YAŞAM REHBERİM POLİS AKADEMİSİ BAŞKANLIĞI REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA BÜRO AMİRLİĞİ. Bu sayıda:

Transkript

1 YAŞAM REHBERİM POLİS AKADEMİSİ BAŞKANLIĞI REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA BÜRO AMİRLİĞİ YAŞAM REHBERİM Yıl, 3- Sayı, 31 Ağustos, 2013 Bu sayıda: Kendinize Karşı Biraz Anlayış ve Şefkate Ne Dersiniz? Güzel Tatil Günleri Artık Sona Erdi. Çocuğum Okula Gitmek İstemiyor.Ne Yapmalıyım? Baba Desteği Kredi Kartından İbaret Olmasın 3-5 Yaş Arası Dönemde Küfür ve Kötü Söz Kullanımı EN İYİ ARKADAŞIM Yolculuk eden iki iyi arkadaş hakkında bir hikaye anlatılır: Yolculuğun bir aşamasında iki arkadaş tartışırlar. Biri ötekine tokat atar. Tokadı yiyenin canı çok yanar ama tek kelime etmez ve kumun üzerine şu sözleri yazar: BUGÜN EN İYİ ARKADAŞIM BANA BİR TOKAT ATTI Yıkanabilecekleri bir vahaya rastlayana kadar yürümeyi sürdürürler. Tokadı yiyen yıkanırken batağa saplanır, boğulmak üzereyken arkadaşı tarafından kurtarılır. Tam selamete çıktıktan sonra bir kaya parçası üzerine şu sözleri kazır: BUGÜN EN İYİ ARKADAŞIM BENİM HAYATIMI KURTARDI. Tokadı vuran ve sonra arkadaşının hayatını kurtaran kişi şöyle der: Senin canını yaktığımda bunu kum üzerine yazdın ama şimdi kayaya kazıyorsun neden? Diğer arkadaş ona şöyle cevap verir: Biri bizi incittiğinde bunu kum üzerine yazmalıyız ki bağışlama rüzgarı estiğinde onu silebilsin. Ama biri bize iyi bir şey yaparsa onu kayaya kazımalıyız ki onu hiçbir rüzgar silemesin. İNCİNMELERİNİZİ KUMA, GÖRDÜĞÜNÜZ İYİLİKLERİ KAYALARA KAZIMAYI ÖĞRENİN.

2 Sayfa 2 YAŞAM REHBERİM KENDİNİZE KARŞI BİRAZ ANLAYIŞ VE ŞEFKATE NE DERSİNİZ? Kişinin kendisiyle ilişkisi, hem psikolojik sağlığını hem başkalarıyla olan ilişkilerini belirleyen en önemli faktörlerden. Kendinizle nasıl bir ilişki kurmuş olduğunuzu hiç düşündünüz mü? Örneğin kendinizle ilgili genel olarak olumlu duygular mı taşıyorsunuz yoksa olumsuz mu? Peki kendinize karşı merhametli, şefkatli, anlayışlı, duyarlı olabiliyor musunuz? Bazılarımız iş yaşamımızda çok küçük bir hata yaptığımızda kendimize söylemediğimizi bırakmaz, kızar, suçlar ve sert çıkarız. Anlayış, nezaket ve hoşgörüden yoksun bırakırız kendimizi. Bazen hayal kırıklığına uğradığımızda, kendimizi kötü hissettiğimizde de benzer davranışlar sergiler, örneğin kötü hissetmememiz gerektiğini düşünerek hoşa gitmeyen duyguların varlığını kabul etmeyiz. Benzer şekilde sıkıntılı ve zor zamanlar geçirdiğimizde gerekli şefkati kendimizden esirgeriz. Kısacası kendimize karşı merhametli, duyarlı ve anlayışlı davranmama eğilimi gösteririz. Peki nedir kendine karşı anlayışlı, duyarlı, merhametli olmak? Genel olarak kişinin zor zamanlarda, hata yaptığı durumlarda, sıkıntı yaşadığında ya da zayıf anlarında kendisine karşı duygusal anlamda destekleyici ve anlayışlı olmasını içerir. Kendine karşı duyarlı olan kişiler acı çektikleri, hayal kırıklığına uğradıkları veya başarısızlık yaşadıkları durumlarda kendilerine anlayış gösterir, üzgün veya öfkeli olduklarında kendilerine yüklenmekten kaçınır, hatalarını ve başarısızlıklarını tüm insanlığın ortak noktası olarak görür, kendini kötü hissettiği zamanlarda kendini dış dünyadan geri çekmez, hoşuna gitmeyen duygularını da fark etmeye çalışır ve bu tip durumlarda kendine karşı kabul edici ve duyarlıdır. Kendine karşı anlayışlı ve duyarlı olabilen kişiler, geçmişte yaşadıkları olumsuz bir olayı hatırladığında, günlük yaşamda stres verici durumlarla karşılaştığında, başarısızlık yaşadığında veya eleştiri aldığında bundan nispeten daha az etkilenir. Yani bu duyarlık ve anlayış bizi olumsuz durumlarda çeşitli duygusal risklerden koruma gücüne sahiptir. Kendimize karşı geliştirdiğimiz anlayış, hatalarımızı görmezden gelmek, yanlış yaptığımızda bunun için bahaneler üretmek değildir. Aksine; hataları fark etmek, ancak bunları kabul ederek gelişimimiz için kullanabilmek adına kendimize şans vermektir. Sürekli başarılarımızla övünmek veya başarısızlıklarımızı, hatalarımızı haklı çıkarmaya çalışmak, sorumluluğu üstümüzden atmak değil; aksine kendimizi kabul ederek geliştirebileceğimiz yönlerimize ve davranışlarımıza dair sorumluluk almaktır.

3 Yıl, 3- Sayı, 31 Sayfa 3 KENDİNİZE KARŞI BİRAZ ANLAYIŞ VE ŞEFKATE NE DERSİNİZ? Ayrıca kesinlikle kendimize acımak değil, bir durumun veya yaşantının zor olduğunu, zaman zaman kötü hissedebildiğimizi kabul edebilmektir. Bir bakıma iyi günde kötü günde kendimize destek olabilmek, iyi davranabilmektir. Pek çok araştırma, bu tarz bir merhametin psikolojik sağlığımıza katkı yaptığını gösteriyor. Örneğin depresyon riskini, kaygıyı, başarısızlık korkusunu ve benmerkezciliği azaltmaya yardımcı oluyor, yaşamdan alınan doyumu ve yetkinlik hissini artırıyor, ilişkileri geliştiriyor. Başkalarından şefkat, anlayış ve merhamet gördüğünüz anları düşünün. Sizi rahatlatıcı etkisini hissedebilirsiniz. Anlaşılmak, hoşgörüyle yaklaşılmak, birinin gösterdiği sıcaklığı hissetmek, sert şekilde yargılanmamak kendimizi iyi hissetmemize, gücümüzü toplamamıza ve zorluklarla daha kolay başa çıkmamıza yardımcı olur. İşte tıpkı başkalarından gelen bu destek gibi biz de kendimize benzer desteği göstermeye çalıştığımızda olumlu duyguların artması, davranışlarımızın daha yapıcı olması mümkün. Kendimize karşı duyarlı ve şefkatli olabilmenin bir gereği, yaşantıları, olayları ne olduklarından fazla ne de az görmek, yani olduğu gibi algılayabilmektir. Yaşamımızla ilgili sorumluluk alırken aynı zamanda acı çekmenin ve kötü hissetmenin tüm insanlığın yaşayabileceği bir durum olduğunu unutmamak, kaygının ise doğal ve kaçınılmaz bir yaşantı olduğunu kabul etmek önemlidir. Bunlar içinse kendimizi suçlamak ve duygularımızı bastırmak yerine tüm duygularımızı yaşamaya izin vermek, kendimize sürekli eleştirel olmak yerine gerekli hoşgörüyü gösterebilmek gerekir. Özeleştiri elbette gereklidir. Ancak dozunu kaçırdığımızda bizi motive etmek yerine kendimizi değersiz algılamamıza yol açabilir, bizi hedeflerimizden soğutabilir. Öz-duyarlık ve öz-anlayış kendinizi tamamen değiştirmek değil, kendinizi kabul edebilmek, fark edebilmektir özünde. Bu kabul ve farkındalık ise duygularımızı daha iyi düzenlememize yardımcı olacak, herhangi bir değişim hedefimizde bize yol gösterecektir.

4 Sayfa 4 YAŞAM REHBERİM GÜZEL TATİL GÜNLERİNİZ ARTIK SONA ERDİ. Uzun kış ayları boyunca planlarını yaptığınız, hevesle beklediğiniz tatilinizin nasıl geçtiğini anlamadan tatiliniz bitti ve evinize döndünüz. Ne işe gitmek istiyor canınız, ne de evde kalmak! Evinizi özlemiş olsanız bile bir türlü günlük yaşama konsantre olamıyorsunuz. Aklınız hala tatilde, eğlencede Üstelik sadece siz değil, bütün ev halkında böyle bir ruh hali olabilir Çocuklarınız da okulun başlaması konusunda pek de istekli olmayabilir! İşte ailece yaşadığınız bu durumun adı: Tatil Sonrası Sendromu. HER ŞEY DAHİL SİSTEM ADAPTAS- YONU ZORLAŞTIRIYOR Tatil köyleri ve her şey dahil sistemiyle sunulan tatil seçeneklerinin Tatil Sonrası Sendromu nu artırdığını söylemek mümkün. Elini sıcak sudan soğuk suya sokmadan, sadece deniz, kum, güneş ve bolca eğlence anlayışıyla yapılan bir tatil sonrası, eve dönüş kişide sersemletici bir etki yapıyor. En büyük işin, ne yiyeceğinizi seçmek olduğu ve tüm gün sadece suyun verdiği yorgunluğun yaşandığı muhteşem tatil günlerinin ardından eve gelip tekrar eski düzene dön- mek, ev işlerine ve işe adapte olmak sanıldığı kadar kolay olmuyor, Hem yetişkinlerin hem de çocukların günlük hayata dönüşte epey sıkıntılar yaşadığı bir gerçek, Üstelik bu kadar konforlu geçen tatil çok çabuk bitiyor ve hem eve dönmenin hem de tatilin bitmiş olmasının verdiği sıkıntıyla baş başa kalınıyor. Özellikle çocukları tüm gün haşır neşir oldukları denizden alıp eve getirmek ve yaz sıcaklarını evde geçirmelerini beklemek işi daha da zorlaştırıyor. ÇOCUKLAR İÇİN Çocuklar tatil boyunca annebabalarıyla tüm gün beraber olmanın verdiği huzuru ve eğlenceyi bırakmak istemeyebilir. Tatilin bitmesi belki de en çok onları huzursuz edecek ve aynı aktiviteyi, aynı beraberliği tatilden döndükten sonra da arayacaklardır. Onların eve kapanmalarını beklemek ve onların buna zorlamak büyük haksızlık olur. Çocuklar için mutlaka sosyal ortamlar yaratmak gerekir. Kısa dönemli yaz okulları ya da spor çalışmaları oldukça yararlıdır. Aynı şekilde sanatsal çalışmalar yapabilecekleri etkinlik merkezleri de çocukların yönlendirilecekleri yerler olabilir. Elbette yaz dönemini sadece boş zaman geçirmek olarak düşünmek de yanlış. Dolayısıyla çocukların belki bir yabancı dil kursuna yönlendirilmeleri de uygun olabilir. Bununla birlikte tatilden döner dönmez ders çalışmalarını İstemek, test çözmeleri için baskı yapmak ya da hemen bir öğretmen ve dershane çalışmasına başlatmak

5 Yıl, 3- Sayı, 31 Sayfa 5 GÜZEL TATİL GÜNLERİNİZ ARTIK SONA ERDİ. son derece yanlış olur, Biz yetişkinlerin bile sorunlar yaşadığı tatil dönüşlerinde çocukların da bu problemi yaşadığı göz önünde bulundurulmalıdır. YETİŞKİNLER İÇİN Tatilin ardından yaşanabilecek sıkıntıları aşmanın ya da en azından gündelik yaşama uyumu kolaylaştırmanın bazı yolları var. Bunları bilirsek bu dönemi biraz daha rahat atlatmak mümkün olabilir, Tatil dönüşünde hemen işe başlamayıp birkaç günü evde geçirmek en önemli detaydır, Böylece evde geçireceğiniz zaman işte geçirmeye başlayacağınız süreç öncesi bir geçiş dönemi olur. Gün içerisinde hafif yürüyüşlere çıkmak ve şehir içindeki havuz gibi küçük çaplı da olsa tatili anımsatan etkinliklere katılmakta fayda var. Küçük egzersizler yapmak gibi kendine dönük ve ortama uyum sağlamayı kolaylaştıracak aktiviteler de oldukça yararlıdır. Tatilden sonra eve döner dönmez günlük işlerin içine gömülmek, temizliğe girişmek tatil sırasında topladığınız tüm enerjinin uçup gitmesine yol açar. Bu nedenle yapılacak İşleri yavaş yavaş yapmak ve her gün ufak bir işle günü bitirmek normal hayata dönüşü kolaylaştırabilir. En azından bir hafta gibi bir sürede ev hayatının düzeni yeni baştan kurulmuş olur. Bir-iki günde tüm işi yapmak gibi bir telaşa girmek boş yere gerginlik yaratır ve bu kişiyi ciddi depresyon belirtileriyle yüz yüze bırakır, Her ne kadar tatil dinlenmek amacıyla verilen bir mola olsa da tatilin de kendi yorgunluğunu getirdiğini biliyoruz. Özellikle suyun insanı çok yorduğu bir gerçek! Yer ve hava değişiminin getirdiği yorgunluk da apayrı. Bu nedenle işe dönüşten önce bırakılacak bir-iki günlük süreç hem yolun ve tatilin verdiği yorgunluktan arınmak için hem de eve ve günlük işlere uyumu kolaylaştırmak için ihtiyaç duyulan bir süreç oluyor. Bu süreçte arkadaşlarla zaman geçirmek, alışverişe gitmek, yürüyüşe çıkmak gibi faaliyetler, tatil sonrası İle işe başlangıç arasındaki dengeyi sağlayacaktır. İŞ YAŞAMINA DÖNÜŞ Tatil sonrası iş hayatına uyum sağlamak biraz daha zor olabilir. Ancak bilinen bir şey var ki o da işini severek yapan, İş yerinde verimli bir performans sergileyen insanların tatil sonrası sendromu yaşamadıklarıdır. Hatta işine bağlı insanların uzayan tatil dönemlerinde işini ve evini özlediklerini dile getirmeleri rastlanan bir durumdur. Her şeyin ötesinde iş hayatı yoğun bir dikkat ve enerji gerektirdiğinden, tatil dönüşünün ertesi günü hemen işe başlanmaması gerektiğini ısrarla vurgulamak gerekiyor.

6 Sayfa 6 YAŞAM REHBERİM ÇOCUĞUM OKULA GİTMEK İSTEMİYOR. NE YAPMALIYIM? Okul dönemi gelince çocuklar annelerinin güvenli kucağından ve alıştıkları evlerinden uzakta yeni bir hayata başlıyor. Bazı çocuklar için bu başlangıç psikolojik olarak çok sancılı geçebiliyor. İlkokul birinci sınıfa başlayan çocukların okul fobisini yenmeleri ve okulda daha başarılı olmaları için neler yapmaları gerekir... İşte ayrıntılar: ÇOCUK OKULA GİTMEK İSTEMİYOR- SA AİLE NELER YAPMALI? Özellikle ilkokula yeni başlayan bir çocuk ise bu durum son derece normaldir. Çünkü çocuk yeni bir ortama başlama ile ilgili birçok kaygı yaşayacaktır. Öğretmenine kendisini gösterebilecek mi, arkadaşları onunla oyun oynayacaklar mı, annesi okul çıkışı kendisini almaya gelecek mi gibi sorular çocuğun zihninden geçebilir. Aileler bu süreçte sabırlı davranmalılar. Her uyum sürecinde olduğu gibi okula başlama sorunu da belirli bir süreçte aşılabilir. ÖNERİLER: - Okul öncesi okul ortamı ve öğretmen ilişkileri ile ilgili kendi yaşantılarınızdan örnekler verin. Başlangıçta sizin de yaşadığınız kaygıları onunla paylaşın. - Okul ile ilgili negatif konuşmalardan kaçının. -Mümkünse kendi okul resimlerinizi ona gösterin. -Okula başlayan çocukların yaşayabileceği sorunları içeren kendinizin oluşturduğu bir öykü anlatın. -Okul bittiğinde onu kimin karşılayacağını mutlaka anlatın. Belirsizlik kaygıyı artırır. - O evde yokken sizin neler yapacağınızı anlatın. Çocuklar bunu çok merak ederler. Eğer evde bir kardeş varsa bu çocuğun yaşayacağı merakı artıracaktır. - Bir süreliğine onunla okula gidin aşamalı olarak yavaş yavaş okula alıştıkça okuldan uzaklaşabilirsiniz. ÇOCUK OKULA GİTMEK İSTEMİYOR, AĞLASA DA GÖTÜRELİM Mİ? - Bazı çocuklar okula hiçbir zaman gitmek istemezler. Özellikle de ailesi ile çok sıkı bir ilişki içerisinde olan, her türlü isteği anında karşılanan çocuk dış dünyaya yeni insanların arasına katılmakta isteksiz davranabilir. Bu çocuklar her türlü ihtiyaçlarını karşılayan anne babalarından uzaklaşmak istemezler. - Diğer taraftan ailede kavgaların olması küçük kardeşin varlığı da çocuğun okula gitmesini güçleştirebilir. Ancak burada velilerin yapacağı en büyük hata ağladığı için çocuğu alıp evlerine geri dönmek olacaktır. Çocuk ağlasa da okula gitmelidir. - Okul da bazı çocuklar için fobi olabilir başlangıçta. Ancak bu fobinin üzerine aşamalı olarak gidebilmemiz gerekir. Örneğin bir çocuk 4 yaşında anaokuluna gitmiş. İlk gün-

7 Yıl, 3- Sayı, 31 Sayfa 7 ÇOCUĞUM OKULA GİTMEK İSTEMİYOR. NE YAPMALIYIM? lerde ağladığı için çocuğun hazır olmadığını düşünerek ailesi kaydını sildirmiş. 5 yaşında ve 6 yaşında da aynı şekilde okula başlangıçları olmuş ancak aynı nedenden dolayı aile çocuğu okula vermekten vazgeçmiş. Bu defa ilkokula başlamayla birlikte daha ciddi bir sorunla karşılaşıyorlar. OKULU SEVERSE GERÇEKTEN DE BA- ŞARISI YÜKSELİR Mİ? SEVMEK BAŞARININ TEK ÖLÇÜSÜ MÜ? Sadece okulu sevmek yeterli değil aynı zamanda çocuğun öğrenmeyi de sevmesi gerekir. Merak eden öğrenmeye karşı ilgisi uyarılmış bir çocuk okulda başarılı olma olasılığı en yüksek çocuklardandır. ÇOCUĞA DERSLERİNİ YAPMASI KO- NUSUNDA DİSİPLİN UYGULAMAK GEREKİ- YOR MU? Disiplin kelimesi genellikle katı bir otorite gibi algılanıyor. Oysa disiplin çocuğun genel toplumsal kuralları öğrenmesinde ona yardımcı olmaktır. Bu yüzden her çocuk yetiştirilme aşamasında belirli bir disipline ihtiyaç duyar. Kuralsızlık sanılanın aksine çocuk için mutluluk verici değil, mutsuzluk yaratan bir durumdur. Çocuğa kuralları yavaş yavaş ve yaşına uygun cümlelerle kısaca açıklamak iyi olur. Ölçüsü çocuğun sizi dinlemesiyle doğru orantılı. Çünkü bir kuralı oturtmadan alışkanlık haline getirmeden başka bir kuralı da getirmek çocuğun kurallara uymasını zorlaştırır. Mİ? CEZA VERELİM Mİ, VERMEYELİM Toplumsal yaşamda kuralların yerleşmesi için ödül ve ceza sistemlerinden yararlanılır. Aile içinde de kullanılabilir. Burada hassas nokta ödülün rüşvete, cezanın da şiddete dönmemesidir. Ceza şiddet olmamalı sevilen bir aktiviteden kısıtlanmak şeklinde uygulanabilir. Cezanın etkinliği için istenmeyen davranıştan hemen sonra verilmesi ve caydırıcılığının olması, kısıtlamanın çocuğu o davranıştan uzak tutabilmesi gerekir. VELİLER ÇOCUKLARIYLA BİRLİKTE DERS ÇALIŞMALI MI? Okulun ilk dönemlerinde veliler çocuklarına yardımcı olmak için çocukları ile birlikte ders çalışabilirler. Ancak bir süre sonra sorumluluğun çocuğa verilmesi gerekir. Bazı anne babaların ders çalışma sorumluluğunu kendi üzerilerine aldıklarını görüyoruz. Bu son derece sakıncalı bir durum. Çünkü ailenin yükü gün geçtikçe artmasına karşın, çocuğun ilerleyen dönemlerde bu sorumluluğu alması da zorlaşıyor. Anne baba çocuğu ders çalışırken ona yardımcı olabilir, bazı sorularını yanıtlayabilir, yardım istediğinde katkıda bulunabilir. Ancak ders çalışma sorumluluğunun çocuğa ait olduğu unutulmamalıdır. BU BAŞARILARINI ARTIRIR MI? Kısa vadede artırabilir. Ancak uzun vadede öğrenci ve veli için bir kabusa dönüşebilir. Özellikle ergenlik döneminde anne baba ile ders çalışmak çok fazla çatışmaya neden olacaktır. Aynı zamanda anne baba ile ders çalışan bir çocuk sınavlarda kendisini yalnız hissedebilir ve sınav kaygısı artabilir.

8 Sayfa 8 YAŞAM REHBERİM BABA DESTEĞİ KREDİ KARTINDAN İBARET OLMASIN Prof. Dr. Nevzat TARHAN Anne ve babanın çocuğunun gelişiminde çok önemli etkiye sahip olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, çocuğa baba desteğinin kredi kartından ibaret olmaması gerektiğinin altını çizdi. Artık, çocuklara önceden ayrılan zamanın en az iki katının ayrılması gerektiğine dikkat çeken Tarhan, dostluk, arkadaşlık, şefkat ve dürüstlük gibi temel erdemlerin çocuğa verilmesinin şart olduğunun söyledi. Tarhan Parayla babalık olmaz dedi. Değişen yaşam koşulları ve gelişen teknoloji, geniş aile kavramını çekirdek aileye dönüştürürken, aileler küçüldükçe küçülüyor. Bu paralelde bireyselleşmeler artıyor. İnsanlar artık eskiye oranla birbirlerine hatta kendilerine dahi zaman ayıramıyor. Artan ihtiyaçlar ve kontrol edilemeyen tüketim çılgınlığı, kişileri daha çok çalışmaya ve tüketmeye mecbur bırakıyor. Bu durum ise en çok yeni yetişen nesli, yani çocukları etkiliyor. Üsküdar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan bu süreçte çocukların ihmal edilmemesi gerektiğini vurguluyor, ebeveynlere önemli uyarılarda bulunuyor. Anne ve babanın çocuk gelişiminde önemli bir yere sahip olduğunu ifade eden Tarhan, önceden çocuğa yarım saat zaman ayrılıyorsa bu sürenin bugün iki katına çıkarılması gerektiğini söyledi. İç huzur ve barışta annenin, güvende ise babanın rolünün önemli olduğunu kaydeden Tarhan, birçok şeyin maddileştiği günümüzde babaların desteğinin kredi kartından ibaret olmaması gerektiğini hatırlattı. Bazı anne ve babaların ilgi ve şefkat göstermek yerine parayla bunu halletmeye çalıştığını belirten Tarhan, bazı değerlerin yerini değil para hiçbir şeyin tutamayacağını ifade etti. Günümüzde ebeveynlerin zihinleri en meşgul eden sorunun Çocuklarıma geleneksel sınırlar içerisinde ana-babalık mı yapmalıyım yoksa onlarla arkadaş mı olmalıyım? olduğunu kaydeden Tarhan, dengenin iyi kurulması gerektiğini de söyledi. Bu konuda karar vermek için öncelikle çocuğun içinde bulunduğu yaş grubunun iyi bilinmesi gerektiğinin altını çizen Tarhan, üç önemli döneme dikkat çekti. Tarhan; 0-6 yaş arasını kapsayan okul öncesi dönem, 7-15 yaş arasını kapsayan okul dönemi, 15 yaş ve üzerini kapsayan ergenlik dönem. Bu üç yaş grubuna göre anne-baba tutumunun değişiklik göstermesi gerekir. Çocuğun kişiliğinden başka bu üç yaş grubunun öğrenme modelleri farklı olacaktır. dedi. Dostluk, arkadaşlık, şefkat, sabır, dürüstlük, sözünde durma, yalan söylememe, cömertlik gibi temel erdemlerin çocuğa sürekli olarak, yumuşak bir ısrarla aşılanması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Nevzat Tar-

9 Yıl, 3- Sayı, 31 Sayfa 9 BABA DESTEĞİ KREDİ KARTINDAN İBARET OLMASIN Prof. Dr. Nevzat TARHAN han, verilecek mesajların yaşa göre değişiklik gösterebileceğini kaydetti. Tarhan yaş dönemlerine göre ebeveyn tutum ve davranışlarının aşağıdaki gibi olması gerektiğini söyledi. 0-6 YAŞ 0-6 yaş arası çocuklar yakın temasla öğrenirler. Bu yaş döneminde bir çocukla top oynanabilir, koşturulabilir, güreş yapılabilir; bu sırada da bazı güzel duygular aşılanabilir; çocuğun beyninin örneğin sevgiyle, şefkatle ilgili alanları geliştirilebilir YAŞ 7-15 yaş arasındaki çocuklarla arkadaş olmak gerekir. Ama bu sırada laubali olmamaya dikkat edilmelidir. Arkadaşlık almak değil, vermek üzerine kurulur. Çocuğuyla doğru zamanda arkadaş olabilen ebeveynler ona vermeyi öğretebileceklerdir. Ama vermenin ölçüsünü iyi ayarlanmalıdır. Çocuğa karşı aşırı verici olmak çocuğu ileride bencil yapacaktır. Çocukla nasıl bir aktivite yapılacağı, spora mı gidileceği, saklambaç mı oynanacağı, yoksa satranç müsabakaları mı yapılacağı çocuğun ilgi alanına göre değişebilir. Çocukla birlikte kitap okumak, kitap hakkında fikrini sormak, birlikte yabancı dil çalışmak da tercih edilebilir. Bu sırada çocuk, çocukluğu gereği bazı hatalar yapabilir. Mesela oyun arkadaşı gibi gördüğü annebabasına oyun sırasında kötü bir söz söyleyebilir. Burada çocuğa kızmak yerine ona büyük insanmış gibi değer verildiğini hissettirerek açıklama yapmak, doğru olanın ne olduğunu anlatmak gerekir. Çocuk bu hataları yaparak doğrunun ne olduğunu anlayacak; nerede sınır koyması gerektiğini, ihtiyaçlarını nerede, nasıl karşılayacağını öğrenecek; sosyal beceri kazanacaktır. 15 VE ÜZERİ YAŞ Çocukları 15 yaşından büyük olan anne-babalar ise çocuklarını ayrı bir birey gibi kabul etmeli, onlara fikirlerini sormalıdırlar. Örneğin eve bir eşya alınacağı zaman çocuğun hangi eşyayı neden istediğini öğrenmek aralarında sağlıklı bir iletişim kurulmasına fırsat tanıyacaktır.

10 Sayfa 10 YAŞAM REHBERİM 3-5 YAŞ ARASI DÖNEMDE KÜFÜR VE KÖTÜ SÖZ KULLANIMI Uzman Psikolog Damla TİL Çocuklar neden kötü söz ve küfür kullanır? 3-5 yaş arası dönemde çocuklar çeşitli sebeplerle kötü sözler ve küfürler kullanıyor olabilirler. Eğer çocuğunuz nereden öğrendiğini anlayamadığınız veya duyduğunuzda rahatsız olduğunuz kelimeler kullanmaya başladıysa bunun arkasında yatan sebepleri anlamaya çalışmalısınız. Dikkat çekme ihtiyacı Çocuklar yaşlarından beklenmeyecek gibi davrandıklarında ve yetişkinleri şaşırttıklarında ortamdaki tüm ilgi genellikle onların üzerinde yoğunlaşmaktadır. Söyledikleriyle yetişkinleri şaşırtan bir çocuk bunun sonucu olarak tüm dikkati üzerine çekecek ve büyük ihtimalle de bundan keyif alacaktır. Sonuçlarından keyif aldıkça da aynı davranışı/sözcükleri tekrarlama eğiliminde olması kaçınılmazdır. Anlamını bilmeden tekrar edilen kelimeler Çocuklar bu dönemde yeni öğrendik- leri sözcükleri anlamlarını bilmeden de olsa tekrar ederler. Çocuğunuz izlediği bir programdan, duyduğu bir konuşmadan veya şahit olduğu bir tartışmadan öğrendiği sözcükleri anlamını bilmemesine rağmen yetişkinlerin tepkilerini ölçmek için kullanıyor olabilir. Bu gibi durumlarda çocuklar yaş gruplarından beklenmeyen yeni ve ilginç kelimeler kullandıklarında bu durum yetişkinleri heyecanlandırmaktadır. Öte yandan bu yeni öğrenilen kelimeler kötü söz ve küfür içerikli olduğunda da yetişkinler için bir o kadar şaşırtıcı ve rahatsız edici olabilmektedir. Büyümenin ispatı ve kabul edilme kaygısı Çocuklar bazı durumlarda büyüdüklerini kanıtlamak veya belirli bir çevre tarafından kabul görmek için kaba davranışlar içine girebilir ve küfürlü konuşmaya başlayabilirler. Bu noktada da çocuğun ne zaman ve hangi sebeple böyle davranmaya/ konuşmaya başladığını keşfetmek sorunu çözmeye giden en önemli adımdır. Olumsuz duygular ve küfür Bazı çocuklar istediklerini elde etmek için veya olumsuz duygularını karşısındakine ifade etmek için kötü sözlere ve küfürlere başvuruyor olabilirler. Bu noktada çevrelerinde gözlemledikleri yetişkinlerin etkisi çok büyüktür. Çocuğumun küfürlü konuşmasını engellemek için ne yapmalıyım? Kimi örneklerde çocukların kendiliğinden bu sözleri kullanmaktan vazgeçtiği görülse de bu gibi durumlarda tepkisiz ka-

11 Yıl, 3- Sayı, 31 Sayfa YAŞ ARASI DÖNEMDE KÜFÜR VE KÖTÜ SÖZ KULLANIMI Uzman Psikolog Damla TİL larak çocuğu kendi haline bırakmak yerine hassasiyetle üzerinde durmalısınız. Duydum, öğrendim, kullandım Çocuğunuzu kaba ve sert davranışlara şahit olacağı, küfürlü ve kötü sözcükler içeren konuşmalara maruz kalacağı ortamlardan uzak tutmak konusunda dikkatli davranmalısınız. Hiç ummadığınız sosyal ortamlar çocuğunuzun kötü söz ve küfür kullanma alışkanlığı edinmesine sebep oluyor olabilir. Çocuğunuzun vakit geçirdiği arkadaş grupları, izlediği programlar ve oynadığı oyunlar konusunda hassas ve dikkatli olun. Bunlardan herhangi birinin çocuğunuzu olumsuz yönde etkilediğini, onun küfürlü konuşmasına ve kötü sözler kullanmasına sebep olduğunu düşünürseniz vakit geçirmeden müdahale edin. Yanlış tepkilerle sorunu geçiştirmek Küfür ve kötü sözler kullanan çocuğunuza gülerek veya öfkelenerek tepki vermemelisiniz. Çocuğunuzun küfürlü konuşması üzerine gülüp geçer veya onu ayıplayıp azarlarsanız sorunu sadece geçiştirmiş olursunuz. Kalıcı çözüm için ise bundan çok daha fazlası gerekir. Gülmek veya azarlamak gibi tepkiler verirseniz çocuğunuz Demek ki bu şekilde konuşmam onları eğlendiriyor veya Böyle demem onları sinirlendiriyor diye düşünecek ve ileride sizi güldürmek/sinirlendirmek istediği durumlarda aynı yola başvuracaktır. Dolayısıyla bu tür yanlış tepkiler rahatsız olduğunuz kelimeleri tekrar tekrar duyma ihtimalinizi yükseltecektir. Aksine çocuğunuzla bu konuyu konuşmalı, ona kullandığı kelimenin kaba ve kötü bir söz olduğunu, bu şekilde konuşarak karşısındakini incitebileceğini anlatabilirsiniz. Tüm sorularına sabırla cevap vererek ona bu şekilde konuşmanın neden doğru olmadığını anlatırsanız daha etkili sonuç alma ihtimaliniz yükselecektir. Öfkeliyken kullanılan kötü sözler Öncelikle unutmamalıyız ki çocuklar duygularını nasıl ifade edeceklerini gözlem yaparak çevrelerinden öğrenirler. Çocuğunuz olumsuz duygularını kaba davranışlar ve küfürlü konuşmalarla ifade ediyorsa bu konuda onu uyarmalı, kendisini ifade edebileceği alternatif yollar önermelisiniz. Örneğin arkadaşı istediği oyunu oynamadığı için ona küfür eden bir çocuğa Anlıyorum, arkadaşına kızdın ama bu tür kelimeler kullanmak karşımızdakini incitebilir ve üzebilir. Bunun yerine gidip onunla konuşabilir ve ne hissettiğini anlatabilirsin. Duygularını paylaşırsan arkadaşın seni daha iyi anlayacaktır şeklinde bir yönlendirme yapılabilir. Böylece çocuğunuzun duygularını ifade etmek için kötü sözler ve küfür yerine alternatif olumlu bir yöntem edinmesine yardımcı olabilirsiniz. Küçük çocuklar bu yönlendirmenizi hemen kavrayıp uygulamaya geçemeyebilir. Bu konuda onlara destek olmak yararlı olacaktır. İyi örnek olmak Çocukların izleyerek öğrendiğini unutmamalı ve onların da bulunduğu ortamlardaki davranışlarımıza ve konuşmalarımıza oldukça dikkat etmeliyiz. Ebeveyn olarak iyi bir model olmalı ve etrafınızdaki diğer yetişkinleri de çocukların bulunduğu ortamlarda küfürlü ve argo konuşmamaları için uyarmalısınız.

12 P O L İ S A K A D E M İ S İ B A Ş K A N L I Ğ I R E H B E R L İ K V E P S İ KO LO J İ K D A N I Ş M A B Ü R O A M İ R L İ Ğ İ Akıllı olmak da bir şey değil, mühim olan o aklı yerinde kullanmaktır. Descartes YERİMİZ; Başkanlık Binası 1. Kat Rehberlik ve Psikolojik Danışma Büro Amirliği TELEFONLARIMIZ; Basım Merkezi: Polis Akademisi Fakülte Ders Araçları ve Yayın Şube Müdürlüğü