Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi

Transkript

1 İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Herkes İçin Transfüzyon Tıbbı Sempozyum Dizisi No: 44 Mayıs 2005; s Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi Dr. Hülya Bilgen Kan transfüzyonunun doğru endikasyonlarda yapıldı ğında hayat kurtarı cı olduğu ke sin dir ve ka nın sağlandı ğı tek kay nak da do nör ler dir. Bu ne den ler le de kan mer kez le ri, hiz met ver dik le ri has ta la ra ge rek li ka nı sağlayabilmek için sorumluluk sahibi donörlere /bağış çılara ihtiyaç duyarlar, zira kan te mininde temel prensip; gönüllü ve kar şı lıksız ba ğış t ır. Avrupa Konseyi tarafından da gönüllü ve kar şı lıksız ba ğışlardan sağ lık kurumlarına ve ülkelerin kendilerine yeterli olacak kadar kanın sağlanma prensipleri, idari ve toplum temelinde de teşvik ve tavsiye edilmektedir. Bu durum Avrupa Konsey EEC yayınları nın 2.bö lü mün de R(95) 14 No ile aşa ğıdaki şekilde tanımlanmaktadır: Eğer ki şi kan, plaz ma ya da di ğer hüc re sel kan bi le şenlerini kendi iradesiyle-isteği ile na kit pa ra ya da o nun ye ri ne ge çe cek her han gi bir şey almadan veriyor ise; bu durum gönüllü ve karşı lıksız ba ğış olarak kabul edilmekte ve de ba ğış ile seyahat için gereken mantıklı bir süreden daha fazlası nı içer memektedir. Yolculuk masrafları nın kar şılanması, gıda sunumu ve küçük des tekler ise gö nül lü, kar şı lıksız ba ğış kavramı ile uyum lu bu lunmaktadır. Kon sey ayrıca, tıbbi ürünlerin üretimi için başlangıç materyeli olarak insan kan ve plazması nın kullanı mı açı sından, Avrupa Toplulukları Konseyi EEC nin 89/381 ve bö lüm 3, pa rag raf 4 de yer alan: Üye Devletler, kendilerine yeterli insan kan ve plazması nı sağlamak için gerekli tedbirleri alacaklar; bu amaçla gönüllü, kar şı lıksız kan ve plaz ma ba ğışı nı teşvik edecekler; bu ba ğışlardan sağ la na cak in san kan ve plaz ma sın dan elde edilebilecek ürünlerin yapı mı ve kul la nı mı için gerekli önlemleri de oluşturacaklardır prensiplerini direktiflerini de be nimsemişlerdir. Tüm önlemlere ya da uygulanan tüm bulaş testlerinin negatif bulunmasına kar şın yi ne de bir kan ve kan ürü nün %100 gü ve ni lir ol ma dı ğı, enfeksiyon bulaş t ırabilme riskinin tam olarak giderilemedi ği de bilinmektedir. Bu neden- 15

2 Hülya Bilgen le uygun donörlerin titizlikle seçimi ayrı ca özel bir önem ta şımaktadır. Bir yandan herhangi bir risk faktörü ta şımayan donörler seçilmeye çalı şı lırken, di ğer yan dan sağ lık hizmetinde çok değerli olan bu donörlerin gereksiz yere kaybedilmemesine de özen gösterilmelidir. DO NÖR SE ÇİMİ PREN SİP LE Rİ Kan ba ğışlayacak bireylerin seçiminde temel amaç; kişiye zarar vermemek için sağ lık durumunun ba ğış için uy gun olup ol ma dı ğı nın tes bi ti ve de alı cı nın durumunu kötüleştirebilecek hastalık ya da ilaç ge çi şine kar şı alı cı nın ko runması dır. Böylece yalnızca sağ lı ğı nor mal ve tıbbi geçmi şi iyi olan lar, tedavide kullanıl mak üze re kan ba ğı şı için ka bul edi lirler. Kan mer kezine gelen donör önce kayıt edilir, sonra donör sorgulama formunu doldurması sağlanarak verdi ği ya nıtlar de ğerlendirilir, ardından fizik muayenesi yapı lır. Hemoglobin veya hematokritine de bakıldıktan sonra tüm bu aşa ma lar dan ge çen ve kan vermeye engel bir durumu saptanmayan donörden -ya önce serolojik testleri çalı şı la rak - ya da se rolojik testleri daha sonra çalı şılmak üzere doğrudan- flebotomi ile torbaya kan alı nır. Kayıt sırasında donörden alınan bilgiler, donörün kimli ğini net olarak tanımlayabilmek ve gerekirse ki şiyi tekrar arayabilmek için ye terli olmalı dır. Ki şi her kan ver me ye gel di ğin de bu ka yıtlar da yenilenmelidir. Bu bilgiler donör kayıtları nın bulundu ğu defter ve/veya bilgisayarda tutulmalı dır. Ay rıca, do nör sor gu la ma for mun da da bu bil gi le re yer ve ril me li, aşa ğıdaki: 1. Kan ver me ta ri hi 2. Adı, ikin ci adı, soyadı 3. Ad re si: Ev ve/ve ya iş 4. Telefonu: Ev ve/veya iş ve/ve ya cep 5. Cinsiyeti 6. Ya şı ve/ve ya do ğum ta ri hi 7. Eğer bel li bir has ta için kan ve re cek se ; has ta nın adı so ya dı, do ğum ta rihi, han gi bö lüm de ve han gi ta rihte yattı ğı ve varsa hastayla akrabalık derecesini belirtir bilgiler mutlaka kaydedilmelidir. BA ĞIŞ LAR ARA SI ZA MAN ARALIĞI Avrupa daki bazı transfüzyon servislerinde mevcut uygulamada standart ba ğışlar arasın da en az 2 ay ol mak üze re er kek ler için yıl da 6 ya, ka dınlar için de yıl da 4 e ka dar kan ba ğı şı na izin ve ril mek te dir. Bu sa yılar hiçbir ko şul al tında aşılmamalı ve zo runlu durumlarda yalnızca bir trans füzyon servisi tarafın dan; o top lu mun bes len me alışkanlıkları ya nında, rutin hemoglobin veya he ma tok rit tes bit le ri ne ek ola rak, ve ri ci nin de mir ek sik li ği yönünden de ayrıca 16

3 Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi kontrol edilme gereklili ği dikkatle de ğerlendirildikten sonra ancak kabul edilebilir bulunmaktadır. Hatta aktif donör panelleri belirtilen maksimum sayılardan da ha az oran da ama yeterli miktarda kan alı mı nı devam ettirmek üzere düzenli olarak erkeklerde 4 ün, ka dınlarda 3 ün geçilmemesini önermektedir. Böylece, vericilere ilave bir koruma ile, geniş çap lı acil durumlarla mücadelede de sisteme bir esneklik kazandı rılmaktadır. VE Rİ LE CEK YA DA ALI NA CAK KAN MİK TA RI Standart miktar, antikoagulan dahil 450 ml ± % 10 dur. Mevcut uygulamada ba zı transfüzyon servislerinde Avrupa da standart miktar olarak 500 ± % 10 a izin ve ril mek te dir. An cak bir tam kan ba ğı şın da tek de fa da ön gö rülenden % 13 ü aşan bir mik tar alınmamalı dır. Kan vo lu mü ve ri ci nin cins/ boy ve ağırlı ğın dan da tah min edi le bil mek te dir. VE Rİ Cİ NİN ÖZEL LIK LE Rİ Yaş Ülkemizde kan ba ğı şı için ka bul edi len yaş sı nırları: En kü çük: 18 yaş En bü yük: 65 yaş olarak belirlenmiştir. Ulusal yasalara uygun olarak izin ve rilen durumlarda 17 yaş da ka bul edilebilmektedir. Bu sı n ırlar dı şındaki yaşlarda verici olmak, 60 yaş üze rin de ilk kez do nor olmak örneğindeki gibi özel du rumlarda ise sorumlu hekimin değerlendirmesiyle karar verilebilecektir. Ki lo Bir stan dart kan ba ğı şı 50 ki lo al tındaki ki şilerden alınmamalı dır. RİSK Lİ MES LEK LER Teh li ke li mes lek ler ya da risk li uğraşları olan ve ri ci ler de, kan ba ğı şı ile işe ve ya ho bi uğraşa dö nüş ara sındaki zaman 12 saat ten az ol ma ma lı dır. Bu grubun örneklerini pilotlar, otobüs ya da tren sürücüleri, merdivenlere veya yapı iskelelerine tırmananlar, vinç operatörleri, yamaç paraşütçüleri, dalgıçlar oluşturmaktadır. GE BE LİK İstisnai durumlar ve ilgilenen hekimin kararı dı şında gebe kadınlar kabul edilmezler. Gebeli ği takiben erteleme süresi; birçok ay, en az ge belik süresi ka dar ay lar ca uzun ya da en azından laktasyon dönemi süresince olmalı dır. 17

4 Hülya Bilgen LA BO RA TU AR İN CE LE ME LE Rİ Hemoglobin ya da hematokrit: vericiler her kan vermeye geldiklerinde tesbir edilmelidir. Ba ğış ön ce si en dü şük de ğerler : Ka dın ba ğış cı lar için : Hb = 125 g/l ya da 7.8 mmol /L ; ( Hct = 0.38) Er kek ba ğış cı lar için : Hb = 135 g/l ya da 8.4 mmol/ L ; (Hct = 0.40) Bu düzeyler altındaki değerlerde bireysel ba ğışlar sorumlu hekim ile konsultasyon sonrası veya ulusal kontrol otoriteleri tarafından kendi özel toplumları nın normları temelinde kabul edilebilir. Birbirini izleyen iki ba ğış ara sında hemoglobin konsantrasyonunda 20 g/l düzeyinde bir düş me ola ca ğın dan, anor mal ola rak da ha yük sek ve da ha dü şük de ğerler daha özenle incelenmelidir. KAN VE Rİ Cİ LE RİN GÖ RÜ NÜ ŞÜ, KAN BA SIN CI ve NAB ZI Kan vericilerin tam bir tıbbi ve fizik muayenesi uygulamada genellikle mümkün değildir. Vericinin tıbbi geçmi şi ve ge nel sağ lı ğına ilişkin sorulan bazı basit sorulara verdiği ya nıtlara, genel görünü şü ve basit laboratuar incelemeleri ile bir leştirilerek güvenilmelidir. Genel görünümün de ğerlendirilme kararı, kan ve ri ci le rin se çi mi için ka bul edilmiş rehber konusunda eğitilmiş, uygun kalifiye eleman tarafından yapı lır ve bu ki şi bir he ki min kont ro lun de ça lışmalı dır. Pletora, kötü fiziki durum, debilitasyon, yetersiz beslenme, anemi, sarı lık, disp ne, men tal bo zuk luk, ilaç ve al kol alı mına bağ lı entoksikasyon durumlarına özel dik kat ve rilmelidir. Venin giriş yerinde cildde lokal egzema dahil lezyon olmamalı dır. Net bir şekilde alkolun etkisinde olanlar ayı lıncaya kadar red edilmelidir. Kanuna aykı rı pa ren te ral ilaç kul la nan lar kuşkulanılmış ise red edil melidir, kabul edilmişse ürün kullanılmamalı dır Kan ba sıncı ve nab zın önceden belirlenmesi önerilir. Nabız düzenli ve dakika da ara sında olmalı dır.kan ba sıncı nın bir çok de ğişkene konu olduğu bilinse de bir rehber/kaide olarak sistolik basınç 180 mm cıva ve diastolik basınç da 100 mm cıva yı aşmamalı dır. KAN VE RE CEK LE RİN KONT RO LÜ Donörler uygunlukları yönünden bir kontrolden geçmelidirler. Bu işlemler, tü mü ne kan ver me ön ce si eğitim, sorgulama materyeli sunumu ve özel olarak eğitilmiş personelle kar şı lıklı gö rüşme ve de gerekli özel soruların de ğerlendirilmesini içermelidir. 18

5 Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi Eğitim materyeli donör tarafından anlaşılabilir olmalı ve kan ver me işlemi, kan kaynaklı enfeksiyonlar ve kan ve ricisinin bu geçişlerin önlenmesindeki sorumluluğu açıklanmalı dır. Sorgulama kağı dı an la şı lır olmalı ve tüm vericilere her gelişlerinde verilmelidir. Tamamlandıktan sonra verici ve tıbbi mu ayeneyi yapan ki şi tarafından imzalanmalı dır. Sorgulama kağıtları donorle ilişkili bilgileri sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. SORGULAMA (ANKET) Her donörün mutlaka doldurması gereken donör sorgulama formu genel olarak: 1. Donörün kimlik/adres bilgilerini elde etmek 2. Donörün kendi sağ lı ğı açı sından kan vermeye engel bir durumunun olup ol ma dı ğı nı saptamak 3. Alı cı nın sağ lı ğı açı sından kan vermeye engel bir durumun olup ol madığı nı saptamak 4. Gönüllü kan ba ğı şı için donörün imzalı rızası nı almak amaçlarına hizmet etmektedir: Donör sorgulama formunun cevaplandı rılması hem do nörün hem de alı cı nın sağ lı ğı açı sın dan bü yük önem ta şır. Bu nedenle donörlerin bu formu doldurmaları sağlanmalı ve formu dürüstlükle doldurabilecekleri ortam oluşturulmalı dır. Formun doldurulması sırasında donörün yalnız kalması nın sağlanması, for mun de ğerlendirilmesi sırasın da da do nör ile sağ lık personelinin yine yalnız olması, yar gılayı cı bir tu tum ta kı nılmaması ve özel bilgilerin kesinlikle gizli tutulaca ğı nın donöre özellikle belirtilerek güven verilmesi uygun olacaktır. Donör sorgulama formunun başında da belirtildi ği gibi donör, verdiği ka nın korumasız, şuuru kapalı, ka nı reddetme şansı ol mayan ma sum bir has ta ya ya da ye ni doğmuş bir be be ğe verilebilece ğini ve eğer risk gru bun da ise ya pılan testlerin pencere döneminde negatif çıkabilece ğinin bilincinde olmalı dır. Bu nun uy gun bir dil le do nö re bir kez da ha ha tırlatılmasında yarar vardır. Kan vericilerin tıbbi geçmişleri ve genel sağ l ıkları konusunda geçerli bilgileri elde etmek için önceden basılmış sorgulama kağı dı nın doldurulması önerilir. Uygun anket tüm donörlere da ğı t ılmalı dır. Do nö rün; ilk kez, dü zen li, plas ma fe rez do nö rü v.b ti pi ne uyar lı fark lı tip anketler kullanılabilir. Anket hem donör tarafın dan hem de tıbbi incelemeyi yapan ki şi tarafından imzalanarak ilgili soruların sorulduğu kesinleştirilmelidir. 19

6 Hülya Bilgen Aşa ğıdaki örnekte doğrudan sorgulamada veya soru kağı dında yer alması gereken temel sorular verilmektedir. Ge nel So ru lar Sağ lı ğı nız iyi mi? Ka dın lar için: Ge çen se ne ha milelik geçirdiniz mi? Risk li bir işi niz ya da me ra kı nız ho bi niz var mı? Daha önce size hiç kan vermemeniz söylenildi mi? Açıklanamayan bir ateş li dö nem hiç ge çir di niz mi? Aspirin dahil şu anda herhangi bir ilaç kullanmakta mı sı nız? Ya kın za man da bir diş te da vi si ya da aşılama oldunuz mu? Şu ilaçlardan herhangi birini kullandı nız mı: isotretinoin (örnek: Accuta ne R), et re ti na te (ör nek: Te gi son R), aci retin (örnek: Neotigasone R), finasteride (örnek: Propacia R)? Her han gi bir cid di has talı ğı nız ol du mu? sa rı lık, malarya, tuberkulozis, romatizmal ateş? kalp has ta lı ğı, yük sek ya da dü şük kan ba sıncı? allerji, astma? konvulsiyon veya sinir sistemi hastalı ğı? diabetes veya maliğniteler gibi kronik hastalıklar? HIV / HBV / HCV Enfeksiyon Riski Bağlantılı Sorular AIDS (HIV en fek si yo nu) ve hepatit bil gilerini okudunuz ve an ladınız mı? Her han gi bir uyuşturucuyu hiç enjekte ettiniz mi? Uyuş turucu ya da para kar şılığı hiç seks yap tınız mı? Er kek ler için: diğer bir er kek le hiç seks yap tınız mı? Kadın lar için: bil gilerinize göre son 12 ay için de bir baş ka er kek le ilişkide bulun muş bir er kek le hiç seks yap tınız mı? Son 12 ay için de aşağıdaki özel lik ler de biri ile cin sel temasınız ol du mu? HIV positif veya hepatitis li? Uyuşturucu kullanan? 20

7 Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi Uyuş turucu veya para kar şılığı seks yapan? Hepatite maruz kal dınız mı? (ailede ya da işte) Son kan verişiniz den veya ön ceki 12 ay için de şun lara maruz kal dınız mı? cer rahi girişim ya da tıbbi araş tırma? her han gi bir yerinize pier cing ve / veya döv me? yet kili bir uy gulayıcı dışın daki birine akapunk tur yap tırdınız mı? bir trans füzyon? iğ ne ve / veya kana maruz kalan mukozal memb ran dahil kazai bir lez yon geçir diniz mi? CJD Ris ki ile Bağ lan tılı Sorular Creutz feldt- Jakob Has talık (CJD) aile öy küsü var mı? Kor neal transp lant yap tırdınız mı? Dura mater transp lan tı yap tırdınız mı? İn san hipofiz hor mon tedavisi hiç gör dünüz mü? Seyahat Ris ki Soruları Yurt dışında mı doğdunuz, yaşadınız mı ve / veya seyahat et tiniz mi? nereye? Yaşam Şekliyle Bağlantılı Sorular Seks ile geçen bir has talığınız ol du mu? Sorgulama ile elde edilen bilgileri takiben merkezdeki mevcut rehberler iz len melidir. Bun lar yeterin ce tam ol masada ana koşulların bazılarını içer mektedirler. Kan Vericinin Tıb bi Öy küsü Kan vericilerin seçimi için kabul edilen reh berin kul lanımında eğitimli, uy gun, kalifiye per sonel tarafın dan, donörün tıb bi öy küsü değerlendirilecek ve kabul edilecek tir. Bu kişi bir hekimin kont rolu al tında çalışacaktır. Nor mal ol mayan durum lar da kesin karar, vericiden kan al manın sorum luluğunu taşıyamak ta olan hekime haber verilerek yapılacaktır. Eğer hekim kuşkulu ise 21

8 Hülya Bilgen Tab lo 1. Kişinin donör olmasına mutlak engel olan durumlar Hastalıklar Addison Hastalığı Adrenal Bez Yokluğu Adrenal Problemler Adrenokortikal Sendrom AIDS Alkolik Siroz Babesiosis Berger Hastalığı Böbrek yetmezliği Chagas Hastalığı Creutzfelt-Jacob Hastalığı Dermatitis Herpetiformis Dura mater grefti Ehlers Danlos sendromu Hairy cell lösemi Hemofili HBV ve HCV taşıyıcıları Hemokromatozis Herediter sferositoz HIV testi konfirme pozitif Hodgkin hastalığı HTLV testi konfirme pozitif Kaposi sarkomu Hastalıklar Kardiyomiyopati Konjestif kalp yetmezliği Kronik granülomatozis Leishmaniasis Lepra Lou Gehrig Hastalığı Lösemi Melanom Mikosis fungoides Orak hücre anemisi Paroksismal noktürnal hemoglobinüri Pneumocystis carinii pnömonisi Polisitemi Porphiria cutanea tarda Progresif Multifokal Lökoensefalopati Retiküloendoteliosis Sferositoz Siroz Talasemi majör Transvers miyelit Von Willebrand hastalığı Xenotransplantasyon Tab lo 2. Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar İyileşmesinden ve tedavinin tamamlanmasının üzerinden 48 saat geçmişse kabul edilir. Selim olduğunu biliniyorsa kabul edilir, yoksa doktoruna danışılır. Kronik değilse kabul edilir. Eğer infekte değilse kabul edilir. Son dönemdeki infeksiyonları ve antibiyotik kullanımı hakkında iyice sorgulanmalıdır Kendini iyi hissediyorsa ve doktor takibinden çıkmışsa Kan bankası doktoru ameliyat nedenini değerlendirmelidir. Altta yatan neden bilinme- Abse Adenomlar Aftöz stomatit Agammaglobulinemi Akciğer ameliyatı lidir. Akne Sekonder bir infeksyon yoksa ve sadece oral antibiyotik kullanıyorsa kabul edilir. 22

9 Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Aktinomikoz Akupunktur kabul Akustik Nörinoma Akut tübüler nekroz Alçılar Alfa-1 antitripsin eksikliği edilir. Alkolizm Allerji enjeksiyonları Allerjiler Amfizem Anafilaktoid purpura Anemiler Anevrizmalar İyileşmesinden ve tedavinin tamamlanmasının üzerinden 48 saat geçmişse kabul edilir Eğer tek kullanımlık malzeme ile aseptik şartlar altında kullanılıyorsa ve altta yatan neden bir engel değilse edilir, yoksa 12 ay donör olamaz Selimse kabul edilir, habisse Kanser hanesine bakınız İyileşmişse ve renal fonksyon normale dönmüşse kabul edilir. Basit bir kırık varsa kabul edilir. Eğer herhangi bir cerrahi prosedür uygulanmışsa alçı çıkartılana kadar ve tüm yaralar iyileşinceye kadar beklenir Asemptomatikse ve replasman terapisi almıyorsa kabul Alkol kullanmaktaysa donör olamaz. Bir gün donör olamaz. Donörün sinüs veya solunum yolu infeksyonu yoksa kabul edilir. Asemptomatikse İyileşmişse ve asemptomatikse kabul edilir. Hemoglobin düzeyi yeterliyse ve donör iyiyse kabul edilir. Altta yatan sebepten dolayı gerekirse red edilebilir. Eğer cerrahi olarak tedavi edilmişse ve asemptomatikse ameliyat tarihinden itibaren 1 yıl donör olamaz. Cerrahi olarak tedavi edilmemişse yazılı tıbbi onay gereklidir. Eğer durum nitrogliserin preparatlarının kullanımını gerektiriyorsa 1 yıl donör olamaz. İstisnalar için Kan bankası doktoruna danışın. Eğer ameliyat olmuşsa ve anjinası düzelmişse ve diğer postoperatif kriterler yer- getirilmişse 1 yıl donör olamaz. Eğer respiratuvar hastalık anamnezi yoksa kabul edin, varsa donör olamaz ine Anjina Pektoris Anjioödem Ankilozan Spondilit tedavi Aort stenozu dair verebilir. Apendektomi 1.Eğer hareketlerinde bir sınırlama yoksa (donör koltuğuna yatabiliyorsa ) 2.İmmünsüpresif almıyorsa 1. Donör asemptomatikse 2.Aktivitelerine hiçbir sınırlama getirilmemişse 3.Antiplatelet ajanlar dışında kardiyak ilaç kullanmıyorsa ve 4.Donörün doktoru kan verebileceğine yazılı onay vermişse ameliyattan bir sene sonra kan İyileşme tamamlandıktan Cerrahi prosedürlere bakınız. 23

10 Hülya Bilgen Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Asbestosis Kronik akciğer hastalığına neden olmuşsa donör olamaz. Yoksa kabul edilir. Astım Asemptomikse ve oral steroid tedavisi almıyorsa kabul edilir. Baş ağrısı İyileşene ve kendini iyi hissedene kadar donör olamaz. Bayılma Sık ve tekrarlayıcı ise donör olamaz. Beşinci hastalık Etkenle karşılaştıktan 21 gün sonrasına kadar donör olamaz. Beyin ameliyatı Damar ameliyatı değilse ve 12 ay epilepsi nöbeti geçirmemişse kabul edilir. Damar ameliyatı ise CVA (serebrovasküler atak) kriterlerini uygulayın. Malignansi ise kanser hanesine bakınız. Böbrek hastalığı Kronik renal yetmezlik varsa donör olamaz. Yeni ve aktif bir hastalıksa 72 saat donör olamaz. Böbrek taşları Asemptomatikse kabul edilir. Böbrek transplantasyonu 12 ay donör olamaz. Böcek ısırıkları Isırık yeri flebotomi yerindeyse donör olamaz. Bursit Akut bir sıkıntısı yoksa kabul edilir. Burun kanaması Kanama eğilimi yoksa Büyüme hormonu İnsan kökenli büyüme hormonu almış kişi donör olamaz. Cerrahi prosedürler Doktor takibinden ayrılmışsa, kendisini iyi hissediyorsa ve normal aktiviteye dönmüşse kabul edilir. Gerekirse hekim cerrahi gerektirmiş olan hastalığı değerlendirmelidir. Kan transfüzyonu almışsa 12 ay donör olamaz. Ciltte dövme 12 ay donör olamaz Cilt infeksyonları Eğer sekonder infeksiyon yoksa ve flebotomi alanında lezyon yoksa akne, psoriasis gibi cilt hastalıkları kabul edilir. Flebotomi alanında cilt infeksyonu kabul edilmez. Vücudun herhangi bir yerinde ağır cilt infeksyonları ve pürülan yaralar varsa donör olamaz. Crohn hastalığı Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa CVA (merkezi vaskuler hecme) 1. Atağın üzerinden bir sene geçmişse 2. Defisit olsa da olmasa da stabilse ve 3. Altta yatan hastalık nedeniyle bir ilaç tedavisi almıyorsa kabul edilir (Aspirin alıyorsa kabul edilir). Çocukluk çağı hastalıkları Spesifik hastalığa bakınız. Etkenle karşılaştıktan (Suçiçeği, Kızamıkçık, Kızamık, Kabakulak, Beşinci hastalık) 21gün sonrasına kadar donör olamaz. Hastalığı geçirmişse veya aşılıysa Dermatomiyozit Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa Dikiş atılması Yara iyileşene ve dikişler alınana kadar donör olamaz. Diskoid lupus Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa 24

11 Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Karsinoma in situ varsa kabul edilir. Karsinoma varsa kanser kriterleri uygulanır. Hasta tanı veya tedaviden emin değilse kan bankası doktoruna danışın. Küçük temizleme ve dolgular kabul edilir. Kanal tedavisi, ağız cerrahisi veya diş çekiminin üzerinden 72 saat geçmelidir. Aktif hastalığı yoksa ve/veya ateşi yoksa kabul edilir. Diabetes mellitus: Oral hipoglisemik kullanıyorsa donör olabilir. İnsülin kullanıyorsa ve stabilse Kan vermeden önce donör yemeğini yemiş olmalıdır. Donör olabilir. 72 saattir semptomsuzsa kabul edilir. 1. Pulmoner emboli: 6 ay donör olamaz. 2. Raynoud Hastalığı: Spesifik hastalığa bakınız. 3. Tromboflebit ven trombozu): asemptomatikse ve 48 saattir ilaç almıyorsa Mental olarak yeterliyse ve prosedürü anlıyorsa kabul edilir. 12 ay donör olamaz. Asemptomatikse tedavinin tamamlanmasından 48 saat sonrasına kadar donör olamaz. Belirti ve bulgular varsa tedavinin tamamlanmasından 6 ay sonrasına kadar donör olamaz. 6 hafta donör olmaz. Flebotomi alanında lezyon yoksa kan verebilir. Antikoagülan tedavi tamamlandıktan 1 ay sonra donör olabilir. Pulmoner emboli için ilgili yere bakınız. Tedavi tamamlandıktan ve hasta iyileştikten sonra olabilir. Profilaktik antibiyotik alıyorsa kan bankası doktoruna danışınız. İyileştikten ve tedavisi tamamlandıktan 48 saat sonra İyileştikten 4 hafta İyileşene kadar donör olamaz. Antikoru pozitifse ama semptomsuzsa kabul edilir. İyileşmişse ve asemptomatikse Asemptomatikse ve altta yatan hastalığı yoksa donör olabilir. Spesifik hastalığa bakınız. Eğer sistemikse veya derin dokular tutulmuşsa tedavi tamamlandıktan bir ay kadar ve kendini iyi hissedinceye kadar donör olamaz. Yüzeyelse ve flebotomi alanına uzaksa kabul edilir. İyileştikten ve tedavi tamamlandıktan sonra donör ola- Displazi Diş tedavisi/cerrahisi Divertiküler hastalık Diyabet Diabetes insipidus: Diyare Dolaşım hastalıkları (derin Down sendromu Dövme Ehrichliosis Ektopik gebelik Ekzema Emboli Endokardit donör Endometrit Ensefalit Epstein Barr virüsü Eritema Nodosum Esofajit Flebit Fungal infeksyon sonrasına Gastrit bilir. 25

12 Hülya Bilgen Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Genital herpes İlk ortaya çıkışından sonra 12 ay donör olamaz. Kronik herpes infeksyonu varsa lezyonları aktifken ve bir hafta sonrasında donör olamaz. Lezyonlar inaktif ise donör olabilir. Genital kilamidya Tedaviden 12 ay Genital siğiller Tedavi tamamlandıktan ve asemptomatik olduktan 12 ay sonrasına kadar donör olamaz. Giardiasis Tedavi bittikten ve kendini iyi hissettikten bir hafta sonrasına kadar donör olamaz. Gıda zehirlenmesi 72 saattir semptomsuzsa kabul edilir. Gingivit Asemptomatikse Glomerulonefrit Kronik böbrek hastasıysa donör olamaz. İyileşmişse ve böbrek fonksyonları normalse Gonore Tedavi tamamlandıktan 12 ay sonrasına kadar donör olamaz. Göğüs ağrısı Bir doktor tarafından değerlendirilmişse ve kalp hastalığına bağlı değilse kabul edilir. Kalp hastalığına bağlıysa angina pektorise bakınız. Granuloma annulare Antekubital alan tutulmadıysa Graves hastalığı Ötiroidse (normal tiroid fonksyonu) ve tiroid ilaçları kullanmıyorsa Guillain-Barre sendromu İyileşmişse ve asemptomatikse Gut Kontrol altındaysa veya ilaç kullanıyorsa ilaç uygunsa kabul edilir. Hamilelik Hamilelik sırasında ve doğumdan 6 hafta sonrasına kadar ve gebelik birinci trimestrden sonra sonlandırılmışsa 6 hafta sonrasına kadar donör olamaz. (1. trimestrda steril şartlarda yapılmış kürtajlardan sonra kan transfüzyonu uygulanmamış ise ) Hayvan ısırıkları Evcil hayvanlarda iyileşene kadar bekleyin. Diğer hayvanlarda ısırığın üzerinden iki ay geçene kadar bekleyin. Donasyon sırasında yaranın iyileşmiş olması gereklidir. Kuduz aşısı olmuşsa 1 yıl donör olamaz. Hematüri Doktor tarafından tanı konulana kadar donör olamaz. Tanı konduktan sonra karar verilir. Hemodiyaliz Kronik diyaliz hastaları donör olamazlar. Hemolitik anemiler İyileşene kadar ve ilaç kesilene kadar donör olamazlar. Kan transfüzyonu yapılmışlarsa 12 ay donör olamazlar. Hemoroid Donör olabilir.ameliyat olmuşsa iyileşene kadar donör olamaz. Henoch-Schönlein purpurası Hastalık tamamen inaktif olana kadar donör olamaz. Renal yetmezlikle birlikteyse donör olamaz. Herpanjina 2 hafta donör olamaz. Herpes simpleks Oral lezyonlar kronik değilse Kronik ülser 1 aydan uzun süredir duruyorsa veya eğer bronşit, pnömoni veya ösofajit ile birlikteyse donör olamaz. 26

13 Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Hidradenit Durum iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat sonra Hidrosefali Mental durumu yeterliyse, infeksyonu yoksa ve aktif konvülzyon anamnezi yoksa Hiperparatiroidizm Asemtomatikse kabul edilir. Hipertansyon Kan basıncı kabul edilir sınırlar içindeyse Hipoglisemi Asemptomatikse kabul edilir. Hipoparatiroidizm Asemptomatikse kabul edilir. Hipotansyon Kan basıncı kabul edilir sınırlar içindeyse Histoplasmosis Akciğer filmiyle inaktif hastalık tanısı konmuşsa donör olabilir. Hastalık aktifse donör olamaz. İdiopatik trombositopenik Eğer çocukluk çağı ITP si (13 yaşına kadar) geçirmiş ise purpura ve şimdi düzelmişse Erişkin formu ise donör olamaz. İnsan ısırığı 12 ay donör olamaz. Isosporiazis Kronik intestinal infeksiyonda (bir aydır süren diyare) donör olamaz. Kafa travması Profilaktik tedavi alıyorsa ve son bir ayda konvülziyon geçirmemişse kabul edilebilir. Kalp ameliyatı 1. Ameliyatın üzerinden bir sene geçmişse 2. Antiplatelet ilaçlar hariç kardiyak ilaç kullanmıyorsa 3. Normal aktivitesine dönmüşse 4. Asemptomatikse kardiyak bypass geçiren hasta kabul edilebilir. Aynı şartlar altında diğer kalp ameliyatları geçiren hastalar da kabul edilebilir. Kalpte üfürüm Eğer: 1. Asemptomatikse 2. Aktivite sınırlaması yoksa ve 3. Kardiyak ilaç kullanmıyorsa Kan transfüzyonu Son transfüzyondan 12 ay sonrasına kadar donör olamaz. Otolog tansfüzyon almışsa kabul edilir. Kandida infeksyonu Sistemik veya ösofagus, trakea, bronşlar ve akciğerleri tutmuşsa Kan bankası doktoruna başvurun. Yüzeyel ve lokal ise (vajinal veya oral) kabul edilir. Kanser Eğer tamamen eksize edilmişse ve iyileşmişse lokalize cilt kanserleri (bazal hücreli karsinoma ve squamöz hücreli karsinoma) kabul edilebilir. Cervikste karsinoma in situ, papiller tiroid karsinomaları tedavinin tamamlanmasından sonra kabul edilebilir. Malign melanom, lösemi, lenfoma, Hodgkin hastalığı donör olamaz. Kardiyak arrest Eğer tamamen iyileşmişse ve 1. Arrest altta yatan başka bir kalp hastalığına bağlı değilse 2. Asemptomatikse 3. Respiratuar arrest idiyse kabul edilebilir. Arrest altta yatan kalp hastalığına bağlı veya sebebi bilinmiyorsa miyokard infarktüsü kabul kriterlerine bakınız Kardiyak defektler Eğer donör tamamen iyileşmişse ve 1.Konjenital, 2.Donör asemptomatikse ve/ veya cerrahi olarak düzelmişse kabul edilebilir. Cerrahiden 1 yıl sonra kabul edilir. 27

14 Hülya Bilgen Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Karsinoma in situ Kedi tırmığı hastalığı Kemik hastalıkları bakın. Kemik iliği donörü Keratokonjonktivit Kistik fibroz Kızamıkçık Kızıl Koagülasyon faktörü Komplikasyonlar yoksa, donasyondan 8 hafta sonra kabul edin. Kan bankası doktoruna danışın. Halen infeksiyonu yoksa İnfekte ise veya bir infeksyon için tedavi alıyorsa donör olamaz. Daha önce aşılanmamışsa veya hastalığı geçirmemişse etkenle karşılaşmasından 21 gün sonrasına kadar donör olamaz. İyi ve asemptomatikse Kalp tutulumu varsa romatizmal kalp hastalıkları bölümüne bakınız. Hastayla karşılaşmışsa ancak iyi ise 48 saat sonra kan verebilir. Konjenital koagülasyon faktör eksikliği dışında bir nedenden dolayı alınmışsa infüzyon tarihinden iti- 12 ay donör olamaz Donör asemptomatikse kabul edilir. İyileşmişse ve sarılık olmamışsa Dissemine veya ekstrapulmonerse donör olamaz. Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi almıyorsa Prosedürden 4 hafta sonrasına kadar donör olamaz. Semptomatikse donör olamaz. 1. Cerrahi olarak düzeltilmişse 2. Asemptomatikse 3. Kalp ilacı almıyorsa 4. Aktiviteleri sınırlandırılmamışsa ameliyattan bir yıl Faktör XII eksikliği dışında donör olamaz. baren KOAH Koksaki virüs Koksidioidomikoz Kollagen vasküler hastalıklar Konizasyon Konjenital kalp hastalığı Konjenital koagülasyon faktör eksikliği Konjonktivit olamaz. Konvülsyonlar Koroner Anjioplasti hiçbir İnvazif değilse kabul edilir. sonra kabul edilir. Habis değilse kabul edin. Habisse Kanser kriterlerine İyileşinceye ve asemptomatik olana kadar donör İlaçla veya ilaçsız olarak geçen 1 ay içinde konvülziyon geçirmemişse kabul edilebilir. Aldığı ilaca göre değerlendirilir. 1. Hastanın hiçbir semptomu yoksa, 2. Aktivitelerine sınırlama getirilmemişse 3. Hiçbir kalp ilacı almıyorsa prosedürden 12 ay sonra kabul edilir. Koroner arter bypass ameliyatı 1. Cerrahinin üzerinden bir yıl geçmişse 2. Asemptomatikse 3. Normal aktivitelerine dönmüşse 4. Antiplatelet ilaçlar hariç kardiyak ilaç kullanmıyorsa 28

15 Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Kriptokokkoz Kriptosporidioz Kronik bronşit Kulak deldirme Kutanöz larva migrans hafta Kürtaj birinci Laparaskopi Laparatomi Lejyoner hastalığı Lipomlar Lyme hastalığı tamamlanmasından olabilir Manik-Depresif Marihuana Mastit Menenjit Meniere hastalığı sınırlaması ilaçlar Miyastenia gravis almıyorsa Miyokard infarktüsü ilaç Multipl skleroz almıyorsa Nefes nefese olmak İyi ve asemptomatikse Ekstrapulmonerse donör olamaz. Bir aydan uzun süren diyare ile birlikte kronik intestinal infeksyonu varsa donör olamaz. Semptomları yoksa Eğer bir kullanımlık malzeme ile aseptik koşullarda yapılmışsa kabul edilir. Yoksa 12 ay donör olamaz. Hasta kendini iyi hissediyorsa tedavi bitiminden bir Birinci trimestir bitmeden uygulanmışsa kabul edin, trimestirden sonra uygulanmışsa 6 hafta donör olamaz 72 saat donör olamaz. Doktor laparaskopi nedenini değerlendirmelidir. Sebebi değerlendirilmelidir. İnsizyon iyileşene ve doktorun takibinden çıkana kadar beklenmelidir. Antekubital alan tutulmadıysa ve beninse Habisse kansere bakınız. 1. Belirti ve bulgular yoksa tedavinin 48 saat sonrasına kadar donör olamaz. 2. Belirti ve bulgular olmuşsa tedavinin tamamlanmasından 6 ay sonrasına kadar donör olamaz. 3. Tedavi almamışsa, belirti ve bulguların geçmesinden 6 ay sonra donör Mental ve yasal olarak sorumlu olabiliyorsa kabul edilir. Etkisi altında değilse kabul edilir. Halen asemptomatikse kabul edilir. Mitral yetersizlik veya Mitral valv prolapsusu 1. Asemptomatikse 2. Aritmisi yoksa 3. Aktivite yoksa kabul edilir. Profilaktik antibiyotik alıyorsa kabul edilebilir. Propranolol alıyorsa kabul edilebilir. Diğer değerlendirilmelidir. Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi 1. Donör asemptomatikse 2. Donörün aktivitelerinde sınırlama yoksa 3. Antiplatelet ajanlar dışında kardiyak kullanmıyorsa ve 4. Doktorunun yazılı izni varsa bir yıl sonra kabul edilebilir Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi Donörün aktif olması ve aktivitelerinde bir sınırlama olmaması şartıyla egzersiz sonucu oluyorsa kabul 29

16 Hülya Bilgen Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Nefrit Nefrosklerozis Non spesifik kolit Glomerülonefrite veya piyelonefrite bakınız. Gerğinde doktora danışınız. Böbrek hastalıklarına bakınız Asemptomatikse Crohn hastalığı ve ülseratif kolit için ilgili bölümlere bakınız. Donörün sağlığı yerindeyse ve antekübital alanda lezyonu yoksa kabul edilir. 1.Serebral palsi: İstemsiz hareketler varsa kabul edilmez. Doktor tarafından değerlendirilmelidir. 2.Multipl skleroz: Spesifik bölüme bakınız 3. Narkolepsi: Donör olabilir. 4. Poliomiyelit geçirmişse donör olabilir 5.Bell s paralizi: Kabul edilir. 6. Tourette sendromu: Hareketler flebot- etkilemeyecekse kabul edilir 7. Jacob-Creutzfeld Donör olamaz. 8. Progresif multifokal lökoensefalopati: Donör olamaz. Asemptomatikse ve 1 aydır da idame tedavisi altında değilse kabul edilir. Kendini iyi hissediyorsa ve doktor takibinden çıkmışsa Maling olmadığından emin olunmalıdır. Tedavi bitene ve iyileşene kadar donör olamaz. Durumu kan vermeye engel değilse kabul edilebilir. Hasta afebril ve semptomsuz olana kadar donör olamaz. Etkenle karşılaşan kişi 21 gün donör olamaz. Pelvik inflamatuar hastalık (PİD) Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat gonore gibi cinsel yolla bulaşan bir hastalıksa teda- tamamlanmasından 12 ay sonrasına kadar donör omiyi hastalığı: Nörofibromatozis Nörolojik hastalıklar Osteomiyelit Otitis media Otoimmün Hastalıklar Over kisti Pankreatit Parazit infeksyonları Parkinson hastalığı Parvovirüs Etken vinin olamaz. Pemfigoid/Pemfigus Vulgaris Flebotomi alanı temizse Perikardit Profilaktik antibiyotik kullanıyorsa kan bankası doktoruna danışın. Periodontal hastalık Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 72 saat Pernisyöz anemi Pilonidal kist Pitriasis (Sam yeli) Piyelonefrit aktifse fonksiyonları Hemoglobin donör limitleri içindeyse kabul edilir. Tüm donör kriterlerine uyuyorsa, kronik ateşi yoksa ve antibiyotik kullanmıyorsa Antekubital alan tutulmadıysa Kronik renal hastalığı varsa donör olamaz, hastalık donör olamaz, hastalık iyileşmişse ve böbrek normalse 30

17 Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Semptomsuz olana kadar donör olamaz. İyileşmişse Böbrek fonksiyonları normalse donör olabilir, anormalse olamaz. Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi Aktif infeksiyon yoksa Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi Hastalık aktifse donör olamaz. Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa Mental ve yasal olarak sorumlu olabiliyorsa kabul edilir. Sekonder infeksiyon yoksa, flebotomi alanında lezyon yoksa ve Tegison tedavisi almıyorsa Hastalık düzelmişe ve 6 aydır ilaç almıyorsa donör olabi- Plörezi Pnömoni Pnömotoraks Polikistik böbrek hastalığı Polimiyozit almıyorsa Poliomiyelit Polymyalgia rheumatica almıyorsa Pott hastalığı Progresif sistemik skleroz Prostatit Psikiyatrik problemler Psoriasis Pulmoner emboli lir. Rahim kanaması değerlendiril donör kriterlerine 1. Sebebi bilinmiyorsa bir doktor tarafından inceye kadar bekleyin 2. Habis değilse ve uyuyorsa kabul edilir. Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi İyileşmişse ve karaciğer fonksiyonları normalse donör olabilir. Semptomatikse donör olamaz, aktivite sınırlaması varsa ve/veya profilaktik antibiyotikler dışında ilaç alıyorsa kabul edilebilir İyileştikten iki hafta sonrasına kadar donör olamaz. Tek kullanımlık malzeme ile ve aseptik şartlarda Yoksa12 ay donör olamaz. Doktor takibinden ayrıldıktan 72 saat sonrasına kadar donör olamaz. Rekürrens ise kan bankası doktoruna danışın. 11 yaş ve daha üstünde viral hepatit geçirmişse donör olamaz. Non viral sarılık geçirmiş olanlar (örneğin yeni doğan sarılığı, eritroblastosis fetalis, safra taşına bağlı sarılık, Gilbert hastalığı, Enfeksiyöz mononükleosis, ilaç veya toksin duyarlılığı gibi) donör ola- Reiter sendromu almıyorsa Reye sendromu Romatizmal kalp hastalığı Roseola Saç transplantasyonu yapılmışsa Salmonella Sarılık bilir. Sarkoidoz Selim Prostatik Hipertrofi Sepsis Asemptomatik olduktan 1 yıl sonrasına kadar donör olamaz. Kabul edilir. İdame tedavisi alıyorsa ilaca göre değerlendiriniz. Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 1 hafta 31

18 Hülya Bilgen Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Sifilis Siğiller Sinüzit Sistemik lupus eritematosus Sistit Sıtma Sitomegalovirüs (CMV ) Sjörgen sendromu almıyorsa Skleroderma almıyorsa Soğuk algınlığı Tedavi tamamlandıktan 12 ay sonrasına kadar donör olamaz. Donör olabilir. Yeni alınmışsa, aseptomatikse ve bir infeksiyon belirtisi yoksa Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa Tedavi tamamlandıktan ve hasta iyileştikten 48 saat Semptomsuz kalmak koşuluyla tedavinin tamamlanmasından 3 yıl Kronik infeksiyonu varsa kabul edilebilir. Monükleoz şeklinde akut infeksiyonu varsa iyileşene kadar donör olamaz. Antikoru pozitifse fakat semptomsuzsa donör olabilir. Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi Asemptomatikse ve bir aydır da idame tedavisi Aktif soğuk algınlığı, grip ve üst solunum yolu infeksiyonu olanlar (boğaz ağrısı gibi) tüm geçtikten 72 saat sonrasına kadar donör Saman nezlesi olanlar donör semptomları olamazlar. olabilir. Splenektomi sonrası Dalak travma nedeniyle alınmışsa Hastalık nedeniyle alınmışsa doktorla görüşün. Streptokoksik boğaz infeksiyonu Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 48 saat Suçiçeği Hastalığı geçirmemişse etkenle (bir hasta ile) karşılaştıktan 21 gün sonrasına kadar donör olamaz. Aktif infeksiyon geçirmişse lezyonlar iyileştikten bir sonrasına kadar donör olamaz. Varisella enjeksiyonu olmuşsa 2 ay donör olamaz. Primer sifilitik lezyondur. Tedavinin 12 ay sonrasına kadar donör olamaz. İyileşmişse ve asemptomatikse kabul edilir. Mental ve yasal olarak sorumlu olabiliyorsa kabul edi- hafta immün globulin Şankr (Sifilis) tamamlanmasından Şigella Şizofreni lir. Talasemi geni taşıyıcısı Talasemi majör Tendinit Tifo Tinea korporis, pedis, kapitis Toksik şok sendromu Hemoglobini normalse kabul edilir. Donör olamaz. Akut semptomları yoksa kabul edilir. Antekubital alan tutulmadıysa 32

19 Kan Bağışçılarının Donörlerin Seçimi Tab lo 2. (devamı) Özel koşullarda donör olunabilecek durumlar Toksoplazmoz Hastalık iyileştikten ve tedavi tamamlandıktan sonra Tonsillektomi ve adenoidektomi İyileşme tamamlandıysa kabul edilir. Tonsillit Tourette sendromu Hareketler flebotomiyi engellemiyorsa Transfüzyon almışsa 12 ay donör olamaz. Transplantasyon yapılmışsa Organ, kemik iliği, cilt, doku, kemik parçası transplantasyonu olanlar 12 ay donör olamaz. Dura mater grefti yapılanlar ömür boyu donör olamaz. Trikomoniazis (Trichomonas vaginalis) İyileştikten ve tedavi tamamlandıktan 12 ay sonra (Cinsel ilişki ile bulaşan hastalık olması nedeniyle) Tromboflebit Asemptomatikse ve 48 saattir ilaç kullanmıyorsa kabul edilir. Tüberküloz Aktif infeksiyonda tedavi bittikten ve hasta iyi olunca veya tanı konulduktan bir sene sonrasına kadar (hangisi daha uzunsa) donör olamaz. Eğer etkenle karşılaşmışsa ve proflaktik antitüberküloz ilaç alıyorsa, ilaç engel değilse ve akciğer filmi temizse kabul edilir. Cilt testi (PPD) pozitifse ama akciğer filmi temizse kabul edilir. Tüberküloz cilt testi (PPD) Cilt testi yeni yapılmış olanlar test değerlendirilinceye kadar donör olamaz. Uçuk Kronik değilse (hiç iyileşmeyen) kabul edilir. Uyuz İyileşene kadar donör olamaz. Ülser Ağrısı yoksa Ülseratif kolit Asemptomatikse ve bir aydır idame tedavisi almıyorsa Üriner sitem infeksyonu Ürtiker Sadece lezyonlar flebotomi alanındaysa donör olamaz. Vasektomi 72 saat donör olamaz. Vincent anjini Akut geçirilmişse ve donör o gün asemptomatikse eski episodlar kabul edilebilir. Viral hepatit 11 yaşında veya daha büyük yaşlarda viral hepatit geçirmişse, kan testi sonucu pozitifse donör olamaz Viral infeksyonlar Ateşsiz ve semptomsuz olana kadar donör olamaz. Viral solunum yolu infeksiyonu Afebril ve asemptomatik olana kadar donör olamaz Wilm s tümörü 5 sene donör olamaz Wilson hastalığı Sarılıklı değilse kabul edilir. Zehirli sarmaşık Sekonder bir infeksyon yoksa ve flebotomi alanı temizse 33

20 Hülya Bilgen Tab lo 3. Aşılanma öyküsü olan donörlere yaklaşım prensipleri Ne kadar süre sonra donör 1 gün sonra 2 hafta sonra 6 ay sonra 1 ay sonra Ciltte lezyon oluşmamış (aşı tutmamış) ise veya kabuk düşmüşse hemen, ciltte immun reaksiyon oluşmuşsa 2 hafta sonra 12 ay sonra 1 gün sonra Proflaksi amacıyla verilmişse hemen, temas sonrası verilmişse 12 ay sonra Son enjeksiyondan 2 hafta sonra Proflaksi amacıyla verilmişse hemen, temas sonrası verilmişse 12 ay sonra Proflaksi amacıyla verilmişse 1 gün, temas sonrası verilmişse 12 ay sonra 12 ay sonra Proflaksi amacıyla verilmişse hemen, temas sonrası verilmişse 12 ay sonra Durum değerlendirilmelidir 2 hafta sonra 2 hafta sonra Son aşıdan 4 hafta sonra 4 hafta sonra 4 hafta sonra 4 hafta sonra Rutin proflaksi için yapılmışsa hemen, hay- ısırığı varsa 12 ay sonra 12 ay sonra İmmunizasyon veya aşı olabileceği Allerji aşıları (Desensitizasyon) BCG Boğmaca aşısı Boğmaca İmmun Globulini Botulinum toksini Çiçek aşısı Difteri aşısı DT (Difteri+Tetanoz aşısı) DBT (Difteri+Boğmaca+Tetanoz aşısı Deneysel aşılar Desensitizasyon (allerji) Gamma globulin (İmmun globulin) Hayvan kaynaklı serumlar Hepatit A aşısı Hepatit B aşıları HBIG (Hepatit B İmmun Globulin) Hemofilus influenza B aşısı Immun globulin (Gamma globulin) IVIG (İntravenöz immun globulin) İnfluenza aşısı Japon ensefaliti aşısı Kayalık Dağlar Lekeli Humması aşısı Kabakulak aşısı Kızamık aşıları Kızamıkçık aşıları Kızamık+Kabakulak+Kızamıkçık (MMR) Kızamıkçık + Kabakulak aşısı Kızamık + Kızamıkçık aşısı Kolera aşısı Kuduz aşısı van Kuduz İmmun Globulini Lyme aşısı Menengokok aşısı Paratifo aşısı 34