13. ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR (İradi Mirasçılık)

Transkript

1 13. ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR (İradi Mirasçılık) KONULAR VASİYET Vasiyet ehliyeti Vasiyet şekilleri El Yazısıyla Vasiyet Resmi Vasiyet Sözlü Vasiyet MİRAS SÖZLEŞMESİ (Miras Mukavelesi) ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN İPTALİ Tenkis Davası TASARRUF ÖZGÜRLÜĞÜ (Tasarruf Nisabı ve Mahfuz Hisse) MİRASÇILIKTAN ÇIKARMA (İskat) Koruyucu İskat 1

2 1. VASİYET Vasiyet Ehliyeti Vasiyet yapabilmek için ayırt etme gücüne sahip ve 15 yaşını doldurmuş olmak gerekir (4721/502). Vasiyet yapanın iradesi ile meydana gelen tek taraflı bir muameledir. Vasiyetten tek taraflı dönülebilir ( , 543). Vasiyet Şekilleri Şekil bakımından üç çeşit vasiyet yapılabilir (4721/531): 1. El Yazısıyla Vasiyet 2. Resmi Vasiyet 3. Sözlü Vasiyet 2

3 El Yazısıyla Vasiyet (4721/538) Vasiyetçinin bizzat kendi el yazısıyla yaptığı vasiyettir. Araya başkası girmediği ve kişinin arzularını kendisi belirlediği için, en çok başvurulan vasiyet şeklidir. Taşıması gereken şartlar: Vasiyetname baştan sona kadar vasiyetçinin kendi el yazısıyla yazılmış olmalıdır. Düzenlendiği yer, yıl, ay ve gün belirtilmelidir. imza edilmiş olmalıdır. Vasiyetname düzenlendikten sonra açık veya kapalı olarak notere, sulh hakimine veya yetkili memura teslim edilir 3

4 Resmi Vasiyet (4721/ ) Okuma yazma bilmeyen veya bedeni rahatsızlığı nedeniyle el yazısı vasiyetname tanzim edemeyecek durumda olanların; 2 şahit huzurunda sulh hakimi, noter yahut kanunen bu hususta görevli memura düzenletecekleri vasiyetnamedir. Vasiyetnamenin şahit huzurunda yapılması, onun gizliliğini kaldırır fakat, ispat gücünü arttırır. Görevli, vasiyetçinin arzularını yazdıktan sonra tarih ve yer belirterek imzalar. Vasiyetçi, yazılan metni okur ve imzalar. Bu yazılanların son arzuları olduğunu tanıklar huzurunda beyan eder. Tanıklar, bu beyanın kendi huzurlarında yapıldığını ve vasiyetçiyi tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak altını imzalarlar. Vasiyetname içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir. Vasiyetçi okuması yoksa, memur vasiyetnameyi tanıkların huzurunda okur ve imzalattırır. Kısıtlı olanlar, okuma-yazma bilmeyenler, vasiyetçinin kan bağına ve akdi bağa dayalı mirasçıları ve bunların eşleri tanıklık yapamazlar. Vasiyetnamenin aslını, belgeyi düzenleyen memur saklamakla yükümlüdür. 4

5 Sözlü Vasiyet (4721/ ) Yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlarda, resmi veya el yazısıyla vasiyet yapılamıyorsa sözlü vasiyet yapılır. Vasiyetçi son arzularını iki tanığa anlatarak bunu yazılı hale getirme görevini onlara yükler. Tanıklık için yasaklılar, -okuma yazma şartı hariç- resmi vasiyette olduğu gibidir. Tanıklar, vasiyetnameyi düzenledikten sora hakime verirler. Vasiyetçi asker ise, teğmen veya üst dereceden bir subay, yurt dışında seyahat halinde ise aracın sorumlu yöneticisi ve sağlık kurumunda bulunuyorsa en yetkili yönetici hakim yerine geçer. Sonradan başka bir şekilde vasiyet yapma imkanı doğarsa, 1 ay geçince sözlü vasiyetin hükmü düşer. 5

6 MİRAS SÖZLEŞMESİ (4721/ ) Resmi vasiyetname şeklinde taraflar, hakim, 2 tanık ve memur huzurunda düzenlenir. Sözleşmenin Sona Ermesi Sözleşmenin ortadan kaldırılması, tarafların arzusu üzerine anlaşma ile, Yeni bir sözleşme veya vasiyetname ile, Sözleşmeden tek taraflı dönme yoluyla, Miras bırakandan önce ölme (Miras mukavelesinin hükümsüzlüğü) ile sona erer. 6

7 ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN İPTALİ (4721/ ) Ölüme bağlı tasarruflar; 1. Miras bırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa, 2. Yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucu yapılmışsa, 3. Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlaka aykırı ise, 4. Tasarruf, kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmış ise İptal edilir. İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabilir. Dava, tasarrufun tamamını veya bir kısmını kapsayabilir. Dava, iptal sebebinin öğrenilmesinden itibaren bir yıl içinde açılmalıdır. Tenkis Davası: Saklı payların karşılığını alamayan mirasçılar, murisin tasarruf nisabını aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler. 7

8 TASARRUF ÖZGÜRLÜĞÜ (TASARRUF NİSABI ve MAHFUZ HİSSE) Murisin ölüme bağlı tasarruf ehliyetine haiz olması, ona, mameleki üzerinde dilediği gibi tasarruf etme imkanını vermez.eğer, murisin füru u, eşi, ana ve babası, kardeşlerinden birileri var ise, ancak bunların saklı payları (mahfuz hisse) dışındaki kısmını tasarruf edebilir.bunlardan hiç biri yoksa, mamelekinin tamamını tasarruf edebilir. Saklı paylar (Mahfuz Hisse); Alt soy için yasal miras payının yarısı, (önceki: ¾ ü) Ana ve babadan her biri için yasal miras payının ¼ i, (önceki: 1/2 si) Kardeşlerden her biri için yasal miras payının 1/8 i, (önceki: ¼ i) Sağ kalan eş için, Alt soy veya ana-baba zümresi ile birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı; Diğer hallerde yasal miras payının ¾ ü (önceki: yarısı) Tasarruf edilebilir kısım, ölüm tarihindeki duruma göre borçlar ve giderler terekeden çıkartıldıktan sonra hesaplanır. 8

9 M, 30 ha lık tarlasının 20 ha ını ölüme bağlı tasarrufla bırakmak istemektedir. M nin eşi (E) ve iki çocuğu (A ve B) vardır. Bu tasarrufu yapabilir mi? Yapamazsa ne kadarını tasarruf eder. Her bir mirasçının mahfuz hisselerinin (saklı paylar) ve tasarruf nisabının kaç metrekare olduğunu hesaplayınız. M E 4/16 A B 3/16 3/16 E : Miras hakkı: 2/8, mahfuz hissesi: 2/8 = 4/16 = m.kare A, B : Miras hakkı: 3/8, mahfuz hissesi: 3/8.1/2 = 3/16 = m.kare (yalnız biri için) Toplam MH = 10/16 = m.kare, TN = 6/16 = m.kare :16=18750 m.kare m.kare 9

10 Mirasçılıktan Çıkarma (İskat) (4721/ ) Muris, mirasçısını aşağıdaki durumlarda mirasından iskat edebilir: Murisine veya yakınlarından birine karşı ağır bir suç (cürüm) işlerse, Murisine veya ailesine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini yerine getirmemişse. İskat edilen mirasçı, mirastan pay alamayacağı gibi tenkis davası da açamaz. İskat edilen mirasçının alt soyu, koruyucu iskat talebinde bulunabilir. Koruyucu İskat: Borçlarını ödemeden aciz durumdaki (acizlik belgesi bulunan) alt soyun saklı payının yarısını onun doğmuş veya doğacak çocuklarına geçmesi için mirastan iskat edilmesidir. 10

11 14. MİRASIN İNTİKALİ, İKTİSABI VE REDDİ KONULAR MİRASIN GEÇMESİ (İNTİKALİ) GAİPLİK VE MİRAS UYGULAMALARI Genel hükümler Murisin Gaipliği Durumu Mirasçının Gaipliği Durumu MİRASÇILIK BELGESİ MİRASIN İKTİSABI MİRASIN REDDİ Hakiki Red Hükmi Red Red Hakkından Mahrumiyet Reddin Hükümleri Mirasın Reddine Karşı Mirasçının Alacaklılarının Korunması Miras Bırakanın Alacaklılarına Karşı Reddedenin Sorumluluğu 11

12 MİRASIN GEÇMESİ (İntikal) Miras, murisin ölümüyle açılır (4721/575). Miras, mal varlığının tamamı için murisin yerleşim yerinde açılır (4721/576). Bir Kimsenin Mirasçı Olabilmesi İçin; Murisinin vefatında sağ olmalıdır. Medeni haklardan yararlanma ehliyeti bulunmalıdır (hakiki ve hükmi şahıs olmalı). Mirastan mahrumiyet sebebi bulunmamalıdır. Mirastan Mahrumiyet (yoksunluk) Sebepleri (4721/578): Murisi kasten veya hukuka aykırı bir şekilde öldürme veya öldürmeye teşebbüs etme, Murisi kasten veya hukuka aykırı bir şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak hale getirme, Murisi, ölüme bağlı tasarruf yapmaya veya ölüme bağlı tasarrufunu bozmaya Zorlama, Murisin artık bir daha yapamayacağı ölüme bağlı tasarrufunu yok etme. Mirastan mahrumiyet, murisinin affıyla ortadan kalkar. Mirastan mahrum olanın alt soyu, ebeveyninin muristen evvel ölmüş gibi sayılarak onu temsil ederler (4721/579). 12

13 GAİPLİK VE MİRAS UYGULAMALARI Genel hükümler Kişinin; Ölüm tehlikesi içinde kaybolmasından itibaren 1 yıl, Kendisinden, çoktan beri haber alınamaması halinde son haber tarihinden itibaren 5 yıl geçtikten sonra gaipliğine karar verilir. Murisin Gaipliği Durumu Gaip muris ise, mirasçıları; Teminat gösterme mecburiyeti, Terekeyi geri vermek mükellefiyeti ile mirastan yararlanabilirler. Teminat Süreleri (4721/584): Ölüm tehlikesi içinde kaybolma durumunda 5 yıl, Kendisinden, çoktan beri haber alınamaması durumunda 15 yıl, Her halde gaibin 100 yaşını tamamlamış olması İle sona erer. 13

14 Mirasçının Gaipliği Durumu Gaip mirasçı ise (4721/ ); Mirasın açıldığı gün gaip olup ta gaipliğine henüz karar verilmemiş mirasçıların hisseleri mahkeme tarafından idare olunur. Gaip, murisin ölümünde sağ olmasaydı, mirası kime düşecek idiyse onlar, gaiplik şartları doğduğunda (1 yıl veya 5 yıllık süreler) mahkemeye baş vurarak, kendilerine düşen paylar kadarını isterler. Bu durumda, mirasçı çıkagelirse, terekeden kendine düşen paylar iade edilirler. 14

15 Mirasçılık Belgesi (4721 / 598) Mirasçının, mirasçılık sıfatını tespit eden vesika olup; veraset vesikası, mirasçılık belgesi, veraset senedi ve veraset ilamı adlarıyla da bilinir. Mirasçılık Belgesi, mirasçı olduğunu ispat eden kişilere, Sulh Hakimi tarafından verilir. Kanuni mirasçıların bu belgeyi çıkartmaları yerleşmiş bir usuldur. Ancak, mansup mirasçılar mutlaka çıkartmalıdırlar. Mirasçılık belgesinin geçersizliği her zaman için ileri sürülebilir. Mirasçılardan birinin başvurusu üzerine, çıkartılan mirasçılık belgesi diğer mirasçılar tarafından da kullanılabilir. 15

16 MİRASIN İKTİSABI (Mirasın kazanılması) Mirasın intikali, murisin ölümü ile kendiliğinden oluşur. Mirasçılar, mirasçı olduklarını ispat etmek kaydıyla mirastan yararlanırlar. Murisin cenaze masrafları, borçları, kalan (yakınlarının 3 aylık iaşe masrafları çıkartıldıktan sonra, geriye kalan malı hesaplanır. Miras olarak verilen pozitif mallar bu şekilde belirlenir. MİRASIN REDDİ Süresi içinde tek taraflı bir hukuki muamele ile, mirasın bir bütün halinde reddedilmesidir. Bu hak, kanun tarafından, mirasçı sıfatını kazanmak istemeyen kişilere tanınmıştır. Mirası red eden mirasçı, murisin son ikametgahının bulunduğu yerin Sulh Mahkemesine yazılı veya sözlü başvuru ile mirası kayıtsız ve şartsız red ettiğini bildirirse buna hakiki red ; borca batık bir vaziyette ölen murisin mirasının beyana ihtiyaç kalmaksızın red edilmiş sayılmasına da hükmi red adı verilir. 16

17 Red Hakkından Mahrumiyet Yasal süre içinde (3 ay) mirası reddetmeyen mirasçı, mirası kayıtsız şartsız kazanmış olur. Reddin Hükümleri Yasal mirasçılardan biri miras hakkını reddederse, onun payı, miras açıldığı zaman kendisi sağ değilmiş gibi, diğer hak sahiplerine geçer. Mirası reddeden atanmış mirasçının payı ise, miras bırakanın en yakın yasal mirasçılarına geçer (4721/611). En yakın mirasçıların tamamı mirası reddetmiş ise, miras, sulh mahkemesince iflas hükümlerine göre tasfiye edilir. Artan pay, reddedilmemiş gibi mirasçılara verilir. Mirasın Reddine Karşı Mirasçının Alacaklılarının Korunması Mal varlığı borcuna yetmeyen mirasçı, alacaklılarını zarara uğratmak maksadıyla miras hakkını reddederse, alacaklılar veya iflas masası 6 ay içinde reddin iptali için dava açabilirler. İptal kararı verilirse, miras resmen tasfiye edilir. Tasfiye sonucu, reddeden mirasçının payına bir şey düşerse, bundan önce itiraz eden alacaklılar, sonra diğer alacaklılar, sonra da red geçerli olsa idi bundan yararlanacak olan mirasçılar faydalanır (4721/617). 17

18 Miras Bırakanın Alacaklılarına Karşı Reddedenin Sorumluluğu (4721/618) Ödemede aciz bir murisin mirasını reddeden mirasçılar, onun alacaklılarına karşı ölümünden önceki 5 yıl içinde ondan almış oldukları ve mirasın paylaşılmasında geri vermekle yükümlü olacakları değer ölçüsünde sorumlu olurlar. 18

19 Yabancıların Edindikleri Taşınmazlar? YKP Sayılı Tapu Kanununun 35. maddesi; karşılıklılık olmak koşulu il yabancı gerçek kişilerin Türkiye'deki taşınmaz mallara sahip olabilecekleri ve bunları miras yolu ile iktisap edebileceklerini hükme bağlamıştır. Bu yasa hükmü 'te 4916 sayılı Yasa ile değiştirilerek, Türkiye Cumhuriyeti ile arasında karşılıklılık olmayan devlet vatandaşlarının, kanuni miras yoluyla edindikleri taşınmazların intikal işlemlerinin yapılarak tasfiye edilip bedele çevrileceğini öngörmüştür. Miras ölenin milli hukukuna tabidir. Türkiye'de bulunan taşınmaz mallar hakkında Türk Hukuku uygulanır. ( 2675 S.K md. 22 ) Miras, miras bırakanın ölüm günündeki hükümlere göre mirasçılara intikal eder. ( 4722 S.K. md. 17 ) Miras ölümle açılır. Hiçbir işleme tabi olmadan kendiliğinden mirasçılarına intikal eder. ( 743 S. M.K. md. 517 ) Mirasçı olabilmek için, mirasbırakanın vefatı anında sağ ve mirasçılığa da ehil olması gerekir. ( 743 S.MK. md. 522 ) Bir kişinin mirasçılığa ehil olup olmadığı mirasın açıldığı gündeki hukuki statüsüne göre belirlenir. 19