YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ DERS NOTLARI 6 (RİSK) GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI PROF.DR. YILDIRIM B. ÖNAL

Transkript

1 YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ DERS NOTLARI 6 (RİSK) GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI PROF.DR. YILDIRIM B. ÖNAL

2 GİRİŞİM SERMAYESİ Risk sermayesi temel olarak; teknolojik yenilik, sermayeye katılım, yönetime katılım, küçük işletme, hızlı büyüme, uzun vadeli yatırım, gibi unsurlardan oluşur. Risk sermayesinin amacı; yatırım yapılan projenin dayandığı teknolojinin getireceği verimlilik artışından ortaya çıkan karı elde etmektir. Özellikleri ise şunlardır; Sermaye doğrudan veya finansal aracı kuruluşlar vasıtasıyla gelecek vaat eden projelere aktarılır. Yapılan yatırım esas olarak bir özsermaye yatırımıdır. Yapılan yatırımlarda göz önünde tutulacak temel faktör şirketin büyüme ve verimlilik artışı potansiyelinin olmasıdır. Uzun vadeli bir yatırımdır.

3 GİRİŞİM SERMAYESİ Teknoloji ağırlıklı sanayileşme stratejisinin benimsendiği başta ABD, İngiltere, Fransa, Japonya, Hollanda ve Almanya gibi ülkelerde özellikle II. Dünya Savaşı ndan sonra ortaya çıkan risk sermayesi genel olarak; dinamik, yaratıcı ancak finansal gücü yeterli olmayan girişimcilerin yatırım fikirlerini gerçekleştirmeye olanak tanıyan bir yatırım finansmanı biçimi olarak tanımlanabilir. Bu çerçevede, risk sermayesi, fon fazlasına sahip yatırımcıların, gelişme potansiyeli yüksek olan küçük ve orta ölçekli işletmelerin oluşumu ve faaliyete geçmesi için yaptıkları uzun vadeli bir yatırım olarak da ifade edilebilir.

4 GİRİŞİM SERMAYESİ Risk sermayesi yatırımında varolan risk, yeni bir ürün yaratılması ve piyasada tutulması riskidir. Ancak yüksek riskin yüksek getiriyi getireceğinden yola çıkan bu finansman modelinde; alınan riskin başarıya dönüşmesi durumunda sağlanacak yüksek kar marjı ve büyük satış hacminden kaynaklanan verimlilik artışı bu şirketlere ortak olmak suretiyle finansman sağlayan yatırımcıların faydasını oluşturur.

5 GİRİŞİM SERMAYESİ İLE SAĞLANAN FİNANSMAN YÖNTEMLERİ Bir projenin hemen her aşaması risk sermayesi ile finanse edilebilir. Temel olarak bir projenin araştırma geliştirme aşamasında finanse edilmesi en bilinen finansman şeklidir. Bu devrede ortada henüz hiçbir fiziki ürün olmayıp yalnızca bir fikir ve bunun gerçekleştirilmesine ilişkin maliyetler söz konusudur. İkinci en riskli finansman aşaması, ürün geliştirme sürecinin veya pazara sunma aşamalarının finansmanını kapsayan başlangıç sermayesi finansmanıdır. Bu devrede, ticari amaçlı üretim ve satış için fon gereksinimi duyan firmalara kaynak aktarılır. Bir başka finansman tekniği ise, halen ek finansmana ihtiyaç duyan firmalara yönelik olanıdır.

6 GİRİŞİM SERMAYESİ İLE SAĞLANAN FİNANSMAN YÖNTEMLERİ İleri aşama finansman tekniklerinden olan gelişme ve büyüme sermayesi ise halen faaliyette olan şirketlerin büyümelerinin finansmanına yöneliktir. Eğer şirket halka açılma aşamasına gelmiş ve halen bazı ek kaynaklara ihtiyaç duyuyorsa bu kapsamdaki finansmanı gündeme gelecektir. Diğer risk sermayesi yatırımları ise yerine koyma veya şirket kurtarma finansmanı tarzındadır. Yerine koyma finansmanında halka açılma öncesi projeden çıkmak isteyen ortakların paylarının satışının sağlanması hedeflenir. Kurtarma finansmanında ise zarardaki bir firmanın bazı ek finans olanakları ile karlı bir hale getirilmesi söz konusudur.

7 GİRİŞİM SERMAYESİ İLE SAĞLANAN FİNANSMAN YÖNTEMLERİ (FARKLI) Tasarımın Finansmanı-Seed Capital : Fikir devresi olup, girişimciye görüşünü kanıtlaması için göreli olarak az miktarda destekte bulunulur. Başlangıç Finansmanı-Startup Capital : Örgütlenme devresinde olup henüz ürün satışını gerçekleştirmemiş şirketlere destekte bulunulur. Birinci Devre Finansmanı : Gelişimini tamamlamış ve ticari üretimi-satışı başlatmak için fona gereksinim duyan şirketlere destekte bulunulur. İkinci Devre Finansmanı : Üretimde olup henüz kara geçmemiş şirketlere destekte bulunulur. Üçüncü Devre Finansmanı : Pazar payını geliştirmek isteyen şirketlere destekte bulunulur. Köprü Finansman-Bridge Financing : 6 ay-1 yıl içerisinde halka açılmak isteyen şirketlere destekte bulunulur. Kuruluşun Kendi Yönetici Kadrosu Tarafından Satın Alınması-Management By Out : İşletmenin zorluklar içinde olduğu ve yöneticilerinin tasfiyeyi düşündükleri şirketlere destekte bulunulur.

8 YATIRIM AŞAMALARINDA ZAMAN RİSK TABLOSU

9 GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI Girişim sermayesi yatırım ortaklığı, bu tür bir faaliyeti yapabilecek şirket tiplerinden yalnızca bir tanesidir. Sonuçta risk sermayesi yatırımı bir yatırım kararı olup, bunu kişiler veya herhangi bir şirket de yapabilir. Ancak teknolojik gelişimin ulusal bir sorun olmasını dikkate alan devlet, kontrollü ve denetim altında, halkın da yararlandırılabileceği bir finansal sistemi gözettiğinden Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerine tabi bir halka açık yatırım ortaklığı yapısına vergisel teşvik sağlayarak, söz konusu şirketlerin portföy işletmeciliğinden doğan kazançları kurumlar vergisinden muaf tutulmuştur. Risk sermayesi yatırımı için finansal kaynak sağlayan yatırımcılar, bu yatırımlarından kolayca çıkabilecekleri çıkış yollarının oluşmuş olmasını gözetirler.

10 GİRİŞİM SERMAYESİ YATIRIM ORTAKLIĞI Risk sermayesi yatırım ortaklıkları kuruluşundan sonra en geç bir yıl içinde faaliyetlerini yürütmek için gerekli olan organizasyonu kurup, kaynakları ile yatırım portföyünü oluştururlar. Daha sonra halka arz edilecek hisse senetlerinin kayda alınması talebiyle Kurul'a başvurmaları zorunludur. Tescili takip eden 1 yıl içinde ortaklığın çıkarılmış sermayesinin en az %10'unun, 3. yıl sonuna kadar %30'unun, 5. yıl sonuna kadar %49'unun halka arz edilmesi zorunludur. Kurul kaydına alınması uygun görülen risk sermayesi yatırım ortaklığı hisse senetleri gerekli ilan ve duyuru sürelerinden sonra satış yerlerinde halka arz edilir.

11 ANGEL FINANCING (MELEK FİNANSMANI) VE RİSK SERMAYESİ (VENTURE CAPITAL) Angel finansman, kısaca melek finansman anlamına gelmekte ve Türkçe karşılığı olarak anlamını tam olarak ifade etmemektedir. Bu nedenle çalışmada angel finansman kavramı kullanılmaktadır. Angel finansman aslında insanlık tarihi kadar eski bir finansman yöntemidir. Geçmişe bakıldığında A. Graham Bell 1874 yılında Bell telefon şirketini, Henry Ford Ford fabrikasını ve Golden Gate köprüsünün yapımı Angel fonları ile finanse edilmiştir. Günümüzde ise amazon.com, yahoo.com, Apple computer ve pete s brewing company gibi tanınmış firmalar kuruluş aşamalarında angel fonları ile finanse edilmişlerdir. Bunun yanında Angellar tüm sektörlere yatırım yapabilmektedirler. Örneğin; Kanada da ikinci lig hokey takımı için saha yapımı gibi. Günümüzde angel finansman kuruluşlarının bazı yatırım sendikaları içerisinde yatırım yaptıkları da görülmekte, böylece Angel sendikalar doğarak risk sermayesinin en büyük rakibi haline gelmişlerdir.

12 ANGEL FINANCING (MELEK FİNANSMANI) VE RİSK SERMAYESİ (VENTURE CAPITAL) Melek finanmanı şeklinde ifade edilebilecek, bu finansman şekli risk sermayesi yatırımı biçiminde pek fazla ayırt edilemeyen bir finansman/yatırım yöntemi olarak ortaya çıkmaktadır. America da özellikle küçük ölçekli firmaların finansmanı konusunda devreye giren bir finansman/yatırım şekli olarak kullanılmaktadır. Bu tekniğin önem düzeyi diğer tekniklere oranla daha küçük boyutlarda kalmakla birlikte küçük ölçekli toplam yatırımların finansmanındaki kullanım düzeyi %3,59 (1997 yılı sonu itibariyle) olarak gerçekleşmiştir. Amerika da melek finansmanı uygulamasından büyük ölçüde başlangıç aşamasındaki yeni şirket yatırımlarının finansmanının sağlanmasında yararlanılmaktadır.

13 Tablo 9: Angel yatırımcılar ve Risk sermayedarları arasındaki temel farklılıklar: Kaynak: Özdoğan, 2001

14 ANGEL FINANCING (MELEK FİNANSMANI) VE RİSK SERMAYESİ (VENTURE CAPITAL) Bu finansman/yatırım uygulaması; küçük ölçekli, yeni oluşturulan ve kredi kullanma açısından karşılıkları (teminat gösterebilecekleri varlıkları olmayan) olmayan firmaların ilk aşamada kullanabilecekleri bir finansman tekniği olarak dikkati çekmektedir. Bu şekilde söz konusu finansman uygulamasının diğer finansman araçlarının bazıları ile birlikte finansman zinciri içindeki yeri şu şekilde ifade edilebilir.

15 ANGEL FINANCING (MELEK FİNANSMANI) VE RİSK SERMAYESİ (VENTURE CAPITAL) Yeni Kurulan (Teminat Küçük Firma Ancak Orta Büyüklükte Büyük Firma ve Riski Gösterecek Varlıkları da Yüksek Büyüme Firma Ancak Teminat Biliniyor. Olmayan) Firma/Yatırım Potansiyeli Var Gösterebiliyor (Hakkında Bilgi Yok) (H.Sınırlı Bilgi Var) (H.Bazı Bilgiler Var) (Hakkında Bilgi Var) Başlangıç İç Sermaye Melek Finansmanı Risk Sermayesi Halka Açılma Ticari Kredi Finansman Bonosu Kısa Süreli Finansal Kurum Kredileri Orta Süreli Finansal Kurum Kredileri Orta Süreli Borçlanma Kağıtları

16 GİRİŞİM SERMAYESİ SÜRECİ Risk sermayesi finansmanının tarafları olan fon tedarikçileri, risk sermayesi şirketleri ve finanse edilen girişimci birey ve işletmeler arasında gerçekleşen ve aşağıda da 3 aşama şeklinde açıklanan risk sermayesi süreci görülmektedir.

17 Özel Sermaye Fonu (Private Equity) ÖSF genellikle halka açık olmayan şirketlere doğrudan sermaye yatırımı yapan fonlardır. Ortaklar, çoğunlukla emekli sandıkları, sigorta şirketleri, vakıflar, şirketler ve bireylerdir. Genel ortaklar ilk sermayeyi oluşturup fonu kurduktan sonra, sınırlı sorumlu ortakların fona katılımı ile fonun sermayesi arttırılabilir. ÖSF belirli bir süre sonunda (genellikle 3-5 yıl) yatırımdan çıkarak sermaye kazancı elde etmek ister. Fonlar büyük veya küçük ortak olarak yatırım yapabilirler. Fonun büyüklüğü ve yatırım tutarları değişkendir ( dolar ile 50 milyon dolar aralığı gibi). Fon oluştuktan sonra fonun belirlediği strateji ve kriterler doğrultusunda yatırım yapılır. ÖSF yi Risk Sermayesi Ortaklıklarından ayıran temel fark, ÖSF nin çoğunlukla kurulmuş ve bir geçmişi olan şirketlere yatırım yapmasıdır. Risk Sermayesi ise proje ve fikir aşamasındaki girişimcilere finansman sağlar ve nispeten ÖSF ye göre daha riskli, ancak getirisi de daha yüksek olabilecek, kuruluş dönemindeki şirketlere yatırım yapmasıdır.

18 Özel Sermaye Fonu (Private Equity) ÖSF, şirkete finansman sağlamanın yanı sıra, gerekli olan finansal ve stratejik desteği sağlayarak şirketin büyümesine de katkıda bulunmayı amaçlar. Bu nedenle bu fonlar profesyonel yöneticileri aracılığıyla yatırım yaptıkları şirketlerin gelişimiyle yakından ilgilenirler. Stratejik destek, şirkete yeni bir perspektif sağlamak ve benzer şirketlerden elde ettikleri tecrübeleri diğer şirket yatırımlarında da kullanmak amacıyla ÖSF yönetim kurulunda söz sahibi olmak ister. Başka bir deyişle fonlar, ortaklıklarını yönetim kurullarında çeşitli haklar alarak güvencede tutmak isterler.

19 Özel Sermaye Fonu (Private Equity) Özel Sermaye Fonları aşağıda belirtilen konularda finansman sağlayabilirler: 1. Şirket satın alma ve birleşme finansmanı 2. Gelişme ve Büyüme Sermayesi 3. Aile şirketleri ve Holdinglerdeki dönüşüm 4. Kurumsal yeniden yapılanma. 5. Değerinden düşük işlem gören halka açık şirketlerde ikincil paylar 6. Şirket yöneticilerinin şirketi ele geçirmesi icin sağlanabilecek finansman

20 Özel Sermaye Fonu Yatırımlarına İhtiyaç Duyabilecek Şirketlerin Özellikleri ve sağlanabilecek faydalar: Her şirketin belirli bir büyüklüğe ve şirket değerine ulaşmadan, belirli bir gelişim sağlamadan sermaye piyasalarından finansman sağlaması, halka açılması veya tahvil ihraç etmesi mümkün olamayabilir. Şirket değeri küçük hisselerin, borsada likit olması çok zor olduğu gibi, olası bir halka arz sırasında hisselere alıcı bulunması zordur. Geçici bir dönem için kötü durumda olan ancak belirli bir finansman desteğiyle büyük potansiyel yakalayabilecek şirketler, finansman bulmakta tıkanıklık yaşayabilirler Nakit akışı iyi olmayan, zarar eden, bankalara teminat gösterilebilecek aktifleri (duran varlıklar) kısıtlı olan şirketler bankalardan kredi bulmakta zorlanabilirler. Borç / Özsermaye oranı yüksek ve bankalardaki kredi limitleri dolmuş olan şirketler alternatif finansman arayışındadır. Bu tip bir yatırım ayrıca bilançonun yapısını düzeltecek ve şirketi daha güçlü bir yapıya kavuşturacaktır. Halka açılmanın gerektirdiği bir çok formaliteyi yerine getirmekten kaçınan, yüksek maliyetlere katlanmak istemeyen ve şirketin projelerinin gizli kalmasını isteyen girişimciler, profesyonel bir yöneticinin getireceği katma değerden yararlanmak isteyebilir. Özellikle Türkiye`de banka kredilerinin vadeleri kısadır. Uzun vadeli finansman ihtiyacında olan bir şirket ÖSF tipinde bir finansmanı tercih edebilir.

21 Özel Sermaye Fonu (Private Equity) Özel Sermaye Fonları genelde halka açık olmayan şirketlere doğrudan sermaye yatırımı yapan kuruluşlardır. Fonun esas hedefi, önceden belirlenmiş bir yatırım süreci içinde ortakların koymuş oldukları sermayelerini belli standartlar içinde maksimize etmektir; yani fon ortakları, yatırımlarına iyi bir geri dönüş, yatırım yaptıkları şirketlerde belli bir standart ve iyi bir yönetim beklemektedirler. Fon, ortak olduğu şirkete değerini arttırıcı bir çok faydalar sağlamakta ve şirketin yönetim kurulunda yer alarak stratejik hedeflerinde önemli roller alabilmektedir. Her fon, yatırımını hedeflediği süre sonunda bitirmek ister. Uygun ortam oluştuğunda ÖSF çeşitli çıkış alternatiflerinden birini kullanarak yatırımdan çıkmayı hedefler. Gelişmiş piyasalarda çok önemli bir yeri olan ve şirketlerin geleneksel finansman yöntemlerine (banka kredisi, halka arz, bono/tahvil ihracı) alternatifler sunan ÖSF, Türkiye de henüz gelişmemiştir. Bu yatırım şekli Türk şirketleri tarafından tanınmamakta olup, sağlanabilecek faydalar tam olarak bilinmemektedir.

22 GİRİŞİM SERMAYESİ SÜRECİ

23 GİRİŞİM SERMAYESİ İLE FİNANSLAMA SÜRECİ Risk sermayesi ile finanslama süreci: *Yatırımcının seçimi *Risk sermayesi şirketine başvuru *Risk sermayedarına verilecek iş planı *Risk sermayedarına verilecek teklif mektubu *Girişimcide aranan özellikler (enerji düzeyi-egocesaret-heves-beceriklilik-sabır) *Yasal dokümanlar (satınalma sözleşmesi-yardımcı sözleşmeler) *Ticarileştirme (Ürün ya da hizmetin uygun bir şekilde pazara aktarılma süreci) *Fiyatlandırma (yatırımın maliyeti ve süresi üzerinden elde edilmesi beklenen toplam kazanca göre hesaplanma süreci)

24 GİRİŞİM SERMAYEDARINA SUNULACAK BİR İŞ PLANINDA OLMASI GEREKENLER 1. Kısa özet (1-2 sayfa, pazarın, yönetimin ve şirketin rekabetçi avantajları). 2. İşletmenin ve sektörün tanımı (şirketin ürünleri, hizmetleri, müşterileri, mali performansı, sorunları, sektörün doğası, cari durumu, beklentileri vb.). 3. Yönetim kadrosunun özeti. 4. Ürünlerin ve hizmetlerin özellikleri ve avantajları (tanım, mülkiyet durumu, rekabetçi avantajlar, potansiyel). 5. Piyasa araştırması ve analizleri (müşteriler, piyasa büyüklüğü ve eğilimi, rekabet). 6. Piyasa payı ve satışların tahmini (pazarlama plan ve stratejisi, fiyatlama, satış taktikleri, hizmet ve garanti politikaları, reklam, kamu ilişkileri ve ürün sürümünün sağlanması).

25 GİRİŞİM SERMAYEDARINA SUNULACAK BİR İŞ PLANINDA OLMASI GEREKENLER 7. Planların tasarımı ve geliştirilmesi (gelişme durumu, görevler, zorluklar, riskler, masraflar). 8. İşletme planı (coğrafi sınırlar, sabit değerler, strateji ve planlar, işgücü, yönetim kadrosu, organizasyon, yönetim tazminatı ve sahiplik, yönetim kurulu, idari yardım ve eğitim ihtiyaçları, yardımcı mesleki hizmetler). 9. Ayrıntılı programlar. 10. Kritik riskler ve problemler. 11.Mali plan (kar-zarar tahmini, nakit akış tahmini, bilanço tahminleri, maliyet ve nakit akış kontrolu, teklif edilen ürün, arzu edilen finansman, kapitalizasyon, fonların kullanımı).

26 GİRİŞİMCİ İÇİN FİNANSMAN ARAÇLARI Risk sermayedarlarının, girişimci şirkete finansman kaynağı sağlarken kullandıkları 4 araç söz konusudur. Bu araçlar şunlardır: Common stock (Adi Hisse Senedi), Prefferred stock (Tercihli Hisse Senedi), Convertible debenture (Hisse Senedi ile Degiştirilebilir Tahvil), Loan with warrants (Warrant Ekli Tahvil).

27 GİRİŞİM SERMAYESİNİ DİĞER FİNANS KURUMLARINDAN AYIRAN 11 ÖZELLİK 1. Yeni ve hızla büyüyen şirketleri finanse ederler. 2. Finansman sağladıkları şirketlerden hisse alırlar. 3. Finansman sağladıkları şirketlere, yeni ürün ve hizmet geliştirme konusunda yardım ederler. 4. Ortak oldukları şirketlerin yönetimlerinde söz sahibi olarak, şirket stratejisini belirlemeyi amaçlarlar. 5. Yatırım yaptıkları şirketlerdeki hisse payları, genellikle yüzde 50'nin altındadır. 6. Yüksek getiri beklentisiyle yüksek risk alırlar. 7. Finansman sağladıkları şirketlere ilişkin beklentileri uzun dönemlidir. 8. Yatırımlarının taşıdığı riski, aynı anda pek çok şirkete, finansman karşılığında ortak olarak aşmayı amaçlarlar. 9. Diğer risk sermayesi şirketleriyle ortak yatırımlar yaparlar. 10. Yüksek teknoloji üreten şirketlere yatırım yapmanın yanısıra, hemen hemen bütün sektörler ilgi alanları kapsamındadır. 11. Yatırımlarından çıkışları genellikle, ya ortak oldukları şirketi borsada halka arz etme yöntemiyle ya da, şirketle ilgilenen büyük bir şirkete hisselerini satma yöntemiyle gerçekleşir.

28 KOBİ lerin Halka Açılmalarına Yönelik Risk Sermayesi Finansman Model Önerisi

29 KOBİ lerin Halka Açılmalarına Yönelik Risk Sermayesi Finansman Model Önerisi Şekil incelendiğinde ABD deki uygulama örneklerinde olduğu gibi Devletin KOBI leri Destekleme Fonu, Bankalar ve Özel Sigorta Şirketlerinin Yatırım Fonları ve birey ve küçük aile şirketlerinin atıl fonları ile yüksek gelir gruplarının tasarruflarından küçük işletme yatırım şirketlerinin veya risk sermayesi limited şirketlerinin oluşturulması önerilmektedir. Oluşturulacak bu şirket, ellerinde başarı ihtimali yüksek olan yeni projeler bulunan girişimcilere hisse senedi karşılığında finansman sağlayarak bu projelerin hayata geçirilmesinde ve desteklenen işletmelerin büyüyerek faaliyetlerini devam ettirebilmesi konusunda katkı sağlayacaktır.

30 KOBİ lerin Halka Açılmalarına Yönelik Risk Sermayesi Finansman Model Önerisi Ellerinde başarı ihtimali yüksek projeler bulunan ve teknolojik yeniliğe müsait olan ve değişik sektörlerde faaliyette bulunan girişimciler de sağlanan finansal ve teknik desteklere bağlı olarak faaliyetlerini geliştirip sektörel bazda birleşerek kurulacak olan yeni şirketin halka açılması sağlanacaktır. Bu şekildeki bir modele işlerlik kazandırmak suretiyle bir taraftan KOBI lerdeki yeni ve yaratıcı fikirlerin gün ışığına çıkarılması ve bu fikirlerin gerçekleştirilmesi sağlanırken; diğer taraftan da ekonomide atıl halde duran fonlara işlerlik kazandırmak suretiyle toplumun teknolojik ilerlemeler konusunda önder ve yönlendirici rol oynaması sağlanabilecektir.

31 OECD ÜLKELERİNDE UYGULANAN TEDBİRLER ve TÜRKİYE İÇİN GETİRİLEN ÖNERİLER TÜR AMAÇ DİKKATE ALINMASI GEREKEN FAKTÖRLER Doğrudan Sermaye Katkısı GETİRİLEN ÖNERİLER Hisse Senedi Yatırımı Risk Sermaye Şirketlerine(RSŞ) veya Yatırım Ortaklıklarına (RSYO) direkt yatırım yapmak. Yeni teknoloji ve ilk aşama yatırımları hedeflenmeli dir. Fon Yeterli Büyüklükte olmalı Fon Yönetimi özel sektörde olmalı Yönetim desteği sağlanmalı Amaç özel sektörün katılımını sağlamak olmalı, özel sektör oranı arttıkça kamu devreden çıkmalıdır. Kamu Bankaları, TOBB,Ticaret Odalarının katılımı ile RSYO kurulması, Kamunun payının en fazla % 49 Olması, Yönetimin Özel sektörde olması, (TOBB),Kalkınma Bankaları)(SPK). TÜBİTAK. KOSGEB, TTGV nin ortak olması(vakıf Risk A.Ş. Mali kurumların sisteme katılmalarının zorunlu kılınması.(vakıf Risk) Kredi Verme RSŞ veya RSYO na uzun vadeli düşük faizli kredi sağlamak. Yeni kurulan şirketlerin ilk yıllardaki nakit sıkışıklıları dikkate alınmalı, % 75 den fazlası finanse edilmemeli, Teknoloji ağırlıklı firmaların özel sektörce Teşvik mevzuatı gözden geçirilmeli, (SPK) RSYO ile yapılan yatırımlar bu kapsama alınmalı,( Vakıf Risk ) ve RSŞ leri, KOBİLER için sağlanan teşvikler paralelinde teşvik edilmeli. Yeni ve yüksek teknoloji içeren projelerin seçimi için TÜBİTAK, TTGV, KOSGEB ve TEKMER gibi

32 OECD ÜLKELERİNDE UYGULANAN TEDBİRLER ve TÜRKİYE İÇİN GETİRİLEN ÖNERİLER Mali Teşvikler Amaç Dikkate Alınması Gereken Öneriler Vergi Teşvikleri RSŞ ve RSYO na yatırım yapanlara vergi teşviği sağlamak. RSYO da ve RSŞ lerinde projenin ticarileşmesini müteakip karın vergilendirilmesi ve kazancın alt ve üst limitlerinin teşvik edici şekilde belirlenmeli. RSYO KDV den ve Damga vergisinden muaf tutulmalı, Bilgi devrinin (Know How)gelir vergisinden muaf tutulması (Vakıf Risk A.Ş.) RSŞ lerindeki zararlarının kendi şirketlerinin gelirlerinden düşürme imkanı,(tobb ) Kredi Garantisi RSŞ ve RSYO larına verilen kredilerin belirli bir oranına garanti sağlamak. Risk sermaye şirketlerinin ticari bankalardan kredi almalarını kolaylaştırmak amacıyla, kurulacak özel Garanti Fonundan garanti verilerek riskin paylaşılmasını sağlamalı ve garanti oranı kredi miktarının %75 ni aşmamalı, başlangıç aşamasında sağlanmalı. Buna karşılık garanti masrafı olarak % arasında faiz oranına ilave olmalı. Yatırım Garantisi RSŞ ve RSYO na yatırım yapanların zararalarının belirli bir oranını RSYO na ve RSŞ ne yatırım yapan özel ve tüzel kişileri teşvik amacıyla satın alınan hisse senetlerinin

33 OECD ÜLKELERİNDE UYGULANAN TEDBİRLER ve TÜRKİYE İÇİN GETİRİLEN ÖNERİLER Diğer Teşvikler Amaç Dikkate Alınması Gereken Öneriler Yasal Düzenlemeler RSYŞ ve RSYO na yatırım yapma imkanı veren uygun Ekonomik, Kurumsal ve Yasal ortam hazırlamak, Emeklilik fonları, şirketleri sigorta gibi kuruluşların RSŞ ve yatırım yapmalarını sağlayacak düzenlemeler yapmak, RSYO na RSYO larının yatırım fonu toplamalarına imkan sağlamak(tobb) RSYO nın sadece hisse senedine yatırım yapmaları, Kredi vermemeleri, (TOBB) Tezgahüstü Piyasaların Oluşturulması (TOBB) RSYO hisse senetlerinin likiditeyi artıracak şekilde yeniden düzenlenmesi (SPK) Ayni sermaye konulması.(sp K) Mali Kurumların yasal teminatları konusu yeniden düzenlenmelidi r.(spk) Halka arz, RSYO nın kurulmasını müteakip 3 yıl olmalıdır.(vakı f Risk)

34 GİRİŞİM SERMAYESİ Girişim sermayesi, önemli ekonomik kazanç getirme potansiyeli olan, genç, hızlı büyüyen şirketlere deneyimli profesyonellerce finansman sağlanmasıdır. Girişim sermayesinde yatırım için gereken fonlar, konunun uzmanları tarafından sermaye piyasasından toplanır ve büyüme potansiyeli yüksek girişimlere yatırım yapılmasıyla kullanılır. Girişim sermayesi fonlarının en başarılı uygulamalarını ABD de görüyoruz. Ülkede, 1970 lerden bu yana inovasyonun arkasındaki en büyük güç girişim sermayesidir. Bugün birer dünya devi olan Microsoft, Yahoo, Amazon, Apple, Cisco, Intel, Fedex, Oracle gibi pek çok inovasyon odaklı firma girişim sermayesi sayesinde kuruldu.

35 GİRİŞİM SERMAYESİ OECD nin 2008 de yayınladığı verilere göre, girişim sermayesi, OECD ülkelerinde önemli artış gösteriyor: 2003 de gayrisafi yurtiçi hasılanın yüzde 0.04 üne karşılık gelirken, 2006 da yüzde 0,16 ya yükselmiş durumda. Yine de, aşağıdaki şekilde de görüldüğü gibi, pek çok ülkede bu yatırımlar, yeni kurulan işletmeleri destekleyen erken aşama finansmanından ziyade büyüme finansmanı olarak veriliyor. Yine de, OECD ülkelerinde yüksek teknoloji sektörlerinin girişim sermayesi içinde payı, yüzde 41 le azımsanmayacak boyutta. Burada, yüzde 96 yla başı İrlanda çekiyor; ABD ise yüzde 88 le ikinci sırada. Grafikler ve ifade edilen OECD ortalaması Türkiye ye ait verileri içermiyor. Çünkü 1990 ların sonundan bu yana üzerinde çokça konuşulup tartışılsa da, sektör, Türkiye de gelişemedi. Bunun arkasında pek çok neden var: Konunun, devletin inovasyon politikası öncelikleri arasına girememesinden özel sektörün (Hem arz, yani yatırımcı, hem de talep, yani potansiyel ve mevcut girişimci) kültürel ve başka sebeplerden dolayı konunun uzağında kalması gibi...

36 Yılları

37

38

39

40 Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Temel Veriler Türkiye de 2008 sonu itibariyle portföy değerleri toplamı milyon TL (111.8 milyon $) olan 2 adet girişim sermayesi yatırım ortaklığı faaliyet göstermektedir. Söz konusu ortaklıklardan İş Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. nin yaklaşık milyon TL tutarındaki portföyünün %54 ü girişim sermayesi yatırımlarından, %46 sı para ve sermaye piyasası araçlarından, Vakıf Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı A.Ş. nin ise 4.4 milyon TL lik portföyünün %100 ü para ve sermaye piyasası araçlarından oluşmaktadır.

41