EĞİTİMİN HUKUKSAL TEMELLERİ

Transkript

1 EĞİTİMİN HUKUKSAL TEMELLERİ

2 Hukuk Nedir? Hukuk kelimesi Arapça "hak" kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir. Türk Dil Kurumu'na göre hukuk kelimesi, "Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür". Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi içinde temel olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri konu alan kısmına Özel Hukuk, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir.

3 Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır. Medeni Hukuk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku, özel hukukun, buna karşılık Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun başlıca alt dallarıdır.

4 Eğitim hukuku: Eğitim ve hukuk arasındaki ilişkileri eğitim hukuku düzenler. Eğitim hukuku, aileden başlayarak, okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, yükseköğretim ve yaygın eğitim kurumlarında yapılan eğitim ve öğretimi düzenleyen kurallardan oluşur. Bir ülkede eğitimde devletin ve bireylerin uyması, uygulaması gereken kurallara eğitim hukuku denir. Eğitim hakkı: Bireylerin doğuştan ve salt insan olmalarından dolayı sahip oldukları ve diledikleri eğitimi alabileceklerini ifade eden insan hakkı olarak tanımlanabilir.

5 Hukuk kuralları ve özellikleri Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer yargılarını taşır. Anayasamızda hukuk kuralları belirli bir hiyerarşik yapı içerisinde şu şekilde sıralanır. Bunlar; Anayasa, Kanun, Kanun Hükmünde Kararname, Tüzükler, Yönetmelikler, Kararnameler, Yönergeler, Genelgeler

6 ANAYASA Anayasa, bir devletin temel kurumlarının nasıl işleyeceğini belirleyen yazılı belgelerdir. Anayasa denilen bu belgeyle ayrıca kişilerin temel hak ve özgürlükleri güvence altına alınmıştır. Türkiye'nin de aralarında bulunduğu çoğu ülkede anayasa, yazılı ve bütünsel bir belgedir. Oysa İngiltere'de yazılı bir anayasa yoktur. Bu ülkede temel kurumların işleyişi yüzlerce yıllık geleneklere, yasalara ve belgelere göre düzenlenir.

7 Dünyadaki ilk yazılı anayasa, ancak 1789'da ABD de hazırlandı. Bu anayasanın temel ilkeleri bugün de geçerlidir. ABD Anayasası'nı 1789 Fransız Devrimi'nin ürünü olan 1791 Fransız Anayasası izledi. Daha sonra öteki Avrupa ülkeleri de anayasalı bir düzeni benimsediler. Ülkemizde anayasa yapma yetkisi TBMM ne aittir. Meclisin üçte iki çoğunluğuyla hazırlanır (367 Milletvekili). Eğer 330 ve 367 arasında kabul edilirse halkoyuna sunularak kabul edilir. Anayasa mahkemesi iptal edebilir. Cumhurbaşkanı ise meclise iade yapabilir ya da anayasa mahkemesine iptal davası açabilir.

8 TÜRKİYE'DE ANAYASALAR 1876 Kanuni Esasi : Türkiye'de ilk anayasa, 1876'da yürürlüğe giren Osmanlı anayasasıdır. II Abdülhamit tarafından çıkartıldı. O tarihten Osmanlı Devleti nin sona erişine kadar anayasaya kanun-i esasi deniyordu 20 Ocak 1921'de Teşkilat-ı Esasiye Kanunu adıyla yeni bir anayasa kabul edildi. Bu anayasada egemenliğin kayıtsız şartsız milletin olduğu belirtiyordu. Yasama yetkisi de Büyük Millet Meclisi ne bırakılmıştı. 20 Nisan 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu: Cumhuriyet in ilanından sonra daha kapsamlı bir anayasaya gereksinim duyuldu. 20 Nisan 1924'te bu amaçla, gene Teşkilat-ı Esasiye Kanunu adını taşıyan yeni bir anayasa hazırlandı Anayasası yla yasama ve yürütme yetkileri Türkiye Büyük Millet Meclisi ne bırakıldı.

9 1961 Anayasası : 27 Mayıs 1960 taki askeri darbeden sonra yeni bir anayasa hazırlandı Anayasası olarak bilinen bu anayasa, halkoylamasıyla yürürlüğe girdi. Bu anayasada egemenliğin ulusa ait olduğu ve ancak yetkili organlarca kullanılabileceği ilkesi benimsendi. Bu anayasayla yargı organlarının bağımsızlığı, kişi hak ve özgürlükleri ile sosyal hakların güvence altına alındı. Anayasa Mahkemesi, Danıştay, Yüksek Hakimler Kurulu gibi yeni kurumlar oluşturuldu.

10 1982 Anayasası : 12 Eylül 1980'deki askeri darbeden sonra Milli Güvenlik Konseyi ile Danışma Meclisi (Kurucu Meclis) yeni bir anayasa hazırladı. Bu anayasa 7 Kasım 1982'de yapılan halkoylamasıyla kabul edilerek yürürlüğe girdi. Son yıllarda, özellikle Avrupa Birliği ne üyelik sürecinin bir gereği olarak, 1982 Anayasası nda hak ve özgürlükleri genişletici bir dizi değişiklik gerçekleştirilmiş ve de gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır. Son olarak ise TBMM de bir Anayasa Uzlaşma Komisyonu oluşturularak Ülkemizi çağdaş uygarlık normlarına kavuşturacak bir anayasa hazırlama süreci halen devam etmektedir.

11 KANUNLAR TBMM iç tüzük kurallarına göre çıkarılan ve toplumsal yaşamı birçok yönde etkileyen yazılı metinlerdir. Kanun yapma yetkisi TBMM ne aittir. Cumhurbaşkanı onayladıktan sonra resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe girer. Cumhurbaşkanı bir kanunu aynen ya da kısmen meclise iade yapabilir, ya da Anayasa mahkemesine iptal başvurusunda bulunabilir. Anayasa mahkemesi kanunu iptal edebilir. Eğitimle ilgili kanunlardan birisi 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu dur.

12 KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME Anayasal olarak kanun hükmündedir. Olağan üstü durumlarda Bakanlar Kurulu tarafından çıkartılır. Bu hak TBMM tarafından verilmiştir. Kararname hazırlanıp meclisin onayına sunulur. Cumhurbaşkanı onayladıktan sonra yürürlüğe girer. Kanun hükmünde kararnameyi Anayasa Mahkemesi başvurulması durumunda iptal edebilir.

13 TÜZÜKLER Kanunlardan sonraki en güçlü hukuk metinleri tüzüklerdir. Bakanlar kurulu tarafından çıkarılmaktadır. Cumhurbaşkanının onayı üzerine Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girerler. Danıştay iptal edebilir. Örneğin: MEB Teftiş Kurulu Tüzüğü, Türk Bayrağı Tüzüğü gibi tüzükler bunlar arasındadır.

14 YÖNETMELİKLER Yönetmelikler, tüzüklerden sonra gelen hukuk metinleridir. Başbakanlık, diğer bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri, kanunlara uygun olarak yönetmelikler hazırlayabilirler. Danıştayın denetimine tabiidir. Okul-Aile Birliği Yönetmeliği, Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği, Öğrenci Disiplin Yönetmeliği gibi yönetmelikler eğitimle ilgili olanlardan bazılarıdır.

15 KARARNAMELER Bakanlar Kurulu başta olmak üzere müsteşar ve genel müdürlerden oluşan üst düzeydeki kurullar tarafından bazı konularla ilgili olarak hazırlanan metinlere kararname denir. Üst düzeydeki bazı memurların atama metinlerine de kararname denir. Milli eğitimle ilgili çeşitli konuları düzenleyen birçok kararname vardır. Okul yönetici ve öğretmenlerinin atama yazılarına aynı ad verilir.

16 YÖNERGELER Belirli bir konuyla ilgili yapılacak işlemleri ve işlem basamaklarını düzenleyen metinlerdir. Eğitimle ilgili çeşitli yönergeler vardır. Bunlardan bazıları: Toplam Kalite Yönetimi Uygulama Yönergesi

17 GENELGELER Kanun ve yönetmelik kapsamında yer alan bazı hususlar uygulanmasıyla ilgili olarak diğer kurumlarda olduğu gibi Milli Eğitim Bakanlığı nda da bütün eğitim-öğretim kurumlarını ilgilendiren bazı emir ve duyurular şeklinde, genelge olarak nitelendirilen yazılı metinlerle ilan edilir ve duyurulur. Milli eğitimle ilgili yeni çıkarılan ya da değişiklik yapılan, yasa, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelgeler, her ay yayımlanan Tebliğler Dergisi nde yer alır

18 Hukuki metinlerin güçlülük derecesine göre doğru sıralanması şu şekildedir: Anayasa, Yasa (Kanun), Kanun Hükmünde Kararname, Tüzük, Yönetmelik, Kararname, Yönerge, Genelge

19 BAZI ULUSLAR ARASI HUKUK BELGELERİNDE EĞİTİM 1. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Çocuk haklarıyla ilgili Çocuk Hakları Bildirgesi, 1959 da Birleşmiş Milletler Teşkilatı Ekonomik ve Sosyal Haklar Konseyi nin İnsan Hakları Komisyonu tarafından hazırlanarak Birleşmiş Milletler Kurulu nda oybirliği ile kabul edilmiştir. Bu bildirge 10 maddeden oluşup çocuklarla ilgili medeni, sosyal, kültürel, ekonomik ve eğitsel hakları kapsamaktadır. 1. İlköğretimi herkes için zorunlu ve parasız hale getirirler. 2. Ortaöğretim sistemlerinin genel olduğu kadar mesleki nitelikte de olmak üzere çeşitli biçimlerde örgütlenmesini teşvik ederler ve bunların bütün çocuklara açık olmasını sağlarlar. Gerekli durumlarda mali yardım yapılması ve öğretimi parasız hale getirmek için uygun tedbirleri alırlar.

20 BAZI ULUSLAR ARASI HUKUK BELGELERİNDE EĞİTİM 1. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 3. Uygun olan bütün araçları kullanarak yükseköğretimi yetenekleri doğrultusunda herkese açık hale getirirler. 4. Eğitim ve meslek seçimine ilişkin bilgi ve rehberliği bütün çocuklar için elde edilebilir hale getirirler. 5. Okullarda düzenli bir biçimde öğrenci devamının sağlanması ve okulu terk etme oranlarının düşürülmesi için gerekli tedbirleri alırlar. 6. Ayrıca, taraf olan ülkeler, çocuk eğitiminin aşağıdaki amaçlara uygun olmasını kabul ederler. 7. Çocuğun kişiliğinin, zihinsel ve bedensel yeteneklerinin olabildiğince geliştirilmesi,

21 BAZI ULUSLAR ARASI HUKUK BELGELERİNDE EĞİTİM 1. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme 8. İnsan haklarına ve temel özgürlüklere, Birleşmiş Milletler Anlaşması nda benimsenen ilkelere saygısının geliştirilmesi, 9. Çocuğun ana-babasına, kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, yaşadığı veya geldiği ülkenin ulusal değerlerine ve kendisinden farklı uygarlıklara saygısının geliştirilmesi, 10. Çocuğun anlayış, barış, hoşgörü, cinsiyetler arası eşitlik, gerek etnik, ulusal, dini gruplar ve yerli halktan olsun; gerekse bütün insanlar arasında dostluk ruhuyla özgür bir toplumda yaşantıyı sorumlulukla üstlenecek şekilde hazırlanması ve Doğal çevreye saygısının geliştirilmesi esastır.

22 BAZI ULUSLAR ARASI HUKUK BELGELERİNDE EĞİTİM 1. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Türkiye, Birleşmiş Milletleler Çocuk Hakları Sözleşmesi Eylül 1990 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Merkezi nde düzenlenen Dünya Çocuk Hakları Zirvesi nde imzalanmıştır. Bu zirvede aynı zamanda 10 maddelik sözleşme 54 maddelik bildirgeye dönüşmüştür. Türkiye, sözleşmenin 17, 29 ve 30. maddelerini, 1923 tarihli Lozan Anlaşması hükümlerine ve Türkiye Anayasası na uygun yorumlama hakkını saklı tutarak 9 Eylül 1994 te onaylamıştır.

23 BAZI ULUSLAR ARASI HUKUK BELGELERİNDE EĞİTİM 2. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Birleşmiş Milletlerce hazırlanan pek çok bildirge ve sözleşmede eğitim hakkına yer verilmiştir. 10 Aralık 1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 26. maddeye göre Herkes eğitim hakkına sahiptir. Türkiye söz konusu bildirgeyi 1949 yılında kabul etmiş ve iç tüzük haline dönüştürmüştür. Bu bildirgeye göre; eğitim, hiç olmazsa temel eğitim evrelerinde parasız olmalıdır. Temel eğitim zorunludur. Teknik ve mesleki eğitimden herkes yararlanabilmelidir. Yükseköğretim, yeteneklere göre herkese açık olmalıdır.

24 BAZI ULUSLAR ARASI HUKUK BELGELERİNDE EĞİTİM 3. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İnsan haklarını uluslararası düzeyde korumaya yönelik olarak kurulan Avrupa Konseyi nce hazırlanan ve 3 Eylül 1953 te yürürlüğe giren Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nde eğitim özgürlüğü tanınmıştır. Denetim mekanizması olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kurulmuş, bu mahkemeye bireysel ve devlet başvurusu kabul edilmiştir.

25 BAZI ULUSLAR ARASI HUKUK BELGELERİNDE EĞİTİM 4. Avrupa Birliği Antlaşmaları Amsterdam Antlaşması nın 149. maddesinde topluluğun eğitime katkısı, Topluluk faaliyetinin amaçları, eğitimde işbirliği, Konseyin görevi ana başlıklar halinde düzenlenmiş, alt başlıklar verilmiştir. Aynı şekilde 150. maddede Topluluğun meslekî eğitim politikası uygulaması, Topluluk faaliyetinin amaçları, eğitimde işbirliği, Konseyin görevi ana başlıkları alt başlıklarıyla birlikte düzenlenmiştir.

26 TÜRK ANAYASALARINDA EĞİTİM KANUN-İ ESASİ (1876) Öğretim etkinliğinin serbest olduğu, belli olan yasaya uymak kaydıyla her Osmanlılının genel ve özel eğitim iznine sahip bulunduğu, bütün okulların devletin gözetimi altında olduğu, ilköğretimin bütün bireyler için zorunlu olduğu ilkesini getirmiştir. TEŞKİLAT-I ESASİYE (1924) İptidai tahsil(ilköğretim) Türkler için mecburi ve devlet mekteplerinde meccanidir (parasızdır). (madde 87)

27 TÜRK ANAYASALARINDA EĞİTİM 1961 ANAYASASI Eğitimle ilgili hususlar üç ayrı maddede belirtilmiştir. Buna göre: madde 19: Din eğitim ve öğretimi, ancak kişinin kendi isteğine ve küçüklerin de kanuni temsilcilerinin isteğine bağlıdır. madde 21: Eğitim ve öğretim, devletin denetim ve gözetimi altında serbesttir. Özel okulların bağlı bulunduğu esaslar, devlet okullarıyla istenen seviyeye uygun olarak kanunla düzenlenir. Çağdaş bilim ve eğitim esaslarına aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz. madde 50: Halkın öğrenim ve eğitim ihtiyaçlarını sağlama,devletin başta gelen ödevlerindendir. İlköğretim kız ve erkek bütün vatandaşlar için mecburidir ve devlet okullarında parasızdır. Devlet, maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek öğrenim derecelerine kadar çıkmalarını sağlamak amacıyla burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar. Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime muhtaç olanları topluma yaralı kılacak tedbirleri alır.

28 TÜRK ANAYASALARINDA EĞİTİM 1982 ANAYASASI Eğitimle ilgili görülen bazı maddeler aşağıda sıralanmıştır. Buna göre: Herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir.14. madde hükümlerine aykırı olmamak şartıyla ibadet, dini ayin ve törenler serbesttir. Kimse, ibadete, dini ayin ve törenlere katılmaya, dini inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; dini inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz. Din ve ahlak eğitim ve öğretimi, devletin denetim ve gözetimi altında yapılır. Din kültürü ve ahlâk öğretimi, ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında okutulan zorunlu dersler arasında yer alır. Bunun dışındaki din eğitim ve öğretimi, ancak kişilerin kendi isteğine,küçüklerin de kanuni temsilcilerinin talebine bağlıdır (madde 24)

29 TÜRK ANAYASALARINDA EĞİTİM 1982 ANAYASASI Kimse eğitim ve öğretim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğretim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir. Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esasına göre, devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz. Devlet, maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin öğrenimlerini sürdürebilmeleri amacı ile burslar ve başka yollarla gerekli yardımı yapar. Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır. Eğitim ve öğretim kurumlarında sadece eğitim, öğretim, araştırma ve inceleme ile ilgili faaliyetler yürütülür. Bu faaliyetler her ne suretle olursa olsun engellenemez. Türkçe den başka dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez. Eğitim ve öğretim kurumlarında okutulacak yabancı diller ile yabancı dille eğitim ve öğretim yapan okulların tabi olacağı esaslar kanunla düzenlenir. Milletlerarası anlaşma hükümleri saklıdır. (madde 42)

30 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR Tevhid-i Tedrisat Kanunu ( 1924 ) Altı maddeden oluşan, Türk milli eğitim sistemine temel oluşturan Tevhid-i Tedrisat (Öğretimin Birleştirilmesi) Kanunu ile 1924 e kadar Maarif Vekaleti, Şer iyye ve Evkaf Vekaleti ne (Din işleri ve vakıflar bakanlığı) yada özel vakıflara bağlı olarak faaliyet gösteren eğitim-öğretim kurumlarının tamamı, devletin gözetim ve denetimi altına alınarak Maarif Vekaleti ne bağlanmıştır 3797 Sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Bu Kanunun amacı, milli eğitim hizmetlerini yürütmek üzere, Milli Eğitim Bakanlığı nın kurulması, teşkilat ve görevlerine ilişkin esasları düzenlemektir. Kanunda Milli Eğitim Bakanlığı nın görevleri sayılmış, Bakanlığın merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatı ile bağlı kuruluşlar birer birer incelenmiştir.

31 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu Bu yasaya göre ilköğretim, kadın erkek bütün vatandaşların milli amaçlara uygun bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretimdir. 30/3/2012 tarihinde bu kanun çerçevesinde yapılan değişikliğe göre, İlkokul, ortaokul ve lise eğitimi ( ) zorunlu ve devlet okullarında parasızdır. Mecburi ilköğretim çağı 6-13 yaş grubundaki çocukları kapsar. Bu çağ çocuğun 5 yaşını bitirdiği yılın Eylül ayı sonunda başlar, 13 yaşını bitirip 14 yaşına girdiği yılın öğretim yılı sonunda biter.

32 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu Öğretmenlerin de tabii olduğu bu kanun başlıca dokuz kısımdan meydana gelmiştir. Birinci kısım genel hükümlerden oluşur. Kapsam, amaç, temel ilkeler, istihdam şekilleri, ödev ve sorumluluklar, genel haklar ve yasaklar açıklanır. İkinci kısım, sınıflandırma ile ilgilidir. Üçüncü kısım, devlet memurluğuna alınmayı açıklar ve usul, şartlar ve adaylık konuları düzenlenir. Dördüncü kısım, hizmet şartları ve şekilleri, atama, ilerleme ve yükseltme, yer değiştirme, memurluğun sona ermesi, çalışma saatleri, izinler, disiplin, görevden uzaklaştırma bölümlerini içerir. Beşinci kısım da mali hükümler bulunur. Altıncı kısım, sosyal haklar ve yardımları, Yedinci kısım devlet memurlarının yetiştirilmesini düzenler. Bu Kanunun amacı, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili mercileri belirtmek ve izlenecek usulü düzenlemektir.

33 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu 1973 te hazırlanmış olan bu kanun, mevcut Türkiye milli eğitim sisteminin düzenlenmesinde esas olan amaçlar, ilkeler, eğitim sisteminin genel yapısı, öğretmenlik mesleği, okul bina ve tesisleri, eğitim araç ve gereçleri, devletin eğitim ve öğretim alanındaki görev ve sorumluluğu ile ilgili temel hükümleri bir sistem bütünlüğü içinde kapsamaktadır. Bu kanunla birlikte Milli Eğitimin Amaç ve Görevleri belirlenmiştir. Öğretmenlik Mesleğiyle ilgili düzenleme 43. Maddede yer alır.

34 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu Öğretmenlik Madde 43- Öğretmenlik, Devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir. Öğretmenler bu görevlerini Türk Millî Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak ifa etmekle yükümlüdürler. Öğretmenlik mesleğine hazırlık genel kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyon ile sağlanır. Yukarıda belirtilen nitelikleri kazanabilmeleri için, hangi öğretim kademesinde olursa olsun, öğretmen adaylarının yüksek öğrenim görmelerinin sağlanması esastır. Bu öğrenim lisans öncesi, lisans ve lisans üstü seviyelerde yatay ve dikey geçişlere de imkân verecek biçimde düzenlenir. (Ek:30/06/2004 tarih ve 5204 S.K/1.md.) Öğretmenlik mesleği; adaylık döneminden sonra öğretmen, uzman öğretmen ve başöğretmen olmak üzere üç kariyer basamağına ayrılır. Adaylık dönemini başarıyla tamamlayanlar mesleğe öğretmen olarak atanır.

35 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR Kariyer basamaklarında yükselmede kıdem, eğitim (hizmet içi eğitim, lisansüstü eğitim), etkinlikler (bilimsel, kültürel, sanatsal ve sportif çalışmalar) ve sicil (iş başarımı) puanları ile sınav sonuçları esas alınır. Değerlendirme 100 tam puan üzerinden yapılır. Değerlendirme puanının % 10 unu kıdem, % 20 sini eğitim, % 10 unu etkinlikler, % 10 unu sicil (iş başarımı) ve % 50 sini de sınav puanı oluşturur. Kariyer basamaklarında yükselecekler değerlendirme puanlarına göre başarı sıralamasına alınır. Değerlendirmeye alınmak için sınav tam puanının en az % 60 ını almış olmak şartı aranır. Sınav yılda bir defa olmak üzere ÖSYM ce yapılır. Alanında ya da eğitim bilimleri alanında tezli yüksek lisans öğrenimini tamamlamış öğretmenlerden uzman öğretmenlik, doktora öğrenimini tamamlamış olan öğretmenlerden ise başöğretmenlik için sınav şartı aranmaz. Bu durumda olan öğretmenler kıdem, hizmet içi eğitim, etkinlikler (bilimsel, kültürel, sanatsal ve sportif çalışmalar) ve sicil (iş başarımı) ölçütlerine göre değerlendirilir.

36 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR Öğretmenlik kariyer basamaklarında yükseleceklerin gireceği sınav, sınava katılacaklarda aranacak en az çalışma süresi, hizmet içi eğitim veya lisansüstü eğitim nitelikleri, her bir değerlendirme ölçütüne ilişkin hususlar ve puan değerleri, alanında ya da eğitim bilimleri alanında tezli yüksek lisans veya doktora öğrenimini tamamlamış olanlardan uzman öğretmenlik veya başöğretmenlik için aranacak kıdem, hizmet içi eğitim, etkinlikler (bilimsel, kültürel, sanatsal ve sportif çalışmalar) ve sicil (iş başarımı) şartları ve puan değerleri, branşlar temelindeki uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik sayıları, yükselmeye ilişkin usul ve esaslar ile diğer hususlar Maliye Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığının uygun görüşleri alınarak Milli Eğitim Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Toplam serbest öğretmen kadro sayısı içinde, başöğretmen oranı % 10, uzman öğretmen oranı % 20 dir. Bakanlar Kurulu bu oranları bir katına kadar yükseltmeye yetkilidir.

37 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR Öğretmenlerin Nitelikleri ve Seçimi Madde 45- Öğretmen adaylarında genel kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyon bakımından aranacak nitelikler Millî Eğitim Bakanlığınca tespit olunur. (Değişik: 16/06/ S.K/13. Md.) Öğretmenler, öğretmen yetiştiren yüksek öğretim kurumlarından ve bunlara denkliği kabul edilen yurt dışı yüksek öğretim kurumlarından mezun olanlar arasından, Millî Eğitim Bakanlığınca seçilirler. Yüksek öğrenimleri sırasında pedagojik formasyon kazanmamış olanların ihtiyaç duyulan alanlarda, öğretmenliğe atanmaları halinde bu gibilerin adaylık dönemi içinde yetişmeleri için Millî Eğitim Bakanlığınca gerekli tedbirler alınır. Hangi derece ve türdeki eğitim, öğretim, teftiş ve yönetim görevlerine, hangi seviye ve alanda öğrenim görmüş olanların ne gibi şartlarla seçilebilecekleri yönetmelikle düzenlenir.

38 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR YÜKSEKÖĞRETİMLE İLGİLİ YASALAR Anayasa ve Milli Eğitim Temel Kanunu ışığında Türkiye de yükseköğretimi düzenleyen ayrı yasalar ve yönetmelikler vardır. Türkiye de yükseköğretimle ilgili temel yasalardan biri 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu dur. Bu kanun, amaçlar, kapsam, tanımlar, genel, hükümler, üst kuruluşlar, yükseköğretim kurumları, öğretim elemanları, çalışma ve denetim, öğretim ve öğrenciler, memurlar ve diğer görevliler, disiplin ve ceza işleri, mali hükümler başlıklı ceza işleri, mali hükümler başlıklı bölümlerden oluşur. Bir diğer kanun ise 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu dur.

39 EĞİTİMLE İLGİLİ BAZI TEMEL YASALAR YÜKSEKÖĞRETİMLE İLGİLİ YASALAR 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu ile 1981 de kurulan Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK), yüksek öğretim sistemini düzenleyen, kendine verilen görev ve yetkileri gerçekleştirmekle yükümlü kamu tüzel kişiliğine sahip özerk bir kuruluştur. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Birimi (ÖSYM) de YÖK e bağlıdır. YÖK, özerk bir yapıya sahip olup bütçe yönünden Milli Eğitim Bakanlığı na bağlıdır. Eğitimle ilgili başta öğretmen yetiştirme konusu olmak üzere bazı konularda MEB ile koordinasyon sağlar. YÖK, mevcut yasaya göre 24 kurul üyesinden meydana gelmektedir. Bunlar: Cumhurbaşkanı (7 üye), Bakanlar Kurulu (7 üye), Genel Kurmay Başkanlığı (1 üye), MEB (2 üye), Üniversiteler Arası Kurul tarafından seçilen ( 7 üye) den oluşur.