektir ancak bilgi kaynaklarının değişmesi kütüphanelerin temel işlevlerini değiştirmeyecektir. 13. Bu Eğilimler ışığında kütüphanelerin sorunlarının ve bunlara yönelik çözüm önerilerinin konuşulduğu bir sempozyum yapılması faydalı olacaktır. 5