Bu yaz da İstanbul da radyoloji eğitimi veren 3 t p fakültesi, 6

Transkript

1 Tan sal ve Giriflimsel Radyoloji (2002) 8: GENEL RADYOLOJ DE ERLEND RME: GENEL BAKIfi 2001 y l nda stanbul da radyoloji e itimi: Avrupa Birli i standartlar n n neresindeyiz? Muzaffer Baflak, fiükrü Mehmet Ertürk M. Baflak (E), fi. M. Ertürk fiiflli Etfal E itim ve Araflt rma Hastanesi, Radyoloji Klini i, stanbul Gelifli: / Kabulü: Bu yaz da İstanbul da radyoloji eğitimi veren 3 t p fakültesi, 6 devlet hastanesi, 3 SSK hastanesi ve 1 kurum hastanesinin bu alandaki fonksiyonel kapasiteleri, insan gücü imkanlar ve eğitim alt yap lar ile ilgili veriler Avrupa Topluluğu T p Uzmanlar Birliği nin genel radyoloji uzmanl ğ için belirlediği standartlar ş ğ nda ve 1996 y l bilgileri ile karş laşt rmal olarak değerlendirildi. Haziran Eylül 2001 döneminde İstanbul da İstanbul T p Fakültesi, Cerrahpaşa T p Fakültesi, Marmara T p Fakültesi, Şişli Etfal, Haydarpaşa Numune, Taksim, Haseki, Bak rköy, Siyami Ersek, İstanbul SSK, Göztepe SSK, SSK Vak f Gureba ve PTT Erenköy hastanelerine yönelik bir anket uygulamas gerçekleştirildi. Anketlerde klinikte kaç y ld r uzmanl k eğitimi verildiği, son 5 y lda yetiştirilen uzman say s, cihaz ve y ll k inceleme say lar, eğitici kadronun nitel ve nicel özellikleri, kliniğin toplant salonu, kütüphane, internet bağlant s, bilgisayar gibi imkanlara sahip olunup olunmad ğ, klinik içi eğitim toplant lar n n nicelikleri ve nitelikleri, klinik içinde üretilen bilimsel yay nlar gibi konular sorguland. Avrupa Birli i standartlar T p eğitiminde standartlaşma bütün dünyada tart ş lmakta, bu konuda ülkeler aras nda anlay ş ve uygulama birliğine doğru gidilmektedir. Bu doğrultuda Avrupa Birliği T p Uzmanlar Birliği nin genel radyoloji uzmanl ğ için belirlediği ilkelerden baz lar ve tam teşekküllü bir eğitim departman n n koşullar aşağ da belirtilmiştir (1,2). a. Radyolojik inceleme miktar ve dağ l m : Radyoloji departman çok yönlü bir hastanede olmal ve bu hastanede patoloji departman bulunmal d r. Radyolojik incelemelerin y ll k say s genel radyolojide anlaml bir deneyim kazan labilmesi için yeterli düzeyde (y ll k den fazla) olmal d r. b. Cihazlar n standard : Yeterli görüntüleme cihazlar ve servisleri olan departmanlar eğitim onayl olmal d r. c. Modalitelerin mevcudiyeti: Yeterli radyoloji eğitimi için aşağ dakiler zorunludur: Konvansiyonel radyoloji Anjiyografi Ultrasonografi (US) Bilgisayarl tomografi (BT) Tan sal ve Giriflimsel Radyoloji 577

2 Girişimsel radyoloji Tablo 1. Ankete kat lan hastaneler, bu hastanelerde kaç y ld r uzmanl k e itimi verildi i ve son 5 y lda yetifltirdikleri uzman say lar Hastane Uzmanl k e itimi Son 5 y lda yetifltirilen kaç y ld r veriliyor? uzman say s stanbul T p Fakültesi 66 y l 30 Cerrahpafla T p Fakültesi 33 y l 19 Marmara T p Fakültesi 16 y l 9 fiiflli Etfal Hastanesi 40 y l 21 Haydarpafla Numune Hastanesi 30 y l 20 Taksim Hastanesi 11 y l 10 Haseki Hastanesi 20 y l 17 Bak rköy Hastanesi 1 y l Siyami Ersek Hastanesi 2 y l SSK stanbul Hastanesi 40 y l 6 SSK Göztepe Hastanesi 10 y l 20 SSK Vak f Gureba Hastanesi 10 y l 6 PTT Erenköy Hastanesi 13 y l 6 Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) d. Kadro yap s : Eğitim veren departmandaki nitelikli radyolog say s, izin durumu da yeterli olmal d r. Eğitim kadrosunun deneyimi değişik alanlar kapsamal d r. e. Eğitim program : Genel radyoloji ve yan dal uzmanl k alanlar için sürekli ve onayl eğitim program bulunmal d r. Eğitim programlar düzenli klinikradyolojik toplant lar ve klinik departmanlarda konsültasyonlar içermeli ve en az haftada bir yap lmal d r. Hastane d ş nda da radyolojik ve klinik-radyolojik konferans, seminer ve eğitim kurslar önerilmektedir. f. Eğitim donan m ve materyali: Radyoloji departman nda eğitim program yürütecek düzeyde uygun demonstrasyon cihazlar olmal d r. g. Araşt rma olanaklar : Eğitim departman nda aktif ve süregelen araşt rma program olmal d r. Eğitilenlerin araşt rma program na kat l m desteklenmelidir. Tablo 2. Cihaz say lar Hastane Konvansiyonel Mamografi US BT MR Anjiyografi röntgen cihaz cihaz cihaz cihaz cihaz cihaz stanbul T p Fakültesi Cerrahpafla T p Fakültesi Marmara T p Fakültesi fiiflli Etfal Hastanesi Haydarpafla Numune Hastanesi Taksim Hastanesi Haseki Hastanesi Bak rköy Hastanesi 61 2 Siyami Ersek Hastanesi 2 SSK stanbul Hastanesi SSK Göztepe Hastanesi SSK Vak f Gureba Hastanesi PTT Erenköy Hastanesi Tablo 3. Y ll k incelenen olgu say lar Hastane Konvansiyonel Mamografi US BT MRG Anjiyografi stanbul T p Fakültesi Cerrahpafla T p Fakültesi Marmara T p Fakültesi fiiflli Etfal Hastanesi Haydarpafla Numune Hastanesi Taksim Hastanesi Haseki Hastanesi Bak rköy Hastanesi Siyami Ersek Hastanesi stanbul Hastanesi Göztepe Hastanesi SSK Vak f Gureba Hastanesi PTT Erenköy Hastanesi Aral k 2002

3 Tablo 4. Kadro yap s Profesör Doçent Yar. Doç. Kln. flefi fief yard. Baflasistan Uzman Asistan stanbul T p Fakültesi Cerrahpafla T p Fakültesi Marmara T p Fakültesi fiiflli Etfal Hastanesi Haydarpafla Numune Hastanesi Taksim Hastanesi Haseki Hastanesi Bak rköy Hastanesi Siyami Ersek Hastanesi SSK stanbul Hastanesi SSK Göztepe Hastanesi SSK Vak f Gureba Hastanesi PTT Erenköy Hastanesi stanbul da radyoloji uzmanl k e itimi veren hastanelerin durumu Anket çal şmam z n kapsam ndaki 3 t p fakültesi, 6 devlet hastanesi, 3 SSK hastanesi ve 1 kurum hastanesinin radyoloji kliniklerinde kaç y ld r uzmanl k eğitimi verildiği ve bu kliniklerin son 5 y lda yetiştirdikleri uzman say lar Tablo 1 de özetlenmiştir. Tablodan da görülebileceği gibi t p fakülteleri aras nda İstanbul T p 66, Devlet hastaneleri aras nda Şişli Etfal Hastanesi 40 ve SSK hastaneleri aras nda İstanbul SSK Hastanesi yine 40 y ll k radyoloji uzmanl k eğitimi geçmişleri ile en k demli kurumlar olarak ön plana ç kmaktad rlar. Hastanelerin cihaz potansiyelleri gözden geçirildiğinde, t p fakülteleri, Şişli Etfal Hastanesi ve PTT Erenköy Hastanesi d ş nda hiçbir kurumda MR cihaz bulunmad ğ, yine t p fakülteleri d ş nda hiçbir hastanede anjiyografi cihaz olmad ğ görülmektedir (Tablo 2). Avrupa Birliği standartlar na göre bu cihazlar eğitim kurumlar nda muhakkak bulunmak durumundad rlar. Bu s k nt n n planl ve sağl kl d ş rotasyon programlar ile aş labileceği görüşündeyiz. Bizim için sevindirici olan ise, 1996 verileri ile karş laşt rma yap ld ğ nda bir çok kurumun mamografi ve US cihaz aç klar n n en az ndan nicel olarak kapanm ş olmas - d r (3). Her klinik için mevcut cihazlar ile gerçekleştirilen incelemelerin miktarlar Tablo 3 te gösterilmektedir. Avrupa Birliği standartlar na göre istenen y ll k radyolojik inceleme say s n n (40.000/y l) departmanlar n çoğunca aş l yor olmas memnuniyet vericidir. Anket çal şmam z kapsam ndaki hastanelerin radyoloji departmanlar ndaki insan gücü ile ilgili veriler Tablo 4 te özetlenmeye çal ş lm şt r y l göz önüne al nd ğ nda üç t p fakültesinde toplam olarak 9 profesör, 7 doçent, 4 yard mc doçent bulunmaktayd y l nda ise bu say lar 14 profesör, 7 doçent, 5 yard mc doçent olarak belirlendi. Devlet ve SSK hastanelerinde ise 1996 y l nda boş olan Tablo 5. E itim donan m ve materyali Birimin kendi toplant salonu Birimin kendi kütüphanesi E itimde kullan lan bilgisayar nternet Medline Slayt makinesi Tepegöz Fotokopi Dergi aboneli i Son 1 y lda al nan kitap stanbul T p Fakültesi Cerrahpafla T p Fakültesi Marmara T p Fakültesi fiiflli Etfal Hastanesi Haydarpafla Numune Hastanesi Taksim Hastanesi Haseki Hastanesi Bak rköy Hastanesi Siyami Ersek Hastanesi SSK stanbul Hastanesi SSK Göztepe Hastanesi SSK Vak f Gureba Hastanesi PTT Erenköy Hastanesi Tan sal ve Giriflimsel Radyoloji 579

4 Tablo 6. E itim program, asistan karnesi, ara s navlar, toplant lar Asistan e itim program Asistan karnesi Asistan ara s nav Olgu sunumu Dergi-literatür saati stanbul T p Fakültesi + + 1/hafta - Cerrahpafla T p Fakültesi Hergün Hergün + 3/hafta Marmara T p Fakültesi /y l Hergün 16 s/hf - - fiiflli Etfal Hastanesi /ay 1/hafta 1/hafta + 1/hafta Haydarpafla Numune Hastanesi /y l 1/hafta 3/gün - 1/gün Taksim Hastanesi / 2 hf 2/ay + 1/ay Haseki Hastanesi /ay + 2/ay + 2/ay Bak rköy Hastanesi /hafta 1/ay Siyami Ersek Hastanesi /ay 1/ay SSK stanbul Hastanesi /y l Hergün 3/hafta + 1/hafta SSK Göztepe Hastanesi /ay 1/hafta - 1/hafta SSK Vak f Gureba Hastanesi /hafta 1/hafta + 1/hafta PTT Erenköy Hastanesi /y l - 2/hafta + 1/hafta şef yard mc l ğ kadrolar n n k smen dolduğu, bununla birlikte asistan eğitimi için çok önemli olduklar na inand ğ m z başasistan kadrolar nda boşluklar n artt ğ göze çarpmaktayd. Departmanlar eğitim donan m ve materyali aç s ndan gözden geçirdiğimizde ise, 1996 y l verileri ile karş - laşt r ld ğ nda kurumlar n genelde eksikliklerini tamamlad klar n görüyoruz (Tablo 5). Bununla birlikte kendisine ait toplant salonu bulunmayan, kütüphanesi olamayan, internet erişimini hala gerçekleştirememiş birimlerin varl ğ ise oldukça düşündürücü. Kabaca bu aç dan en iyi durumda bulunan kurumlar n t p fakülteleri olduğunu söyleyebiliriz. Diğer hastaneler aras nda ise SSK Vak f Gureba hastanesinin bu alanda ön plana ç kt ğ görülmekteydi. Eğitim uygulamalar ve bilimsel toplant lar göz önüne al nd ğ nda, tüm departmanlar n 2001 y l itibari ile bir asistan eğitim program na sahip olduklar görülmektedir. Asistan karnesi ve ara s nav uygulamalar n n ise henüz tam anlam ile işlerlik kazanmam ş olduklar göze çarpmaktad r. Olgu sunumu ve dergi-literatür saati toplant lar ise 1996 y l verileri ile karş - laşt r lma yap ld ğ nda çok daha s k ve yayg n düzenlenmektedirler (Tablo 6). Tablo 7 de ise incelenen birimlerin 2000 y l içinde kat ld klar ulusal ve uluslararas kongre say lar ve bu kongrelerdeki bildiri say lar gösterilmektedir verileri ile karş laşt - r ld ğ nda devlet ve SSK hastanelerinin bu konuda genel olarak anlaml ilerlemeler gerçekleştiremedikleri iddia edilebilir. Sonuç Yukar da belirtilen Avrupa Birliği T p Uzmanlar Birliği nin radyoloji uzmanl k eğitimi için öngördüğü standartlar ile, İstanbul da radyoloji ihtisas veren hastanelerden elde edilen veriler aras nda anlaml farkl l klar bulunduğu aç kça görülmektedir. Bu standartlara göre t p fakülteleri hastaneleri uzmanl k eğitimine verebilecek donan ma ve insan potansiyeline sahip gözükürken, devlet ve SSK hastaneleri gerek cihaz donan mlar n n ge- Tablo 7. Yay nlar, bildiriler Bir y ll k yurtiçi yay n Bir y ll k yurtd fl yay n Bildiri ile gidilen ulusal kongre say s Bildiri ile gidilen uluslararas kongre say s Kongrelerde sunulan toplam sözel bildiri Kongrelerde sunulan toplam poster bildirisi stanbul T p Fakültesi Cerrahpafla T p Fakültesi Marmara T p Fakültesi fiiflli Etfal Hastanesi Haydarpafla Numune Hastanesi Taksim Hastanesi Haseki Hastanesi Bak rköy Hastanesi 1 Siyami Ersek Hastanesi SSK stanbul Hastanesi SSK Göztepe Hastanesi SSK Vak f Gureba Hastanesi PTT Erenköy Hastanesi Aral k 2002

5 rekse eğitici kadrolar n n nicel yetersizlikleri nedeni ile bu standartlar n belirlediği seviyenin alt nda yer almaktad rlar. Bu tip "envanter" çal şmalar n n yurt genelinde gerçekleştirilmeleri, eksikliklerin ortaya ç kart lmas nda oldukça önemlidir. Bir sonraki aşama ise Sağl k Bakanl ğ ve YÖK ün koordine bir biçimde çal şarak ve TTB, TRD gibi sivil toplum örgütlerinin de desteğini alarak, kaynaklar n rasyonel kullan lmas na ve dağ t lmas na dair kararlar almalar d r. Bu kararlar cihaz al mlar n n ve inşaatlar n planlanmas - n n yan s ra, ülkenin ihtiyaç duyduğu uzman hekim say s n n ileriye dönük projeksiyonlar yard m ile belirlenmesi, kurumlar n potansiyellerinin ülke için en optimal kullan lmas n sağlayacak rotasyon programlar n n ve yönetmeliklerin haz rlanmas gibi konular da mutlaka içermelidirler. RADIOLOGY TRAINING IN ISTANBUL IN 2001: HOW CLOSE ARE WE TO EU STANDARDS? In this article we aimed to review the scientific and educational conditions in the radiology departments of the training hospitals in Istanbul with regard to the European standards and to 1996 data. TURK J DIAGN INTERVENT RADIOL 2002; 8: Türkiye Cumhuriyeti kanun ve tüzüklerine göre "Radyoloji Uzman " ünvan n alm ş bir hekimin diplomas - n n bütün Avrupa ülkelerinde geçerliliğinin olacağ günlerin gelmesinin bütün radyoloji camias n n ortak dileği olduğu kan s nday z. Kaynaklar 1. Dünya T p Eğitimi Konferans, Edinburgh Deklarasyonu, Oğuz M. Avrupa Birliği nde radyoloji uzmanl k eğitimi. Tan sal ve Girişimsel Radyoloji 1995; 6:A5-A9. 3. Başak M, Üçgül A. İstanbul da radyoloji eğitiminin profili ve Avrupa Topluluğu standartlar. Tan sal ve Girişimsel Radyoloji 1998; 4: Tan sal ve Giriflimsel Radyoloji 581