Bu bağlamda, enerjiye ve/veya enerji kaynaklarına ulaşmak, ülkeler için vazgeçilemeyen bir gereksinim durumunda olmaktadır.

Transkript

1 ENERJİ DÜNYASI ve TÜRKİYE 1.Genel Günümüzde, kalkınmışlığın ve gelişmişliğin bir ölçütü olarak kabul edilen enerji kullanımının yönetimi ve denetimi giderek önem kazanmış bulunmaktadır. Gelişen teknolojiyle insanoğlunun enerjiye bağımlılığı giderek artmakta ve enerji politikaları, siyasi olaylara da yön veren yadsınamaz ve göz ardı edilemez boyutlara ulaşmaktadır. Bu bağlamda, enerjiye ve/veya enerji kaynaklarına ulaşmak, ülkeler için vazgeçilemeyen bir gereksinim durumunda olmaktadır. Bir başka deyişle, enerji üretimi için enerji kaynaklarına ulaşmak bir gereklilikten de öte bir zorunluluk haline gelmektedir. Ülke veya bölge olarak enerji kaynaklarına sahip olma veya olmama şartlarına bağlı olarak, farklı enerji stratejileri geliştirmek olasıdır. Dolayısı ile, öncelikle, enerji kaynaklarını temin etmek veya ulaşmak ve kullanabilmek gereklidir. Ayrıca, enerji kaynaklarına sahip olmak veya ulaşmak bile yeterli güvenilirliği sağlamamakta, enerji ve/veya enerji kaynaklarının sürekli temin edilebilirliği önem kazanmaktadır. Enerji politikalarını oluşturabilmek veya enerji politikalarını doğru değerlendirebilmek için öncelikle, global şartların iyi bilinmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, farklı enerji kaynaklarından bahsedilebilirse de, her enerji kaynağının aynı oranda kullanıldığı söylenemez. 2.Türkiye Enerji Kaynakları Gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye nin giderek artan enerji talebini karşılamada bilinen hidrokarbon kaynakları açık bir biçimde yetersizdir. Türkiye, bir taraftan yerli kaynakların aranma faaliyetlerini yoğunlaştırırken, bir taraftan da yenilenebilir enerji kaynaklarının devreye alınması, enerji verimliliğinin artırılması, ülkenin coğrafi konumundan yararlanılması gibi diğer mümkün potansiyellerini harekete geçirmenin çabası içinde bulunmak zorundadır. Enerji alanındaki her gelişme kaçınılmaz bir biçimde Türkiye nin durumunu değerlendirmeyi gerekli kılmaktadır. Bunun başlıca nedeni ise ülkemizin enerjide %73 ler düzeyinde seyreden dışarıya olan bağımlılığıdır. Ülke nüfusunun artışına ve ekonominin büyümesine paralel olarak enerjiye olan talep de artmaktadır. Enerji talebindeki bu artış, Türkiye için ortalama olarak yaklaşık % 5,5 6 dolayındadır. TC Enerji Bakanlığı projeksiyonu 2020 yılı itibariyle Türkiye nin enerji tüketiminin yıllık 222 mtep e(milyon ton petrol eşdeğeri ) ulaşmasını öngörmektedir

2 2.1Türkiye nin Enerji Kaynakları Görünümü Son on yıl içerisinde, dünyada doğal gaz ve elektrik talebinin Çin den sonra en fazla olan ülke Türkiye dir. Ülkemizin halihazırda toplam enerji talebinin yaklaşık %26 sı yerli kaynaklardan karşılanmaktayken, kalan bölümü çeşitlilik arz eden ithal kaynaklardan karşılanmaktadır. Ülkemizde elektrik üretimi için kullanılan temel birincil kaynaklar doğalgaz, kömür ve yenilenebilir enerjidir Yılı sonu itibarıyla üretim içindeki payı(tablo 1) ve kaynak türlerine(tablo 2) dağılım gösterilmektedir. Ülkemizde toplam elektrik üretim miktarı ,2 MWH tır. Linyit %14,6 Rüzgar Diğer %3,3 0% Jeoterm al Sıvı Yakıt %0,9 %1,8 Kaynak Türü Üretim (MWH) Sıvı Yakıt 4.423,70 1,8 Doğal Gaz ,80 48,7 Hidrolik ,80 16,1 Üretim İçindeki Payı (%) Taş Kömürü %14,6 Hidrolik %16,1 Doğal Gaz %48,7 Taş Kömürü ,70 14,6 Linyit ,40 14,6 Rüzgar 8366,8 3,3 Jeotermal 2251,8 0,9 Diğer 42,3 0 Toplam ,2 100

3 2.2.Türkiye nin İspatlanmış Enerji Kaynakları Hakkında Kaynak Rezerv/ Avantajlar Dezavantajlar Potansiyel Rüzgar Çok verimli MW Orta verimli MW Yenilenebilir ve temiz bir enerji kaynağıdır, çevre dostudur. Maliyeti günümüz güç santrallarıyla rekabet edebilecek düzeye gelmiştir. Bakım ve işletme maliyetleri düşüktür. Bölgesel olarak değişmekle birlikte, genelde düşük verimlidir (%30) Türbinlerin ses çıkartması dolayısıyla çevre sakinleri rahatsız olabilir. Rüzgar türbinleri az ve çok kuvvetli rüzgarlarda çalışmaz İstihdam yaratır. Teknolojisinin tesisi ve işletilmesi göreceli olarak basittir. İşletmeye alınması kısa bir sürede gerçekleşebilir. Kömür Linyit: 15.2 milyar ton üzeri Taşkömürü: 1.33 Milyar Ton Ülkemizde termik enerji kaynağı için kömür rezervlerimizin olması ve uygun maliyeti Demir, çelik sanayi üretim aşamalarında, Ulaşım araçlarının yakıt sahasında ve bir çok fabrikanın gene üretim bölümleri için yerli kaynak Çevreye olan Fiziksel Etkiler(Su Kalitesi ve Sediman, Zemin Emniyeti, İklim değişikliğine olan etkileri ve SERA gazı oluşumu vb.) Çevreye olan Biolojik Etkiler(yakma sonucunda veya baca gazı desülfürizasyon tesislerinden çıkan küllerin su kaynakları üzerinde yarattığı kirlenme, zararlı gazların bitki üzerine etkisi vb.) Sosyoekonomik Çevre Etkileri(İnsan ve diğer canlılarda sağlık üzerine etkiler, Kamulaştırma ve yeniden yerleşim vb.) Jeotermal 650 MW Potansiyal zengini

4 olduğumuz ulusal kaynak Diğer enerji türlerine göre daha ucuz Çevre kirliliğine yol açmaz Kaynak Rezerv/ Avantajlar Dezavantajlar Potansiyel Nükleer 0 Enerji üretiminde çok az CO2 oluşmasına sebep olur bu yüzden iklim değişikliğine katkısı düşüktür. Çevreye yaydıkları CO2 miktarı bir termik santrale oranla 5 kat daha azdır Normal bir termik santralinde üretilen enerjinin 10 katını nükleer enerji santrallerinde üretmek mümkün. Nükleer santrallerin en büyük yararı kayıp sayısının çok düşük olmasıdır. İlk kurulum maliyetleri yüksek olsa da ilerleyen dönemlerde ülke ekonomisine büyük katkısı olacaktır. Nükleer santrallerde atom çekirdekleri parçalanarak enerji sağlanır.atomun çıkardığı ısı enerjisi yüksektir,ama çıkardığı radyasyon ancak özel binalarda veya kurşun mezarlarda saklanır ve uzun yıllar radyasyon yayar. Uranyumun çıkartılması ve daha sonra zenginleştirilmesi sürecindeki rafine etme çalışmaları çok büyük miktarlarda radyoaktif kirlenmeye sebep olmaktadır. Santraldeki fisyon tepkimeleri çok iyi kontrol edilmeyi gerektirir ve hata toleransları çok azdır.

5 3. Türkiye Enerji Üretim Maliyetleri Ülkemiz enerji tüketiminde baş da Doğal Gaz ve Petrol olmak üzere dış ülkelere bağımlı konumdadır yılı sonu itibarı ile 48.2 Milyar m3 doğal gaz için 10 Milyar $ ve 25 Milyon Ton Petrol için de yaklaşık 29 Milyar $ üzeri gideri olmuştur. Türkiye ithalat giderlerinin nerede ise %23 enerjiden kaynaklanmaktadır. Dünya da petrol fiyatlarının düşmesi ülkemizin cari açık miktarının düşmesine dolayısıyla geçmiş yıllara göre enerji ithalatına ödediğimiz miktarın biraz düşmesine sebep olmuştur. Aşağıdaki Tablo 3 de ülkemizde üretilen enerji üretim maliyetlerini görüyoruz. Yaklaşık Enerji Üretim Bedelleri Teknoloji Elektrik Üretim Maaliyeti USD/kWh Elektrik Üretim Maaliyeti EUR/kWh Kömür: Pulvarize $4,08 2,72 Kömür: Akışkan Yatak $4,24 2,83 Dogal Gaz $6,98 4,65 Nükleer $3,75 2,50 Rüzgar - Onshore $6,03 4,02 Rüzgar - Offshore $8,97 5,98 Jeotermal $2,00 1,33 Solar: Termal $25,00 16,67 Solar: Fotovoltatik $33,00 22,00 4. Dünya Enerji Durumu ve Politikaları Dünya Petrol rezervlerinin 109,7 milyar tonu (%47,7) Orta Doğu Ülkelerinde, 19,3 milyar tonu (%8,3) Rusya ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkelerinde, 17,1 milyar tonu Afrika'da (%7,6) bulunmaktadır 2015 yılında dünya petrol üretimi 93,2 milyon varil/gün e ulaşırken 2030 yılında dünyanın en büyük petrol ithalatçılarının Çin ve Avrupa olması öngörülmektedir.

6 Dünya doğal gaz rezervlerinin %42,7 si Orta Doğu da, %29,3 ü Avrasya da, %8,2 si Asya Pasifik te, %7,6 sı Afrika da, %6,5 ikuzey Amerika da, %1,7 si ise Avrupa da bulunmaktadır. OECD ülkelerinin doğal gaz rezervi ise 18,6 trilyon m3 olup, toplam rezervin %10,4 ünü oluşturmaktadır. Özellikle Amerika nın Kaya Gazı Petrolü üretim miktarını günlük 8.6 milyon m3 çıkarması, Kanada gibi ülkelerde yeni rezervlerin keşfedilmesi, Suudi Arabistan ın izlediği petrol politikası sonucu günlük 10 Milyon m3 üretim gerçekleştirmesi, OPEC ülkelerinin ortak bir politika belirleyememeleri ve son yıllarda ciddi ekonomik büyüme gösteren Çin de büyüme hızının yavaşlaması ve buna bağlı olarak petrole olan talebin azalması nedeni ile 2014 yılından 2015 sonlarına kadar petrol fiyatları %52,9 oranında düşmeye sebep olmuştur. Petrol fiyatlarının düşmesi baş da Kolombiya, Venezuela, Brezilya gibi OPEC ülkeleri Rusya ve İran ekonomileri üzerine ciddi etkileri oldu. OPEC Ülkeleri 27 Eylül 2016 günü Cezayir de yaptıkları toplantı ile ortak bir petrol üst üretim miktarında(32.3 milyonm3/gün) anlaştılar ve bu piyasalarda petrol fiyatlarının %5.5 oranında artmasına sebep oldu yılı içerisinde bu artış büyük oralarda da olmamak üzere devam edebilir. 5. Türkiye Enerji Politikası ve Sonuçlar Ülkemizin özellikle petrol ve doğal gaz da enerji ihtiyacını ithalat ile karşılaması hem ekonomimize ciddi anlamda yük getiriyor hem de sanayicilerimizin serbest piyasa koşullarında uygun maliyetle üretim yapmasını engelliyor dolayısıyla rekabet gücünü azaltıyor. Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak ve yerli kaynaklardan enerji kazanmak konusunda ciddi yatırımlar yapılıyor ama yine de enerji politikamızın millileştirilmesi ve uzun vadeli hedefler, buna bağlı stratejileri oluşturmak amacı ile güncellenmesi gerekmektedir. Elektrik üretiminde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, enerjide dışa bağımlılığın azaltılarak enerji güvenliğinin sağlanması ve sera gazları emisyonunun azaltılması açısından önemlidir. Doğal gaz tüketiminde özellikle Rusya(%55) ve İran(%16-18) gibi ülkelerin belirleyici olması sürdürülebilir, güvenli ve kesintisiz enerji konusunda riskleri içermektedir. Bu ülkelerle yapılan bağlayıcı ve pahalı antlaşmalar mutlaka yeniden gözden geçirilmeli ve dünya serbest piyasa koşullarına göre daha uygun maliyetle ithal edilmelidir. Doğal gaz ihtiyacımızı gidermek için yapılan yatırımlar Türk Akım Projesi(31 milyar m3/yıl kapasite), TANAP Projesi(16 milyar m37yıl kapasite, Türkiye için 6 milyar m3/yıl ve Avrupa için 10 milyarm3/yıl planlandı) hızla hayata geçirilmelidir. Özellikle doğal gaz konusunda ülkemizin Jeo-stratejik konumu gereği Rusya, Güney Kafkasya gazlarının boru hatlarıyla taşınmasında bir koridor olması, ülkemizin bir doğal ticaret merkezi olması için çok önemli bir avantajdır.

7 Artan enerji talebinin karşılanmasının güvence altına alınması için arz güvenliğine öncelik veren, bu güvenliğin artırılmasına yönelik doğalgaz depolama kapasitesini artıran ve iletim sistemini güçlendirmeyi hedef alan projelere öncelik verilmelidir. Arz güvenliğini ve kaynak çeşitliliğini arttırma politikasıyla uyumlu olarak elektrik üretimi amaçlı nükleer elektrik santrallerinin(sinop ve Mersin Akkuyu) kurulması projeleri hayata geçirilmelidir. Burada Akkuyu nükleer enerji santralı projesinde Ruslar ile yapılan Yap-İşlet modelinin sektör de benzeri yoktur ve pek çok sakıncalı tarafı bulunmaktadır. Bu proje için verilen CED raporu konusunda da ciddi kaygılar(deprem Fay hattı üzerinde olması gibi) kaygılar bulunmaktadır. Enerji üretenler için uygun mevzuat gelişimlerinin yerinde ve zamanında yapılması sağlanmalıdır. EPİAŞ bünyesinde kurulan Enerji Borsası serbest piyasa koşullarında referans fiyat oluşturma konusunda şeffaf olmalı ve gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Enerji hatlarının tam kapasite kullanımı için ulusal ve uluslar arası şartların ve alt yapının güvenilirlikle oluşturulması sağlanmalıdır. Enerji verimliliğine önem verilmeli, Enerji tasarrufu için gerekiyorsa yatırım yapılmalıdır. Kayıp ve kaçak elektrik kullanımı minimize edilmelidir. Elektrik enerjisi üretimi için, mümkünse sektörel bazda girişimlere yer verilmelidir. Taşımada olabildiğince karayolu taşımacılığından kaçınılmalıdır.