İŞYERİNDE KAYNAĞA VE ORTAMA YÖNELİK KORUMA YAKLAŞIMLARI

Transkript

1 İŞYERİNDE KAYNAĞA VE ORTAMA YÖNELİK KORUMA YAKLAŞIMLARI

2 TANIMLAR İş Güvenliği; İşyerlerinde işin yürütülmesi sırasında, çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır. Amacı Çalışanları Korumak İş sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarının ana amacını oluşturur. Çalışanları işyerinin olumsuz etkilerinden korumak, rahat ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamak, başka bir ifade ile çalışanları iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı koruyarak ruh ve beden bütünlüklerinin sağlanması amaçlanmaktadır.

3 Üretim Güvenliğini Sağlamak Bir iş yerinde üretim güvenliğinin sağlanması beraberinde verimin artması sonucunu doğuracağından özellikle ekonomik açıdan önemlidir. İşyerinde çalışan işçilerin korunmasıyla meslek hastalıkları ve iş kazaları sonucu ortaya çıkan iş gücü ve iş günü kayıpları azalacak, dolayısı ile üretim korunacak ve daha sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının işçiye verdiği güvenle iş veriminde artma olacaktır. İşletme Güvenliğini Sağlamak İşyerinde alınacak tedbirler ile, iş kazalarından veya güvensiz ve sağlıksız çalışma ortamından dolayı doğabilecek makina arızaları ve devre dışı kalmaları, patlama olayları, yangın gibi işletmeyi tehlikeye düşürebilecek durumlar ortadan kaldırılacağından işletme güvenliği sağlanmış olur.

4 İşçi sağlığı, her meslekte çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik hallerini en yüksek düzeye getirmek ve bu düzeyi sürdürmek, sağlıklarına gelebilecek zararları önlemek, işçiyi fizyolojik ve psikolojik yeteneklerine uygun işlere yerleştirmek ve böylece işi insana ve insanı işine adapte etmeyi amaçlayan bir tıp dalıdır. Amacı a) Çalışanlara en yüksek sağlık kapasitesi sağlamak, b) Çalışma koşullarının olumsuz etkilerinden onları korumak, c) İş ve işçi arasında mümkün olan en iyi uyumu sağlamak,

5 TANIMLAR 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olayı,

6 TANIMLAR 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13. maddesine göre, iş kazası; Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle Sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.

7 İş Kazaları Kader Değildir. İşverenler; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için, Gerekli her türlü önlemi almak, Araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, İşçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, Alınması gerekli tedbirler, Yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek Gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. İşçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

8 Doğrular ve Yanlışlar İş kazalarının kendi halinde gidişi! İş kazaları kontrol altında

9 Meslek Hastalığı (Yasal Tanım (5510/14); Sigortalının; Çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir. Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı, (6331 Sayılı Kanun) Yükümlülük Süresi; Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek için sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçecek azami süreye yükümlülük süresi denir.

10 Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü Meslek Hastalıkları Grupları; Kimyasal maddelerle ortaya çıkan meslek hastalıkları Mesleki cilt hastalıkları Pnömonkonyozlar ve diğer solunum sistemi hastalıkları Mesleki bulaşıcı hastalıklar Fiziksel etkenlerle olan meslek hastalıkları Olmak üzere 5 ana grupta toplanmıştır. Meslek hastalıkları %100 Önlenebilir

11 KAZA TEORİLERİ Kazaların Temel Nedenleri (4M Teorisi) İnsan : Hatalara neden olan insan faktörü, Makine : Uygun olmayan, koruyucusuz ekipman, makine, tezgah, tesisi gibi fiziksel faktörler, Ortam-Çevre : Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları ve çevresel faktörler, Yönetim: Yönetimsel faktörler,

12 İnsan Eğitim ve bilgi eksikliği, Dalgınlık, dikkatsizlik, İlgisizlik, düzensizlik, Bedenin iş uyumsuzluğu, Aile düzeni, Psikolojik faktörler, Beslenme yetersizliği

13 Makine ve Teçhizat: Yeterli koruyucu tedbirlerin alınmaması İşe uygun makine kullanılmaması veya makinelerin yanlış kullanılması İş Makinelerini amacı dışında kullanmak Kullanılan madde ve Çevre Malzemenin kimyasal, fiziksel özellikleri Kullanılan madde yapılarına uygun üretim sisteminin seçilmemiş olması, Sıcaklık, nem, aydınlatma, gürültü gibi fiziksel etkiler Mekanik etkiler Sağlık koşulları

14 Yönetimsel faktörler Fazla mesai çalışması, Çok fazla iş yoğunluğu, Mantıksız iş rejimi, Fazla ve sürekli güç harcama, Sürekli gece vardiyası, Kişinin fiziksel ve ruhsal yapısına uymayan iş

15 W. HEİNRİCH Prensipleri İş kazası alanında yapılacak çalışmalarda, artık klasikleşmiş olan ve 1920 yıllarına dayanan ON PRENSiP göz önüne alınmalıdır: İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin asıl çalışma alanı TEHLİKELİ DURUM ve TEHLİKELİ DAVRANIŞ ın ortadan kaldırılmasına yönelik olmalıdır. Kazalar(Ağırlıklı olarak) %88 i tehlikeli davranışlardan %10 u tehlikeli durumlardan %2 si kaçınılmaz durumlardan kaynaklanmaktadır

16 W. HEİNRİCH Prensipleri Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü önceden kestirilemez. Ağır yaralanma veya ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29 hafif yaralanma 300 yaralanmasız olay vardır

17 Tehlikeli davranışların nedenleri: Şahsi kusurlar (Dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık gibi) Eğitim yetersizliği (Bilgi,ustalık, alışkanlık) Fiziki yetersizlik (Bünyenin yapılan işe uygun olmaması) Uygunsuz mekanik şartlar ve fiziki çevre Kazalardan korunmak için: Mühendislik ve revizyon Eğitim Ergonomi kurallarından yararlanma, Teşvik tedbirleri uygulama Disiplin tedbirlerini uygulama

18 Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, maliyet, kalite kontrolü metotları benzerlik ve paralellik arz eder. İş Güvenliği çalışmalarına işletmenin ÜST DÜZEY YÖNETİCİLERİ DE katılmalı ve sorumluluğa ortak olmalıdır. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği konusunda FORMEN VE USTABAŞI gibi ilk kademe yöneticileri ÇOK ÖNEMLİDİR. İş güvenliği çalışmalarına birinci derecede İNSANİ DUYGULAR YÖN VERMELİDİR. ANCAK İş Güvenliği tedbirlerinin Üretimin artması,masrafların azalması sonucu maliyetlerin düşmesine yardımcı olduğu UNUTULMAMALIDIR

19 İŞ KAZASI NASIL OLUŞUR? Tehlike Tehlike Tehlike ortamı Tehlike İş Ortamı Kişi Tehlike Tehlike

20 İŞ KAZASI NASIL OLUŞUR? İş kazalarının oluşmasında üretim teknolojisi, üretim araçları, çevre koşullarının yanında sosyolojik, psikolojik, fizyolojik bir çok etken rol oynamaktadır. Ancak, iş kazalarının oluşmasına neden olan etkenlerin tümü temel iki etkene indirgenebilir. Bunlar işyerlerindeki Güvensiz (Tehlikeli) durumlar ile çalışanların yaptığı Güvensiz (Tehlikeli) davranışlardır.

21 Güvensiz (Tehlikeli durum - Fiziki Unsur); Çalışan kişi üzerinde iş kazası olarak tanımlanacak bedensel veya ruhsal zararı yaratabilecek tüm tehlikeli durumlar (makine, tezgah, alet, edevat, malzeme, metal, ağaç, taş, toprak, su, kar, bina, nakil vasıtası, vb) fiziki unsur olarak tanımlanabilir.

22 Güvensiz (Tehlikeli) Durumlar (Çevre, Makine- Ekipman) Güvensiz Çalışma Yöntemi Güvensiz ve Sağlıksız Çevre Koşulları Topraklanmamış Elektrik Makineleri İşe Uygun Olmayan El Aletleri Kontrol ve Testleri Yapılmamış Basınçlı Makineler Tehlikeli Yükseklikte İstifleme Kapatılmamış Boşluklar İşyeri Düzensizliği Koruyucusuz Makine Tezgahlar

23 Güvensiz (Tehlikeli) Davranış (İnsani Unsur); Gerek kazaya maruz kalan kişinin, gerekse başka kişi ya da kişilerin kazanın ortaya çıkmasına yönelik eylem ve davranışlarıdır. Tehlikeli durumlar (Fiziksel unsurlar) tek başına kaza yapmaya müsait değildirler. İş kazasının oluşması için tehlikeli davranışın (İnsan unsur) da bulunması gerekmektedir.

24 Güvensiz (Tehlikeli) Davranışlar (İnsan) İşi Bilinçsiz Yapmak, Dalgınlık ve Dikkatsizlik Makine Koruyucularını Çıkarmak Tehlikeli Hızla Çalışmak Görevi Dışında İş Yapmak İş Disipline Uymamak İşe Uygun Makine Kullanmamak Yetkisiz ve İzinsiz Olarak Tehlikeli Bölgede Bulunmak Kişisel Koruyucuları Kullanmamak Ehliyetsiz ve Tehlikeli Hızda Araç Kullanmak

25 İş Kazalarını Meydana Getiren Nedenler %98 Önlenebilir. %50 Kolaylıkla önlenebilir. %48 Bilimsel, sistematik çalışmalar ile önlenebilir. %2 Önlenemez.

26 Giriş Günlük hayatımızın üçte birini oluşturan çalışma hayatı, fiziksel, kimyasal, biyolojik ve psiko-sosyal birçok olumsuz faktör nedeniyle çalışanın sağlığını tehdit edebilmektedir. Çalışma ortamını ve çalışanın sağlığını en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen iş sağlığı ve güvenliği çok disiplinli bir yaklaşım ve bir ekip çalışması ile işyerindeki tehlikelerin kontrol altına alınması ve çalışma ortamında gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerinin uygulanmasını amaçlamaktadır.

27 Giriş Çalışanların İSG tehlikelerinden korunmasında en etkin yöntem, tehlikenin kaynağında kontrol altına alınmasıdır. Bunun mümkün olmadığı hallerde ortama yönelik farklı yöntemler devreye girecektir. Ancak bütün bu yöntemlerin etkili olmadığı hallerde en son korunma yöntemi olarak kişisel koruyucu donanımların (KKD) kullanımı önerilir. Olası kazalar için koruyucu tedbirler ile koruyucu iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri iç içe girmiş kavramlar olup konu ile ilgili uluslararası kuruluşların ortak kararlarındandır.

28 Önleme ve Koruma Önleme Bir şeyin olmasına veya yapılmasına engel olmak, ortaya çıkan veya çıkacağı düşünülen bir tehlikeyi durdurmak veya önüne geçmektir. Koruma Bir kimseyi veya bir şeyi dış etkilerden, tehlikeden veya zor bir durumdan uzak tutmak, muhafaza etmek, Tehlikeli, zararlı durumları önlemek şeklinde tanımlanabilir. 28

29 Tehlikeli Hareket Ve Tehlikeli Durumlar İş kazalarının sebebi yalnız kaza sırasında yaralanmış insan değildir, birçok faktör kazada rol oynar. Bu noktadan hareketle son yıllarda birçok araştırmacı kazaları tehlikeli durumlar (emniyetsiz durumlar/koşullar) veya tehlikeli hareketler (emniyetsiz hareketler/davranışlar) başlığı altında incelemiştir. Zira yapılan araştırmalar kazaların güvensiz eylem (hareket) ve şartlarla (durumlara) bağlantılı olduğu sonucunu ifade eder. Onlara göre her bir kazada her iki husus da bir arada bulunmaktadır

30 Tehlikeli Hareket Ve Tehlikeli Durumlar İş kazalarının % 88'i tehlikeli hareketlerden, %10'u tehlikeli durumlardan, %2'si kaçınılmaz ve sebebi bilinmeyen) hareketlerden kaynaklanmaktadır. Bu prensip iş güvenliği sorumlularının özellikle tehlikeli hareketler üzerinde yoğunlaşmalarının gerektiğini açıkça göstermektedir 30

31 Tehlikeli Durumlar Tehlikeli Durumlar (Tehlikeli Koşullar) İşyerlerinde iş güvenliğini bozan ve iş ortamında tehlike arz eden bütün koşullardır. Genel olarak ergonomik olmayan işyeri düzenleme faktörleridir ki; çevre, makine, malzeme ya da organizasyon hataları olarak karşımıza çıkar. Uygun olmayan koruyucular Koruyucusuz çalışma Kusurlu alet, makine, teçhizat kullanma Emniyetsiz yapılmış alet ve makineler Yetersiz- bakımsız bina, alet ve makineler Yetersiz ya da fazla aydınlatma Yetersiz havalandırma Emniyetsiz yöntem ve şartlar 31

32 Tehlikeli Hareketler Tehlikeli Hareketler (Davranışlar) İş görenin (işçinin, çalışanın) iş güvenliğini tehlikeye atan hatalı hal ve davranışlarından kaynaklanır. İşçilerin özellikle eğitim seviyesi, tecrübe düzeyi ve psikolojik durumları tehlikeli hareketlerin yapılmasında önemli bir rol oynar. Emniyetsiz çalışma, Gereksiz hızlı çalışma, Emniyet donanımı kullanılmaz duruma sokma, Alet ve makineleri tehlikeli şekilde kullanma, Emniyetsiz yükleme, taşıma, istifleme, Emniyetsiz vaziyet alma, Tehlikeli yerlerde çalışma, Şaşırma, kızgınlık, üzgünlük, telaş, şakalaşma vb. Kişisel koruyucuları kullanmamak 32

33 Kaza piramidi Kaza piramidinde gösterildiği üzere, piramidin tabanında yer alan tehlikeli hareket ve durumlar üzerinde yoğunlaşmak, suretiyle kazaları analiz etmek kazaların önlenmesinde en etkili yöntemdir Ölüm Ciddi Kazalar / Yaralanmalar Kayda Değer Kazalar Ucuz Atlatılan Kazalar Tehlikeli Hareketler

34 Mevzuat Açısından İşverenin Yükümlülükleri 6331 SAYILI İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu (İkinci Bölüm) İşverenin genel yükümlülüğü MADDE 4 (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. 34

35 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Kanun No Kabul Tarihi: 20/6/2012 Risklerden korunma ilkeleri MADDE 5 (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur: a) Risklerden kaçınmak. b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynağında mücadele etmek. ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.

36 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Kanun No Kabul Tarihi: 20/6/2012 d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak. e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek

37 Risk Değerlendirmesi İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılacak risk değerlendirmesinin usul ve esaslarını düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerini kapsar.

38 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ İşveren yükümlülüğü MADDE 5 (1) İşveren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. (2) Risk değerlendirmesinin gerçekleştirilmiş olması; işverenin, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. (3) İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilere risk değerlendirmesi ile ilgili ihtiyaç duydukları her türlü bilgi ve belgeyi temin eder.

39 Çalışma Ortamının Gözetimi İş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesinde çalışma ortamının gözetimi çok büyük öneme sahiptir. Çünkü çalışma ortamındaki tehlike ve riskler sürekli değişmekte ve yeni sağlık güvenlik sorunlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. İşverenlerin çalışma ortamının gözetimi yükümlülüğü, 20/6/2012 tarihinde kabul edilip tarihinde yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği yasası ve bu yasaya göre çıkarılan çeşitli Yönetmeliklerde yer almaktadır. 39

40 Çalışma Ortamının Gözetimi 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası na göre; işyerinde iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak için her türlü önlemi alma yükümlülüğü bulunan işverenin, bunu ve denetleme yükümlülüğünü yerine getirdiğinin tespiti için, çalışma ortamının gözetimi ile ilgili sistem kurması ve yapılanları kayıt altına alması gerekir. 40

41 İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: /28713 İşyeri hekimlerinin görevleri MADDE 9 (1) İşyeri hekimi, işyerinde bulunması halinde diğer sağlık personeli ile birlikte çalışır. a) Rehberlik; 1) İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri kapsamında çalışanların sağlık gözetimi ve çalışma ortamının gözetimi ile ilgili işverene rehberlik yapmak. c) Sağlık gözetimi; 1) Sağlık gözetimi kapsamında yapılacak işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler ile ilgili olarak çalışanları bilgilendirmek ve onların rızasını almak. 2) Gece postaları da dâhil olmak üzere çalışanların sağlık gözetimini yapmak. 41

42 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: /28512 İşlenen son değişiklik: /28792 İş güvenliği uzmanlarının görevleri MADDE 9 (1) İş güvenliği uzmanları, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür: c) Çalışma ortamı gözetimi; 1) Çalışma ortamının gözetiminin yapılması, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı gereği yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamalarını kontrol etmek. 2) İşyerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için yapılan çalışmalara katılmak, bu konuda işverene önerilerde bulunmak, uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmek. 42

43 Mevzuat Açısından İşverenin Yükümlülükleri İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği MADDE 5 (1) İşveren, işyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın çalışanlara sağlık ve güvenlik yönünden zarar vermemesi için gerekli tüm tedbirleri alır. (2) İşveren: a) İş ekipmanını seçerken işyerindeki özel çalışma şartlarını, sağlık ve güvenlik yönünden tehlikeleri göz önünde bulundurarak, bu ekipmanın kullanımının ek bir tehlike oluşturmamasına dikkat eder. b) İş ekipmanının, çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden tamamen tehlikesiz olmasını sağlayamıyorsa, kabul edilebilir risk seviyesine indirecek uygun önlemleri alır. 43

44 Mevzuat Açısından İşverenin Yükümlülükleri İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: /28710 Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 20/06/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren tüm işyerlerini kapsar. Genel Şartlar MADDE 5 (1) İşveren, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için; a) Bu Yönetmeliğin Ek inde belirtilen asgari sağlık ve güvenlik şartlarını yerine getirir. b) Acil çıkış yolları ve kapılarını her zaman kullanılabilir durumda tutar. 44

45 Mevzuat Açısından İşverenin Yükümlülükleri c) İşyeri bina ve eklentileri ile ekipmanlarının, araç ve gereçlerinin ve özellikle Ek te belirtilenlerin düzenli olarak teknik bakımlarını yapar, çalışanların sağlık ve güvenliklerini olumsuz etkileyebilecek aksaklıkları en kısa zamanda giderir ve gerekli kayıtları tutar. ç) İşyeri bina ve eklentileri ile ekipmanlarının, araç ve gereçlerinin, özellikle havalandırma sistemlerinin uygun hijyen şartlarını sağlayacak şekilde düzenli olarak temizliğini yapar ve gerekli kayıtları tutar. 45

46 Mevzuat Açısından İşverenin Yükümlülükleri d) Risklerden kaynaklanan zararları önlemek veya ortadan kaldırmak amacıyla kullanılan güvenlik ekipmanları ile araç-gereçlerin ve özellikle Ek-1de belirtilenlerin periyodik bakım ve kontrolünü yapar, gerekli kayıtları tutar. e) İşyeri bina ve eklentilerinde yeterli aydınlatma, havalandırma ve termal konfor şartlarını sağlar. f) İşyerinin düzenini, sağlık ve güvenlik risklerine yol açmayacak ve çalışanların işlerini rahatça yapacakları şekilde sağlar. 46

47 Mevzuat Açısından İşverenin Yükümlülükleri g) Acil durumları ve yangını önleyici ve bunların olumsuz sonuçlarını sınırlandırıcı gerekli tedbirleri alır, özellikle Ek'te belirtilenlerin periyodik bakım ve kontrolünü yapar, gerekli kayıtlarını tutar. ğ) Çalışanların barınma ihtiyacını karşılaması durumunda, barınma şartlarını çalışanların sağlığını ve güvenliğini koruyacak şekilde düzenler. (2) İşveren birinci fıkrada belirtilen hükümleri yerine getirmek üzere, ihtiyaç duyduğu hallerde, temizlik, periyodik bakım ve kontroller için, yapılacak işe uygun kişi, kurum ve kuruluşlardan destek alabilir. 47

48 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Korunma Yöntemleri İş sağlığı ve güvenliği alanında korunma yöntemleri 3 ana başlıkta yer almaktadır Kaynağa yönelik korunma - Örnek: toz yayılımının önlenmesi, Ortama yönelik korunma Örnek: havalandırma, aydınlatma v.s Kişisel Koruyucu donanımlar Örnek: Kolektif korumanın mümkün olmadığında KKD kullanılması 48

49 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Korunma Yöntemleri Çalışanların olası İSG zararlarından korunması için sırasıyla: A - Kaynağında Korunma uygulamaları Kişisel güvenliği ihlal eden sebepler tespit edilip, bu uygunsuz unsurlar, güvenli olanlar ile değiştirilir. Bunun için üretim yöntemlerinde değişikliğe gidilerek tehlike sıfırlanabileceği gibi, bu mümkün değilse daha az zararlısı ile ikame edilebilir ya da bu da mümkün değilse, makinelere koruyucu (makine koruyucusu) takılabilir.

50 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Korunma Yöntemleri B - Ortama yönelik koruma uygulamaları Özellikle ergonomik olmayan işyeri düzenlemesi mevcut ise (aşırı sıcaklık ya da soğuk, uygunsuz havalandırma, aydınlatma, gürültülü ortam gibi faktörler) bu tip tehlikeli ortamlar tecrit edilebileceği (solunum sistemini riske sokan tehlikeli işlerin tek bir yere toplanmak suretiyle güvenli ortamlardan ayrılabilir) gibi, uygun yöntemler ile (ergonomik normlara uygun yöntemler ile havalandırma, aydınlatma vb) tehlike minimize edilebilir. Ayrıca iş yükü dağılımlarında organizasyon olarak bazı değişiklikler ile (aşırı gürültülü ortamlarda işitme kayıplı işçilerin çalıştırılması, yönetmeliklerde yer alan ağır ve tehlikeli işlerde kadın ve çocukların çalıştırılmaması vb) İSG konusunda bazı ek tedbirler alınabilir.

51 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Korunma Yöntemleri C - Kişiye Yönelik Koruma Uygulamaları Bazı hallerde tehlike kaynağından yok edilememekte, yalıtılamamakta ya da tecrit edilememektedir. Bu tip durumlarda son çare olarak, işçinin korunması için kişisel koruyucu donanımlar kullanılır. Örneğin, koruyucu solunum cihazları gibi kişisel koruyucular ile uçucu kimyasallardan kişiler korunabilir. Gerek tehlikelerden korunmak için insani bir gereksinim ve gerekse de kanuni bir zorunluluk olarak kullanılacak korunma araçlarında,./ İşin gereklerine uygun koruyucu seçimi yapılır,./ Seçilen koruyucu malzeme iş süresince devamlı kullanılır.

52 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Korunma Yöntemleri A- Kaynağında Korunma uygulamaları 1. Bertaraf Etme 2. İkame Etme 3. Makine Koruyucuları 4. Teknik Tedbirler B- Ortama Yönelik Koruma Uygulamaları 1. Tecrit 2. Havalandırma 3. Organizasyonel Düzenlemeler 52

53 A- Kaynağında Korunma Önlemleri 1- Bertaraf etme Tesis içerisinde yüksek risk taşıyan materyalin, makinanın veya prosesin elimine edilmesidir. Örneğin; Teknolojisi eski olan ve çift el kumanda yada fotosel tertibatı yapılamayan presin kullanımdan kaldırılması. 53

54 A- Kaynağında Korunma Önlemleri 2- İkame Etme Eğer tehlike elimine edilemiyorsa, yüksek risk taşıyan materyal, makina veya proses daha az risk taşıyan ile değiştirilmelidir. Örneğin; proses içerisinde kullanılan toksik veya çabuk yanıcı bir çözücünün, toksik olmayan ve parlama noktası yüksek bir çözücü ile değiştirilmesi. 1. Maddenin Değiştirilmesi Solvent bazlı boya yerine su bazlı boya Solvent bazlı tutkal yerine su bazlı tutkal Tiner yerine su ve deterjan 2. İşlemin Değiştirilmesi Sprey boyama yerine Elektrostatik boya 54

55 A- Kaynağında Korunma Önlemleri Koruyucular, en genel sınıflandırmasıyla kişisel korunma donanımı (KKD) ile makine koruyucuları olarak iki sınıfta incelenir 3- Makina koruyucuları Bazı araştırmalara göre, meydana gelen ve tazminat gerektiren kazaların yaklaşık % 20 si makine kazalarının oluşturduğu görülmüştür. Makinelerde meydana gelen kazaların ağır yaralanmalara sebebiyet verdiği göz önüne alındığında makinelerdeki fiziki şartların iyileştirilmesi gerekliliği ortaya çıkar. 55

56 A- Kaynağında Korunma Önlemleri Makine koruyucuları, makine ve tezgâhlarda parça, talaş vb. fırlaması, taş patlaması, hareketli aksama organ kaptırılmasını engellemek ve elektrik akımından korunmak üzere kullanılan koruyucular makine koruyucu aparatlarını teşkil eder. Makine koruyucularının asıl amacı, operatörün korunmasını sağlamaktır. Bu şekilde işçinin korunması, tezgaha karşı çekingenliğini giderir, ayrıca bazı dalgınlık veya dikkatin dağılması hallerinde çevredeki tehlikeli parçalardan korunmasını olarak sağlar.

57 A- Kaynağında Korunma Önlemleri Makine koruyucuları makine ve insanın korunmasını esas alarak tasarlanırlar. Makine ve tezgahlarda koruyucular genellikle transmisyon aksamlarında (güç aktarma milleri, volanlar, kasnaklar, kayışlar, kranklar, zincir çarkları gibi mekanik parçalar), hareketi sağlayan parçalarda (bıçak merdaneleri, konveyör kayışları gibi) ve çalışma noktalarında koruyucular kullanılır. Örneğin bıçaklar, kesiciler, giyotinlerde, genellikle elleri parmakları korumak için koruyucular kullanılır. Aynı şekilde pres ve zımparalama işlemlerinin yapıldığı yerlerde de ezilmelere karşı koruyucular kullanılır.

58 Makine Koruyucuları İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Ek Koruyucular ve koruma donanımı; a) Sağlam yapıda olur, b) İlave bir tehlikeye sebep olmayacak özellikte olur, c) Kolayca yerinden çıkarılmayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek şekilde olur, ç) Tehlike bölgesinden yeterli uzaklıkta bulunur, d) Ekipmanın görülmesi gereken operasyon noktalarına engel olmayacak özellikte olur, e) Sadece işlem yapılan alana erişimi kısıtlar ve bunların çıkarılmasına gerek kalmadan parça takılması, sökülmesi ve bakımı için gerekli işlemlerin yapılması mümkün olur. 58

59 Makine Koruyucuları Makine Emniyet Yönetmeliği EK Mahfazaların ve koruma tertibatlarının karakteristikleri Genel kurallar Mahfazalar ve koruyucu tertibatlar aşağıdaki özellikleri taşımalıdır: - Sağlam bir yapıda olmalı, - Yerlerine sağlam bir şekilde sabitlenmeli, - İlave herhangi bir tehlikeye ortaya çıkarmamalı, - Kolayca devreden çıkarılmamalı veya kolayca by-pass edilememeli, - Tehlike bölgesinden yeterli uzaklığa yerleştirilmeli, 59

60 A- Kaynağında Korunma Önlemleri Makine Koruyucu Türleri Sabit koruyucular Kayış kasnak koruyucuları, Dişli-zincir koruyucuları,kaplin-mil-volan koruyucuları, Korkuluklar, siperler Kilitlemeli koruyucular Kapaklara takılan emniyet sviçleri, Çift el kumanda tertibatı Otomatik koruyucular Kişi tehlikeli alana girdiğinde fiziki olarak uzaklaştıran sistemlerdir.(preslerde ve makaslarda ) Yaklaşma koruyucuları Sabit engeller,tel kafesler,emniyet şeritleri, ipleri Ayarlanabilir koruyucular Şerit testere koruyucuları, Matkap koruyucuları Kendi kendine ayarlanan koruyucular Daire testere koruyucuları 60

61 A- Kaynağında Korunma Önlemleri 4-Teknik Tedbirler Makine ve Tezgahlarda güvenli kullanım için yapılan düzenlemelerdir. -Makinalarda Emniyet aksesuarlarının olması (manometre, emniyet sübapları, ısı sensorları v.b.) -Basınçlı kap ve kazanlarda Bel verme çubukları, Patlama diskleri olması, 61

62 A- Kaynağında Korunma Önlemleri 62

63 A- Kaynağında Korunma Önlemleri Elin veya uzvun sıkışabileceği durumlar 63

64 A- Kaynağında Korunma Önlemleri Elektrik Çarpması Yüksek Sıcaklık-Basınç Kimyasal Sızıntısı Gürültü- Titreşim 64

65 B- Ortama Yönelik Tedbirler 1-Tecrit Kapalı çalışma metotları uygulanması: Zararlı maddelerle çalışmalar ayrı bölmelerde yapılmalıdır. Ayırma (Tecrit) tedbiri alınması 65

66 B- Ortama Yönelik Tedbirler Uygun ve Yeterli Havalandırma 2- Havalandırma 66

67 İlgili Yönetmelikler MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: / Havalandırma 8.1. Çalışma yapılan bütün yeraltı işletmelerinde uygun havalandırma sağlanır. Üretime başlamadan önce, her ocakta, uygun bir havalandırma sistemi kurulur. Ocaklarda; a) Sağlığa uygun solunabilir hava sağlanması, b) Ortamdaki patlama riskinin ve solunabilir toz konsantrasyonunun kontrol altında tutulması, c) Kullanılan çalışma yöntemi ve çalışanların fiziki faaliyetleri dikkate alınarak çalışma şartlarına uygun hava özelliklerinin sağlanması ve bu durumun sürdürülebilmesi için sürekli havalandırma yapılması, zorunludur.

68 MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ Havalandırma ile ilgili aşağıdaki ayrıntıları kapsayan ve ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda hazırlanan bir yönerge hazırlanır ve çalışanların görebileceği yerlere asılır. Bu Yönergede; a) Havalandırma sisteminin doğal ya da cebri olarak sağlandığına dair bilgi, b) Havalandırma planı hakkında bilgi, c) Havalandırmayı etkileyebilecek durumlar, ç) Havalandırmanın yapılmadığı bölgeler, d) Hava ölçümlerinin kim tarafından, hangi aralıklarla ve nerelerde yapılacağı, e) Yapılacak gaz ölçümleri, f ) Ölçümler sonrasında alınacak tedbirler, ile ilgili hususlar yer alır.

69 TOZLA MÜCADELE YÖNETMELİĞİ Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: /28812 İşverenin yükümlülükleri MADDE 5 (1) İşveren, her türlü tozun meydana geldiği işyerlerinde çalışanların toz maruziyetini önlemek ve çalışanların toz ile ilgili tehlikelerden korunması için gerekli tüm koruyucu ve önleyici tedbirleri almakla yükümlüdür. (2) İşveren, ayrıca tozdan kaynaklanan maruziyetin önlenmesinde; a) İkame yöntemi uygulanarak, toz oluşumuna neden olabilecek tehlikeli madde yerine çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan maddelerin kullanılmasını, b) Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonunun yapılmasını ve toplu koruma yöntemlerinin uygulanmasını, c) Toz çıkışını önlemek için uygun mühendislik yöntemlerinin kullanılmasını, ç) İşyerlerinin çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyulan yeterli temiz havanın bulunmasını,

70 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: /28733 MADDE 7 (1) Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden riskler aşağıdaki önlemlerle ortadan kaldırılır veya en az düzeye indirilir: 2) Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonu ve yeterli havalandırma sistemi kurulması gibi toplu koruma önlemleri uygulanır.

71 Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: /28786 EK 4 YAPI ALANLARI İÇİN ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI Havalandırma 35 Çalışanların harcadıkları fiziksel güç ve çalışma şekli dikkate alınarak yeterli temiz hava sağlanır. Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında, sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanır ve bu sistem çalışanların sağlığına zarar verebilecek hava akımlarına neden olmayacak şekilde tesis edilir. Çalışanların sağlığı yönünden gerekli hallerde havalandırma sistemindeki herhangi bir arızayı bildiren sistem bulundurulur.

72 İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Kapalı işyerlerinin havalandırılması 15 - Kapalı işyerlerinde çalışanların ihtiyaç duyacakları yeterli temiz havanın bulunması sağlanır. Yeterli hava hacminin tespitinde, çalışma yöntemi, çalışan sayısı ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınır Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek atıkların ve artıkların derhal dışarı atılması sağlanır. Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ile toz, buğu, duman ve fena kokuları ortam dışına atacak şekil ve nitelikte, genel havalandırma sisteminden ayrı olarak mekanik (cebri) havalandırma sistemi kurulur.

73 İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik 17 - Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanır. Havalandırma sisteminin çalışmaması, iş sağlığı ve güvenliği yönünden tehlikeli ise arızayı bildiren kontrol sistemi tesis edilir. Mekanik ve genel havalandırma sistemlerinin bakım ve onarımları ile uygun filtre kullanım ve değişimleri yıllık olarak yetkili kişilere yaptırılır Pasif (suni) havalandırma sistemlerinde hava akımının, çalışanları rahatsız etmeyecek, çalışanların fiziksel ve psikolojik durumlarını olumsuz etkilemeyecek, ani ve yüksek sıcaklık farkı oluşturmayacak şekilde olması sağlanır.

74 B- Ortama Yönelik Tedbirler 3- Organizasyonel düzenlemeler İşyerinin uygun planlanması En sağlıklı teknolojinin uygulanması Ortam analizlerinin (ölçümlerinin) yapılması Islak çalışma metodu uygulanması Bakım, Ayar ve temizliğin gereği gibi yapılması -Düzenli bakım- onarım ve periyodik yağlamaların programlanması, -İş akış diyagramları ve Makine parkının düzenlenmesinde güvenliğin ön plana alınması (örneğin iki makine ünitesi arasında en az 80 cm açıklık bırakılması gibi.) 74

75 İşyerinin uygun planlanması İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği EK - II EKİPMANININ KULLANIMI İLE İLGİLİ HUSUSLAR 1. Tüm iş ekipmanları için genel hükümler 1.1. İş ekipmanları, bunları kullananlara ve diğer çalışanlara en az risk oluşturacak şekilde yerleştirilir, kurulur ve kullanılır. Bu amaçla, iş ekipmanının hareketli kısımları ile çevresinde bulunan sabit veya hareketli kısımlar arasında yeterli mesafe bulundurulur. Ayrıca iş ekipmanında kullanılan ya da üretilen enerjinin veya maddelerin güvenli bir şekilde temini ve uzaklaştırılması sağlanır İş ekipmanının kurulması veya sökülmesi, özellikle imalatçı tarafından verilen kullanma talimatı doğrultusunda güvenli koşullar altında yapılır Kullanımı sırasında yıldırım düşmesi ihtimali bulunan iş ekipmanı yıldırımın etkilerine karşı uygun araçlarla korunur.

76 En sağlıklı teknolojinin uygulanması İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği MADDE 5 (1) İşveren, işyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın çalışanlara sağlık ve güvenlik yönünden zarar vermemesi için gerekli tüm tedbirleri alır. (2) İşveren: a) İş ekipmanını seçerken işyerindeki özel çalışma şartlarını, sağlık ve güvenlik yönünden tehlikeleri göz önünde bulundurarak, bu ekipmanın kullanımının ek bir tehlike oluşturmamasına dikkat eder. b) İş ekipmanının, çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden tamamen tehlikesiz olmasını sağlayamıyorsa, kabul edilebilir risk seviyesine indirecek uygun önlemleri alır. 76

77 Ortam analizlerinin (ölçümlerinin) yapılması İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Kanun No Kabul Tarihi: 20/6/2012 Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma MADDE 10 (3) İşyerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar. 77

78 Ortam analizlerinin (ölçümlerinin) yapılması Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım yönetmeliği MADDE 11 (1) İşveren; a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.

79 Bakım, Ayar ve temizliğin gereği gibi yapılması Makine Emniyet Yönetmeliği 1.6 Bakım Makinaların bakımı Ayar ve bakım noktaları tehlike bölgelerinin dışına yerleştirilmiş olmalıdır. Ayar, bakım, onarım, temizlik ve servis işlemleri, makina duruyorken yapılabilmelidir. Teknik nedenlerle yukarı şartlardan birini ya da daha fazlasını yerine getirmek mümkün olamıyorsa, bu işlemlerin güvenli bir şekilde yapılabilmesi için tedbirler alınmalıdır (1.2.5 numaralı paragrafa bakılmalıdır). Otomatik makinalarda ve gerektiğinde diğer makinalarda, arıza teşhis cihazı takılması için bir bağlantı tertibatı bulunmalıdır. Sıkça değiştirilmesi gereken otomatik makina aksamları kolay ve güvenli bir şekilde sökülüp takılabilmelidir. Bu aksamlara erişim, belirtilen bir çalışma yöntemine uygun olarak, bu görevlerin gerekli teknik araçlarla yapılabilmesine imkân tanımalıdır. 79

80 İşaretleme Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yön. Ek-1 2. İşaret çeşitleri 2.1. Sabit ve kalıcı işaretler Sabit ve kalıcı işaret levhaları; yasaklamalar, uyarılar ve yapılması zorunlu işler ile acil kaçış yollarının ve ilk yardım bölümlerinin yerlerinin belirtilmesi ve tanınması için kullanılacaktır. Yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu yerler, işaret levhası ve kırmızı renkle kalıcı şekilde işaretlenecektir Konteynır ve borular üzerindeki işaretler ek-3 te belirtildiği şekilde olacaktır Engellere çarpma veya düşme riski olan yerler, işaret levhası ve güvenlik rengi ile kalıcı şekilde belirlenecektir Trafik yolları güvenlik rengi ile kalıcı olarak işaretlenecektir.