PERAKENDE SEKTÖRÜNÜN YÜKSELİŞİ DEVAM EDİYOR

Transkript

1 PERAKENDE SEKTÖRÜNÜN YÜKSELİŞİ DEVAM EDİYOR Gözde SEVİLMİŞ Dünya ticaretinde, perakende sektörü önemli gelişmeler göstermektedir. Geçtiğimiz yıl 16 trilyon dolarlık hacme oluşan sektör, % 11,6 oranında büyüme gerçekleştirmiştir yılında ise sektörün dünyada 22 trilyon dolarlık bir hacme ulaşacağı tahmin edilmektedir. Ülkemiz perakende sektörü de dünyadaki gelişmelere paralel ilerlemeler kaydetmektedir. Kişi başına düşen harcanabilir gelirin hızla artması ve kredi kartı kullanımının gittikçe yaygınlaşması ile ekonomimizdeki değişikliklerin tüketim alışkanlıklarını da değiştirmesiyle bugün perakende sektöründeki kuvvetli yükseliş devam etmektedir. Türkiye perakende sektörü, gerek nüfus gerekse tüketim harcamaları açısından Avrupa genelinde önemli bir potansiyel arz etmektedir. Tüketim harcamaları açısından Avrupa da 7. sırada yer alan Türkiye perakende sektörü; gıda harcamalarında 5., gıda dışı perakende harcamalarında ise 8. sırada bulunmaktadır. Avrupa ülkeleri ile Türkiye milyon kişi başına düşen mağaza miktarı olarak karşılaştırıldığında perakende sektörünün, bölge ülkeleri içerisinde en fazla gelişme potansiyeline sahip pazar olduğu görülmektedir yılında 302 milyar dolar düzeyinde gerçekleşen Türk perakende sektörü büyüklüğünün 2015 yılında 421 milyar dolara ulaşacağı ve sektörün 2016 yılına kadar her yıl % 10 büyüyeceği tahmin edilmektedir. Ülkemizde modern perakendeciliğin sektörden aldığı pay % 40 ile 42 arasında değişirken bakkallar, büfe ve pazar yerlerinden oluşan geleneksel perakendeciliğin aldığı pay % 58 ile 60 oranında değişmektedir. 20

2 1990 lı yıllardan itibaren özellikle ülkemizde, küçük bakkal dükkanlarından organize (modern) perakendeciliğe geçiş yaşanmaktadır. Organize perakende sektörü, yarattığı istihdam ve katma değer ile kayıtlı ekonomiye olumlu katkıları nedeniyle perakende sektörünün lokomotifi olarak adlandırılmaktadır. Organize hızlı tüketim ürünleri perakende pazarı içinde en hızlı büyüyen kanal ise indirim mağazacılığıdır. Geçtiğimiz yıl % 21 büyüme gerçekleştiren yerli perakendecilerin ise önemi her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır. Günümüzde yerli perakendeciler sadece ülkemizde değil, başta komşu ülkeler olmak üzere dünyanın farklı bölgelerinde hizmet vermeye başlamıştır. Uluslararası firmaların etkinliğine karşı yerel firmaların daha güçlü olabilmesi için daha etkin ve çağdaş yöntemler kullanılması ve ortak hareket edilmesi kaçınılmazdır. Bölgemiz ve özellikle İzmir; genç, yeniliğe açık, talep çeşitliliği zengin toplumsal yapısıyla perakende sektörünün ciddi anlamda yükselişe geçtiği kentlerin başında gelmektedir. Türkiye Perakendeciler Federasyonu verileri uyarınca; mağaza sayısı ve toplam metrekare büyüklüğü gibi ölçütler bakımından beklendiği gibi İstanbul ve Ankara başta yer almakta ardından Bursa ve Ege Bölgesi gelmektedir. Rekabet Kurumu nun Türkiye Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği Sektör İncelemesi Nihai Raporu na göre, organize perakendecilik özellikle başta İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya gibi büyük şehirlerde ve bölgesel olarak da Marmara, Ege ve İç Anadolu da yoğunlaşmaktadır. Diğer yandan Ege Bölgesi ve özellikle İzmir gıda perakendeciliğinde öncü ve yenilikçi bir rol oynamıştır. İzmir merkez dışında Çeşme, Kuşadası, Marmaris, Fethiye, Dikili gibi özellikle turistik kıyı bölgelerinde nüfus yoğunluğunun ve yaşam kalitesinin ekonomik olarak yükselmesinin de etkisiyle büyük ölçekli süpermarket/hipermarket formatı gelişmiş durumdadır. Söz konusu yapı kendisini yoğunlaşma oranlarında da göstermektedir. Ege Bölgesi, Türkiye nin en yüksek yoğunlaşma oranlarına sahip bölgesi konumundadır. Son yıllarda, modern perakendecilik sektörü, Türkiye de ve Ege de önemli mesafe kat etmiştir. Ege perakende sektörü, Türkiye paralelinde olduğu gibi hızla büyümekte olup dernekleşme ve federasyonlaşmanın ardından hızlı adımlarla ilerlemektedir. Ancak perakende sektöründe söz sahibi olabilmesi için halen kat edilmesi gereken uzun bir yol bulunmaktadır. Bu kapsamda, sektör temsilcilerinin bir araya gelerek sektör sorunlarına ilişkin ortak akıl üretmesi sektörün geleceği açısından önem taşıdığı kadar yetkililere sektörün sesinin duyurulması açısından da oldukça önemlidir. 21

3 Bu çerçevede, 17 Ekim 2012 tarihinde İzmir Ticaret Odası'nın ev sahipliğinde, Türkiye Perakendeciler Federasyonu, Retail Türkiye ve Ege PERDER (Ege Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Perakendeciler Derneği) işbirliğiyle İzmir'de Kaya Thermal Hotel'de Ege Perakendecilik Konferansı düzenlenmiştir. Sözkonusu konferansa, 400'ün üzerinde yerel perakendeci katılmış ve perakende sektörünün sorunları, beklentileri, vizyonu tüm gün boyunca tartışılmış ve sektörün talepleri, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına iletilmiştir. Türkiye nin 2023 yılı hedeflerinden birisi dünya çapında en az 10 marka çıkarmak olup bunlardan 2 sinin perakende sektöründen olması ise ortak temenni. Bu hedefe ulaşmak ise kuşkusuz eşit şartlarda rekabeti gerekli kılmaktadır. Diğer yandan birçok sektöre doğrudan ve dolaylı etkisi bulunan perakendecilik sektörünü regüle etmek için bugüne kadar çok sayıda tasarı hazırlanmış olsa da halihazırda perakende sektörünü düzenleyecek bir yasanın bulunmayışı sektörün en büyük sıkıntısıdır. Bu durum, beyaz eşyadan ayakkabıya, zücaciyeden tekstile hipermarketlerde satılan her ürünün toptan ve perakende ticareti alanında faaliyet gösteren birçok işletmeyi de mağdur etmektedir. Çünkü hiçbir standarda bağlı olmaksızın açılan büyük mağazalar sorunlar doğurmaktadır. Birbiri ardına açılan alışveriş merkezleri trafik ve altyapı sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Her ne kadar hipermarketlerde tüketicilerin alternatif marka ve ürünleri karşılaştırarak en uygun fiyatlarla temin edebilme imkanına kavuştuğu görünse de; büyük mağazacılık faaliyetine uygun olmayan (depreme dayanıklılık, yangın vb durumlarda tahliye imkanlarının bulunmaması), mevcut yapılarda faaliyette bulunulması, büyük mağazaların yeterli otoparklarının olmaması, akşam saatlerinde yoğunlaşan müşteri yoğunluğu ve araç hareketleri sonucu oluşan trafik karmaşası aslında tüketicileri de olumsuz yönde etkilemektedir. Halen bu konuda yapılmış bir düzenleme olmaması nedeniyle büyük mağazaların sayısı hızla artmış ve perakendecilik sektörü zincir mağaza ağları ile küçük yerleşim birimlerine kadar girmiştir. Bu kapsamda, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan son tasarı olan Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun Tasarısı Taslağı son derece önemlidir. 22

4 Perakende işletmelerin açılış ve faaliyete geçiş işlemlerinin kolaylaştırılması, perakende ticaretin kaliteli ve standartlara uygun olarak serbest piyasa ortamında etkin ve sürdürülebilir rekabet şartlarına göre yapılması, perakende işletmelerin dengeli bir şekilde büyüme ve gelişmesinin sağlanması, üretici ve tüketicilerin hak ve menfaatlerinin korunması ve perakende işletmelerin faaliyetleri ile bunların üretici ve tedarikçilerle ilişkilerinin düzenlenmesi amaçlanmaktadır. Taslak; organize perakendeciler olarak nitelendirilen alışveriş merkezi, büyük mağaza ve zincir mağazaların yanı sıra geleneksel perakendeciler olarak tabir edilen esnaf ve sanatkâr işletmeleri ile diğer ticari işletmeleri kapsamaktadır. Sözkonusu Kanun Tasarısı Taslağı nda yer alan bazı önemli hususlar aşağıda yer almaktadır. Perakende sektöründe kullanılan; alışveriş merkezi, büyük mağaza, zincir mağaza, özel markalı ürün, franchise, bayi gibi kavramlar tanımlanmaktadır. Ticaret bölgelerinin tespit edildiği, sokak, cadde, mahalle ve ilçe bazında azami fayda sağlayacak perakende işletme sayısının ve konusunun belirlendiği İl bazında stratejik ticari planlar hazırlanacaktır. Esnaf ve sanatkar işletmeleri ile küçük ölçekli ticari işletmeler için stratejik ticari planlar bağlayıcı nitelikte olmayacak fakat bu planlara uygun iş yeri seçiminde bulunmayanların hiçbir teşvik ve destekten yararlanamayacağı açıklanmıştır. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde Perakende Bilgi Sistemi (PERBİS) kurulacak olup sistem ile iş yeri açılış sürecinin basitleştirilmesi ve tek elde toplanması planlanmaktadır. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın gözetim ve denetiminde, esnaf ve sanatkarlar meslek kuruluşları eliyle tedarik ve dağıtım şirketleri kurulabilecek ve malların tedarik ve dağıtımında organize hale gelebilecek ve ölçek ekonomilerinden yararlanarak daha rekabetçi fiyatlarla mal ve hizmet sunumu yapabileceklerdir. Perakende işletmelerce talep edilen prim ve bedellerin kurala bağlanması, alım satım işlemleri nedeniyle üretici ve tedarikçilere yapılacak ödemelerin kural olarak 60 gün içinde gerçekleştirilmesi, bu sürenin üretim tarihinden itibaren 30 gün içinde bozulabilen gıda, temizlik ve kişisel bakım ürünlerinde 20 günü geçemeyecek olması kaidesi getirilmektedir. Perakende işletmelerin üretici ve tedarikçilerden temin ederek iş yerinde kendi ad veya markasıyla sattığı ürünlerin ambalajında, üretici ve tedarikçinin markasına tanınırlığını artıracak şekilde yer verilmesi hükmü getirilmiştir. Alışveriş merkezlerinde esnaf ve sanatkar işletmelerine belirli oranda yer ayrılması, esnaf ve sanatkar işletmelerinin alışveriş merkezlerinde faaliyet gösterebilmelerine imkan sağlanması, ayrıca kaybolmaya yüz tutmuş mesleklerin yaşatılmasını teminen bu meslek erbabının alışveriş merkezlerinde faaliyet göstermelerinin mümkün hale getirilecektir. Kampanyalı satışlara ilişkin olarak indirimli ve promosyonlu satış kampanyalarının özellikle süresine ilişkin esaslar belirlenerek disiplin altına alınmasının sağlanması planlanmaktadır. Tüketicilerin, kampanyalı satışlarını PERBİS veya işletmelerin internet sayfası üzerinden güncel olarak takip edebilecektir. 23

5 Perakende sektörünün regüle edilmesi açısından son derece önemli olan taslak, ilgili kamu kurum ve kuruşları ile sektörün görüşüne açılmıştır. Sektördeki plansızlığa son verilmesi ve sektörün en önemli beklentisi olan kanunun bir an önce yürürlüğe girerek sektörü düzenlemesiyle kuralsız ve haksız rekabetin önüne geçilmesi çok önemlidir. Tedbir alınmadığı, kurallar oluşturulmadığı ve global oyuncuların rekabeti ile başa çıkacak perakende işletmeler ortaya çıkmadığı takdirde, yakın gelecekte gıdadan kuyumculuğa, beyaz eşyadan ayakkabıya, zücaciyeden tekstile kadar çok sayıda toptan ve perakende alanında faaliyet gösteren işletmelerin kapanma noktasına gelmesi kaçınılmazdır. İzmir Ticaret Odası, çok sayıda üyesini yakından ilgilendiren perakende sektörünün kurallarının belirlenmesine yönelik bugüne kadar çok sayıda etkinliklerde bulunmuş, toplantılar düzenlemiş ve her aşamada üyelerinin görüşlerini ilgili yerlere iletmiştir. Bu kapsamda, perakende sektörünü yakından izleyen İzmir Ticaret Odası, geçmiş yıllarda olduğu gibi Tasarı nın yasalaşması sürecinde de konunun takipçisi olmaya devam edecektir. Kaynaklar: Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Derneği, Deloitte Perakendenin Küresel Güçleri 2013, Rekabet Kurumu nun Türkiye Hızlı Tüketim Malları Perakendeciliği Sektör İncelemesi Nihai Raporu, TOBB Türkiye Perakendecilik Meclisi Sektör Raporu, Aralık 2012, TOBB Yayın Sıra No: 2012/179 Türkiye Perakendeciler Federasyonu, 24