AYRIŞIM ZONLARI MADEN YATAKLARI OKSİDASYON SEMENTASYON YATAKLARI

Transkript

1 AYRIŞIM ZONLARI MADEN YATAKLARI OKSİDASYON SEMENTASYON YATAKLARI

2 Maden Yataklarının yüzeyleyen bölümlerinin varlığı ile bu kısımların oksitlenmesi söz konusu olur. Atmosferik koşulların gelişimine ve maden yatağı mineralojik özelliklerine bağlı olarak elementlerin ayrışımı ve dağılımı gelişir. Diğer bir değişle elementlerin yer değiştirmesi ve yeniden birikimi söz konusu olur. Oksidasyon ve sementasyon olayları en çok ve özellikle sülfürler üzerinde kendini gösterir. Arseniyürler, antimoniyürler ve sülfo tuzları da ikinci sırayı alırlar. Oksit ve nabit haldeki mineraller için oksidasyon ve sementasyon olayları söz konusu değildir.kısaca bileşiminde kükürt atomu bulunan ve ayrışma ile sülfat verebilen cevherlerde oksidasyon ve sementasyon kuşakları görülür. Oksidasyon ve sementasyon olayları yer altı suyunun hareketine bağlıdır. Hidrojeoloji yönünden ve suyun hareketlerine ilişkin cevher ayrışması yönünden üç kuşak meydana gelir:

3 Bu birikimler farklı seviyelerde zonlar oluştururlar. Bu zonlarda zenginleşmeler, cevherleşmeler oluşur.genel olarak yüzey noktalarından itibaren Yükseltgenmiş Kuşak ( Oksidasyon zonu ) Doygun kuşak ( Sementasyon zonu ) Durgun Kuşak ( Stagnasyon zonu ) şeklinde tanımlanmaktadırlar. Bu zonların en üst düzeyinde de demir şakka adı verilen kısım yeralır.belertilen bölümler genellikle geçişler halindedir. Özellikle yer altı su tablasının hareketlerine bağlı olarak yükseltgenme ve doygun kuşaklar arasında ki sınır değişir.

4 a) Topografik yüzeyi az çok paralelce izleyen yer altı suyu tablasının üst kısmı. Buraya havalandırma kuşağı da denir. Aşağıya doğru hareket eden su bol miktarda oksijen ve karbondioksit ile yüklüdür. Kayaçların ve cevherin kimyasal elementlerini eritir. Bu kuşaklarda sülfürler dengesizdir, oksitlenmişlerdir. Buraya genel olarak oksidasyon kuşağı adı verilir. b) Su tablasının altında kayaçlar su ile ıslanmışlardır. Burası yer altı suyudur. Su dolaşıma aşağıdaki noktalara yavaş yavaş iner. Islak veya doygun kuşak adı verilen bu seviyede erimiş elemanlar çok geniş çapta çökelmişlerdir. Buraya maden yatakları bakımından sementasyon kuşağı denir. c) Belli bir seviyenin altında kayaçların içerdiği su miktarı azalır. Bu seviyede suyun hareketleri de önemli değildir. Buraya durgun kuşak veya stagnasyon kuşağı denir. Birincil cevher bu seviyede hiçbir değişikliğe uğramamıştır.

5 Oksidasyon ve Sementasyon Zonu Zenginleşmeleri Yer kabuğunun, Yer altı su seviyesi (YASS) nin üstünde kalan ve atmosferle temas halindeki, oksijence zengin en dış kısmı "oksidasyon ve/veya havalandırma zonu" olarak, YASS' nin altında kalan ve suya doygun olan, oksijence fakir alt kısmı ise "suya doygun zon ve/veya stagnasyon zonu" olarak tanımlanmaktadır.

6 Yüzeysel ortamlarda, sülfürlü mineraller, birlikte bulundukları gang minerallerine ve yan kayaç içindeki silikatlı minerallere göre çok daha hızlı bir şekilde bozunmakta olup, diğer minerallerin bozunmasını da kolaylaştırmaktadır. Bunun pek çok nedeni olmakla birlikte en önemlisi; Ortamdaki 2- değerlikli kükürtün, oksidan koşullarda 6+ değerlikli (SO 4= ) hale gelme eğilimi, bu oksitlenme sırasında suyun oksijeninin kullanılması nedeniyle H +

7 Bu bozunmalar sırasında, ilk olarak, oksidasyon zonunda, sülfürlü mineraller sülfatlı minerallere dönüşmektedirler. Daha sonra, sülfatlı minerallerden çözünürlüğü düşük olanlar (PbSO 4 gibi), bulundukları yerde depolanırken çözünürlüğü yüksek olanlar ise su içinde çözünerek Me ++ ve SO 4= iyonlarına ayrılmakta (Fe ++, Cu ++, Zn ++ gibi), açığa çıkan metal iyonlarından hareketliliği düşük olanlar (örneğin; Fe ++ ) ortamdaki H 2 O ve O 2 ile reaksiyona girerek hidroksitli ve oksitli mineraller halinde depolanmaktadır.

8 Oksidasyon zonu içinde, oksitli, hidroksitli, sülfatlı ve karbonatlı mineraller gözlenirken, YASS' nin altında Eh indirgen olduğu için sülfürlü mineraller gözlenmektedir.

9 Açığa çıkan metal iyonlarından hareketliliği yüksek olanlar (Cu ++, Zn ++ gibi) ise su içinde çözülü olarak oksidasyon zonu boyunca aşağıya doğru taşınarak YASS civarında zenginleşmektedirler. Bu iyonlar, YASS' nin üst kısmında hidroksitli, oksitli, sülfatlı ve karbonatlı mineraller veya nabit metaller şeklinde, YASS 'nin alt kısmında ise ikincil sülfürlü ve sülfotuzlu mineraller şeklinde çökelerek depolanmaktadırlar.

10 Bunun sonucu olarak; oksidasyon zonunun üst kısmında, bu iyonlar bakımından fakirleşme (fakirleşmiş zon), YASS civarında ise zenginleşme (ikincil zenginleşme zonu / sementasyon zonu) gözlenmektedir. Daha derin kesimlerde ise bozunmamış ve herhangi bir değişikliğe uğramamış birincil cevher zonu yer almaktadır. Ancak, jeolojik zaman içerisinde, bozunma ürünleri, aşınma nedeniyle ortamdan uzaklaşırlar ise, bu

11

12 Bu dönüşüm reaksiyonları sonucu, bozunma zonunun en üst kesiminde, limonit ve hematit bakımından zengin ve demir şapka (gossan zonu) olarak tanımlanan demirli ve silisli bir örtü zonu gelişmektedir.

13

14 Oksidasyon kuşağında birincil cevher suyun etkisiyle yıkanıp süpürülmekte ve bileşenlerinin büyük bir kısmını kaybetmektedirler. Oksidasyon kuşağının mineralojik bileşimi, yapısı ve kimyasal bileşiminin bilinmesi daha derindeki birincil cevheri sezinlemede yararlı olacaktır. Lateritle örtülü yerlerde bu örtüler üzerindeki demir şapkalar hemen hemen ayırt edilemez. Geniş lateritlik alanlar birçok yatakların bulunmasını maskelemiş olurlar. Oksidasyon olayları derinlerde de hissedilebilir. Soğuk ve seyreltik eriyikler derinlere doğru inerler. Yıkanan yüzey seviyesinin altında ama oksidasyon kuşağı içinde, bu eriyikler metallerini çökelterek oksitlenmiş cevhere yer vermiş olurlar. Su tablasının altında bu eriyikler sülfürleri etkiler ve ikincil sülfürler şeklinde çökeltirler. Böylece sementasyon kuşağı oluşmuş olur. Bu kuşakla cevher oksidasyon kuşağına ve birincil cevhere oranla çok zenginleşmiştir. Sementasyon kuşağı bu özelliğiyle ekonomik bir değer taşır. Derin kökenli cevher işletilmezken yüzey kökenli kuşakları yatak kavramına girerler. Örneğin; Türkiye de Ergeni bakır yatağı ve ABD nin batısındaki porfirik bakır yatakları.

15 Aşağıda şematik gösterimi verilen maden yataklarının ayrışma zonları profillerinde yüzeyden alt kısımlara doğru hareket eden su karbon dioksit ve çözünmüş oksijen ile beraber kayaçlar içersindeki mineralleri etkiler, sülfürleri oksitleyerek oksit ve karbonat ağırlıklı bir zon oluşturur. Bu zon özellikle gözenekli yapısı ile dikkat çekicidir. Bu zon içersinde bulunan sülfürler ( FeS2, ZnS ve genel olarak MS) O2 ce H20 etkisi ile MSO4 ile H2SO4 halini alır. MSO4 duraysız ise ( FeSO4 gibi ) hemen Me2(SO4)3 gibi duraylı faza dönüşerek ortamda kalır. Ortamın nötr veya hafif asit olması durumunda da M(OH)3 olarak çöker ki bu durum da özellikle demir şapkada FE(OH)3 olarak kendini gösterir.

16 Oksidasyon kuşağının kimyasal bileşiminin tam olarak incelenebilmesi için yer altı sularının incelenmesi gerekir. Yer altı suyu CO 2 ce zengindir. Çünkü CO 2 nin erime sabitesi O den daha yüksektir. 15 o C de ve olağan basınç altında bir litre suda CO 2 gazı erir ve yaklaşık 2 gramdır. Bu CO 2 hemen hemen bütün minerallerin erimesinde hissedilir derecede etki yapar. Ayrışmaların ilk aşamalarında önemsiz bir rol oynar. Bölge çapında yaygın yer altı suyunun kimyasal bileşimi problemin anlaşılmasında ikinci derecede bir rol oynar. Sadece yakın geçmişte faal olan volkanik bölgelerin klorlü alkali sularının önemini belirtmek gerekir. Klorun bu volkanik bölgelerde çok rastlanan altın, gümüş gibi kıymetli mineraller bakımından rolü ve önemi büyüktür.

17 OKSİDASYON KUŞAĞINDA KİMYASAL OLAYLAR VE SÜLFATLARIN OLUŞUMU Maden yataklarında en çok bulunan sülfürlerden biri olan piriti örnek olarak alalım. Bu mineral oksidasyon olayları sonunda iki değerli demir sülfat ile sülfürik asit verir. 2FeS 2 + 7O 2 + 2H 2 O = 2FeSO 4 + 2H 2 SO 4 Demir sülfat hemen iki şekilde üç sülfat halinde okside olur. 12FeSO 4 + 6H 2 O + 3O 2 = 4Fe 2 (SO 4 ) 3 + 4Fe(OH) 3 4FeSO 4 + 2H 2 SO 4 + O 2 = 2Fe 2 (SO 4 ) 3 + 2H 2 O

18 Üç değerli demir sülfat nötr veya hafifçe asit ortamda sabit değildir, demir hidroksit ile sülfürik asit halinde hidrolize olur. Fe 2 (SO 4 ) 3 + 6H 2 O = 2Fe(OH) 3 + 3H 2 SO 4 Ayrıca üç değerli demir sülfat kuvvetli bir oksitleyicidir. Pirit ve diğer sülfürleri etkir, onlardan iki değerli demir sülfatlar daha oluşturur. Fe 2 (SO 4 ) 3 + FeS 2 = 3FeSO 4 + 2S Bazı oksitlenmiş şapkalarda kükürde rastlanmasının nedeni budur. Fakat genellikle bu kükürt ya SO 2 yada H 2 SO 4 haline dönüşür. Bazı eski ocak pasalarından çıkan kükürtlü gazlar bu biçimde oluşmuşlardır.

19 Oksidasyon olaylarında ortamın asitliğine göre iki gelişme görülür. Nötr veya hafifçe asit ortamda üç değerli demir hidroksit, çeşitli elektrolitlerin etkisi ile jel haline dönüşür. Jel neredeyse tamamen suyunu kaybederek limonite dönüşür. Yani FeO(OH) halinde götit oluşur. Bazı durumlarda jel suyu o kadar çok kaybolur ki hematite dönüşür. Daha asit ortamda gelişme farklıdır. Demir eriyik şeklinde kalır yada basit, iki değerli veya üç değerli sülfatlar şeklinde yada bunların karışımı olarak karmaşık sülfatlar olarak çökelir. Demirin altmışa yakın sülfatı ayırt edilmişse de hepsi sabit değildir, hafif asit ortamda bile götit haline dönüşürler. Pirit yataklarında işletme duvarları veya dışarıya çıkarılmış pasalar üzerindeki çiçeklenmeler böyle karışımları gösterirler.

20 Pirit ayrışması özetle: Pirit FeSO 4 Fe 2 (SO 4 ) 3 Fe(OH) 3 (limonit) Piritin bu şekilde ayrışması oksidasyon ve sementasyon kuşaklarının oluşumunda bir başlangıçtır. Demir üç sülfat ve sülfürik asit daha derinlere doğru inerek diğer sülfürleri etkir ve onları sülfata dönüştürür. Bu derinlikte artık atmosferin oksijeni etken değildir. Örnek: ZnS + 4 Fe 2 (SO 4 ) 3 + 4H 2 O = ZnSO 4 + 8FeSO 4 + 4H 2 SO 4 Daha genel olarak: MS + 4 Fe 2 (SO 4 ) 3 + 4H 2 O = MSO 4 + 8FeSO 4 + 4H 2 SO 4

21 Sonuç olarak birincil cevherde bulunan çeşitli metallerin sülfatları oluşmuş olur. Daha sonraki bütün gelişme bu sülfatların çözünme derecelerine bağlı olarak bir yol izler. Sülfürlerin sülfat haline geçme hızları da önemli bir faktördür. Hız sülfürün tek veya diğerleriyle birlikte bulunmasına göre değişir. Bir sülfürün oksidasyon ürünleri diğer bir sülfüre de etki yapar. Birbirlerine bitişik olan mineraller arasındaki elektrik akımının da etkisi vardır. Bir sülfür kendinden daha az aktif bir sülfürle yan yana ise elektrik akımı daha az aktif olana doğru yer değiştirir. Az aktif sülfür kolaylıkla oksitleşmesini ve erimesini sağlar. Daha aktif sülfür ise daha geç ve daha yavaş oksitlenir. Örneğin markasit blend ile kontak halinde iken yalnız başına olduğundan 4 ile 6 defa yavaş oksitlenir.

22 SÜLFATLARIN TAŞINMASI Oluşmuş sülfatların çoğunluğu çözelti halindedir. Bu soğuk ve seyreltik çözeltiler cevher yatağının arasından aşağıya doğru inerler ve alt kesimlerde metallerini bırakırlar. Oksidasyon kuşağının yüzey kesimi arınmış olur. Sülfatların erimeleri farklı olduğundan, metallerinin de taşınmaları ve aşağıda tekrar toplanmaları aynı zaman olmayacaktır. Sülfürleri piritle birlikte olan metallerin çözülmeleri: Sülfat Çözülme litrede (gr) Isı (C olarak) ZnSO MnSO NiSO CoSO FeSO CuSO Ag 2 SO PbSO

23 SEMENTASYON KUŞAĞI Çözelti halindeki sülfatlar aşağı seviyelere doğru inerken metallerini oksidasyon kuşağında veya daha aşağıda, stagnasyon kuşağının üst kısmında bırakırlar. Buraya sementasyon kuşağı denir. Sementasyon kuşağını oluşturan cevherlerin çökelme şekilleri: 1. Çözeltilerle katı maddeler arasındaki reaksiyonlarla 2. Çözeltilerin diğer çözelti veya gazlarla yaptığı reaksiyonlarla 3. Arid (kuru ve sıcak) iklimde çözeltilerin buharlaşması ve yoğunlaşması ile 4. Bir kısım bileşiklerin hidrolizi ile 5. Pıhtılaşma, jel haline geçme ile 6. Bir jel tarafından emilme suretiyle Çökelme şekillerinden özellikler birincisi önem taşımaktadır.

24 Çözeltilerle Katı Maddeler Arasındaki Reaksiyonlar: Çökelmeyi sağlayan en önemli olaydır. İki durum söz konusudur: a) Yan kayaç veya gang ile reaksiyonlar b) Sülfürlerle reaksiyonlar a) Yan kayaçlar ve ganglar ile reaksiyonlar: Çözelti her ne kadar asitse eritme yeteneği de o kadar fazladır. Buna göre metalin çökelmesi çözeltinin asitliğinin azalması ile orantılıdır. Bu koşul yan kayaç veya karbonatlı gang ile ortaya çıkabilir. Kalsit, dolomit ve siderit aktif minerallerdir. Sülfat çözeltileri bunlara rastladığında önce Fe 2 (SO 4 ) 3 ve H 2 SO 4 nötralize olur. Nötr bir ortam gelişince iki taraflı bir reaksiyon oluşur. M iki değerli bir metal olarak genel reaksiyon: MSO 4 + CaCO 3 = MCO 3 + CaSO 4 ZnSO 4 + CaCO 3 = ZnCO 3 + CaSO 4 (+H 2 O jips)

25 Su dolaşımı ile sülfat gelişi denklemlerin sağ tarafa doğru gelişimini sağlar. Başlangıçtaki karbonat yavaş yavaş ağır metal karbonatı ile yer değiştirir. Bu olaya bazı metaller için oksidasyon kuşağında sık rastlanır. Örneğin simitsonitli büyük çinko yatakları (Kayseri, Zamantı bölgesi yatakları) ve malakitli büyük bakır yatakları (Katanga) gibi. b) Sülfürlerle sülfat çözeltileri arasındaki reaksiyonlar: Genel denklem: RSO 4 + MS = MS 4 + RS Bu tip reaksiyonlar özellikle doygun kuşakta görülür. Bu da sementasyon kuşağını işaret eder. Az da olsa oksidasyon kuşağında da geçebilir. Metal değişimi kalkofillik derecesine göre olur. Örneğin; gümüş kükürde karşı kendinden daha az ilgisi olan bakır sülfür veya kurşun sülfür tarafından gümüş sülfür şeklinde çöktürülmüştür. Yada bakır sülfat bir kurşun sülfür, bir çinko sülfür veya bir demir sülfür tarafından bakır sülfür şeklinde çökeltilir. Çöktürülen sülfür diğerlerini ornatır.

26 Birkaç reaksiyon örneği: PbS + CuSO 4 = CuS + PbSO 4 (Kovellin) 5FeS CuSO H 2 O = 7Cu 2 S + 5FeSO H 2 SO 4 (Kalkosin) 5CuFeS CuSO 4 + 8H 2 O = 8Cu 2 S + 5FeSO 4 + 8H 2 SO 4 CuFeS 2 + CuSO 4 = 2CuS + FeSO 4 Kovellin ve kalkosin bakır yataklarının sementasyon kuşaklarında çok bulunan iki mineraldir. Bu reaksiyonlar kalkopirit gibi derin kökenli bir sülfürün kovellin gibi yüzey kökenli bir sülfürle ornatımı ile son bulur.

27 Çeşitli faktörler bu ayrışma dönemlerini ve kuşakların gelişmesini etkiler. Kuşakların gelişmesinde piritin büyük bir rolü bulunur. Bunun oksidasyonu ile ortam kuvvetli bir oksitleyici olur. Eğer pirit yoksa çözücüler az oluşur, sülfürler de az çözünür. Sülfürler yerlerinde oksitleri şekline dönüşürler. Sülfat çözeltileri de azdır ve yüzey kökenli olarak zenginleşme az gelişmiş olur. Birçok bakır yataklarında kalkopirit veya kalkosin az miktarda çözünmüştür ve yerinde bakır karbonatlarına, küprite, nabit bakıra dönüşmüşlerdir. Gang ve yan kayacın cinsi de reaksiyonların gelişiminde rol oynar. Kuvars bu durumda etken değildir. Karbonatlı kayaçlar reaktif olarak olaya karışırlar. Kireçtaşı bir kısım sülfat çözeltilerinin gücünü yavaşlatır. Örneğin; bakır sülfatı bakır karbonat şekline dönüştürerek çöktürür. Bu durumda altta yüzey kökenli bir zenginleşme beklenemez. Çok çözünen ve ortamdan çok çabuk uzaklaşan çinko sülfat da kireçtaşı kontağında karbonat durumuna geçer. Özellikle karstik arazilerde simitsonit oluşumu önemli bir kalınlık gösterir.

28 OKSİDASYON VE SEMENTASYON KUŞAKLARI PARAJENEZİ KUŞAKLAR BAŞLICA MİNERALLER Limonit, pirolusit.. oksitler Amorf silis Klorarjirit Üst seviye Malakit. karbonatlar Serüzit Azürit Simitsonit Oksidasyon Kuşağı Jarozit. sülfatlar Kalkantit Demir vitriol Anglesit Alt seviye Küprit Klorarjirit Nabit altın, nabit gümüş ve nabit bakır KUŞAKLAR BAŞLICA MİNERALLER Kalkosin Sementasyon Kuşağı Kovellin Arjantit Derin kökenli mineraller Kuvars Barit Pirit Derin kökenli kuşak Galen (Sülfürlü Cevherler) Kalkopirit Ankerit Serisit

29 Yüzey kökenli zonlanmada nabit metallerin oluşumu için bakır örnek alınabilir. Nabit metaller iki çeşit reaksiyon sonunda oluşabilirler: a) Bir sülfür oksidasyonu ile: Cu 2 S + 3Fe 2 (SO 4 ) + 4H 2 O = 2Cu + 6FeSO 4 + 4H 2 SO 4 b) Bir oksidin redüksiyonu ile: Cu 2 O + 2FeSO 4 + H 2 SO 4 = 2Cu + Fe 2 (SO 4 ) 3 + H 2 O Nabit bakırın stabilite alanı kürpit ile kalkosinin arasındadır, yani oksidasyon kuşağı ile sementasyon kuşağı sınırındadır. Bu nedenle birçok bakır yataklarında kalkosince zengin sementasyon kuşağının üstünden bakır alınmıştır. Oksidasyon kuşağının orta kısımlarında bazı durumlarda arınmış alt kuşak denilen ikincil bir kuşak ayırt edilebilir. Metalce zengin iki kuşağı birbirinden ayırır. ph minimumdur, çözülmenin en çok olduğu belli bir derinlik söz konusudur. Çözünerek arınma derine doğru düzgün bir şekilde artsa de zonlanmada belirgin bir kesiklik oluşabilir. Zonlanmada belli bir alt kuşağın oluşması için hidrojeolojik evrimde koşulların değişmiş olması gerekir.

30 Oluşan Me2(SO4)3 içeren sular alt kısımlara doğru inerlerken haline dönüştürürler. Böylece kayaçlar içersinde ilksel halde sülfür olarak bulunan minerallerin sülfat halleri oluşarak çözelti içersinde yer alırlar. Oluşan bu çözeltilerde zenginleşen sülfatlar kimyasal özelliklerine göre davranırlar. Çok hareketli olanlar alt kısımlara doğru yol alırlarken, kolay çökelen bileşikler hemen katı hale geçerler. Örneğin PbSO4 hemen çökerken, ZnSO4 derinlere göç eder. Oksidasyon kuşağında belirtilen şekillerde değişimlre uğrayan ve sülfat hallerine dönüşen bileşikler derinlerde ilişikte bukundukları kayaçlara göre farklı davranışlar gösterirler. Yan kayaçların karbonatlı olması durumunda MSO4 + KCO3 --- MCO3 + KSO4 şeklinde tepkimeler oluşur ve örneğin hareketli olması nedeni alt kısımlara doğru yönelen Zn ve Cu, karbonatlar yaparak çökelebilir.

31 OKSİDASYON VE SEMENTASYON OLUŞUMUNA FAKTÖRLER ETKİN Faktörler iki büyük grupta toplanırsa: 1. Bölgesel Faktörler (Fiziografik) 1.1. İklim faktörleri 1.2. Morfo tektonik faktörler 2. Yersel, Jeolojik Faktörler 2.1. Cevher kütlesinin bileşimi 2.2. Yan kayacın hidrojeolojik nitelikleri

32 Oksidasyon ve Sementasyon Kuşaklarının Çeşitli İklimlerdeki Gelişimi Ekvatoral ve Nemli Tropikal Kuru Tropikal Çok Arid (Çöl) Kuru Ilık (Karasal Akdeniz) Nemli Ilık Nemli Oksidasyon Kuşağı Çok gelişmiş ve kalın Çok gelişmiş Önemli zenginleşme Çoğun iyi gelişmiş Nadiren iyi gelişmiş Çok zayıf Sementasyo n Kuşağı Var veya yok Çoğun iyi gelişmiş Pratik olarak yok Çoğun iyi gelişmiş Genellikle fena gelişmiş Yok

33 Yan kayaçların sülfürlü olmaları sonucunda da MSO4 olarak aşağıya taşınan sülfatların ikincil sülfürleri oluşur. Bu tür oluşumlar sementasyon zonunun önemli zenginleşmelerini meydana getirirler.derilerd buluna PbS ile rastlaşan CuSO4 sonucunda kovelin ( Cus ) ve Anglezit ( PbSO4 ) oluşabilir. Oksidasyon ve sementasyon zonlarında gerçekleşen bu olayları etkileyen ana faktörler iklim ve topografik özelliklerdir. Özellikle iklimsel değişimler ve bu değişimlerin değişim süreleri ve değişim devrelerinin düzeni bu zonların gelişimlerinde, oluşan minerallerin göçlerinde, ikincil oluşumlarda son derece önemlidir. Bu değişimler bağlı olarak zonların içersinde de farklı zonal yapılanmalar söz konusu olabilir.morfolojik özellikler aşınma parametresinin gelişimine bağlı olarak etki yapar.özellikle erozyon oksidayon hızına yakın daha az olur ise, bu durumda yer altı su seviyesi de ağır ağır yer altına doğru ilerler ve oksidasyon ve sementasyon zonları bereberce gelişir. Bu durumlarda zengin ikincil yataklar oluşur.abd deki porfirik Cu yatağı bu şekilde oksidasyon ve sementasyon olayları ile ikincil olarak % 0.5 tenörlü Cu sementasyon zonu gelişmiştir.

34 Bu tür bir gelişim Rusya da tespit edilmiştir. Aşağıda Transbaykallar bölgesindeki Kadinsk Jurşun Çinko yatağına ilişkin şematik bir kesit verilmektedir