6 Ekim 2010 tarihli İltica Kanun Tasarısı Taslağı Üzerine. Ön Değerlendirme

Transkript

1 6 Ekim 2010 tarihli İltica Kanun Tasarısı Taslağı Üzerine Ön Değerlendirme 18 Ekim

2 ÖNSÖZ Türkiye Mülteci Hakları Koordinasyonu nu oluşturan 7 örgütün İçişleri Bakanlığı İltica ve Göç Mevzuatı ve İdari Kapasitesini Geliştirme ve Uygulama Bürosu nun 6 Ekim 2010 tarihinde ilgili sivil toplum kuruluşları ve akademisyenlerle paylaştığı İltica Kanun Taslağı üzerindeki taslak niteliğinde ilk değerlendirme, tespit ve önerileri aşağıda sunulmuştur. Sözkonusu yorumlar, kanun taslağıyla ilgili sivil toplum kuruluşlarının görüş ve katkılarını almak üzere 18 Ekim 2010 tarihinde İçişleri Bakanlığı nın ev sahipliğinde Ankara da gerçekleştirilecek olan çalıştaya hazırlık niteliğinde olup, Koordinasyon un taslakla ilgili nihayi ve detaylı değerlendirmesi çalıştay sonrasında bilahare arz olunacaktır. (Alfabetik sırayla) Helsinki Yurttaşlar Derneği, İnsan Hakları Araştırmaları Derneği, İnsan Hakları Derneği, İnsan Hakları Gündemi Derneği, İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği (Mazlum-Der), Mültecilerle Dayanışma Derneği (Mülteci-Der), Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi 2

3 İLTİCA KANUN TASARISI TASLAĞI BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Tanımlar Amaç ve kapsam MADDE 1-(1) Bu kanunun amacı; Türkiye den koruma talep eden yabancı ve vatansızlara sağlanacak korumanın kapsamı ve uygulamasına dair usul ve esasları belirlemektir. (2) Bu kanun hükümleri, sınırlarda, sınır kapılarında ya da Türkiye içinde yapılan münferit koruma talepleri ile kitlesel akın durumunda Türkiye ye gelen kişilere sağlanacak geçici korumayı kapsar. Tanımlar MADDE 2-(1) Bu Kanunun uygulanmasında; a) Bakanlık: İçişleri Bakanlığını, b) Sözleşme: 29/8/1961 tarihli ve 359 sayılı Kanunla onaylanmış, Bakanlar Kurulunun 1/7/1968 tarihli kararıyla kabul edilen Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1967 Protokolüyle değişik 28/7/1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşmeyi, c) Yabancı: Türkiye Cumhuriyeti Devletiyle vatandaşlık bağı bulunmayan kişiyi, ç) Vatansız: Hiçbir devlete vatandaşlık bağı bulunmayan kişiyi, d) Avrupa ülkeleri: Avrupa Konseyine üye olan ülkeler ile Bakanlar Kurulunca belirlenecek ülkeleri, e) Uluslararası koruma: Mülteci, şartlı mülteci veya ikincil koruma statüsünü, Madde 2 (1-e) / Koordinasyon: Bilindiği üzere mültecilik hukukunun en temel ilkelerinden birine göre 1 mültecilik hali, devletlerin ve karar vericilerin degerlendirmesinden bagımsız olarak, kişinin kendi ülkesinde maruz kaldıgı zulüm tehlikesinden dolayı içinde bulundugu bir durumu tarif eder. Devletler ve karar vericilerin mülteci durumunda bulunan kişilere verdikleri uluslararası koruma statüsü kişiyi mülteci yapmaz, yalnızca kişinin mültecilik durumunu tescil eder. Nitekim AB 2004 Vasıf Yönergesi nin giriş kısmında da bu temel prensibin altı çizilmektedir. 2 Bu son derece önemli ayrıma reayet etmek adına kanun taslağının Tanımlar başlıklı 2.Maddesinde kişiyi Türkiye hukuku nezdinde mülteci, şartlı mülteci veya ikincil korumadan yararlanacak kişi yapan durumlar ile bu durumda bulunan kişilere bahşedilecek hukuki koruma statüleri arasında bir ayrım yapılması yerinde olacaktır. Mevcut taslağın içerik bakımından tekabül etmesi öngörülen AB 2004 Vasıf Yönergesi nin Tanımlar başlıklı 2. Maddesi bu konuda örnek alınmalıdır. Sözkonusu madde incelendiğinde örneğin Madde 2 (c) fıkrasında mültecilik durumu, yani kişinin mülteci olarak sınıflandırılmasını gerektiren nitelikler tarif edilmekte; aynı maddenin (d) fıkrasında ise bu nitelikleri taşıyan kişilere AB hukukuna göre bahşedilmesi icap eden mültecilik statüsünün tarifi ayrıca yapılmaktadır. Aynı çerçevede, taslakta yer alan mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüleri ile kimlere bu statüleri alma hakkı tanınacağını düzenleyen mülteci, şartlı mülteci ve ikincil korumadan yararlanacak kişi tanımlarının içeriği konusunda ilk değerlendirmelerimiz aşağıda Madde 3 Uluslararası Koruma Şekilleri başlığı altında arz edilmiştir. f) Başvuru sahibi: Uluslararası koruma talebinde bulunan yabancı ya da vatansız kişiyi, (1992) BMMYK Mülteci Statüsü Belirlemede Uygulanacak Usuller ve Kriterler Üzerine Elkitabı, paragraf (1992) UNHCR Handbook on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, para The recognition of refugee status is a declaratory act. COUNCIL DIRECTIVE 2004/83/EC of 29 April 2004 on minimum standards for the qualification and status of third country nationals or stateless persons as refugees or as persons who otherwise need international protection and the content of the protection granted, Preamble, paragraph (14). 3

4 g) Son karar: Başvuru sahibinin başvurusuyla veya uluslararası korumadan yararlanan kişinin statüsüyle ilgili kararlardan; itiraz edilmemesi halinde yetkili iltica birimi tarafından verilen kararı veya itiraz edilmesi halinde artık temyiz edilmesi mümkün olmayan kararı, ğ) Refakatsiz çocuk: Sorumlu bir kişinin bakımına alınmadıkları sürece, Türkiye topraklarına hukuken ya da usulen kendisinden sorumlu bir yetişkinin refakati bulunmaksızın gelen veya Türkiye topraklarına giriş yaptıktan sonra refakatsiz kalan 18 yaşını tamamlamamış ve ergin olmamış yabancı ya da vatansız kişiyi, Madde 2 (1-ğ) / Koordinasyon: Sorumlu bir kişinin bakımına alınmadıkları sürece ibaresi, Sorumlu bir kişinin etkin bakımına alınmadıkları sürece olarak değiştirilmelidir. Bu bağlamda, AB 2004 Vasıf Yönergesi Madde 2 (i) de benimsenen refakatsiz küçük tanımı yeniden incelenmelidir: Unaccompanied minors means third-country nationals or stateless persons below the age of 18, who arrive on the territory of the Member States unaccompanied by an adult responsible for them whether by law or custom, and for as long as they are not effectively taken into the care of such a person; it includes minors who are left unaccompanied after they have entered the territory of the Member States. h) Özel ihtiyaç sahibi: Başvuru sahibi ile uluslararası korumadan yararlanan kişilerden; refakatsiz çocuğu, engelliyi, yaşlıyı, gebeyi, yalnız kadını, 12 yaşından küçük çocuğu olan yalnız anne ya da babayı, işkence, tecavüz ya da diğer ciddi psikolojik, bedensel ya da cinsel şiddete maruz kalmış kişiyi, Madde 2 (1-h) / Koordinasyon: I. Tanımda belirtilen refakatsiz çocuk kategorisi yanında, refakatsiz olsun ya da olmasın genel olarak çocuk kategorisi de tanıma ayrıca eklenmelidir. II. 12 yaşından küçük çocuğu olan yalnız anne ya da babayı ibaresi, beraberinde çocuğuyla gelen yalnız anne ya da babayı olarak değiştirilmelidir. Bu bağlamda, AB 2004 Vasıf Yönergesi Madde 2 (i) de benimsenen refakatsiz küçük tanımı yeniden incelenmelidir: Member States shall take into account the specific situation of vulnerable persons such as minors, unaccompanied minors, disabled people, elderly people, pregnant women, single parents with minor children and persons who have been subjected to torture, rape or other serious forms of psychological, physical or sexual violence, in the national legislation implementing the provisions of Chapter II relating to material reception conditions and health care. III. Cinsel şiddete maruz kalmış kişiyi ibaresi, cinsel şiddete maruz kalmış ya da kalma ihtimali olan kişiyi olarak değiştirilmelidir. Bu sayede tanımda örneğin LGBTT sığınmacılar gibi bu bakımdan özellikle hassas durumda bulunan kişilerin de kapsanması sağlanmış olacaktır. IV. Tanıma ciddi sağlık problemi olan kişi kategorisi de eklenmelidir. ı) Aile üyeleri: Başvuru sahibi veya uluslararası korumadan yararlanan kişinin eşini, bekâr ve ergin olmayan çocuğu ile bağımlı çocuğunu, Madde 2 (1-ı) / Koordinasyon: bireylerini ibaresi eklenmelidir. Tanıma veya sosyal veya ekonomik olarak başvuru sahibine bağımlı diğer tüm yakın aile Böylece uygulamadan, örneğin başvurucuyla birlikte Türkiye ye gelmiş ve başvurucuya bağımlı yaşlı ebeveyn, engelli yetişkin kardeş, evli olmayan yetişkin çocuk vs. gibi aile bireylerinin de tanım içinde kapsanması konusunda herhangi bir tereddütün de önüne geçilmiş olacaktır. Nitekim BMMYK nın konu hakkındaki tavsiyeleri de bu yöndedir. BMMYK başvurucuyla aynı hane 4

5 içinde bir arada yaşayan tüm bağımlı bireylerin de aile bütünlüğü ilkesinden yararlanması gerektiğinin altını çizmektedir. 3 Ayrıca, taslak maddede tarifi yapılan aile üyeleri kavramının yorumlanmasında, aile birliğinin menşe ülkede kurulmuş olması gibi bir zorunluluk olmadığı, ailenin başvurucunun menşe ülkesini terk etmesinden sonraki dönemde sığınma ülkesi Türkiye ye intikalden önce (örneğin geçici olarak barındığı ancak güvenli olmayan bir üçüncü ülkede ya da bizatihi Türkiye de kurulmuş olabileceği gözardı edilmemelidir. i) Vatandaşı olduğu ülke: Yabancının vatandaşı olduğu ülkeyi veya yabancının birden fazla vatandaşlığının bulunduğu durumlarda, vatandaşlığında olduğu ülkelerden her birini, j) Yetkili İltica Birimi: Bakanlık tarafından uluslararası koruma işlemlerini yürütmek üzere görevlendirilen merkez ve taşra birimini, ifade eder. Madde 2 (1-j) / Koordinasyon: Taslağın 47. Maddesi nde uluslararası korumaya ilişkin işlemler, Bakanlığın merkez ve taşra teşkilâtı tarafından yürütülür ifadesi yer almaktadır. Ancak ne Madde 47, ne de Madde 2 (j) fıkrasında sözü edilen Yetkili İltica Birimi nin (bugünkü uygulamada olduğu gibi) Emniyet Teşkilatı içindeki bir birim mi, yoksa İçişleri Bakanlığı altında ancak özelleşmiş ve tamamen sivil bir birim mi olacağı belirtilmemektedir. Uluslarası korumaya dair işlemlerin sivil bir otorite tarafından yürütülmesi gerekir. Kanunun bu konuda açık bir düzenleme getirmesi gerekir. İKİNCİ BÖLÜM Uluslararası Koruma Uluslararası koruma şekilleri Madde 3 / Koordinasyon: Öncelikle; Yukarıda Madde 2 (1-e) fıkrası ile ilgili yaptığımız değerlendirmeye istinaden; Usulen, kişiyi Türkiye hukuku nezdinde mülteci, şartlı mülteci veya ikincil korumadan yararlanacak kişi yapan durumlar ile bu durumda bulunan kişilere bahşedilecek hukuki koruma statüleri (yani buradaki ifadesiyle uluslararası koruma şekilleri ) kanunda ayrı ayrı tanımlanmalıdır. Bu prensibin gözetilmesi bakımından Madde 3 ün taslaktan çıkarılması ve Madde 3 altında yer alan statülerin de yukarıda önerildiği şekilde Madde 2 Tanımlar altında düzenlenmesi yerinde olacaktır. MADDE 3-(1) Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri nedeniyle zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle, yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansıza statü belirleme işlemleri sonrasında mülteci statüsü verilir. (2) Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri nedeniyle zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle, yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansıza statü belirleme işlemleri sonrasında şartlı mülteci statüsü verilir. Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı 3 UNHCR, Handbook, para See also EXCOM, Conclusions Nos. 24 (XXXII) Family Reunification, 1981, para. 5, and 88 (L), 1999, para. (ii). 5

6 mültecinin geçici olarak Türkiye de kalmalarına izin verilir. (3) Mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelenemeyen ancak, menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği takdirde; a) Ölüm cezasına veya idama mahkûm olacak, b) İşkenceye veya insanlık dışı veya onur kırıcı muamele ya da cezaya maruz kalacak, c) Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen yaygın şiddet hareketleri nedeniyle hayatına yönelik ciddi, bireysel tehditle karşılaşacak, olması nedeniyle menşe ülkesinin veya ikamet ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz konusu tehdit nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancı ya da vatansıza, statü belirleme işlemleri sonrasında ikincil koruma statüsü verilir. Madde 3 (3) / Koordinasyon: I. İkamet ülkesine ibaresi, vatandaşlarla eşit haklara sahip olduğu ikamet ülkesine olarak değiştirilmelidir. II. (C) fıkrasındaki ayrım gözetmeyen yaygın şiddet hareketleri nedeniyle hayatına yönelik ciddi, bireysel tehditle ifadesi çelişkili ve muğlaktır. Sözkonusu ifadenin AB Vasıf Yönergesi Madde 15(c) den örnek alındığı anlaşılmaktadır. Bilindiği üzere bu muğlak ifade AB ülkelerinde birbirinden çok farklı ve tutarsız yorumlara sebebiyet vermiş ve fıkra üzerindeki yoğun tartışma halen devam etmektedir. Geri göndermeme MADDE 4-(1) Hiç kimse, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutulacağı veya ırkı, dini, tâbiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayat veya hürriyetinin ciddi tehdit altında bulunacağı bir yere gönderilemez. Dahili korunma MADDE 5- (1) Başvuru sahibinin, menşe veya önceki ikamet ülkesinin belirli bir bölgesinde zulüm görme korkusu yoksa veya ciddi zarar görme tehdidi mevcut değilse ve ülkenin o bölgesinde kalmasının veya geri dönmesinin makul olarak beklenebileceği durumlarda, başvuru sahibinin uluslararası korumaya muhtaç olmadığına karar verilebilir. Madde 5 (1) / Koordinasyon: I. Dahili korunma değerlendirmesi, ancak kişinin uluslararası koruma başvurusunun esastan değerlendirmesi sırasında ve başvurunun tüm unsurlarına dair kapsamlı bir analiz içinde ele alınabilir. Dahili korunma ihtimalinin kişinin uluslararası koruma prosedürüne erişimini engelleyici bir şekilde yorumlanmaması son derece önemlidir. Dolayısıyla kavram, usul açısından kesinlikle prosedür-öncesi bir ön değerlendirmenin konusu olmamalıdır. Bu bakımdan paragrafa uluslararası koruma başvurusunun değerlendirilmesi esnasında ibaresinin eklenmesi yerinde olacaktır. Bu bağlamda, AB 2004 Vasıf Yönergesi nin ilgili Madde 8 (1) paragrafı yeniden incelenmelidir: As part of the assessment of the application for international protection, Member States may determine that an applicant is not in need of international protection if in a part of the country of origin there is no well-founded fear of being persecuted or no real risk of suffering serious harm and the applicant can reasonably be expected to stay in that part of the country. II. Paragrafın başına uluslararası koruma başvurusuna konu olan zulüm tehdidinin devletten veya devlet-benzeri otorite kullanan bir güçten ya da devlet-destekli grup veya kişilerden kaynaklanmadığı durumlarda ibaresi eklenmelidir. Dahili korunma ilkesinin yorumlanmasına ilişkin, kaynağını uluslararası mültecilik hukukunun temel yorum prensiplerinden alan ve devletlerin uluslararası koruma uygulamalarında yerleşmiş olan bu yaklaşımla ilgili olarak; BMMYK nın ilgili kılavuz belgesi yol göstericidir. 4 4 UNHCR 2003 Guidelines on Internal Flight or Relocation Alternative within the Context of Article 1A(2) of the 1951 Convention and/or 1967 Protocol relating to the Status of Refugees. 6

7 (2) Yapılan değerlendirmede ülkenin o bölgesindeki mevcut genel şartlar ve başvuru sahibinin kişisel şartları göz önünde bulundurulur. Uluslararası korumanın haricinde tutulma MADDE 6-(1) Başvuru sahibi; a) Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği dışında, diğer bir Birleşmiş Milletler organı veya örgütünden halen koruma veya yardım görüyorsa ve koruma veya yardım gördüğü ülkelere geri dönmeleri yasal olarak ve fiilen mümkün olduğu durumlarda, Madde 6 (1-a) / Koordinasyon: Fıkra, hariçte tutulma konusunu düzenleyen 1951 Cenevre Sözleşmesi Madde 1-D ve de AB 2004 Vasıf Yönergesi Madde 12-1 (a) fıkrasındaki ifadeyle uyumlu hale getirilmeli; Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği dışında, diğer bir Birleşmiş Milletler organı veya örgütünden halen koruma veya yardım görüyorsa, ve bu koruma veya yardımın bu durumdaki kişiler bakımından BM Genel Kurulunda kabul edilen ilgili kararlar uyarınca nihai bir çözüm bulunmadan herhangi bir sebeple sona ermediği ve koruma veya yardım gördüğü ülkelere geri dönmeleri yasal olarak fiilen mümkün olduğu durumlarda olarak değiştirilmelidir. BMMYK nın 1951 Sözleşmesi Madde 1-D nin yorumlanmasına dair 2009 tarihli açıklama belgesinde 5 de belirtildiği üzere, 1-D maddesinin AB 2004 Vasıf Yönergesi Madde 12.1(a) da da tekrarlanan, ancak yukarıdaki taslak fıkrada yer verilmemiş olan ikinci paragrafı, örneğin UNRWA koruma alanında yaşayan Filistinli mültecilerin ikamet ülkelerinde yararlandıkları etkin korumanın ortadan kalktığı durumlarda 1951 Sözleşmesi ndeki korumadan hariçte tutulmamaları gerekmektedir. Nitekim, bu profilden sığınmacıların zaman zaman Türkiye ye gelerek, BMMYK ve Türkiye devletine uluslararası koruma başvurusunda bulundukları ve bazılarının bu korumaya hak kazandıkları bilinmektedir. Sonuç olarak, taslağın 6 (1-a) fıkrasına yukarıda önerilen ibare eklenerek fıkra 1951 Sözleşmesi Madde 1-D maddesş ve AB 2004 Vasıf Yönergesi Madde 12-1 (a) ile uyumlu hale getirilmediği takdirde, kanuna istinaden yapılacak hariçte bırakma değerlendirmeleri uluslararası normla çelişmek durumunda kalacaktır. b) İkamet ettiği ülkede o ülke vatandaşlarının sahip bulundukları hak ve yükümlülüklere sahip olarak bulunuyorsa, uluslararası korumadan hariçte tutulur. (2) Başvuru sahibinin; a) Usulüne göre yürürlüğe koyulmuş uluslararası sözleşmelerde tanımlandığı şekilde, barışa karşı suç, savaş suçu ya da insanlığa karşı suç işlediğini, b) Uluslararası koruma başvurusu yapmadan önce, Türkiye dışında siyasi olmayan ciddi suç veya siyasi amaçlarla olsa bile zalimce eylemler işlediğini, Madde 6 (2-b) / Koordinasyon: Fıkranın değerlendirilmesi için AB 2004 Vasıf Yönergesi nin hariçte tutma konusunu düzenleyen Madde 12 (2-b) fıkrası dikkatle incelenmelidir: he or she has committed a serious non-political crime outside the country of refuge prior to his or her admission as a refugee; which means the time of issuing a residence permit based on the granting of refugee status; particularly cruel actions, even if committed with an allegedly political objective, may be classified as serious non-political crimes; Bilindiği üzere hariçte tutma değerlendirmesi, başvurucu bakımından yaratacağı telafi edilemez nitelikte ciddi sonuçları nedeniyle, konu hakkında uzmanlaşmış karar vericiler tarafından yapılması icap eden son derece hassas bir analizi gerektirir. Bu bağlamda özellikle 1951 Sözleşmesi Madde 1F (b) fıkrasında yer alan siyasi olmayan ciddi suç kavramının yorumlanmasında değerlendirmeye konu olan eylemin niteliğiyle amacı arasındaki ayrımın gözetilmesi, ayrıca işlenen suçun niteliğiyle karşı karşıya olunan zulüm tehlikesinin niteliği arasındaki ilişkinin irdelenmesi gerekecektir. Bu bağlamda, Madde 6 5 UNHCR Revised Statement on Article 1D of the 1951 Convention, October 2009, available at: [accessed 17 October 2010] 7

8 (2-b) fıkrasının yukarıda alıntılanan AB 2004 Vasıf Yönergesi Madde 12 (2-b) ile tam uyumlu hale getirilmesini gerekli görmekteyiz. c) Birleşmiş Milletler Şartının önsözü ile birinci ve ikinci maddelerinde yer alan Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı fiillerden suçlu olduğunu, düşündürecek ciddi nedenler varsa, başvuru sahibi uluslararası korumadan hariçte tutulur. (3) İkinci fıkrada belirtilen suç ya da fiillerin işlenmesine iştirak veya bu fiillerin işlenmesini tahrik eden başvuru sahibi uluslararası korumadan hariçte tutulur. Madde 6 (3) / Koordinasyon: Paragrafın referansının AB Vasıf Yönergesi Madde 12 (3) olduğu anlaşılmaktadır: Paragraph 2 applies to persons who instigate or otherwise participate in the commission of the crimes or acts mentioned therein. AB Vasıf Yönergesi ndeki bu paragraf, 1951 Sözleşmesi Madde 1-F (b) de bulunmayan bir formülasyon içermektedir. İştirak ve tahrik kavramları geniş yorumlanmaya açıktır; ve uluslararası hukuka uygun olmayan hariçte tutma kararlarına sebebiyet verme riski arz etmektedir. Kanunda bu muğlak kavramlara yer verilmesi, bir yandan idareye 1951 Sözleşmesi nden gelen uluslararası korunma hakkının sınırlanmasıyla ilgili meşru olmayan bir takdir alanı açmakta; bir yandan da bu paragrafa istinaden değerlendirme yapmak durumunda kalacak olan karar vericilerin işini güçleştirmektedir. Dolayısıyla, paragrafın taslaktan tamamen çıkarılması yerinde olacaktır. (4) Bu maddenin ikinci ve üçüncü fıkrasındaki durumlara ek olarak; kamu güvenliği için tehlike oluşturan yabancı veya vatansız ile ikinci fıkranın (a), (b), (c) bentleri kapsamında olmayan, fakat Türkiye de işlenmesi halinde hapis cezası verilmesini gerektiren ciddi suçu daha önce işleyen veya sadece bu suçun cezasını çekmemek için menşe veya ikamet ülkesini terk eden yabancı veya vatansız, ikincil korumadan hariçte tutulur. Madde 6 (4) / Koordinasyon: Paragrafın referansının AB Vasıf Yönergesi Madde 17 (3) olduğu anlaşılmaktadır: Member States may exclude a third country national or a stateless person from being eligible for subsidiary protection, if he or she prior to his or her admission to the Member State has committed one or more crimes, outside the scope of paragraph 1, which would be punishable by imprisonment, had they been committed in the Member State concerned, and if he or she left his or her country of origin solely in order to avoid sanctions resulting from these crimes. Ancak yukarıda alıntılanan ifadede görüldüğü üzere AB Vasıf Yönergesi Madde 17 (3), kişinin hapis cezası verilmesini gerektiren suç işlediği VE sadece bu suçun cezasını çekmemek için ülkesini terk ettiği durumları tarif etmektedir. Oysa yukarıdaki taslak Madde 6 (4) paragrafında yer verilen VEYA ifadesi, AB Vasıf Yönergesi deki tanımı gayri nizami şekilde genişletmektedir. Dolayısıyla taslak paragraftaki veya ifadesi ve olarak düzeltilmelidir. (5) Başvuru sahibinin uluslararası korumadan hariçte tutulması, hariçte tutma nedenlerinden herhangi birinin diğer aile üyeleri için oluşmaması şartıyla, başvuru sahibinin aile üyelerinin başvurularının da hariçte tutulmasını gerektirmez. (6) Uluslararası korumadan hariçte tutulanlar; haklarında verilen son karardan sonra yabancılara uygulanan genel hükümlere tabidir. Madde 6 (6) / Koordinasyon: Bu paragraf, uluslararası korumadan hariçte tutulanlar, bu Kanunun 4. Madde sinde belirtilen hükümler saklı kalmak kaydıyla, haklarında verilen son karardan sonra yabancılara uygulanan genel hükümlere tabidir olarak değiştirilmelidir. 8

9 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Genel Usuller Başvuru MADDE 7-(1) Uluslararası koruma başvuruları, makul bir süre içerisinde yetkili iltica birimine bizzat yapılır. Madde 7 (1) / Koordinasyon: I. Makul Süre : Paragrafa Ancak kişinin makul süre içinde başvurmamış olması, başvurunun işleme konmaması ya da sadece bu sebeple reddine yol açmaz ifadesi eklenmelidir. Bu bağlamda AB Usul Yönergesi Madde 8 (1) dikkatle incelenmelidir: Without prejudice to Article 23(4)(i), Member States shall ensure that applications for asylum are neither rejected nor excluded from examination on the sole ground that they have not been made as soon as possible. Alıntılanan paragrafta görüldüğü üzere, makul süre içinde yapılmadığı değerlendirilen başvurularla ilgili AB standardı, bir uluslararası koruma başvurusunun sadece makul bir süre içinde başvuru yapılmamış olması nedeniyle reddedilemeyeğine ya da prosedüre alınmaktan alıkonamayacağına hükmetmektedir. Kişinin makul bir süre içerisinde uluslararası koruma başvurusunda bulunmamış olması, bazı durumlarda başvurunun inandırıcılığına dair bir kuşku yaratıyor olabilir. Ancak bu kuşkuya ilişkin değerlendirme de zaten başvurunun esastan incelenmesi sırasında ele alınacaktır. Bu bağlamda, uluslararası koruma ihtiyacı olan bir çok kişinin bilgi eksikliği ya da sisteme güven noktasındaki tereddütlerinden dolayı sığınma ülkesine ulaşır ulaşmaz yetkili makamlara müracat etmedikleri ya da edemedikleri bilinmektedir. Makul süre kavramı, hiç bir koşulda bir başvurunun işleme konmamasının gerekçesi olmamalıdır. II. bizzat yapılır : Bizzat ibaresi, bizzat, kişinin bizzat başvuru yapmasının mümkün olmadığı durumlarda yasal temsilcisi ya da avukatı tarafından olarak değiştirilmelidir. Bizzat başvurma yükümlülüğü, kişinin uluslararası koruma prosedürüne erişimini engelleyici bir sonuç yaratmamalıdır. Bilindiği üzere, Bizzat başvurma yükümlülüğüyle ilgili olarak bu endişe AB 2005 Usul Yönergesi nin hazırlık süreci sırasında BMMYK tarafından da güçlü bir şekilde dile getirilmiş; ancak bu eleştiri dikkate alınmamış ve Yönerge nin Uluslararası Koruma Prosedürüne Erişim le ilgili Madde 6(1) malesef AB üye ilkelerine böyle bir yükümlülük getirme imkanı tanımıştı: Member States may require that applications for asylum be made in person and/or at a designated place. Bizzat başvuru yükümlülüğü Türkiye deki mevcut uygulamada özellikle idari gözetim altında bulunan kişilerin uluslararası koruma prosedürüne erişiminde ciddi bir engel teşkil edebilmektedir. Bu konuda, idari gözetim altındaki bir kişinin avukatı aracılığıyla yaptığı başvurunun işleme konmamasıyla ilgili olarak Ankara 5. İdare Mahkemesi nin Haziran 2010 da vermiş olduğu bir kararda yapılan değerlendirme son derece önemlidir: Bu durumda idare kaydına alınmadan önce usulüne uygun olarak düzenlenmiş vekaletname ile davalı idareye yapılan başvurunun iltica-sığınma prosedürüne dahil edilerek davacının uluslararası korumaya ihtiyacı olup olmadığı yönünden değerlendirilmesi gerekirken başvurunun cevap verilmemek suretiyle zımnen reddinde hukuka uygunluk bulunmamıştır. 6 (2) Başvuruların genel kolluk birimlerine yapılması halinde, bu başvurular derhal yetkili iltica birimine iletilir. (3) Her yabancı veya vatansız kendi adına başvuru yapabilir. Başvuru sahibi, kendisiyle birlikte gelen aile üyeleri adına başvuru yapabilir. Bu durumda; ergin aile üyelerinin, kendi adlarına başvuruda bulunulmasına yönelik muvafakati alınır. (4) Makul bir süre içinde bu maddede belirtilen makamlara kendiliğinden gelerek uluslararası koruma başvurusunda bulunanlara; yasadışı girişleri veya bulunuşlarının geçerli nedenlerini açıklamaları koşuluyla, sadece yasadışı yollardan girişleri veya bulunuşlarından dolayı adli işlem yapılmaz ve ceza verilmez. (5) Hürriyeti kısıtlanan kişilerin uluslararası koruma başvuruları, derhal yetkili iltica birimine bildirilir. Başvurularının alınması ve değerlendirilmesi, diğer mevzuattan kaynaklanan adli ve idari işlemlerin ya da tedbir ve yaptırımların uygulanmasını engellemez. 6 Ankara 5. İdare Mahkemesi ( ), Esas no: 2010/306. 9

10 (6) Sınır kapılarında yapılan uluslararası koruma başvuruları derhal yetkili iltica birimine bildirilir. Madde 7 (6) / Koordinasyon: Paragrafın başına deniz ve hava limanlarındaki transit alanlar da dahil olmak üzere ifadesi eklenmelidir. Türkiye de geçtiğimiz dönemde kişilerin özellikle havaalanı transit bölgeden uluslararası koruma prosedürüne erişimlerinde ciddi problemler yaşandığı bilinmektedir. Nitekim, transit bögede sığınma talebinde bulunup, bu talebi işleme konmayan kişiler ile ilgili olarak döneminde yapılmış önemli sayıda AIHM acil tedbir kararı başvurusu bulunmaktadır. Mahkeme bu başvuruların hemen hepsinde başvurucuların sığınma prosedürüne erişim ile ilgili şikayetlerini ve erişim engellerine karşı etkin bir yargısal denetim mekanizmasının bulunmadığı yönündeki iddialarını yerinde bulmuştu. Özellikle uluslararası bir geçiş noktası olan İstanbul Atatürk Havalimanı, bu bakımdan son derece sorunlu bir yer olmaya devam etmektedir. İdari gözetim Madde 8 / Koordinasyon: I. Uluslararası koruma başvurusu yapan kişilerin idari gözetim altında tutulması, son derece ciddi sonuçları olan, büyük dikkatle uygulanması gereken ve ancak diğer alternatiflerin uygun olmadığı değerlendirildikten sonra istisnai olarak müracat edilebilecek bir son seçenek olarak düşünülmelidir. II. Diğer bir önemli prensip, uluslararası koruma başvurusu yapanların düzensiz göç kontrolü bağlamında özgürlüğü kısıtlanan yabancılar ile aynı tesiste, bir arada tutulmamalarıdır. Dolayısıyla Yabancılar Kanunu Taslağı nda sözü edilen geri gönderme merkezleri uluslararası koruma başvurusu yapan kişilerin idari gözetim altında tutulması için uygun yerler değildir. Bu noktada özellikle, uluslararası koruma başvurusu yapmaları halinde sınırdışı işlemine tabi yabancıların tutulduğu merkezlere kapatılma ihtimalinin, uluslararası koruma ihtiyacı olan belirli kategorideki potansiyel başvurucular üzerinde yaratacağı olası ürkütücü ve caydırıcı etkiler üzerinde önemle durulmalıdır. MADDE 8 (1) Başvuru sahibi, diğer kanunlarda belirtilen hükümler saklı kalmak kaydıyla, sadece uluslararası koruma başvurusunda bulunmalarından dolayı idari gözetim altına alınamaz. (2) Başvuru sahibi ancak, kimlik bilgilerinin ve uyruğunun doğruluğuyla ilgili ciddi şüphe halinde kimlik bilgilerinin ve uyruğunun tespit edilebilmesi veya sınır kapılarında Türkiye ye giriş koşullarının sağlanıp sağlanmadığının belirlenebilmesi amaçlarıyla ya da idari gözetim altına alınmaması halinde başvurusuna temel oluşturan unsurların belirlenemeyecek olması veya kamu düzeni ve güvenliği için ciddi tehlike oluşturması hallerinde idari gözetim altına alınabilir. Madde 8 (2) / Koordinasyon: Paragrafta yer verilmiş olan idari gözetim altına alınmaması halinde başvurusuna temel oluşturan unsurların belirlenemeyecek olması ifadesi muğlak ve açıklanmaya muhtaçtır. Taslağı hazırlayanların bu ifadenin paragrafa konma gerekçelerini ve bu ifade bağlamında değerlendirilmesini öngördükleri durumları paylaşmaları halinde paragraf hakkında daha detaylı yorum yapmak ve tartışmak mümkün olacaktır. (3) İdari gözetimin gerekip gerekmediği bireysel olarak değerlendirilir. İkinci fıkrada belirtilen amaç ve hallerde; idari gözetim kararı alınmadan önce, öncelikle bu kanunun 12 nci maddesinde belirtilen ikamet ve bildirim yükümlülüğünün yeterli olup olmayacağı değerlendirilir. Yetkili iltica birimi, idari gözetim tedbiri yerine başka usuller belirleyebilir. Bu tedbirler yeterli olmadığı takdirde idari gözetim kararı alınabilir. (4) İdari gözetim kararı, idari gözetim altına alınma gerekçelerini, gözetimin süresini, itiraz usullerini de içerecek şekilde, vatandaşı olduğu ülkenin dilinde veya anlayabileceği dilde yazılı olarak tebliğ edilir. Haklarında idari gözetim kararı alınanlar kabul ve barınma merkezlerinde veya geri gönderme merkezlerinde barındırılır. (5) İdari gözetimin en kısa sürede sonlandırılması esastır. İdari gözetim süresi 30 günü geçemez. 10

11 (6) Gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, hemen serbest bırakılmasını sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilir. Başvuru idari gözetimi durdurmaz. Dilekçenin idareye verilmesi halinde, dilekçe yetkili hâkime en seri şekilde ulaştırılır. Hâkim başvuruyu beş iş günü içinde inceler ve karar verir. Hâkimin kararı kesindir. Madde 8 (6) / Koordinasyon: Paragrafta yer verilmiş olan en seri şekilde ibaresi, en geç takip eden gün içinde ulaştırılır olarak değiştirilmelidir. En seri şekilde ibaresi muğlaktır ve idareye uygulamada hak kaybına yol açabilecek gecikmelere sebebiyet verebilecek bir takdir alanı bırakmaktadır. (7) İdari gözetim altındaki başvuru sahibine; birinci ve ikinci derece yakınları, yasal temsilcisi, avukatı, noter ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği görevlileri ve idari gözetim altında bulundukları yerin sorumlularının uygun gördüğü kişilerle görüşme imkânı sağlanır. Madde 8 (7) / Koordinasyon: Paragraf aşağıdaki şekilde genişletilmelidir: İdari gözetim altındaki başvuru sahibine; birinci ve ikinci derece yakınları, yasal temsilcisi, avukatı, noter ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği görevlileri, başvuru sahibinin görüşmeyi talep ettiği ilgili sivil toplum kuruluşu görevlileri ve idari gözetim altında bulundukları yerin sorumlularının uygun gördüğü kişilerle görüşme imkânı sağlanır. (8) İdari gözetimin her aşamasında, kararı alan makam tarafından, idari gözetim sonlandırılarak, bu kanunun 12 inci maddesinde belirlenen yükümlülüklerin veya başka tedbirlerin yerine getirilmesi istenebilir. Madde 8 / Koordinasyon: Paragraf ekleme önerisi: Maddeye refakatsiz çocukların hiç bir durumda idari gözetim altında tutulamayacağı ve özel ihtiyaç sahiplerinin de ancak istisnai durumlarda idari gözetim altında tutulabilecekleri ve tutulmaları durumunda özel ihtiyaçlarının gerektirdiği imkan ve desteklerden yararlanabilmelerini düzenleyen paragraflar eklenmelidir. Alternatif olarak; önerilen hükümler taslak kanunun özel ihtiyaç sahipleri ve refakatsiz çocuklar ile ilgili 40 ve 41. Maddelerine eklenebilir. Kayıt ve kontrol MADDE 9-(1) Uluslararası koruma başvuruları yetkili iltica birimince veya yetkilendirilen diğer makamlarca kaydedilir. (2) Başvuru sahibi kayıt esnasında kimlik bilgilerini doğru olarak bildirmek ve varsa kimliğini ispatlayacak belge ve seyahat dokümanlarını yetkili makamlara teslim etmekle yükümlüdür. Bu yükümlüğün yerine getirilmesinin temini amacıyla, başvuru sahibinin üzerinde ve eşyalarında kontrol yapılabilir. (3) Kayıt esnasında başvuru sahibinin kimliğine ilişkin belge sunamaması halinde, kimlik tespitinde kişisel verilerinin karşılaştırılmasından ve yetkili iltica birimince yapılan araştırmalardan elde edilen bilgiler kullanılır. Kimlik tespit araştırmaları sonucunda da kimliğine dair bilgi elde edilememesi halinde, başvuranın beyanı esas alınır. (4) Kayıt esnasında; başvuru sahibinin menşe veya ikamet ülkesini terk ediş sebepleri, ülkesini terk ettikten sonra başından geçen olaylar, başvuru yapmasına neden olan olaylar, Türkiye ye giriş şekli, kullandığı yol güzergâhları ve vasıta bilgileri, daha önceden başka bir ülkede uluslararası korumaya başvurmuş veya yararlanmışsa, bu başvuru veya korumaya ilişkin bilgiler alınır. Madde 9 (4) / Koordinasyon: Paragrafa ülkesine geri dönmek istememesinin sebepleri ibaresi de eklenmelidir. Zira bilindiği üzere uluslararası koruma başvurularının içeriksel değerlendirmesinde geçmişteki olaylarla ilgili ülkeyi terk sebepleri ile birlikte geleceğe yönelik korkunun sebeplerinin ortaya çıkarılması hayati önemdedir. (5) Mülakat zamanı ve yeri kayıt esnasında bildirilir. (6) Kamu sağlığını tehlikeye düşürebileceği değerlendirilen başvuru sahibi sağlık kontrolünden geçirilir. (7) Başvuru sahibine kayıt esnasında; kimlik bilgilerini içeren, uluslararası koruma başvurusunda bulunduğunu belirten, 11

12 bir ay geçerli kayıt belgesi verilir. Kayıt belgesi, gerektiğinde birer aylık sürelerle uzatılabilir. Kayıt belgesi, başvuru sahibinin Türkiye de kalışına imkân tanır. Madde 9 (7) / Koordinasyon: Bu paragraf başvuru sahipleri ile statü sahiplerine verilecek kimlik belgeleriyle ilgili hükümleri içeren Madde 18 ve Madde 25 ile birlikte okunduğunda; kayıt belgesi nin yabancı kimlik numarası içermemesinin, henüz kimlik belgesi verilmemiş kişilerin hak ve imkanlara erişimi önünde bir engel oluşturacağı endişesi akla gelmektedir. Bu bağlamda, başvuru sahiplerine neden kimlik belgesi yerine kayıt belgesi verilmesinin ön görüldüğü taslağı hazırlayanlarca paylaşılır paragraf üzerinde anlamlı bir tartışma yapmak mümkün olacaktır. Madde 9 / Koordinasyon: Paragraf ekleme önerisi: Taslağın Madde 2 Tanımlar kısmında refakatsiz çocuklar ve özel ihtiyaç sahipleri tanımlanmaktadır. Keza Madde 40 ve Madde 41 de bu tanımlara uyan kişilere sağlanacak hak ve imkanlar ile ilgili hükümler bulunmaktadır. Ancak kanun taslağında Madde 2 deki tanıma uyan özel ihtiyaç sahiplerinin ve refakatsiz çocukların uluslararası koruma prosedürünün hangi aşamasında tespit edileceğine dair bir hüküm yoktur. Oysa ki bir kişinin özel ihtiyaç sahibi ya da refakatsiz çocuk olduğuna dair tespit yapılmadığı sürece, kendisine kanunla tanınan haklardan ve imkanlardan yararlanması mümkün olmayacaktır. Mantıken, bu tespit mekanizmasının prosedürün en başında, yani kayıt aşamasında devreye girmesi gerekir. Zira bundan sonra prosedürün ilerleyen kısımlarının da bu tespite uygun olarak yürütülmesi gerekecektir. Dolayısıyla, Madde 9 a eklenecek bir paragrafla refakatsiz çocuklar ve özel ihtiyaç sahiplerinin tespitine ilişkin usul ve esaslar ile bu amaca yönelik işlev görecek bir mekanizmanın kuruluşu ve işleyişine dair hükümler getirilmelidir. Alternatif olarak; önerilen hükümler taslak kanunun özel ihtiyaç sahipleri ve refakatsiz çocuklar ile ilgili 40 ve 41. Maddelerine eklenebilir. Kişisel verilerin alınması ve saklanması MADDE 10-(1) Başvuru sahibinin, parmak izleri, fotoğrafları, diğer biyometrik verileri, kimlik bilgileri de dâhil olmak üzere gerekli olan kişisel verileri alınır ve dosyalanır. Bu veriler elektronik olarak saklanabilir. (2) Kişisel veriler gizlidir. Ancak, kimlik tespiti veya doğrulanması, suçun önlenmesi veya yürütülmekte olan soruşturma ve kovuşturma kapsamında yetkili personel, mahkeme, hâkim, Cumhuriyet savcısı ve kolluk tarafından kullanılabilir. Madde 10 (2) / Koordinasyon: Başvuru ve değerlendirme sürecinde toplanıp saklanan kişisel verilerin ne kadar süre boyunca, hangi usul ve esaslar altında saklanacağına dair bir tartışma önemlidir. Bilgilendirme ve tercümanlık MADDE 11-(1) Başvuru sahibi, başvuruları esnasında takip edilecek usuller ile hak ve yükümlülüklerine ilişkin olarak, vatandaşı olduğu ülkenin dilinde veya anlayabileceği dilde bilgilendirilir. (2) Gerekli görüldüğü durumlarda başvuru, kayıt ve mülakat aşamalarındaki tercümanlık hizmetleri yetkili iltica birimi tarafından sağlanır. Madde 11 (2) / Koordinasyon: Paragraf, Başvuru, kayıt, mülakat ve uluslararası koruma prosedürü ile ilgili her türlü tebligat başvuranın anladığı dilde yapılır. Gerektiğinde, tercümanlık hizmetleri yetkili iltica birimi tarafından sağlanır. Tercümanlık hizmetleri sağlanırken, başvuru sahibinin cinsiyet, cinsel yönelim, etnik aidiyet vb. hassasiyetleri gözetilir şeklinde genişletilmeli ve değiştirilmelidir. Yukarıda önerilen değişiklikte gerekli görüldüğü durumlarda ibaresi yerine gerektiğinde ibaresi benimsenmiştir. Taslak maddede kullanılan gerekli görüldüğü durumlarda ibaresi, ihmale ve hak kaybına yol açabilecek düzeyde geniş bir takdir alanı bırakmaktadır. Bu bağlamda, AB 2005 Usul Yönergesi nin ilgili 10 (1-b) fıkrası yeniden incelenmelidir: 12

13 They shall receive the services of an interpreter for submitting their case to the competent authorities whenever necessary. Görüldüğü üzere, ilgili AB normunda da gerektiğinde (whenever necessary) ifadesi benimsenmektedir. Madde 11 / Koordinasyon: Paragraf ekleme önerisi: Maddeye Uluslararası koruma prosedürü bağlamında sağlanacak tercümanlık hizmetlerine dair usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir ifadesini içeren bir paragraf eklenmelidir. Uluslararası koruma başvurularının değerlendirilmesinde çoğu zaman başvuru sahibinin ifadesi karar vericinin önündeki yegane delildir. Hem başvuru sahiplerinin hak ve yükümlülüklerini doğru bir şekilde anlayabilmesi, hem de uluslararası koruma ihtiyacının doğru tespit edilebilmesi için uluslararası koruma prosedürü bağlamlında tercümanlık hizmeti verenlerin nitelikleri, başta gizlilik ilkesi olmak üzere gözetilmesi gereken kural ve hassasiyetler yönetmelik düzeyinde düzenlenmelidir. İkamet ve bildirim yükümlülüğü MADDE 12-(1) Başvuru sahibinin yetkili iltica birimince kendilerine gösterilen merkezde, belirli bir yerde veya ilde ikamet etmeleri zorunludur. Madde 12 (1) / Koordinasyon: Paragrafa Başvuru sahiplerinin ikamet edecekleri il belirlenirken kişisel durumları ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulur ifadesi eklenmelidir. Örneğin, yalnız kadın ve LGBTT bireylerin ikamet ettirilecekleri iller belirlenirken, ilin kültürel yapısı ile ilde başvurucuların özel ihtiyaçlarına cevap verebilecek toplumsal destek mekanizmalarının bulunup bulunmadığı gibi faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. (2) Başvuru sahibi ikamet adreslerini yetkili iltica birimine ve ikamet edilen yer genel kolluk birimine bildirmekle yükümlüdür. Bu adres tebligat adresi olarak kabul edilir. (3) Başvuru sahibinden, belirlenen süre ve şekillerde bildirimde bulunması istenebilir. Madde 12 (3) / Koordinasyon: Mevcut uygulamada bildirim yükümlülüğünün uygulanması konusunda ilden ile ve başvurucudan başvurucuya ciddi farklılıklar söz konusudur. Yeni kanuna göre tanzim edilecek uygulamada bu alanda standartlar getirilmeli ve uygulamada yeknesaklık sağlanmalıdır. Bu amaçla konunun yönetmelikte açık olarak düzenlenmesi, bildirim yükümlüğünün hangi usul ve esaslara göre uygulanacağı, süre ve şekiller standarda bağlanmalıdır. Kabul edilemez başvuru Madde 13 (1) / Koordinasyon: Madde 13 le ilgili öncelikli sorun kabul edilemez başvuru değerlendirmesinin uluslararası koruma prosedür akışı içindeki yeri konusudur. Paragrafın (a) fıkrası bir tarafa bırakılırsa, geriye kalan (b), (c), (ç), (d) ve (e) fıkralarında sıralanan durumların her biri, ancak kişi prosedüre alınıp uluslararası koruma başvurusuna ilişkin içeriksel unsurlar dahil kapsamlı bir değerlendirmeden sonra yapılabilecek sonuç niteliğinde tespitlerdir. Bu sonuçlara, detaylı bir içerik değerlendirmesi yapılmadan ulaşmak mümkün olmayacaktır. Oysa paragrafta yer verilen başvurusunun kabul edilemez olduğuna ilişkin karar alınarak başvuru incelemeye alınmaz ifadesi sanki prosedür-öncesi bir kabul edilebilirlik değerlendirmesi yapılmasının öngörüldüğünü düşündürmektedir. Madde 13 (1) in kişilerin uluslararası koruma prosedürüne erişimini engelleyici bir şekilde uygulanması kabul edilemez. Bu sebeple, başvurusunun kabul edilemez olduğuna ilişkin karar alınarak başvuru incelemeye alınmaz ifadesi, başvurusunun kabul edilemez olduğuna ilişkin karar alınır olarak değiştirilmelidir. Madde 13 (1) in bu şekilde revize edilmiş hali Madde 13 (2) ile birlikte okunduğunda; 13

14 Paragrafta sıralanan durumlardan birinin tespitine istinaden başvurunun kabul edilemez sayılmasının, ancak kişinin uluslararası koruma başvurusu işleme konup nizami ve adil bir usul çerçevesi içinde değerlendikten sonra alınabileceği ilkesi berraklaşmış olacaktır. MADDE 13-(1) Başvuru sahibi; a) Mülteci statüsüyle eşit hak ve imkânlara sahip olarak başka bir gerekçeyle Türkiye de ikamet ediyorsa, b) Başvurunun reddedilmesinin ardından içinde bulunduğu ya da menşe ülkesindeki durumla ilgili olarak önceki kararı değiştirebilecek nitelikte yeni bir unsur öne sürmeden tekrar başvurmuşsa, c) Farklı kimlik bilgileri kullanarak yeniden başvurmuşsa, Madde 13 (1-c) / Koordinasyon: Geçerli açıklaması olmaksızın ibaresi, fıkranın başına eklenmelidir. ç) Kendi adına başvuru yapılmasına muvafakat verdikten sonra, başvurunun herhangi bir aşamasında haklı bir neden göstermeksizin veya başvurunun reddedilmesinin ardından yeni bir unsur öne sürmeksizin ayrı bir başvuru yapmışsa, d) İlk sığınma ülkesinden gelmişse, e) Güvenli üçüncü ülkeden gelmişse, başvurusunun kabul edilemez olduğuna ilişkin karar alınarak başvuru incelemeye alınmaz. (2) Birinci fıkrada belirtilen durumların, değerlendirmenin herhangi bir aşamasında ortaya çıkması halinde değerlendirme durdurulur. (3) Başvurunun kabul edilemez olduğuna ilişkin karar başvuru sahibine tebliğ edilir. (4) Yetkili iltica birimi tarafından başvuruları kabul edilemez olarak nitelendirilenler, yabancılara uygulanan genel hükümlere tabidir. Madde 13 (4) / Koordinasyon: Paragraf, Yetkili iltica birimi tarafından başvuruları kabul edilemez olarak nitelendirilenler, kararla ilgili bu kanunun Madde 21(2) paragrafında belirtilen süre içerisinde itiraz yoluna gitmedikleri takdirde, yabancılara uygulanan genel hükümlere tabidir olarak değiştirilmelidir. İlk sığınma ülkesinden gelenler MADDE 14-(1) Başvuru sahibinin, daha önceden mülteci olarak tanındığı ve halen bu korumadan yararlanma imkânının olduğu veya geri göndermeme ilkesini de içeren yeterli ve etkili nitelikte korumadan halen faydalanabileceği bir ülkeden geldiğinin ortaya çıkması durumunda, başvuru kabul edilemez olarak değerlendirilir ve ilk sığınma ülkesine gönderilmesi için işlemler başlatılır. Ancak geri gönderme işlemi gerçekleşinceye kadar ülkede kalışına izin verilir. Bu durum ilgiliye tebliğ edilir. İlgilinin, ilk sığınma ülkesi olarak nitelenen ülke tarafından kabul edilmemesi halinde, başvuruya ilişkin işlemler devam ettirilir. Madde 14 (1) / Koordinasyon: I. Paragrafta yer alan veya geri göndermeme ilkesini de içeren yeterli ve etkili nitelikte korumadan halen faydalanabileceği ifadesi, veya geri göndermeme ilkesini de içeren yeterli ve etkili nitelikte koruma sağlayan ve geçerliliği halen devam eden bir statüsünün olduğu olarak değiştirilmelidir. AB ülkelerinde İlk Sığınma Ülkesi ve Güvenli Üçüncü Ülke kavramları etrafında tanzim edilmiş olan uygulamaların uluslararası mültecilik hukukunun temel prensiplerine uygunluğuna ilişkin esastan itirazlar saklı kalmak kaydıyla; kavramların kendi iç rasyoneli incelendiğinde, uluslararası koruma başvurularının bu iki kavrama istinaden kabul edilemez sayılması yaklaşımı, kişinin başka bir ülkede uluslararası korumadan yararlanabileceği kabulüne dayanmaktadır. Uluslararası koruma ihtiyacı olup da başvurusu başka yerde korumadan yararlanabileceği gerekçesiyle geri çevrilen bir kişinin bu başka yerdeki korumaya erişememesi durumunda ortaya çıkacak vahim sonuçlar düşünüldüğünde, sorumlu devletin 14

15 sözkonusu başka yerde koruma olasılığının kişi açısından teorik bir varsayım değil kesinlik arz eden gerçek bir alternatif olduğundan emin olması gerektiği aşikardır. II. Paragrafta yer alan geri gönderme işlemi gerçekleşinceye kadar ve ilk sığınma ülkesi olarak nitelenen ülke tarafından kabul edilmemesi halinde ifadelerine istinaden yapılacak işlem ve uygulamalara zaman sınırlaması getirilmeli, Madde 14 altında yapılan geri gönderme işlemlerinin AIHM in AIHS Madde 5 le ilgili içtihatlarında yer verilen özenli takip (diligence) kriterine reayet edilmesi garanti altına alınmalıdır. III. Paragraf Ekleme Önerisi: Bir önceki yorumla ilgili diğer bir husus olarak; Madde 14 bağlamında geri gönderme işlemleri devam eden kişilerin bu süre zarfında Türkiye deki statüsü ve haklarının ne olacağı açıkça düzenlenmelidir. Bu bağlamda makul yaklaşım bu kişilerin uluslararası koruma başvuru sahipleriyle aynı statü ve haklardan yararlanmaları olabilir. Güvenli üçüncü ülkeden gelenler MADDE 15-(1) Başvuru sahibinin, Sözleşmeye uygun korumayla sonuçlanabilecek bir uluslararası koruma başvurusu yaptığı veya başvurma imkânının olduğu güvenli üçüncü bir ülkeden geldiğinin ortaya çıkması durumunda başvuru kabul edilemez olarak değerlendirilir ve güvenli üçüncü ülkeye gönderilmesi için işlemler başlatılır. Ancak geri gönderme işlemi gerçekleşinceye kadar ülkede kalışına izin verilir. Bu durum ilgiliye tebliğ edilir. İlgilinin, güvenli üçüncü ülke olarak nitelenen ülke tarafından kabul edilmemesi halinde, başvuruya ilişkin işlemler devam ettirilir. Madde 15 (1) / Koordinasyon: I. Yukarıda Madde 14(1) altında yer verilen yorumlar genel olarak Madde 15 için de geçerlidir. Uluslararası hukuka uygunluğu son derece tartışmalı güvenli üçüncü ülke kavramının ardındaki kabul, kişinin başka bir ülkede uluslararası korumaya erişebileceğidir. Dolayısıyla, Madde 15 bağlamında yapılacak değerlendirlemelerde kişinin söz konusu ülkede belirli minimum güvenceleri sağlayan bir uluslararası koruma imkanına erişiminin gerçekten olup olmadığı son derece dikkatli incelenmek zorundadır. Maddede 14(1) paragrafında yer verilmiş olan uluslararası koruma başvurusu yaptığı veya başvurma imkânının olduğu ifadesi 14(2) paragrafındaki tanımla birlikte okunduğunda; güvenli üçüncü ülke kavramı altında taslakta benimsenmiş olan standardın zaten düşük olan AB normunun da gerisinde kaldığı anlaşılmaktadır. Bu bağlamda AB 2004 Usul Yönergesi nin Güvenli Üçüncü Ülke kavramını tanımlayan Madde 27 (1) paragrafı yeniden incelenmelidir. II. Paragrafta yer alan geri gönderme işlemi gerçekleşinceye kadar ve ilk sığınma ülkesi olarak nitelenen ülke tarafından kabul edilmemesi halinde ifadelerine istinaden yapılacak işlem ve uygulamalara zaman sınırlaması getirilmeli, Madde 15 altında yapılan geri gönderme işlemlerinin AIHM in AIHS Madde 5 le ilgili içtihatlarında yer verilen özenli takip (diligence) kriterine reayet edilmesi garanti altına alınmalıdır. III. Paragraf Ekleme Önerisi: Bir önceki yorumla ilgili diğer bir husus olarak; Madde 15 bağlamında geri gönderme işlemleri devam eden kişilerin bu süre zarfında Türkiye deki statüsü ve haklarının ne olacağı açıkça düzenlenmelidir. Bu bağlamda makul yaklaşım bu kişilerin uluslararası koruma başvuru sahipleriyle aynı statü ve haklardan yararlanmaları olabilir. (2) Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşmeyi veya İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesini onaylayan ve hükümlerini uygulayan ya da bir kanuna dayalı uluslararası koruma usullerini hâlihazırda uygulayan ya da geri göndermeme veya iade etmeme kuralına uyan ülkeler, güvenli üçüncü ülke sayılır. Madde 15 (2) / Koordinasyon: Maddede benimsenmiş olan güvenli üçüncü ülke tanımı AB 2004 Usul Yönergesi nin Güvenli Üçüncü Ülke kavramını tanımlayan Madde 27 (1) paragrafındaki standardı karşılamamaktadır: Member States may apply the safe third country concept only where the competent authorities are satisfied that a person seeking asylum will be treated in accordance with the following principles in the third country concerned: (a) life and liberty are not threatened on account of race, religion, nationality, membership of a particular social group or political opinion; 15

16 (b) the principle of non-refoulement in accordance with the Geneva Convention is respected; (c) the prohibition of removal, in violation of the right to freedom from torture and cruel, inhuman or degrading treatment as laid down in international law, is respected; and (d) the possibility exists to request refugee status and, if found to be a refugee, to receive protection in accordance with the Geneva Convention. Bu çerçevede AB Usul Yönergesi ne göre bir ülkenin güvenli üçüncü ülke sayılabilmesi için; a) uluslararası koruma başvurusunda bulunan kişinin ırkı, dini, tâbiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayatı ve özgürlüğünün tehlike altında olmaması; b) Cenevre Sözleşmesi ndeki haliyle geri göndermeme ilkesine saygı gösterilmesi; c) kişilerin işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutulacakları ülkelere geri gönderilmemesi ilkesinin uygulanıyor olması; ve d) 1951 Sözleşmesi ne göre mülteci statüsü talep etmenin ve mülteci olarak kabul edilme durumunda Cenevre Sözleşmesi nde verilen haklara erişimin imkanı olması koşullarının hepsinin birden sağlanıyor olması gerekir. Oysa taslak Madde 15(2) de yer verilen veya ve ya da ifadelerinin kullanımıyla, madde AB Usul Yönergesi Madde 27 te yapılan güvenli üçüncü ülke tanımını karşılamaktan ciddi derecede uzaklaşmıştır. Bu noktada, BMMYK nın da altını çizdiği üzere, bir ülkenin güvenli olarak değerlendirilebilmesi için insan haklarını ve mültecileri koruyan çeşitli uluslararası sözleşmelere taraf olması yeterli görülmemelidir 7. Önemli olan inceleme, bir ülkenin resmi yükümlülükleri değil, bu yükümlülüklere ne kadar reayet edip etmediği olmalıdır. (3) Bir ülkenin başvuru sahibi için güvenli üçüncü ülke olup olmadığı, başvuru sahibinin ilgili üçüncü ülkeye gönderilmesini makul kılacak, bu kişi ve ülke arasındaki bağlantılar da dâhil olmak üzere, her başvuru sahibi için ayrı olarak değerlendirilir. Madde 15 (3) / Koordinasyon: Bu paragraftan, taslağı hazırlayanların güvenli üçüncü ülke değerlendirmesinin bir takım ülkelerin kategorik olarak güvenli ilan edileceği bir liste yöntemi ile değil, her bir başvurucu için ayrı ayrı yapılacak bireysel inceleme ile yapılmasını öngördükleri anlaşılmaktadır. Bu yaklaşım olumludur. BMMYK tarafından da benimsenen bu yaklaşım, başkaları için güvenli olarak nitelendirilebilecek bir ülkenin, bazı kişiler için güvensiz olabileceğini öngörüsüne dayanmaktadır. Bilindiği üzere BMMYK bu sebepten dolayı genel güvenli üçüncü ülke listelerinin hazırlanmasına karşı çıkmaktadır. Başvurunun geri çekilmesi MADDE 16-(1) Başvuru sahibinin; a) Başvurusunu geri çektiğini yazılı olarak beyan etmesi, b) Mülakata üç defa üst üste gelmemesi, Madde 16 (1-b) / Koordinasyon: Fıkranın başına makul gerekçe göstermeden ibaresi eklenmelidir. Bu bağlamda AB 2004 Usul Yönergesi nin başvurunun geri çekilmesi konusunu düzenleyen Madde 20 (1-a) fıkrası yol gösterici olmalıdır:.. or has not appeared for a personal interview.., unless the applicant demonstrates within a reasonable time that his/her failure was due to circumstances beyond his control; Görüldüğü üzere, hükümde yer verilen due to circumstances beyond his control ibaresiyle, başvuru sahibinin elinde olmayan sebeplerden ötürü mülakata gelemediği durumların sözkonusu olabileceği öngörülmektedir. 7 UN High Commissioner for Refugees, Considerations on the "Safe Third Country" Concept, July 1996, available at: 16

17 c) İkamet yerini izinsiz terk etmesi veya tutulduğu yerden kaçması, Madde 16 (1-c) / Koordinasyon: Fıkra, İkamet yerini izinsiz terk etmesi veya tutulduğu yerden kaçması, ve makul bir süre içerisinde geri dönerek, makul bir gerekçe gösterememesi şeklinde genişletilmelidir. Bu bağlamda AB 2004 Usul Yönergesi nin başvurunun geri çekilmesi konusunu düzenleyen Madde 20 (1-b) fıkrası yol gösterici olmalıdır: he/she has absconded or left without authorisation the place where he/she lived or was held, without contacting the competent authority within a reasonable time.. Görüldüğü üzere, hükümde without contacting the competent authority within a reasonable time ibaresine yer verilerek, ikamet yerini izinsiz terk etmiş de olsa geri dönüp makul bir gerekçe gösteren geri başvuru sahiplerinin prosedürün dışına itilmesinin önüne geçilmektedir. ç) Bildirim yükümlülüğünü üç defa üst üste yerine getirmemesi, Madde 16 (1-ç) / Koordinasyon: Fıkranın başına makul gerekçe göstermeden ibaresi eklenmelidir. d) Kişisel verilerinin alınması yükümlülüğüne karşı çıkması, Madde 16 (1-d) / Koordinasyon: I. Öncelikle, başvurunun geri çekilmesi konusunu düzenleyen Madde 16 ya temel teşkil etmesi gereken AB Usul Yönergesi Madde 20 de kişisel verilerin alınması yükümlülüğüne karşı çıkma durumuna yer verilmemektedir. Öte yandan Yönerge nin Madde 23 (4-n) fıkrasında parmak izlerinin alınmasına karşı çıkmak başvurunun geri çekilmiş sayılmasının değil hızlandırılmış prosedüre tabi tutulmasının bir gerekçesi olarak düzenlenmektedir. Taslak madde ile AB Usul Yönergesi arasındaki bu uyumsuzluğu not etmekteyiz. II. Maddede kişisel verilerinin alınması yükümlülüğüne karşı çıkma gibi çok geniş yorumlanabilecek bir durumun başvurunun geri çekilmiş sayılması kararının olası gerekçeleri arasında sıralanmış olması, idareye telafisi güç zararlar doğurabilecek böyle bir karara dair çok geniş takdir alanı bırakmaktadır. Bu itibarla, ya Madde 16 (1-d) fıkrası yeniden yazılarak fıkra altında hangi durumların ele alınmasının öngörüldüğü dar bir çerçevede açıkça ifade edilmeli ya da fıkra taslak maddeden tamamen çıkarılmalıdır. e) Kayıt ve mülakattaki yükümlülüklerine uymaması, halinde başvuru geri çekilmiş kabul edilerek, değerlendirme durdurulur. Madde 16 (1-e) / Koordinasyon: I. Öncelikle, başvurunun geri çekilmiş sayılması konusunu düzenleyen Madde 16 ya temel teşkil etmesi gereken AB Usul Yönergesi Madde 20 de sıralanan gerekçeler arasında kayıt ve mülakattaki yükümlülüklerine uymamak durumu yoktur. Öte yandan Yönerge nin Madde 23 (4-k) fıkrasında, kişinin uluslararası koruma başvurusunun içeriğine ilişkin bilgileri sunma yükümlülüğü ile yetkililere kanunda öngörülen süre içinde müracat etme ve beraberlerinde getirdikleri bütün belgeleri sunma yükümlülüğüne uymamanın başvurunun geri çekilmiş sayılmasının değil hızlandırılmış prosedüre tabi tutulmasının bir gerekçesi olabileceği düzenlenmektedir. Üstelik AB Usul Yönergesi ndeki bu madde, taslak Madde 16 (1-e) ye kıyasla çok daha sınırlı ve dar tanımlanmış yükümlülüklere referans vermektedir: the applicant has failed without good reason to comply with obligations referred to in Article 4(1) and (2) of Directive 2004/83/EC or in Articles11(2)(a) and (b) and 20(1) of this Directive; 17

18 Taslak madde ile AB Usul Yönergesi arasındaki bu uyumsuzluğu not etmekteyiz. II. Taslaktaki haliyle son derece geniş yorumlanmaya açık ve idareye makul olmaktan çok uzak bir takdir alanı bırakan Madde 16 (1-e) fıkrasının başvuruların geri çekilmiş sayılmasının gerekçelerinden biri olarak kullanılması kabul edilemez. Fıkra taslaktan bütünüyle çıkarılmalıdır. Madde 16 / Koordinasyon: Paragraf Ekleme Önerisi: Madde 16 ya eklenecek bir paragrafla başvurunun geri çekilmiş kabul edildiğine dair kararın gerekçesiyle birlikte yazılı olarak düzenlenip başvuru sahibinin dosyasına konması ve kararın başvuru sahibi, avukatı veya yasal temsilcisinin yetkililerle tekrar temasa geçmesi durumunda tebliğ edilmesi garanti altına alınmalıdır. Bu iki hususun garanti altına alınması, hem başvurusu geri çekilmiş sayılan başvuru sahiplerinin prosedürün hangi aşamasında olduklarına dair doğru bilgilendirilebilmeleri, hem de itiraz usullerinin işleyebilmesi açısından hayati önemdedir. (2) Başvuruları geri çekilmiş durumda olanlar, yabancılara uygulanan genel hükümlere tabidir. Madde 16 (2) / Koordinasyon: Paragraf, Başvuruları geri çekilmiş durumda olanlar, kararla ilgili bu kanunun paragrafında belirtilen süre içerisinde itiraz yoluna gitmedikleri takdirde, yabancılara uygulanan genel hükümlere tabidir şeklinde değiştirilmelidir. Mülakat MADDE 17-(1) Başvuru sahibiyle kayıt tarihinden itibaren bir ay içinde mülakat yapılır. Mülakatın bireysel olarak yapılması esastır. Ancak, aile üyelerinin de bulunmasının gerekli görüldüğü durumlarda, mülakat aile üyeleriyle birlikte yapılabilir. Madde 17 (1) / Koordinasyon: Paragraftaki mülakat aile üyeleriyle birlikte yapılabilir ifadesinin önüne bireylerin rızası alınarak ve gizlilik ilkesi gözetilerek ifadesi getirilmelidir. Bazı aile bireylerinin birbirleri önünde rahat ve açık konuşamayabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. (2) Başvuru sahibi, yetkililerle işbirliği yapmak ve uluslararası koruma başvurusunu destekleyecek tüm bilgi ve belgeleri sunmakla yükümlüdür. Madde 17 / Koordinasyon: Paragraf Ekleme Önerisi: Maddeye bir paragraf eklenerek başvuru sahibinin talebi doğrultusunda avukatı, yasal temsilcisi ya da yetkilendirdiği üçüncü kişinin mülakata katılımı güvence altına alınmalıdır. 18

19 (3) Özel ihtiyaç sahibi başvuru sahibiyle yapılacak mülakatlarda; bu kişilerin özel durumları göz önünde bulundurulur. Ergin olmamış çocuk ve refakatsiz çocuğun mülakatında psikolog veya çocuk gelişimci veya sosyal çalışmacı ya da küçüğün ebeveyni/yasal temsilcisi hazır bulunabilir. Madde 17 (3) / Koordinasyon: Paragrafa Refakatsiz çocuğun mülakatında yasal temsilcisi hazır bulunur ifadesi eklenmelidir. BMMYK nın da tavsiye ettiği üzere, çocuklarla yapılan mülakatlarda çocuğun velisi ya da yasal temsilcisi mutlaka bulunmalıdır. 8 Bu bağlamda, refakatsiz çocuklara taslağın Madde 41 (3) paragrafı gereğince atanacak yasal temsilcinin çocuğun mülakatında mutlaka bulunması gerekmektedir. (4) Mülakatın gerçekleştirilememesi halinde, yeni mülakat tarihi belirlenir ve ilgili kişiye tebliğ edilir. Mülakat tarihleri arasında en az on gün bulunur. (5) Gerekli görüldüğü durumlarda başvuru sahibiyle ek mülakatlar yapılabilir. (6) Mülakatlar sesli veya görsel olarak kayıt altına alınabilir. Her mülakatın sonunda tutanak düzenlenir. Madde 17 (6) / Koordinasyon: eklenmelidir. Paragrafa Tutanağın bir sureti, mülakatı yapılan başvuru sahibine verilir ifadesi Başvuru sahibi kimlik belgesi MADDE 18-(1) Mülakatı tamamlanan başvuru sahibine ve varsa birlikte geldiği aile üyelerine, uluslararası koruma talebinde bulunduğunu belirten ve yabancı kimlik numarasını içeren altı ay süreli Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi düzenlenir. Başvurusu sonuçlandırılamayanların kimlik belgeleri altışar ay süreyle uzatılır. Madde 18 (1) / Koordinasyon: Paragrafın ilk cümlesi, Başvuru sahibine ve varsa birlikte geldiği aile üyelerine, ilk mülakatlarının yapıldığı gün uluslararası koruma talebinde bulunduğunu belirten ve yabancı kimlik numarasını içeren altı ay süreli Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi düzenlenir şeklinde değiştirilmelidir. (2) Bu kanunun 13 üncü ve 20 nci maddeleri kapsamında olanlar ile bunların aile üyelerine kimlik belgesi verilmez. (3) Kimlik belgesinin şekli ve içeriği yetkili iltica birimince belirlenir. (4) Kimlik belgesi, ikamet izni yerine geçer, herhangi bir harç ve ücrete tabi değildir. Karar MADDE 19-(1) Başvuru, kayıt tarihinden itibaren en geç altı ay içinde yetkili iltica birimince sonuçlandırılır. Kararın bu süre içerisinde verilememesi halinde başvuru sahibi bilgilendirilir. Madde 19 (1) / Koordinasyon: Altı ay içinde başvuru sonuçlandırılamazsa ne olacağı açıkça ifade edilmeli; başvurunun sonuçlandırılmasına kesinlikli bir zaman sınırlaması getirilmeli, ucu açık bırakılmamalıdır. 8 UN High Commissioner for Refugees, Procedural Standards for Refugee Status Determination Under UNHCR's Mandate, 20 November 2003 (available at: , Paragraph 2. 19

20 (2) Yetkili iltica birimi, Avrupa ülkeleri dışındaki olaylar nedeniyle başvuru yapanlarla ilgili karar süreçlerini belirlemeye, bu amaçla Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğiyle protokol yapmaya yetkilidir. Madde 19 (2) / Koordinasyon: Avrupa dışından gelen başvurucular ve BMMYK nın uluslararası koruma değerlendirme prosedürü içindeki rolü konusunun taslakta açıkça düzenlenmemiş olması önemli bir boşluktur. Taslakla ilgili sağlıklı bir tartışmanın yapılabilmesi için örneğin mevcut paralel prosedürler uygulamasının devam edip etmeyeceği, eğer devam edecekse iki prosedür arasındaki ilişki, BMMYK nın uluslararası koruma prosedürü karar verme süreçlerindeki rolü, üçüncü ülkeye yerleştirme girişimlerinin geciktiği ya da netice vermediği durumlarda izlenecek yol gibi konular açıklığa kavuşturulmalıdır. Bu bakımdan taslağı hazırlayanların bu konular etrafında BMMYK ile yürüttükleri müzakerelerin geldiği noktayı ve Madde 19 (2) de sözü edilen protokolün kapsam ve içeriğine dair öngörülerini ilgili sivil toplum kuruluşları ve akademisyenlerle paylaşmaları faydalı olacaktır. (3) Bu kanunun 6 ncı maddesinin beşinci fıkra hükmü saklı kalmak kaydıyla, aile adına yapılan başvuru bütün olarak değerlendirilir ve verilen karar tüm aile üyelerini kapsar. (4) Başvuru hakkında karar verilirken menşe veya önceki ikamet ülkesinin mevcut genel şartları ve başvuru sahibinin kişisel şartları göz önünde bulundurulur. (5) Karar, ilgiliye veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Olumsuz karara ilişkin tebligatta; ret gerekçeleri, karara karşı itiraz makamı ve süresi açıkça belirtilir. Madde 19 (5) / Koordinasyon: Paragrafta sözü edilen red gerekçelerinin anlamlı bir itiraz başvurusu yapmaya el verecek kadar ayrıntılı olması hayati önemdedir. AB 2004 Usul Yönergesi nin ilgili Madde 9 (2) paragrafındaki yaklaşım ve ifade aynen benimsenmelidir: Member States shall also ensure that, where an application is rejected, the reasons in fact and in law are stated in the decision and information on how to challenge a negative decision is given in writing. Koordinasyon: Madde Ekleme Önerisi: Müteakip Başvurular : Daha önce Türkiye de yaptığı uluslararası koruma başvurusu nihayi olarak reddedilmiş ya da geri çekilmiş veya geri çekilmiş sayılmış olan kişilerin bilahare yeniden yetkililere müracat ederek, yeni durum ya da bilgiler ışığında uluslararası koruma yararlanma kriterlerini taşıyıp taşımadıklarının yeniden değerlendirilmesini ya da başvurularının yeniden işleme konmasını talep etmeleri halinde, bu taleplerin hangi usul ve esaslara göre ele alınacağı yani müteakip başvurular konusunun taslakta düzenlenmemiş olduğu görülmektedir. Taslaktaki bu boşluk yeni kurulacak uluslararası koruma başvuru ve değerlendirme prosedürünün usul çerçevesinde önemli bir eksikliktir. Taslağa bir madde eklenerek mütakip başvuruların hangi kriterlere ve hangi usul kurallarına göre ele alınacağı, örneğin hangi durumlarda bu başvuruların normal prosedür içinde hangi durumlarda hızlandırılmış prosedür içinde işlem göreceği gibi hususlar, AB 2004 Usul Yönergesi Madde 32 ve BMMYK 2005 Usul Standartları Kısım 9.2 temel alınarak açıkça düzenlenmelidir. Bu konunun yeni kanunda nitelikli ve açık hükümlerle düzenlenerek müteakip başvuru durumunda izlenecek yordamlar konusunda karar vericilere yol gösterilmesi büyük önem taşımaktadır; zira 1994 Yönetmeliği ne göre devam eden mevcut uygulamada müteakip nitelikte sığınma talepleri ya da iddiaları bulunan başvurucuların bu taleplerini işleme koydurmak konusunda büyük sıkıntı yaşadıkları bilinmektedir. BMMYK Türkiye Temsilciliği nin yürüttüğü prosedür içinde yeni mültecilik durumlarına istinaden kapalı dosyaları yeniden açılan ve BMMYK tarafından mülteci statüsü verilen çok sayıda başvurucunun geçici sığınma kriterlerini taşıyıp taşımadıklarının yeniden değerlendirilmesi talepleri işleme konmamakta; bu kişiler zaman zaman sınırdışı edilme tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Yeni kanunla tanzim edilecek yeni uluslararası koruma prosedürü mevcut işleyişte bu konuyla ilgili olarak devam eden zafiyeti gidermelidir. 20