BANKA DIŞI FİNANS KESİMİNİN GELİŞİMİ VE GELECEĞİ DR. GÜRMAN TEVFİK KURUMSAL YATIRIMCI YÖNETİCİLERİ DERNEĞİ

Transkript

1 BANKA DIŞI FİNANS KESİMİNİN GELİŞİMİ VE GELECEĞİ DR. GÜRMAN TEVFİK KURUMSAL YATIRIMCI YÖNETİCİLERİ DERNEĞİ SERMAYE PİYASASI KURUMU KONFERANSI 8 MAYIS FİNANSAL SİSTEMİN İŞLEVLERİ I Malların, hizmetlerin ve varlıkların el değiştirmesine aracılık edilmesi Büyük ölçekli projelerin finansmanını kolaylaştırmak amacıyla tasarruf birikimi ve risk dağıtım sistemi oluşturarak mülkiyetin tabana yayılması Ekonomik kaynakların zaman içerisinde, coğrafi bölgeler ve sektörler arasında transferin sağlanması 2 1

2 FİNANSAL SİSTEMİN İŞLEVLERİ II Risk yönetimi ve risk kontrolü yöntemlerinin geliştirilmesi Fiyat bilgisinin sağlanması Asimetrik bilgi sorununun çözümünün kolaylaştırılması 3 FİNANSAL SİSTEMİN EKONOMİK GELİŞMEDEKİ ROLÜ Finansal sistemin gelişmesi ekonomiye; daha fazla yatırım enjekte ederek ortalama yatırım verimliliğini artırarak Ekonomik büyümenin hızlanmasına neden olmaktadır 4 2

3 EKONOMİK GELİŞİM VE FİNANSAL SİSTEM Milyar USD Ekonomik gelişme için sağlıklı işleyen finansal sistem gerekmekte GSMH Mali sektörün varlık toplamı 5 FİNANSAL PİYASA Bir ülkede fon kullananlar ile fon arz edenler arasında fon akımlarını düzenleyen kurumlar, akımı sağlayan araç ve gereçler ile bunları düzenleyen hukuki ve idari kurallardan oluşan yapıya finansal piyasa denir 6 3

4 FİNANSAL PİYASALAR Para Piyasası Kısa vadeli fonların arz talebini karşılıyor Sermaye Piyasası Orta ve uzun vadeli fonların arz talebini karşılıyor 7 SERMAYE PİYASALARININ İŞLEVLERİ Likidite Risk farklılaştırması İşletmelerle ilgili bilgi alınması İşletme Denetimi 8 4

5 SERMAYE PİYASALARININ EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ Sermaye piyasalarının gelişmesi ve ekonomik büyüme arasında Çift yönlü nedensellik ilişkisi bulunmakta Bu nedenselllik ilişkisi ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile bağlıntılıdır 9 KURUMSAL YATIRIMCILARIN ÖZELLİKLERİ Kurumsal yatırımcılar; Küçük yatırımcıların tasarruflarını toplayarak, Kabul edilebilir risk, Getiri maksimizasyonu, Vade uyumu amaçlarına yönelik olarak İhtisaslaşmış finansal kurumlardır 10 5

6 KURUMSAL YATIRIMCILAR Özel Emeklilik Fonları Hayat Sigorta Şirketleri Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Yatırım Fonları 11 KURUMSAL YATIRIMCILARIN İŞLEVLERİ I Malların, hizmetlerin ve varlıkların el değiştirmesine kolaylaştırmak amacıyla likidite yaratılması Büyük ölçekli projelerin finansmanını kolaylaştırmak amacıyla tasarruf birikimi ve risk dağıtım sistemi oluşturarak mülkiyetin tabana yayılması Ekonomik kaynakların zaman içerisinde, coğrafi bölgeler ve sektörler arasında 12 transferin sağlanması 6

7 KURUMSAL YATIRIMCILARIN İŞLEVLERİ II Risk yönetimi ve risk kontrolü yöntemlerinin geliştirilmesi Fiyat bilgisinin sağlanması Asimetrik bilgi sorununun çözümünün kolaylaştırılması 13 EKONOMİK BÜYÜME VE YATIRIMLARIN FİNANSMANI Kurumsal Yatırımcılar Kamu Kesimi Serbest Piyasa Mekanizması Devletçi Ekonomi Katma değeri artı projeler gerçekleştiriliyor Rasyonel olmayan karar alma mekanizması Kaynakların etkin kullanımı Kaynak israfı 14 7

8 KURUMSAL YATIRIMCILAR ve BANKACILIK SİSTEMİ Uzun vadeli pasif yapısı Uzun vadeli Kaynak sağlıyor Yatırımların Finansmanı Kısa vadeli pasif yapısı Kısa ve orta vadeli Kaynak sağlıyor Çalışma sermeyesinin karşılanması, Tüketici kredileri 15 KURUMSAL YATIRIMCILAR Uzun vadeli yatırımcı Düzenli getiri tercih ediyor Riski düşük yatırımları tercih ediyor 16 8

9 ŞİRKET DEĞERİ VE KURUMSAL YÖNETİŞİM İyi Yönetişim Şirket riski düşüyor Yatırımcıların talep ettikleri getiri oranı düşüyor Projelerin karlılığı artıyor Şirketin değeri artıyor 17 KURUMSAL YÖNETİŞİM İLKELERİ Hissedar hakları Hissedarların eşit muameleye tabi tutulması Menfaat sahiplerinin rolü Kamuyu aydınlatma ve şeffaflık Yönetim kurulunun sorumlukları 18 9

10 DÜNYADA YATIRIM FONLARI 19 DÜNYA FON PAZARI BÜYÜKLÜĞÜ Milyar USD 12,000 11,500 11,000 10,500 10,000 9,500 9,000 8,500 8,000 11,867 11,391 11,635 11,217 9, Borsalardaki düşüş Fon Büyüklüğünü olumsuz etkiledi

11 DÜNYA FON PAZARI GELİŞİMİ 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% 22.5% Ort. Büyüme 4.8% 4.2% -2.0% % Büyüme Ort. Büyüme Mali Piyasalardaki aşağı trend Dünya fon pazarını olumsuz etkiliyor SEÇİLMİŞ ÜLKELERDE FON PAZARI BÜYÜKLÜĞÜ (Aralık 2002) Milyar USD 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1, ,392 ABD Fransa Lüksemburg İtalya Avustralya Japonya B. Britanya Kanada İrlanda Almanya Hong Kong Türkiye 22 11

12 FON BÜYÜKLÜĞÜNÜN MİLLİ GELİRE ORANI 70% 60% 61% 60% 50% 40% 40% 37% 34% 33% 31% 30% 20% 22% 10% 9% 7% 3.7% 0% Fransa ABD Kanada Belçika İspanya İtalya İsviçre B. Britanya Almanya Japonya Türkiye 23 FONLARIN KITALARARASI DAĞILIMI Aralık 1998 Asya-Pasifik 7% Afrika 0% Avrupa 29% Amerika 64% Aralık 2002 Asya-Pasifik 9% Afrika 0% Fon Pazarı Amerika kıtasından Asya-Pasifiğe ve Avrupaya (parite etkisi) kayıyor... Avrupa 30% 24 Amerika 61% 12

13 ÜLKELERARASI YOĞUNLAŞMA Diğer Ülkeler 20% Aralık 1998 *ABD, Fransa, Lüksemburg, İtalya, Japonya 5 Büyük Ülke* 80% Yatırım Fonları Gelişmiş ülkeler dışında da büyüyor... Diğer Ülkeler 22% Aralık Büyük Ülke* 78% *ABD, Fransa, Lüksemburg, İtalya, Avustralya 25 YATIRIM FONLARI PORTFÖY DAĞILIMI 1998 Değişken 9% Diğer 1% Para Piyasası 22% Hisse 45% Tahvil 23% Para Piyasası enstürmanlarının portföy ağırlığı artıyor... Para Piyasası 27% Değişken 8% 2002 Haziran Tahvil 21% Diğer 2% Hisse 42% 26 13

14 BİREYSEL EMEKLİLİK % 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% BİREYSEL EMEKLİLİK-AVRUPA Bireysel Emeklilik Fonları / GSYİH (2000) 144% 123% 92% 64% 62% 17% 13% 12% 10% 8% 7% 6% 6% 4% 3% 0% İsviçre Hollanda B.Britanya İsveç İrlanda Almanya Portekiz Avusturya Finlandiya İspanya Fransa Belçika Yunanistan(1999) Norveç İtalya Lüksemburg(1999) 28 14

15 BİREYSEL EMEKLİLİK-ABD Bireysel Emeklilik Fonları / GSYİH 140% 130% 120% 110% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 68% 71% 77% 79% 60% % 90% % 123% 118% 108% 111% BİREYSEL EMEKLİLİK-ABD 25% 20% 15% 10% 5% 5% Yatırım Fonlarına Yatırım Yapan Bireysel Emeklilik Fonları 7% 8% 19% 17% 15% 13% 11% 11% 22% 21% 21% 0%

16 TÜRKİYE DE KURUMSAL YATIRIMCILAR Yatırım Fonları ve Yatırım Ortaklıkları Hayat Sigorta Şirketleri Emeklilik Fonları 31 TÜRKİYE 69.6 milyon Kişi yaşıyor 20.6 milyon Kişi çalışıyor Toplam Milli Gelir Milyar USD (2002) Kişi Başına Gelir 2,584 USD (2002) Mevduat hacmi 76.4 milyar USD (Mart 2002) Bankacılık Kesimi hariç DİBS Stoku 24.2 milyar USD (Mart 2002, Yatırım fonları hariç) Yatırım Fonları Büyüklüğü 6.5 milyar USD (Mart 2002) 32 16

17 TÜRKİYEDE KURUMSAL YATIRIMCILAR NİYE ÇOK ETKİN DEĞİL Kişi Başına Milli Gelir Düşük Tasarruflar DİBS lerde değerlendiriliyor 33 Cari Fiyatlarla Kiþi Baþýna GSYÝH (USD) 35,000 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 5, OECD Ülkeleri 8,421 8,444 17,679 22,322 22,591 21,434 21,447 21,935 21,452 Geliþmiþ OECD Ü. 10,510 10,578 22,271 27,778 29,015 26,503 26,632 27,154 26,442 Gel. Olan OECD Ü. 2,450 2,346 4,558 6,735 7,096 6,948 6,634 7,026 7,195 Türkiye 1,382 1,339 2,682 2,793 2,801 2,976 3,087 2,801 2,943 *Türkiye 2002 : 2,584 USD 34 17

18 30% Türkiye'de Devlet İ ç Borçlanma Senetlerinin GSYİ H'ye Oranı (% ) 25% 20% 15% 10% 5% 0% Bono 1.9% 1.4% 1.0% 2.6% 3.6% 2.6% 7.2% 7.8% 9.6% 7.5% 10.4% 2.8% 0.3% KY Bono 0.1% 0.2% 0.4% 0.3% 0.3% 0.6% 0.7% 0.4% 0.8% 0.7% 0.8% 1.4% 1.3% Tahvil 3.8% 4.8% 4.8% 3.9% 7.9% 9.6% 6.2% 6.6% 8.5% 12.2% 10.8% 24.8% 26.8% KY Tahvil 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.1% 0.2% 0.7% 0.8% *KY: Kurumsal Yatırımcı 2001: DİBS/GSYİH= 68.5% 2002: DİBS/GSYİH=54.8% 35 Türkiye'de Kurumsal Yatırımcıların Portföy Dağılımı (% ) 100% 80% 60% 40% 20% 0% Hisse Senedi 2% 3% 2% 16% 6% 6% 6% 11% 5% 8% 8% SGMK 93% 78% 77% 74% 83% 77% 81% 70% 61% 61% 68% Nakit ve Mevduat 3% 3% 4% 3% 3% 3% 3% 4% 8% 8% 4% Finansal Olmayan Varlıklar 2% 16% 17% 8% 8% 14% 10% 15% 26% 23% 20% 36 18

19 14.0% 12.0% 10.0% Türkiye'de Kurumsal Fonların Toplam Tasarruflar İ çindeki Payı (% ) 13.2% 10.5% 8.0% 6.0% 6.6% 5.6% 5.7% 4.0% 2.0% 2.3% 4.0% 4.3% 3.6% 0.0% Tasarruf Oranı (GSYİ H oranı olarak - % ) 24% 22% 20% 18% 16% 14% 12% 10% Türkiye 18.4% 20.7% 21.5% 20.1% 22.6% 21.6% 20.6% 13.7% 15.6% OECD 21.3% 21.6% 21.5% 20.8% 21.0% 21.6% 21.6% 21.1% 21.7% 38 19

20 TÜRKİYE'DE YATIRIM FONLARI 39 YATIRIM FONU NEDİR Birçok Bireysel Yatırımcının Tasarruflarını bir Havuzda toplayan ve Onlar adına Portföy Yönetimi Yapan Finansal Kurumlardır 40 20

21 PAY SAYISINA GÖRE YATIRIM FONLARI Açık Uçlu Fonlar Kapalı Uçlu Fonlar 41 PORTFÖY YAPILARINA GÖRE YATIRIM FONLARI A Tipi Değişken, Özel, Karma, Hisse Endeks, İştirak, Yabancı, Sektör B Tipi Likit, Bono, Değişken, Yabancı, Karma 42 21

22 TÜRKİYE FON ENDÜSTRİSİ 7,000 6,143 6,566 6,000 Milyon USD 5,000 4,000 3,000 2,000 1,155 2,394 3,081 3,674 Fon Büyüklüğü Hızla Artıyor 1, / 3 43 TÜRKİYE FON ENDÜSTRİSİ 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% YATI RI M FONLARI PAZARI NDA BÜYÜME 107.2% 67.2% Ort. Büyüme 51.9% 28.7% 19.3% 6.9% /3 Büyüme Ort. Büyüme 44 22

23 TÜRKİYE FON ENDÜSTRİSİ 4.5% 4.0% 3.5% 3.0% 2.5% 2.0% 1.5% 1.0% 0.5% 0.0% Fon Büyüklüğü / GSMH 4.3% 3.7% 2.9% 1.7% 1.6% 0.7% T Fonların milli gelir içerisindeki payı hızla artıyor ama TÜRKİYE FON ENDÜSTRİSİ 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 61% 60% Fransa ABD FON BÜYÜKLÜĞÜ / MİLLİ GELİR 40% 37% 34% 33% 31% Kanada Belçika İspanya İtalya İsviçre 22% B. Britanya 9% 7% 3.7% Almanya Japonya Türkiye... hala daha gelişmiş ülkelerin oldukça gerisinde 46 23

24 YATIRIM FONU ÇEŞİTLERİ B TİPİ A TİPİ YATIRIM ORTAKLIKLARI 47 B TİPİ YATIRIM FONLARI Açık Uçlu Ağırlıklı olarak Sabit Getirili Enstrümanlara yatırım yapılıyor Daha az Riskli 48 24

25 A TİPİ YATIRIM FONLARI Açık Uçlu Hisse Senedi Ağırlıklı Portföyün en az %25 i Hisse senedine Yatırım Yapıyor Daha Riskli 49 YATIRIM ORTAKLIKLARI Kapalı Uçlu Bağımsız Tüzel Kişilik Hisseleri İMKB de İşlem Görüyor Daha Riskli 50 25

26 YATIRIM FONLARINA HAKİM OLAN TEMEL İLKELERLER Riskin Dağıtılması İlkesi Profesyonel Yönetim Menkul Kıymet Portföyü İşletmek İnançlı Mülkiyet Ortaklıktan Doğan Haklar 51 A Tipi 11% YATIRIM FONLARI PAZARI 2001 Aralık Yatırım Ortk. 2% B Tipi 87% A Tipi 4% 2002 Aralık Yatırım Ortk. 1% Mali piyasalardaki düşüşler B Tipi fonlara olan talebi artırıyor B Tipi 95% 52 26

27 İMKB DEKİ DÜŞÜŞ A TİPİ FONLARI OLUMSUZ ETKİLİYOR Milyon USD A Tipi Fonların Büyüklüğü İ MKB ( cent) Cent 53 YATIRIM FONLARI PORTFÖY DAĞILIMI Tahvil-Bono 33% 2001 Aralık Diğer 0% İ MKB 7% Yatırım Tercihleri Güvenli Enstürmanlara yöneliyor Ters Repo 60% Tahvil-Bono 49% 2002 Aralık Diğer 0% İ MKB 2% Ters Repo 49% 54 27

28 SEKTÖRDE YOĞUNLAŞMA 2001 Aralık Diğer 29% *5 Büyük Grup: İş Grubu, Sabancı Hold. Grubu, Çukurova Hold., Doğuş Hold., Koç Grubu 5 Büyük Grup* 71% 2002 Aralık Sektörde Rekabet Artıyor Diğer 34% 5 Büyük Grup* 66% 55 YATIRIM FONU SAYISI Kamu ve Fon Bankalarının tasfiyesi Fon sayısını azaltıyor / 3 A Tipi B Tipi Toplam 56 28

29 PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETLERİ Milyon USD / 3 Şirket Başına Fon Tutarı Portföy Yönetim Şirketi Adeti 57 29