Hastane maliyet analizi çalışması: metodoloji ve sonuçlar. Prof. Dr. Şahin Kavuncubaşı Başkent Üniversitesi

Transkript

1 Hastane maliyet analizi çalışması: metodoloji ve sonuçlar Prof. Dr. Şahin Kavuncubaşı Başkent Üniversitesi

2 Maliyet analizi çalışmalarının genel amaçları Hastane maliyet yapısını ortaya koymak, Hizmet maliyetlerini belirlemek, Bütçeleme kararlarını desteklemek, Fiyatlama kararlarına girdi sağlamak, Gelir-gider-hacim analizlerini desteklemek, Verimliliği (kaynak kullanımında rasyonalite) yükseltmek, Maliyet etkililik analizi için gerekli maliyet verilerini sağlamak.

3 Temel kavramlar Maliyet Sabit maliyet Değişken maliyet Direkt maliyet Endirekt maliyet Bir mal ve hizmetin üretilmesi için katlanılan tüm külfetler Üretim miktarından etkilenmeyen maliyetler (örn: amortisman gideri) Üretim miktarına paralel olarak değişen maliyetler (örn: ilaç gideri) Herhangi bir maliyet taşıyıcısı kullanılmaksızın yüklenen maliyetler (örn: poliklinik personel gideri) Bir bölümden, diğerine maliyet taşıyıcıları ile yüklenen maliyetler (örn: yemekhaneden polikliniğe yüklenen maliyetler)

4 örneklem SAĞLIK KURUMLARI BÖLGELER BATI ORTA DOĞU SB < 50 Yataklı Devlet Hastanesi SB Yataklı Devlet Hastanesi SB Yataklı Devlet Hastanesi SB Yataklı Devlet Hastanesi SB 401+ Yataklı Devlet Hastanesi SSK Hastanesi 2 Üniversite Hastanesi 2 Özel Hastane 1

5 Hastanelerin seçilmesi İnsani gelişim indeksi Bölge kapasite kullanım oranı

6 Maliyet analizi metodolojisi Çalışmada, kademeli dağıtım (step down) yöntemi olarak adlandırılan maliyet analizi metodolojisi kullanılmıştır.

7 Gider merkezlerinin belirlenmesi Gider Merkezleri Açıklama Örnek Maliyet Kalemlerinin belirlenmesi Yardımcı Gider Merkezleri Tüm bölümlere hizmet sağlayan ve herhangi bir gelir kazandırmayan bölümler Ev idaresi Isı merkezi Birinci Dağıtım Yönetsel bölümler Hastanenin idari işlevlerinin gerçekleştirildiği merkezler Başhekimlik Hastane müdürlüğü İkinci Dağıtım Esas üretim merkezleri Hastanenin asli üretim (gelir) merkezleri Poliklinikler Klinikler Teşhis üniteleri Üçüncü Dağıtım

8 Örnek olay ABC Hastanesinin dört bölümü bulunmaktadır. Ev idaresi Hastane müdürlüğü polikliniği servisi Üretim miktarları polikliniği :1200 poliklinik servisi :1500 hasta günü

9 Gider merkezlerinin belirlenmesi Maliyet Kalemlerinin belirlenmesi Birinci Dağıtım İkinci Dağıtım Üçüncü Dağıtım KALEMLERİ Direk personel maliyetleri Endirekt personel maliyetleri Tıbbi sarf malzeme giderleri Genel Sarf Malzeme Giderleri İlaç giderleri Diğer Üretim Giderleri (Elektrik, su, vb) Bina ve Demirbaş Amortisman giderleri VERİ KAYNAKLARI Maaş bordro kayıtları Genel Bütçe Kayıtları (GB 110, 140,160) Döner sermaye kayıtları (DS 1 /1) Personel kayıtları Genel Bütçe kayıtları (GB 180, 140, ) Döner sermaye kayıtları Taşra Cetvelleri, Ambar Depo çıkış belgeleri Genel Bütçe Kayıtları Döner sermaye kayıtları Taşra Cetvelleri, Ambar Depo çıkış belgeleri Genel Bütçe Kayıtları Döner sermaye kayıtları Genel Bütçe Kayıtları Döner sermaye kayıtları Eczane stok kayıtları Genel Bütçe kayıtları (GB 440) Döner sermaye kayıtları Hesaplama (Bayındırlık Bakanlığının fiyat listesini kullanma), TÜFE rakamları

10 Direkt personel giderleri Maaş Nöbet DSS Katkı payı

11 Endirekt personel giderleri Giyim yardımı Sürekli görev yolluğu Geçici görev yolluğu Tedavi ve ilaç yardımları

12 Örnek olay (devam) Personel giderlerinin dağıtımı Gider Kalemleri Toplam Ev İdaresi Hastane Müd Polikliniği Servisi Personel Sayısı Maaş 26, Nöbet Döner Sermaye 6, Direkt Per. Gid????? Giyim Yolluk 1, Tedavi Yardımı Endirekt Per. Gid?????

13 Örnek olay (devam) Gider Kalemleri Toplam Ev İdaresi Hastane Müd Polikliniği Servisi Personel Sayısı Maaş 26, Nöbet Döner Sermaye 6, Direkt Per. Gid 34, ,000 16,000 Giyim Yolluk 1, Tedavi Yardımı Endirekt Per. Gid 5,

14 Örnek olay (devam) Personel giderlerinin dağıtımı Gider Kalemleri Direkt Personel Gideri Endirekt Personel Gideri Toplam Ev İdaresi Hastane Müd Polikliniği Servisi 34, , Toplam ,000 5,000 9,000 18,000

15 Demirbaş eşya amortismanı Veri Kaynakları Genel bütçe demirbaş eşya esas defteri Döner sermaye demirbaş eşya defteri Hesaplama TÜFE rakamları vasıtasıyla yeniden değerleme katsayıları hesaplanır. Yeniden değerlendirmeye tabi tutulan demirbaş eşya toplamı üzerinden % 10 amortisman ayrılır.

16 Demirbaş amortisman hesabı: örnek Yıl Katsayı Demirbaş Tutarı Amortisman Miktarı ,46 X 250 = ,18 X 350 = ,44 X 400 = ,19 X 500 = ,15 X 600 = ,74 X 200 = ,46 X 150 = ,64 X 400 = ,39 X 500 = ,53 X 200 = X 75 = 75 TOPLAM

17 Örnek olay (devam) demirbaş amortismanı (amortisman oranı = % 10) Gider Kalemleri Toplam Ev İdaresi Yeniden değerlendirilmiş Demarbaş tutarı Ayrılan Amortisman Tutarı Hastane Müd Polikliniği Servisi 7, ?????

18 Örnek olay (devam) demirbaş amortismanı Gider Kalemleri Toplam Ev İdaresi Yeniden değerlendirilmiş Demirbaş tutarı Ayrılan Amortisman Tutarı Hastane Müd Polikliniği Servisi 7,

19 Bina Amortisman: örnek Bölümler Alan Amortisman Tutarı Ev İdaresi Hasta Kabul Bashekimlik Polikliniği Genel Cerrahi Polikliniği Üroloji Polikliniği KBB Servisi TOPLAM Ev İdaresi Bina Amortismanı 300 * 240,000,000 * % 2=

20 Örnek olay (Devam) Bina amortismanı (Bina Birim İnşaat Maliyet: 240,000,000 Binanın ekonomik ömrü. 50 Yıl) Toplam Ev İdaresi Hastane Müd Polikliniği Servisi Alan Ayrılan Amortisman Tutarı?????

21 Örnek olay (Devam) bina amortismanı Toplam Ev İdaresi Hastane Müd Polikliniği Servisi Alan Ayrılan Amortisman Tutarı 2,

22 Gider merkezlerinin belirlenmesi Maliyet Kalemlerinin belirlenmesi GİDER KALEMLERİ Personel İlaç Tıbbi sarf Genel sarf Amortisman Birinci Dağıtım İkinci Dağıtım Yardımcı Gider Merkezleri Yönetsel Gider Merkezleri Esas Gider Merkezleri ΣDirekt Maliyet ΣDirekt Maliyet ΣDirekt Maliyet Üçüncü Dağıtım

23 Örnek olay (Devam) Gider kalemleri Tutar Ev idaresi Hastane Müd Polikliniği Servisi Direkt Per. 24, Endirekt Per. 4, İlaç gid Tıbbi sarf Genel sarf 4, Genel ür gid. 2, Demirbaş A Bina A TOPLAM 64,

24 Yönetsel Bölümler Gider merkezlerinin belirlenmesi Direkt Giderler + Maliyet Kalemlerinin belirlenmesi Dağıtım kriterleri Endirekt Giderler Toplam Gider Birinci Dağıtım Yardımcı Gider Merkezleri İkinci Dağıtım Direkt Gider Toplamları Dağıtım kriterleri Esas Üretim Merk. Direkt Giderler + Endirekt Giderler Üçüncü Dağıtım Toplam Gider

25 Örnek olay (Devam) İkinci Dağıtım: Ev idaresi giderlerinin dağıtılması Yardımcı Gider Merkezleri Dağıtılacak Tutar Hastane Müd Polikliniği Servisi Birinci Dağıtım ,000 35,000 Ev idaresi Bölümlerin Alanı Alan oranı ,25 0,25 0,50 Yüklenen Gider 2.500?? TOPLAM GİDER 10,000?? Yüklenecek Gider Hastane Müdürlüğü = 10,000 x 0,25 = Ev İdaresi toplam gideri x Alan Oranı = 2500

26 Örnek olay (Devam) Ev idaresi giderlerinin dağıtılması Yardımcı Gider Merkezleri Dağıtılacak Tutar Hastane Müd Polikliniği Servisi Birinci Dağıtım ,000 35,000 Ev idaresi Bölümlerin Alanı Alan oranı ,25 0,25 0,50 Yüklenen Gider ,500 5,000 TOPLAM GİDER 10,000 14,500 40,000 Direkt Gider Endirekt gider

27 Dağıtım kriterlerine örnekler BÖLÜM Isı merkezi Teknik servis Morg Arşiv-Hasta kabul Eczane Yemekhane KRİTER Metre kare Demirbaş amortisman oranı Ölen hasta sayısı Yatan hasta sayısı İlaç tüketim oranları Öğün sayısı

28 Gider merkezlerinin belirlenmesi Maliyet Kalemlerinin belirlenmesi Birinci Dağıtım Yönetsel Bölümler Direkt Giderler + Endirekt Giderler = Toplam Gider Esas Üretim Merk. Direkt Giderler + Endirekt Giderler = Toplam Gider İkinci Dağıtım Yönetim giderleri, esas üretim merkezlerine her esas üretim merkezinin maliyetinin, toplam maliyet içindeki oranı dikkate alınarak dağıtılır. Üçüncü Dağıtım

29 Örnek olay (Devam) Üçüncü Dağıtım: Yönetim giderlerinin dağıtılması Toplam Polikliniği Servisi İkinci Dağıtım Tutarı ,500 40,000 Gider Oranı 1,00 %26,6 %73,4 Yüklenen Yönetim Gideri 10,000 2, TOPLAM GİDER 64,500 17,160 47,340

30 Birim maliyet Toplam Maliyet Birim Maliyet = Çıktı Miktarı

31 Örnek olay (Devam) Birim maliyetlerin hesaplanması Toplam Polikliniği Servisi TOPLAM GİDER 64,500 17,160 47,340 Poliklinik sayısı 1200 Hasta gün sayısı 1500 Birim maliyet 14,3 31,56 17,160 14,3 1,200

32 Maliyet yapısı Hastane maliyetlerinin büyük bir bölümünü personel giderleri oluşturmaktadır. Personel giderlerinin toplam giderler içindeki oranı, % arasında değişmektedir. İlaç ve tıbbi sarf malzeme giderlerinin toplam maliyetler içindeki oranları, sırasıyla % 9 ve % 14 civarındadır. Genel sarf malzeme giderlerinin toplam maliyetler içindeki payı, % 5 civarındadır. Diğer genel üretim giderlerinin toplam maliyet içindeki oranı, % 5-15 arasında değişmektedir. Hastane toplam maliyetlerinin % 6-10 u sabit maliyetlerden oluşmaktadır. Sabit maliyetlerin toplam maliyetler içindeki oranı, hastane yatak kapasitesi arttıkça azalma eğilimi göstermektedir.

33 Giderlerin dağılımı (Ankara Numune Hastanesi) GENEL ÜRETİM GİDERLERİ % 25,25 İLAÇ GİDERLERİ % 7,15 TIBBİ SARF GİDERLERİ % 12,32 PERSONEL GİDERLERİ % 55,28

34 HASTANE ÇALIŞMASI FİİLİ VE DÜZELTİLMİŞ GENEL SERVİS LERİ (MEDYAN)(x 1000) DAHİLİ KLİNİKLER SABİT DEĞİŞKEN (1) DEĞİŞKEN (2) (1) (2) DÜZELTMŞ KKO=% 80 DAHILIYE SERVİSİ ÇOCUK HAST. SERVİSİ ENFEKSİYON HAS. SERVİSİ FIZIK TEDAVİ SERVİSİ KARDIYOLOJİ SERVİSİ NÖROLOJI SERVİSİ GASTRO ENT. SERVİSİ GÖGÜS HAST. SERVISİ PSIKIYATRI SERVISİ

35 HASTANE ÇALIŞMASI-FİİLİ VE DÜZELTİMİŞ GENEL SERVİS LERİ (MEDYAN)(x 1000) CERRAHİ KLİNİKLER SABİT DEĞİŞKEN (1) DEĞİŞKEN (2) (1) (2) % 80 GENEL CERRAHİ SERVİSİ KADIN HAS VE DOĞ. SERVİSİ GKD CERRAHİ SERVİSİ GÖZ SERVİSİ KBB SERVISI ORTOPEDİ SERVİSİ PLASTİK CERRAHİ SERVİSİ ÇOCUK CERRAHİ SERVİSİ ÜROLOJI SERVİSİ YANIK SERVİSİ

36 Klinik maliyetler Türkiye de hasta servislerinde bir hasta günü maliyeti (medyan), ilaç ve tıbbi malzeme dahil olmak üzere 55,9 Milyon TL, ilaç ve tıbbi sarf hariç hasta günü maliyeti ise 39,8 Milyon TL dir. Kapasite kullanım oranı arttıkça, birim maliyetler azalma eğilimi göstermektedir.

37 Maliyetler ve Kapasite Kullanım Oranı bmtsd ,00 0,50 1,00 1,50 kko

38 HASTANE ÇALIŞMASI-FİİLİ VE DÜZELTİMİŞ POLİKLİNİK LERİ (MEDYAN)(x 1000) DAHİLİYE SABİT DEĞİŞKEN % 80 DAHILIYE POL ÇOCUK HASTALIKLARI POL CILDIYE POL ENFEKSIYON HAST. POL FIZIK TEDAVI.POL GASTRO ENTERELOJI POL NÖROLOJI POL GÖGÜS HASTALIKLARI POL KARDIYOLOJI POL PSIKIYATRI POL AILE PLANLAMASI POL

39 HASTANE ÇALIŞMASI-FİİLİ VE DÜZELTİMİŞ POLİKLİNİK LERİ (MEDYAN)(x 1000) CERRAHİ SABİT DEĞİŞKEN % 80 GENEL CERRAHI POL GÖĞÜS KALP D CER.POL GÖZ POL KADIN HAST. VE.DOĞUM POL KBB POL ORTOPEDI POL PLASTIK CERRAHI POL PSIKIYATRI POL ÜROLOJI POL BEYIN CERRAHI POL

40 HASTANE ÇALIŞMASI-FİİLİ VE DÜZELTİMİŞ ÖZEL SERVİS LERİ (MEDYAN)(x 1000) ÖZEL HİZMET BÖLÜMLERİ SABİT DEĞİŞKEN % 80 AMELIYATHANE ANESTEZI DOĞUMHANE HEMODIALIZ ÜNITESI YOĞUN BAKIM ÜNITELERI

41 HASTANE ÇALIŞMASI-FİİLİ VE DÜZELTİMİŞ LABORATUAR LERİ (MEDYAN) TEŞHİS ÜNİTELERİ SABİT DEĞİŞKEN % 80 BIOKIMYA LAB BT EEG EKG EKO.LAB ENDESKOPI GASTROSKOPI LAB HEMATOLOJI HORMON LAB IMMUNOLOJI LAB KORONER ANJIOGRAFI LAB MIKROB.-BAKTERIYOLOJI LAB MR NÜKLEER TIP PATOLOJI LAB RONTGEN ULTRASOUND

42 Maliyet varyasyonları Girdi fiyatlarındaki varyasyonlar Girdi fiyatları DSS Katkı payları konusunda yönetsel tercihler Çıktı miktarı Toplumun hizmet kullanım davranışları Hekim kararları Hizmet alt yapısı Verimsizlik Yönetim uygulamaları

43 Genel öneriler Toplumun sağlık hizmeti kullanım sıklığı, gelişmiş ülkelere oranla daha düşük olması nedeniyle, hizmet talebi sınırlı görünmektedir. Talebin az olması, üretilen hizmet miktarını ve dolayısıyla birim sabit ve yarı sabit maliyetlerin yüksek olmasına yol açmaktadır. Kaynak kullanımında verimliliği artırıcı-özendirici uygulamaların (hizmet-kapasite planlaması, envanter yönetimi, performans yönetimi, klinik yollar vb) hayata geçirilmesi yararlı olacaktır. Yönetim geliştirme çalışmalarına ağırlık verilmelidir.

44 Sağlık yöneticisinin yeni rolleri Katılımcı, insan merkezli lider stratejist tasarımcı Geleceğe bağlanmak, yarını kurgulamak, Değişime uyum gösteren, Gelişmeye açık dinamik yapılar

45 Düşleriniz hiç eksilmesin...

46 teşekkür Çalışmanın tamamlanmasında bizlere her zaman özveri ile yardımcı olan bilimsel kurul üyelerimize ve Sağlık Bakanlığı Hıfzısıhha Okulu ndaki çalışma arkadaşlarımıza; sahada her türlü desteği sağlayan hastane başhekim ve müdürlerine ve üniversitemiz üst düzey yöneticilerine şükranlarımızı sunarız.