Nosocomial Urinary Tract Infections And Likely Risk Factors Between Years In The Kahramanmaras Sutcu Imam University Hospital

Transkript

1 ORİJİNAL ARAŞTIRMA Original Research Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Araştırma ve Uygulama nesinde 2 2 Yılları Arası ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Olası Risk Faktörleri Nosocomial Urinary Tract Infections And Likely Risk Factors Between 2 2 Years In The Kahramanmaras Sutcu Imam University Hospital Nuretdin KUZHAN, Ömer Faruk KÖKOĞLU, Hasan UÇMAK, Selma GÜLER, Remzi TOPRAK, 2 3 Tuba GÜLER, Mustafa GÜL Yüksekova Devlet nesi, Enfeksiyon lıkları ve Klinik Mikrobiyoloji, Hakkari 2 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Enfeksiyon lıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Kahramanmaraş 3 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Kahramanmaraş Özet Araştırmamızda Ocak 2 3 Haziran 2 tarihleri arası Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (KSÜ) Araştırma ve Uygulama nesinde yatan 4.3 hasta hastane kaynaklı idrar yolu enfeksiyonu () açısından incelendi. Araştırma sonunda 56 hastada 59 atağı ve 62 etken mikroorganizma saptandı. atak hızı 2 yılında %,37, 2 yılının ilk altı ayında ise %,49 bulundu. için en sık risk faktörü olarak idrar kateteri kullanımı saptandı (%73). 'nin en sık görülen etkeni Escherichia coli idi (%46,8). Escherichia coli suşlarının %75'inde genişlemiş spektrumlu beta laktamaz (ESBL) üretimi (+) bulundu. saptanan hastalarda diğer sık görülen etkenler Enterococcus spp ve Candida spp idi. İzole edilen Enterococcus spp suşundan dördü vankomisin dirençli Enterococcus spp (VRE) idi. İzole edilen dokuz Candida spp suşundan biri Candida albicans idi. Sonuç olarak, 'nin en önemli risk faktörünün idrar kateteri kullanımı olması nedeniyle, mümkünse idrar kateteri kullanımından kaçınılmalıdır. Aynı zamanda etkenlerinde düşük antibiyotik duyarlılık oranları ve yüksek direnç oranları gözlenmesi nedeniyle de, antibiyotik seçiminde antibiyotik duyarlılık sonuçlarına göre hareket edilmeli ve gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınılmalıdır. Anahtar Kelimeler: ne kaynaklı idrar yolu enfeksiyonu, risk faktörü, idrar kateteri, Escherichia coli, Enterococcus spp, Candida spp. Abstract In this study, between January 2 3 June 2, 4.3 hospitalized adult (>6 age) patients were investigated for nosocomıal urinary tract ınfection (NUTI) in the Kahramanmaras Sutcu Imam University Hospital. At the end of the study, 59 NUTI attacks and 62 microorganisms were detected in 56 patients. NUTI attack rates were detected,37% in 2 year and,49% in the first half of 2 year. The use of urinary catheter was detected as a most common risk factor for NUTI (73%). Escherichia coli was the most common seen agent of NUTI (46,8%). Extendedspectrum betalactamase (ESBL) producing Escherichia coli rate was 75% in Escherichia coli strains. The other common seen agents were Enterococcus spp (6,%) and Candida spp (4,6%). Four of the Enterecoccus spp strains were vancomycinresistant enterecocci (VRE). One of the nine Candida spp strains was Candida albicans. As a result, the use of urinary catheter was the most common risk factor for NUTI, so the use of urinary catheters should be avoided whenever possible. Also low antibiotic susceptibility rates and high antibiotic resistance rates were observed in the agents of NUTI, so choice of antibiotics should be according to results of antibiotic susceptibility and unnecessary use of antibiotics should be avoided. Key Words: Nosocomial urinary tract infection, risk factors, urinary catheterization, Escherichia coli, Enterococcus spp, Candida spp. GİRİŞ VE AMAÇ ne enfeksiyonları hastalar hastaneye başvurduktan sonra gelişen ve başvuru anında inkübasyon döneminde olmayan veya hastanede gelişmesine rağmen bazen taburcu olduktan sonra ortaya çıkabilen enfeksiyonlar olarak tanımlanmaktadır. Genellikle hasta hastaneye yattıktan 4872 saat sonra ve taburcu olduktan sonra gün içinde gelişir.() hastane enfeksiyonları arasında önemli bir yere sahiptir. 'lerin birçoğu idrar kateteriyle ilişkili enfeksiyonlardır. 'lerin yaklaşık %8'i idrar kateterine bağlı gelişirken, %5'inden sistoskopi ve diğer ürolojik işlemler sorumludur. Geri kalan kısmı ise herhangi bir ürolojik işleme bağlı olmaksızın gelişir.(2) Bu araştırmada KSÜ Araştırma ve Uygulama nesinde Ocak 23 Haziran 2 tarihleri arası yatan erişkin (>6 yaş) hastalarda meydana gelen 'ler incelenerek, olası risk faktörlerini İletişim: Gsm: Uzm. Dr. Nuretdin KUZHAN Yüksekova Devlet nesi, Hakkari Kabul Tarihi : eposta: kuzhan@hotmail.com 8 KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827

2 ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Risk Faktörleri belirlemek ve bu risk faktörlerine yönelik önleyici stratejiler geliştirmek; etken mikroorganizmalar belirlenerek, antibiyotik duyarlılık sonuçlarına göre hastanemize özel tedavi yaklaşımları belirlemeye katkıda bulunmak amaçlandı. MATERYAL VE METOD Araştırmamızda KSÜ Araştırma ve Uygulama nesinde Ocak 23 Haziran 2 tarihleri arası yatan erişkin (>6 yaş) hastalarda meydana gelen 'ler ve olası risk faktörleri retrospektif olarak incelendi. Araştırmaya, belirtilen zaman aralığında hastanemizde yatarken tanısı almış ve Ulusal ne Enfeksiyonları Sürveyans Ağı (UHESA) sistemine kaydı yapılmış 56 erişkin (>6 yaş) hasta dahil edildi. bilgileri, hastaların hastanemizde yattıkları dönemdeki dosyalarından ve UHESA sistemindeki bilgilerinden derlendi. Tüm antibiyotik duyarlılık sonuçları kültür antibiyogram için hastanemizde kullanılan Vitek Otomatize Sistem'deki (BioMerieux, Fransa) bilgilerden yeniden kaydedildi. bilgileri yaş, cinsiyet, yattığı servis, yatış süresi, risk faktörleri, gelişme günü, enfeksiyon etkenleri, enfeksiyon etkenlerinin antibiyotik duyarlılıkları, eşlik eden enfeksiyonlar ve hastanın tedavi sonundaki durumu başlıkları altında Microsoft Excel 2 programına kaydedildi. Her başlık altındaki verilerde incelemeler yapıldı. Dr. Nuretdin KUZHAN ve Ark. BULGULAR Erişkin (>6 yaş) kliniklerinde yatan 4.3 hasta açısından incelendi. ların yaş ortalaması 2 yılında 58,54±9,36, 2 yılının ilk altı ayında 64,54±6,82 bulundu. 2 yılında gelişen 33 hastanın 22'si (%66), 2 yılının ilk altı ayında 23 hastanın 2'si (%52) kadın cinsiyete sahipti. gelişen hastaların hastanede yatış süreleri ortalaması 2 yılında 3,8±27,99 gün, 2 yılının ilk altı ayında 28,62±8,9 gündü. larda gelişmesi 2 yılında ve 2 yılının ilk altı ayında medyan 3'üncü günde olmuştur. ların 56'sında 59 ve 62 etken mikroorganizma saptandı. 2 yılında hastane enfeksiyonları arasında %,37 atak hızı ile dördüncü sıklıkta saptanırken tüm hastane enfeksiyonları arasında en fazla atak hızı %,46 ile cerrahi alan enfeksiyonunda görüldü. Tüm hastane enfeksiyonları hızı %,74 olarak saptandı. 2 yılının ilk altı ayında %,49 atak hızı ile ilk sırada yer aldı. Tüm hastane enfeksiyonları hızı %,46 olarak saptandı (Tablo ve 2). 2 yılında hızının en fazla olduğu servis 3,26 hızı ve 5,49 insidans dansitesi ile AnesteziCerrahi Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi olurken 2 yılının ilk altı ayında hızının en fazla olduğu servis 3,6 hızı ve 4,4 insidans dansitesi ile Dahili Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi oldu (Tablo 34). Tablo. 2 Yılında ne Enfeksiyonları Enfeksiyon Tipi Sayısı Günü HE Sayısı (%) HE Hızı HE İnsidans Dansitesi Cerrahi Alan Enfeksiyonu (26,5),46,38 Kan Dolaşımı Enfeksiyonu (26),45,34 Pnömoni (23,5),4,2 İdrar Yolu Enfeksiyonu (22),37,2 KDS Enfeksiyonu 352 2(),2,6 Dekübit Ülseri Enfeksiyonu 352 2(),2,6 TOPLAM (),74 5,2 KDS Enfeksiyonu: Kalp Damar Sistemi Enfeksiyonu (Endokardit, Flebit vs.), HE: ne Enfeksiyonu KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827 9

3 Dr. Nuretdin KUZHAN ve Ark. ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Risk Faktörleri Tablo 2. 2 Yılının İlk Altı Ayında ne Enfeksiyonları Enfeksiyon Tipi Sayısı Günü HE Sayısı (%) HE Hızı HE İnsidans Dansitesi İdrar Yolu Enfeksiyonu (33,8),49,52 Cerrahi Alan Enfeksiyonu 573 7(24,),34,8 Kan Dolaşımı Enfeksiyonu 573 6(22,5),32, Pnömoni 573 3(8,3),26,82 Dekübit Ülseri Enfeksiyonu 573 (,4),2,6 TOPLAM 573 7(),46 4,52 HE: ne Enfeksiyonu Tablo 3. 2 Yılında Verileri Servis Sayısı Günü Sayısı (%) Hızı İnsidans Dansitesi AnesteziCYBÜ DYBÜ Gastroenteroloji Nefroloji Enfeksiyon Romatoloji KDC YBÜ Üroloji Koroner YBÜ Genel Cerrahi Diğer Servisler TOPLAM (3) 3(8) 4() 6(7) 2(6) 2(6) 2(6) 2(6) 2(6) (3) () 35() CYBÜ: Cerrahi Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi, DYBÜ: Dahili Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi KDC YBÜ: Kalp Damar Cerrahi Yoğun Bakım Ünitesi, YBÜ: Yoğun Bakım Ünitesi 3,26,75,36,9,83,82,66,43,26,9,37 5,49 2,8 3,9 2,8,5 3,43 2,3,67,98,4,2 2 KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827

4 ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Risk Faktörleri Dr. Nuretdin KUZHAN ve Ark. Tablo 4. 2 Yılının İlk Altı Ayında Verileri Servis Sayısı Günü Sayısı (%) Hızı İnsidans Dansitesi DYBÜ (2,5) 3,6 4,4 Enfeksiyon (8,3) 2,27 2,7 AnesteziCYBÜ (2,5),9 2,96 Nefroloji (2),8 3,59 Gastroenteroloji (8,3),48 3,78 Üroloji (2,5),5 4,96 Endokrinoloji (8,3),3 2,33 Genel Cerrahi (8,3),46,8 Koroner YBÜ (4,5),7,82 Kadın Doğum (4,5),3,79 Diğer Servisler () TOPLAM (),49,52 DYBÜ: Dahili Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi, CYBÜ: Cerrahi Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi, YBÜ: Yoğun Bakım Ünitesi Tablo 5. 2 Yılında Kateterle İlişkili İYE Verileri Servis Sayısı Kateter Günü KİİYE Sayısı KİİYE Hızı AnesteziCYBÜ KDC YBÜ DYBÜ Koroner YBÜ KİİYE: Kateterle İlişkili İdrar Yolu Enfeksiyonu, CYBÜ: Cerrahi Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi KDC: Kalp Damar Cerrahi, DYBÜ: Dahili Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi, YBÜ: Yoğun Bakım Ünitesi ,34 3,2 2,97 2,34 Tablo 6. 2 Yılının İlk Altı Ayında Kateterle İlişkili İYE Verileri Servis Sayısı Kateter Günü KİİYE Sayısı KİİYE Hızı DYBÜ AnesteziCYBÜ Koroner YBÜ KİİYE: Kateterle İlişkili İdrar Yolu Enfeksiyonu, DYBÜ: Dahili Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi CYBÜ: Cerrahi Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi, YBÜ: Yoğun Bakım Ünitesi ,7 3,2 2,33 KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827 2

5 Dr. Nuretdin KUZHAN ve Ark. ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Risk Faktörleri Tablo 7. 'nin İdrar Yollarıyla İlgili Risk Faktörleri Risk Faktörü Sayısı (%) İdrar Kateteri Kronik Böbrek Yetmezliği (KBY) Akut Böbrek Yetmezliği (ABY) İdrar Yolları Taşı İdrar Yolları Cerrahisi Renal Transplantasyon Nöropati Mesane Kanseri Prostat Kanseri 43(73) 2(33) 6() 4(6) 5(8) 2(3) () () () Tablo 8. ne Enfeksiyonlarıyla İlgili Genel Risk Faktörleri Risk Faktörü Sayısı/ Sıklık (%) Periferik Venöz Kateter (PVK) Santral Venöz Kateter (SVK) Kan Transfüzyonu Nazogastrik Sonda Diabetes Mellitus (DM) Mekanik Ventilasyon Endotrakeal Entübasyon Total Parenteral Nutrisyon (TPN) Bilinç Kapalılığı Periferik Aryteryel Kateter (PAK) Enfeksiyon (Antibiyotik Kullanımı) Hemodiyaliz Dekübit Ülseri İmmünsüpresif Tedavi Özofagogastroduodenoskopi Gebelik 52(88) 22(37) 22(37) 22(37) 9(32) 8(3) 8(3) 7(28) 6(27) 6(27) 5(25) (8) 5(8) 4(6) 3(5) 3(5) 22 KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827

6 ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Risk Faktörleri Dr. Nuretdin KUZHAN ve Ark. Tablo 9. Etken Mikroorganizmalar Mikroorganizma 2 (n=36) 2*(n=26) Mikroorganizma Sayısı (Enfeksiyon Hızı) Escherichia coli Enterococcus spp** Candida spp** Klebsiella spp Acinetobacter baumannii Pseudomonas aeruginosa MRSE Proteus mirabilis Streptococcus spp (α hem.) Serratia marcescens 6 6** 5** ** *İlk Altı Ay, **İki hastada Enterococcus spp ve Candida spp, bir hastada da Escherichia coli ile Candida spp birlikte üredi. MRSE: MethicillinResistant Staphylococcus epidermidis, α hem.: alfa hemolitik 4** 4** 29(46,8) (6,) 9(4,6) 4(6,4) 3(4,8) 3(4,8) (,6) (,6) (,6) (,6) Kateter kullanımına bağlı kateterle ilişkili enfeksiyon hızları değerlendirmede standardizasyon sağlanması için kateter gününe göre belirtilir. Buna göre herhangi bir serviste tüm hastalarda toplam gün takılan kateterlerle meydana gelen enfeksiyonlar, kateterle ilişkili enfeksiyon hızını belirler. Genellikle kateterizasyonun sık uygulandığı yoğun bakım ünitelerinde kullanılır. Araştırmamızda kateterle ilişkili enfeksiyonlar yıllara ve servislere göre tablo 56'da gösterilmiştir. Araştırmamızda risk faktörleri idrar yollarıyla ilgili risk faktörleri ve hastane enfeksiyonlarıyla ilgili genel risk faktörleri olarak iki grup halinde incelendi. İdrar yollarıyla ilgili risk faktörleri arasında en sık görülenler idrar kateteri kullanımı (%73), kronik böbrek yetmezliği (%33) ve akut böbrek yetmezliği (%) idi (Tablo 7). ne enfeksiyonlarıyla ilgili genel risk faktörleri arasında sık görülenler ise periferik venöz kateter (%88), santral venöz kateter (%37), kan transfüzyonu (%37), nazogastrik sonda (%37) ve diabetes mellitus (%32) idi (Tablo 8). İdrar kültüründe üreyen 62 suşun 4'i (%66) gram negatif bakteri, 2'si (%9) gram pozitif bakteri, dokuzu (%5) mantar idi. Üç hastada aynı anda iki mikroorganizma saptandı. İdrar kültürlerinde izole edilen etkenler arasında en sık Escherichia coli (%46,8), ikinci sıklıkta Enterococcus spp (%6,) ve üçüncü sıklıkta Candida spp (%4,6) görülmekteydi (Tablo 9). İdrar kateteri olan ve olmayan hastalarda etken olarak en sık Escherichia coli (sırasıyla %42,2 ve %58,7) saptandı. İdrar kateteri olan hastalarda ikinci sıklıkta Enterococcus spp, (%7,7) üçüncü sıklıkta ise Candida spp (%5,6) saptandı. İdrar kateteri olmayanlarda Candida spp ve Enterococcus spp eşit oranlarla (%,8) bunu izlediler. Araştırmamızda en sık etken olarak saptanan Escherichia coli'lerde genişlemiş spektrumlu beta laktamaz (extendedspectrum betalactamase: ESBL) üretimi 2 yılında %75 (2/6), 2 yılının ilk altı ayında %76,9 (3) bulunmuştur (Tablo ). İzole edilen dört Klebsiella spp suşunun üçü Klebsiella pneumoniae, biri Klebsiella oxytoca idi. Üç Klebsiella pneumoniae suşunun ikisi ESBL (+) bulunmuştur (Tablo ). İzole edilen Enterococcus spp'ın dördünde vankomisin direnci saptanmış, bu dört vankomisin dirençli Enterococcus spp (vancomycinresistant enterococci: VRE) linezolide duyarlı bulunmuştur. Üç VRE'de tigesiklin duyarlılığı çalışılmış ve üçü de duyarlı bulunmuştur. VRE'lerin üçü Enterococcus faecium iken birinde tür ayrımı yapılamamıştır. (Tablo ) Dokuz Candida spp suşunun biri Candida albicans, diğerleri albikans dışı Candida spp (%88) bulunmuştur. Mikoloji laboratuarımız olmadığı için antifungal duyarlılık testleri yapılamamıştır. gelişen hastaların 35'i (%62) tedavi sonrası taburcu edilmiştir. Biri (%2) başka hastaneye sevk edilmiş, 2'si (%36) ise ölmüştür. Ölen hastaların sekizinde dışında da eşlik eden enfeksiyon mevcuttu. Hatta bunların ikisinde birden fazla enfeksiyon mevcuttu. TARTIŞMA kadınlarda ve ileri yaşlı kişilerde daha fazla görülür. Araştırmamızda gelişen hastaların yaş ortalaması 2 yılında 58,54±9,36 iken 2 yılının ilk altı ayında 64,54±6,82 bulundu. 2 yılında KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827 23

7 Dr. Nuretdin KUZHAN ve Ark. ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Risk Faktörleri Tablo. Etkenlerinden Sık Görülenler ve Antibiyotik Duyarlılık Oranları* Antibiyotik Escherichia coli (n=29) Enterococcus spp (n=) Pseudomonas aeruginosa (n=3) Acinetobacter baumannii (n=3) Klebsiella pneumoniae(n=3) Amikasin Gentamisin Tobramisin Streptomisin Penisilin Ampisilin Amp/Sul Amoks/Klav Piperasilin Pip/Tazo Tikarsilin Sefazolin Sefoksitin Sefuroksim Seftriakson Seftazidim Sefop/Sul Sefepim Siprofloksasin Levofloksasin Moksifloksasin Tetrasiklin Tigesiklin İmipenem Meropenem Ertapenem Colistin Nitrofurantoin Klindamisin Vankomisin Teikoplanin Linezolid Tmp/Smx Rifampisin Eritromisin Fosfomisin 2/29 7/29 /29 3/29 5/26 2/2 5/26 9/28 5/26 8/29 8/29 8/28 /2 5/28 9/9 28/29 26/27 3/3 /2 8/28 / / /8 /9 2/9 2/ 5/5 4/7 6/ 6/ / *Antibiyotik Duyarlılık Oranı: Duyarlı Etken Sayısı/Test Yapılan Etken Sayısı, Amp/Sul: Ampisilin/Sulbaktam Amoks/Klav: Amoksisilin/Klavulonat, Pip/Tazo: Piperasilin/Tazobaktam, Sefop/Sul: Sefoperazon/Sulbaktam, Tmp/Smx: Trimetoprim/Sülfametoksazol 2/3 /2 / /3 /3 2/3 2/3 3/3 2/2 2/3 / /2 / /3 3/3 2/3 /3 /3 /3 /3 /3 3/3 2/2 3/3 24 KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827

8 ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Risk Faktörleri hastaların %66'sı, 2 yılının ilk altı ayında %52'si kadın cinsiyete sahipti. Akkoyun ve arkadaşlarının Trakya Üniversitesinde yaptıkları araştırmada gelişenlerin yaş ortalaması 6,8±6, ve hastaların %5,5'i kadın (3), Erben ve arkadaşlarının Osmangazi Üniversitesinde yaptıkları çalışmada gelişenlerin %58'inin kadın cinsiyete sahip olduğu saptanmıştır (4). Gerek araştırmamızdaki sonuçlarda gerek diğer araştırmalarda ileri yaş ve kadınlarda daha sık saptanmaktadır. Araştırmamızda gelişen hastaların hastanede yatış süreleri 2 yılında ortalama 3,8±27,99 gün, 2 yılının ilk altı ayında 28,62±8,9 gün olarak saptandı. gelişmesi 2 yılında medyan 3'üncü günde, 2 yılının ilk altı ayında da medyan 3'üncü günde olmuştur. Cenger ve arkadaşlarının Pamukkale Üniversitesinde yaptıkları araştırmada gelişen hastalarda hastanede yatış süresinin ortalama 24,5 gün olduğu, 'nin hastaneye yatıştan 9,8 gün sonra meydana geldiği bulunmuştur (5). Erben ve arkadaşlarının yaptığı araştırmada ise gelişme süresi idrar kateteri olan hastalarda medyan gün, idrar kateteri olmayan hastalarda ise,5 gün olarak bulunmuştur (4). Diğer araştırmalara göre daha geç gelişmesinin hastanemizde enfeksiyon kontrol önlemlerinin iyi uygulanmasına bağlı olabileceği ya da tanılarının geç konması ile ilgili olabileceği değerlendirildi. Leblebicioğlu ve arkadaşlarının ülkemizden 29 merkezin katılımıyla yaptığı bir nokta prevelans çalışmasında hızı %,7 olarak tespit edilmiştir (6). Bakır ve arkadaşları tarafından yapılan araştırmada hızı %,3 olarak bulunmuştur (7). Araştırmamızda ise hızı 2'da %,37, 2 yılının ilk altı ayında ise %,49 olarak bulundu. Diğer sonuçlara göre daha düşük bir sonuç olması araştırmanın erişkin (>6 yaş) hastalarda yapılmış olmasıyla ilgili olabilir. Nitekim benzer şekilde Cenger ve arkadaşlarının 8 yaş ve üstü hastalarda yaptığı araştırmada hızının %,7 olduğu saptanmış (5), diğer sonuçlara kıyasla araştırmamızdaki sonuca yakın bir sonuç bulunmuştur. birçok araştırmada hastane enfeksiyonları arasında en sık görülen enfeksiyondur. Araştırmamızda 2 yılında %22 ile hastane genelinde dördüncü sırada yer alırken 2 yılının ilk altı ayında %33,8 ile ilk sırada yer almıştır. Çelebi ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmada yoğun bakım dışı servislerde birinci sırada (24 yılında %37 ve 25 yılında %3) yer almış (8), Akata ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmada ise 24 yılında ikinci sırada (%26) yer alırken 25 yılında üçüncü sırada (%8) yer almıştır (9). Araştırmamızda hızının en fazla saptandığı servis 2 yılında AnesteziCerrahi Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi (CYBÜ) (%3,26) iken 2 yılının ilk altı ayında Dahili Bilimler Yoğun Bakım Ünitesi (DYBÜ) (%3,6) oldu. Cenger ve arkadaşlarının araştırmasında Beyin Cerrahi Yoğun Bakım Ünitesi'nde en fazla görülmüşken (5), Çevik ve arkadaşlarının Dr. Nuretdin KUZHAN ve Ark. araştırmasında ise en sık Nöroloji Kliniği'nde saptanmıştır (). Araştırmamızda risk faktörleri idrar yollarıyla ilgili risk faktörleri ve genel hastane enfeksiyonlarıyla ilgili risk faktörleri olarak iki grup halinde incelendi. İdrar yollarıyla ilgili olanlar arasında sık görülenler idrar kateteri kullanımı (%73), KBY (%33) ve ABY (%) iken hastane enfeksiyonlarıyla ilgili genel risk faktörleri arasında sık görülenler PVK (%88) kullanımı, SVK (%37) kullanımı, kan trasfüzyonu (%37) yapılması, nazogastrik sonda (%37) kullanımı ve DM (%32) olarak saptandı. Akkoyun ve arkadaşlarının araştırmasında idrar yollarıyla ilgili risk faktörleri sıklık sırasına göre idrar kateteri kullanımı (%78,8), idrar yolları tümörü (%2,5) ve benign prostat hipertrofisi (%,6) olarak saptanmışken hastane enfeksiyonları için genel risk faktörleri sıklık sırasına göre intravenöz kateter kullanımı(%89,4), önceden antibiyotik kullanımı (%6,6) ve fekal inkontinans (%33,7) olarak saptanmıştır (3). Araştırmamızda gelişen hastaların %73'ünde idrar kateteri kullanımı saptandı. gelişenlerde idrar kateteri kullanımı ülkemizden 29 hastanenin verilerinin incelendiği araştırmada %65,3 (6), Akkoyun ve arkadaşlarının araştırmasında %78,8 (3) oranında saptanmıştır. Foxman ve Brown da 'lerin yaklaşık %8'inin idrar kateteri kullanımı ile ilişkili olduğunu bildirmiştir (). Kateterize hastalarda bakterüri genel insidansı %8'dir ve günde %3 ile % arasında değişmektedir (2). Ülkemizden 29 hastanenin verilerinin incelendiği araştırmada idrar kateterlerinin %22,8'inin gereksiz olduğu anlaşılmıştır (6). Dolayısıyla gerekmedikçe idrar kateteri takılmamalı ve kateterize hastalarda hastanede yatış süresi uzatılmamalıdır. ların 5'inde (%25) gelişmeden önce de başka odakta enfeksiyon mevcuttu. Bu hastaların üçünde iki farklı enfeksiyon mevcuttu ve antibiyotik tedavisi almaktaydılar. Leblebicioğlu ve arkadaşlarının araştırmasında gelişmesi için önceki antibiyotik kullanımı (%46,7) en sık predispozan faktör olarak saptanmıştır (6). Cenger ve arkadaşlarının yaptıkları çalışmada antibiyotik kullanımı gelişen hastalarda %22,5 sıklıkta saptanmış ve kontrol grubuna göre anlamlı bulunmuştur (5). Araştırmamızda etken mikroorganizmalar arasında en sık Escherichia coli (%46,8) saptandı. Daha sonra sıklık sırasına göre Enterococcus spp (%6,) ve Candida spp (%4,6) saptandı. Leblebicioğlu ve arkadaşlarının araştırmasında etkenleri sıklık sırasına göre Escherichia coli (%32,4), Klebsiella spp (%7) ve Candida spp (%2,8) olarak bulunmuştur (6). Ülkemizden 2 hastanenin verilerinin de bulunduğu 29 Avrupa ülkesinden 228 hastanenin verilerinin incelendiği bir araştırmada etkenleri içinde en sık görülenler, Escherichia coli (%35,6), Enterococcus spp (%5,8) ve Candida spp (%9,8) olmuştur (3). Araştırmamızda 'nin en sık etkeni olarak saptanan Escherichia coli'lerde ESBL üretimi 2 yılında %75 (2/6), 2 yılının ilk altı ayında %76,9 KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827 25

9 Dr. Nuretdin KUZHAN ve Ark. (3) bulundu. Kaçmaz ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmada 64 Escherichia coli suşunun %63'ünde ESBL (+) bulunmuştur (4). Temiz ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmasında Escherichia coli ikinci en sık etken olarak saptanmış ve ESBL üretim oranı %53 (8/5) bulunmuştur (5). HITIT2 sürveyans çalışmasında ESBL üretim oranı Escherichia coli için %42 bulunmuştur (6). nemizde 2526 yıllarında yapılan araştırmada ise Escherichia coli'lerde ESBL oranı yıllara göre %2 ve %39,5 bulunmuştur (7). ESBL artışının muhtemel sebebi, 2526 yılları verilerinin tüm hastane enfeksiyonu etkeni Escherichia coli'lerde yapılmış olması, günümüzde 2526 verilerinin derlendiği döneme göre daha fazla sayıda hasta yatırılması, birçok bölümde daha invaziv ameliyatların yapılması (renal transplantasyon vs.) ve daha ciddi sorunları olan hastaların takibinin artması sayılabilir. Bu sayılan nedenlerin yanı sıra tüm dünyada gittikçe artan antibiyotik direncinin hastanemizde görülen güncel bir sonucu olabileceği de düşünülmüştür. Araştırmamızda 'nin ikinci sıradaki etkeni olan Enterococcus spp'lar hastane enfeksiyonları arasında ön sıralarda yer alırlar. Enterococcus spp'larda vankomisin direnci son yıllarda birçok klinikte karşılaşılan ve hastayı olduğu kadar sağlık çalışanlarını da zora sokan bir durumdur. Araştırmamızda Enterococcus spp suşunun dördünde vankomisin ve teikoplanin direnci saptanmıştır. Baykan ve arkadaşlarının Konya'da idrar örneklerinden izole ettikleri enterokoklarla yaptıkları çalışmalarda VRE saptanmamıştır (8). Butçu ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmada ise idrar yolundan izole edilen enterokoklarda vankomisin dirençli suşların sıklığı Enterococcus faecalis'de %,5 iken Enterococcus faecium'da %8,2 olarak bildirilmiştir (9). Diğer araştırmalara oranla araştırmamızdaki yüksek VRE oranı üzerinde durulması gereken bir durumdur. etkeni olarak sık görülen Candida spp'lar son zamanlarda hastane enfeksiyonu etkenleri arasında sıklığı gittikçe de artan mikroorganizmalardır. Özellikle de antifungal direncin daha fazla olduğu albikans dışı Candida spp'ların sıklığı artmaktadır. Çalışmamızda hastane enfeksiyonları arasında üçüncü sırada görülen Candida spp'lar arasında albikans dışı Candida spp'lar (%88) daha sık saptanmıştır. Cenger ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmada da etkeni Candida spp'ların %9'ı albikans dışı Candida spp bulunmuştur (5). Akkoyun ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmada Candida spp'lar arasında albikans dışı Candida spp'lar (%59) daha fazla bulunmuştur (3). SONUÇ 'ler çoğunun önlenebilir nedenlerden kaynaklanması nedeniyle üzerinde daha fazla durulması gereken bir durumdur. 'nin en sık nedeni araştırmamızda da görüldüğü gibi idrar kateteri kullanımıdır (%73). İdrar kateterlerine bağlı gelişen enfeksiyonlar gereksiz kateterizasyondan kaçınılması, kateteri takarken uygun asepsiantisepsi kurallarına ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Risk Faktörleri uyulması, kateterizasyonun mümkün olan en kısa sürede sonlandırılması ve bu konularda hastane çalışanlarının eğitilmesi ile önlenebilir. 'nin en sık etkeni Escherichia coli'ler ESBL üretebilen ve karbapenemler dışındaki tüm beta laktam antibiyotiklere dirençli olabilen mikroorganizmalardır. Araştırmamızda etkeni Escherichia coli'lerde ESBL üretimi %75 bulunmuştur. 'de empirik antibiyotik seçiminde bu durumun göz önüne alınması gerekmektedir. Son olarak ile mücadelede risk faktörlerini ortadan kaldırmakla beraber tüm servislerin verilerinin düzenli bir şekilde toplanarak etken mikroorganizmalar ve antibiyotik duyarlılık oranlarının sürekli olarak incelenmesi, etkene uygun antibiyotik kullanılması ve gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınılması gerektiği söylenebilir. KAYNAKLAR ) Şardan YÇ. ne Enfeksiyonları: Tanımlar, Sürveyans, Epidemilere Yaklaşım. Enfeksiyon lıkları ve Mikrobiyolojisi. Editörler: Topçu AW, Söyletir G, Doğanay M. 3. Baskı. 28; : ) Bakır M. Nozokomiyal üriner sistem enfeksiyonları. ne İnfeksiyonları. Editörler: Doğanay M, Ünal S. Bilimsel Tıp Kitabevi, Ankara. 23: ) Akkoyun S, Kuloğlu F. Nozokomiyal Üriner Sistem İ n f e k s i y o n l a r ı n d a R i s k F a k t ö r l e r i n i n, E t k e n Mikroorganizmaların ve Antibiyotik Duyarlılıklarının Araştırılması (Trakya Üniversitesi Uzmanlık Tezi, Edirne, 26. 4) Erben N, Alpat SN, Kartal ED, Özgüneş İ, Usluer G. Nozokomiyal Üriner Sistem Enfeksiyonlarında Risk Faktörlerinin Analizi ve Üriner Kateter Kullanımının Etkenlerin Dağılımı Üzerine Etkisi. Mikrobiyol Bul. 29; 43: ) Cenger DH, Turgut H. ne Kaynaklı Üriner Sistem İnfeksiyonlarının Maliyet, Mortalite ve nede Yatış Süresine Etkisi (Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Uzmanlık Tezi, Denizli, 28. 6) Leblebicioglu H, Esen S. Hospitalacquired urinary tract infections in Turkey: A nationwide multicenter point prevalence study. J Hosp Infect. 23; 53: ) Bakır M, Elaldı N, Dökmetaş İ, Bilgiç A, Bakıcı Z, Şahin F. Nozokomiyal üriner sistem enfeksiyonları: İnsidans, etyoloji ve sonuçlar. ne İnfeksiyonları Dergisi. 23; 7: ) Çelebi G. ve arkadaşları. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi nesinde ne İnfeksiyonları Surveyansı. ne İnfeksiyonları Dergisi. 26; : ) Akata F, Otkun M, Kuloğlu F, Erkan T, Keskin S, Tuğrul M. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi nesinde Nozokomiyal İnfeksiyon Oranlarının Değerlendirilmesi. ne İnfeksiyonları Dergisi. 26; (Ek ): 38. ) Çevik FÇ, Aykın N, Naz H. Bir Devlet nesi Örneği: Eskişehir Yunus Emre Devlet nesinde 25 Yılında Saptanan ne İnfeksiyonları. ne İnfeksiyonları Dergisi. 26; : ) Foxman B, Brown P. Epidemiology of urinary tract infections: transmission and risk factors, incidence, and costs. Infect Dis Clin North Am. 23; 7: ) Foxman B. Epidemiology of urinary tract ınfections: ıncidance, morbidity and economic costs. Am J Med. 22; 3 (A): 53. 3) Bouza E, San Juan R, Munoz P, Voss A and European Study 26 KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827

10 ne Kaynaklı İdrar Yolu Enfeksiyonları ve Risk Faktörleri Dr. Nuretdin KUZHAN ve Ark. Group on Nosocomial Infections. A European perspective on nosocomial urinary tract infections I. Report on the microbiolgy workload, aetiology and antimicrobial susceptibility (ESGNI3 study). Clin Microbiol Infect. 2; 7: ) Kaçmaz B, Çakır FÖ, Aksoy A. ne Kaynaklı İnfeksiyonlardan İzole Edilen Escherichia Coli, Klebsiella pneumoniae ve Klebsiella Oxytoca Türlerinde Genişletilmiş Spektrumlu BetaLaktamaz Saptanması. ANKEM Dergisi. 25; 9(3): ) Temiz E, Pişkin N. Yoğun Bakım larında Nozokomiyal İdrar Yolu İnfeksiyonlarının Değerlendirilmesi (Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Tıp Fakültesi Uzmanlık Tezi, Zonguldak, 2. 6) Gur D, Hascelık G, Aydın N, Tellı M, Gultekın M, Ogunc D, Arıkan OA, Uysal S, Yaman A, Kıbar F, Gulay Z, Sumerkan B, Esel D, Kayacan CB, Aktas Z, Soyletır G, Altınkanat G, Durupınar B, Darka O, Akgun Y, Yayla B, Gedıkoglu S, Sınırtaş M, Berktaş M, Yaman G. Antimicrobial resistance in gramnegative hospital isolates: results of the turkish HITIT2 surveillance study of 27. Journal of Chemoterapy. 29; 2: ) Uçmak H, Kökoğlu ÖF, Güler E, Kuzhan N, Toprak R. KSÜ Tıp Fakültesi nesinde 2526 yıllarında hastane enfeksiyonu sürveyansı, KSÜ Tıp Fakültesi. 8) Baykan M, Kaya M, Arslan U, Baysal B. İdrar örneklerinden izole edilen enterokokların invitro antibiyotik duyarlıklarının belirlenmesi. ANKEM Derg 2; 4: 34. 9) Butcu M, Akcay SS, Inan AS, Aksaray S, Engin DO, Calisici G. In vitro susceptibility of enterococci strains isolated from urine samples to fosfomycin and other antibiotics. J Infect Chemother 2: 7(4): KSÜ Tıp Fak. Der. 2;(8):827 27