AYDINLATMA TEKNİKLERİ

Transkript

1 1 AYDINLATMA TEKNİKLERİ

2 Aydınlatma Tekniği Nedir? Aydınlatma; pratik ya da estetik etkiyi elde etmek için ışığın bilinçli şekilde kullanılmasıdır. Aydınlatma, kısa tanımı ile nesnelerin ve çevrenin gereği gibi görülebilmesini sağlamak amacı ile ışık uygulamak tır. Teknik; bir sanat, bir bilim, bir meslek dalında kullanılan yöntemlerin tümü; yol, beceri, yöntem. Aydınlatma Tekniği: Temel konusunu ışığın üretimi, kullanımı ve dağıtımı, ekonomisi ve ölçülmesi oluşturan yol, yöntem ve becerilerdir. 2

3 Aydınlatmanın İçeriği Nedir? Aydınlatma, gün ışığıyla yapılan doğal aydınlatmanın yanı sıra ampul ve ışık armatürleri gibi yapay ışık kaynaklarının kullanımını içerir. 3

4 Aydınlatmada tasarımcının rolü nedir? Aydınlatmada tasarımcının rolü; Işığı etkin şekilde kullanmak, Kontrol altına almaktır. Düşük yoğunluklu aydınlatma ve duman ile bir konser salonunda lazer effektleri görünür kılınabilir. Avrupa Moskova Meydanı'nda geceleri yanan animasyonlu çeşme 4

5 İstanbul Gece Uzaydan Görünüşü 5

6 Türkiye Gece Uzaydan Görünüşü 6

7 7 IŞIK VE GÖRME OLAYI

8 Işığın Tanımı Işık, dalga şeklinde yayılan ve parçacık etkili, göze tesir eden özel bir enerji şeklidir. Işık, bir ışımanın ışık kaynağından çıktıktan sonra cisimlere çarparak veya direk olarak yansıması sonucu canlıların görmesini sağlayan olgudur. Görünür ışık (yaygın kullanımı ışık), insan gözü tarafından algılanabilen ve görülen elektromanyetik dalgadır. Görülebilen spektrumun en küçük dalga boylu radyasyonları mor renge, en büyük dalga boylu ışımaları ise kırmızı renge karşılık olurlar. "Karanlık Diye Bir Şey Yoktur, Karanlık Işığın 8 Yokluğudur", Albert Einstein

9 Elektromanyetik dalgalar, dalga boyu veya frekans bakımından çok geniş bir bölgeyi kaplarlar. Eğer bu dalgalar dalga boylarına göre sıralanacak olursa elektromanyetik spektrum (tayf) elde edilir. Gözde renk izlenimi Elektromanyetik spektrum (tayf) Beyazın elde edilmesi Dalga boyu (nm) MOR MAVİ YEŞİL SARI TURUNCU KIRMIZI

10 10

11 Görme Olayı Görme olayının gerçekleşmesi için gerekli olan ışık, göz ve görülecek nesne üçlüsü, aydınlatma konusunun temelini oluşturur. İnsanın çevresini algılamasında en önemli algılayıcı gözdür. Bütün algılamalarının %80 ile %90 ı göz kanalıyla gerçekleşir. 11

12 Ebu Ali Hasan bin el-hasan İbn-i Heysem Doğum 965 Basra, Irak Ölüm Kahire, Mısır Meslek fizikçi, matematikçi ve filozof Karanlıkta göremiyoruz. Işınlar gözden cisme doğru gitseydi karanlıkta da görmemiz gerekirdi. Kuvvetli bir ışığa baktığımızda gözlerimiz kamaşır. Eğer ışınlar gözden çıksaydı kamaşmaması gerekirdi. Karanlık bir odanın tavan ya da duvarında bir delik açarsak yalnızca o noktadan gelen ışığı görürüz. Oysa ışınlar gözümüzden çıksaydı her tarafı görmemiz gerekirdi. Yıldızlara baktığımızda onları anında görürüz. Eğer ışınlar gözden çıkmış olsaydı yıldızları görmemiz için belirli bir 12 süre geçmesi gerekirdi.

13 Görme ve görüntü, ışık enerjisi ile sağlanır. Ancak, görebilmek için öncelikle ışık ve onun yansıyabildiği yüzeylerin olması şarttır. Doğal ya da yapay bir ışık üreticisinden doğrudan ya da dolaylı olarak gelen ışınların göze ulaşması görmeyi sağlar. Yarasa algılama deneyi 13

14 Doğru Aydınlatma Nasıl Olmalı? İyi bir aydınlatma için, aydınlatmanın yeterli yeğinlikte (şiddette) olması tek koşul değildir. Bunun yanında, bir işyerinin aydınlatma düzeni başka koşulları da içermelidir. Bu koşullar şöyle sıralanabilir: 1. Aydınlatma düzeyi yeterli olmalıdır Tüzükler, Yönetmelikler ve Standartlarda belirtilen değerler. En az aydınlatma şiddetleri tablosu 14

15 2. Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır : Uzmanlar, en iyi ışığın beyaz ışık (gün ışığı) olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle beyaz ışıktan, olanaklar elverdiğince yararlanmak gerekir. Gün ışığının yetersiz kaldığı durumlarda ve gece çalışmasında, gün ışığına benzeyen ışıklardan yararlanılmalıdır. 15

16 3. Aydınlatma tekdüze olmalıdır : Çalışılan yüzeyin her yanındaki aydınlatma düzeyi eşit olmalıdır. Tek düzelik sağlanmazsa, göz değişik aydınlatma düzeylerine kendini uyumlamak için çaba harcayacağından çabuk yorulacaktır. Tek düzeliği sağlamak için yaygın ışınlar veren ışık kaynaklan kullanmak ve bunları birbirine yakın yerleştirmek gerekir. 16

17 4. Aydınlatma durağan olmalıdır : Aydınlatmanın diğer bir koşulu durağan, yani sabit olmasıdır. Işık kaynağı titreşim yapmamalıdır. Titreşime, ışık kaynağının parlaklığındaki hızlı değişme sebep olduğundan, göz bu hızlı değişikliklere uyabilmek için aşırı çaba harcar ve çabuk yorulur. Akkor telli lambalar titreşim yapmazlar. Floresan lambaların ışınlarıysa, titreşim yaparlar. Bu titreşmeyi ikili veya üçlü bağlantılarla yok etmek mümkündür. Stroboskopik Efekt 17

18 5. Aydınlatma göz kamaşmasına neden olmamalıdır: Işık kaynağının, göz kamaşmasına neden olmaması için, görme alanı içine düşen ışık kaynaklarının maskelenmesi gerekir. Bu maskelenmenin, lambayı tamamen kaplayacak biçimde olmasına özen gösterilmelidir. Göz yorgunluğuna ve başarının düşmesine neden olan göz kamaşması maskelenmemiş, yüksek güçlü ışıkların yanlış yerleştirilmesinden kaynaklanır. Özellikle duyarlı görmenin gerektiği ince işlerde, göz kamaşması ciddi yakınmalara neden olur. Bir ışık kaynağının göz kamaşmasına yol açıp açmadığını anlamak için basit bir test uygulanır: Çalışma pozisyonundaki bakış doğrultusuna yerleştirilmiş bir eşyaya bakılır ve ışık kaynağı bir kartonla maskelenir. Eğer, bu durumda bakılan eşyanın ayrıntıları daha iyi seçiliyorsa ışık kaynağı göz kamaşması yapmıyor demektir. 18

19 Göz kamaşması, dolaylı ve dolaysız göz kamaşması olarak ikiye ayrılır. Dolaylı göz kamaşması, ışık kaynağından gelen ışınların parlak bir yüzeye çarparak yansıması ve bu yansıyan ışınların göze gelmesiyle oluşan kamaşmadır. Bunu önlemek için, ışık kaynaklarını tavana çok yakın yerleştirmemek, yaygın ışık veren ışık kaynakları kullanmak ve eşyaları mat renklere boyamak gerekir. Dolaysız göz kamaşması, doğrudan doğruya ışık kaynağından gelen ışınların gözde neden oldukları kamaşmadır. Örneğin, karşıdan gelen bir otomobilin farlarının yaydığı ışınların neden olduğu göz kamaşması, vb. gibi Bu tür göz kamaşmasından sakınmak için ışık kaynağını, bakış çizgisinin 60 üstüne yerleştirmek gerekir. Ayrıca yaygın ışık veren ışık kaynaklan kullanmak ve bunları maskelemek yararlı olur. 19

20 20

21 6. Çalışılan yüzeye gölge düşmemelidir : Çalışılan yüzeyde görmeyi güçleştirecek aşırı gölgelerin oluşmaması için ışık kaynaklarının doğru yerleştirilmesi, ayrıca ışık kaynaklarının ışığın bir kısmını tavana ve duvarların üst bölgelerine dağıtacak türde lambalıkların içine konması gerekir. Göz Kamaşmasını Saptamaya Yarayan Basit Bir Test Bir malzemenin üzerine düşen ışığın geliş doğrultusunu değiştirerek, bazı kısımların daha kesin hatları ile görünmesini sağlamak ya da bazı kısımların göz alıcı, keskin görüntüsünü matlaştırmak mümkündür. Gölgeleme olarak bilinen bu işlem, endüstride ve özellikle kalite kontrol hizmetlerinde detayların görülmesini kolaylaştıran bir yaklaşımdır. Burada amaç, normal koşullarda çok iyi görülemeyen yüzeylerin daha iyi aydınlatılması ve ortam ışığında parlayan yüzeylerin gölgelendirilerek, netlikle görülmesini ve incelenmesini 21 sağlamaktır.

22 İç Mekanda Doğru Bir Aydınlatmanın Sağladıkları Doğru aydınlatma, bir bölgenin görünümünü iyileştirerek görev performansını yada oturanlar üzerindeki olumlu psikolojik etkileri arttırabilir. İç aydınlatma, genellikle ışık armatürleri kullanılarak gerçekleştirilir ve iç tasarım önemli bir parçasıdır. Aydınlatma aynı zamanda peyzaj projelerinin asıl bileşeni olabilir. Işık, mekana ait renklerin güzelliğini, mobilyalardaki detayları ve aksesuarları ortaya çıkaran önemli bir tasarım ögesidir. En iyi şekilde dekore edilmiş bir ortam bile doğru aydınlatılmamışsa yaşanabilirlik potansiyelini kaybedebilir. Işıkla, biçim ve dokular vurgulanmakta, sınırlar belirginleştirilmektedir. Başka bir değişle mekan, ışıkla son şeklini alarak ve anlam kazanır. Bu nedenle aydınlatma planının doğru yapılması son derece önemlidir. 22

23 Önemli mimari aydınlatma tasarımcıları Louis Poulsen (Legend) James Turrell (Işık sanatçısı) Claude Engle Ray Grenald, FAIA (Amerikan Mimarlar Enstitüsü Üyesi), FIALD (Aydınlatma Tasarımcıları Uluslararası Birliği Üyesi) Rogier van der Heide, IALD (Aydınlatma Tasarımcıları Uluslararası Birliği) Motoko Ishii Shiu-Kay Kan Kaoru Mende Maurizio Rossi, IALD Jonathan Speirs, FIALD, Speirs ve Major Ortaklığı George Sexton Mark Sutton Vane Steensen Varming IALD: International Association of Lighting Designers FAIA: Fellow of the American Institute of Architects 23

24 KAYNAKLAR Muzaffer ÖZKAYA, Aydınlatma Tekniği, Birsen Yayınevi Adem ÜNAL, Aydınlatma Tasarımı ve Proje Uygulamaları, Birsen Yayınevi Volkan ERDEMİR, Aydınlatma Tekniği Ders Notları İlgili Şartname ve Yönetmelikler 24

25 bulunulan mekanlarda ve ortamlarda doğru aydınlatmayı sağlayabilmek ve sağlık açısından başta göz sağlığını koruyabilmek adına doğru bir aydınlatma sağlamak için; Aydınlık seviyesi Işık ve gölge yönü Işığın eşit dağılımı Işıktan yararlanma Işığın rengi Lamba ve armatür çeşidine dikkat edilmelidir. 25