İ.Ü. HUKUK FAKÜLTESİ İDARİ YARGILAMA HUKUKU FİNAL SINAVI. 8 Haziran 2017 (Çift)

Transkript

1 İ.Ü. HUKUK FAKÜLTESİ İDARİ YARGILAMA HUKUKU FİNAL SINAVI 8 Haziran 2017 (Çift) Not: Sınav süresi iki saattir. Sınav esnasında ders notu, kitap veya mevzuat kullanılamaz. Başka kağıt verilmez. Tüm soruları gerekçeli olarak yanıtlayınız. Başarılar dileriz. OLAY tarihinde Öğretmen (A) nın kullandığı hususi araç ile Kahramanmaraş belediye otobüsünün çarpışması sonucu meydana gelen maddi hasarlı trafik kazası sonrasında kazaya karışan taraflar arasında çıkabilecek hukuki uyuşmazlıklara esas olmak üzere Kahramanmaraş Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü tarafından tarih ve 754 sıra nolu kaza tespit tutanağı düzenlenmiştir. Bu tutanağa göre kazadaki kusurun %50 si otobüs şoförü (B) ye %50 si ise (A) ya aittir. (A) nın ilgili asliye hukuk mahkemesinde açtığı kusur oranının tespiti davasında, görevlendirilen bilirkişi heyetinin 6 Mart 2017 tarihinde tebliğ edilen raporu, kazanın Kahramanmaraş Belediyesi tarafından gerçekleştirilen ve yeterli önlemlerin alınmadığı kentsel dönüşüm uygulamalarından kaynaklandığını belirtmiş ve asliye hukuk mahkemesi de 8 Haziran 2017 tarihinde tebliğ edilen nihai kararını bu yönde vermiştir. Kaza sonucu sağ kolunda meydana gelen yaralanma sebebiyle sürekli tedavi görme ihtiyacı olan (A), Ankara da bir bankada işçi statüsünde çalışan eşi (E) nin yanına atanmak için, sadece sağlık özrünü gerekçe göstererek 10 Mart 2017 tarihinde Milli Eğitim Bakanlığına başvurmuş, ancak Bakanlık (A) nın sağlık özrü sebebiyle atanabilme şartlarının düzenlendiği yönetmelik koşullarını taşımadığı gerekçesiyle talebini reddetmiştir. (A) nın 16 yaşındaki oğlu (O), 12 Mart 2017 tarihli YGS sınavına girmek üzere sınav giriş belgesinde gösterilen yerde ve saat 9.30 da bulunmasına rağmen, okul girişindeki sınav görevlisinin yanlış yere yönlendirmesi sebebiyle sınav yerine tekrar saat 9.50 de ulaşabilmiştir. Bina sınav sorumlusu ÖSYM tarafından yayımlanan sınav kılavuzundaki Adaylar, saat da başlayan sınavlarda saat ten sonra; saat da başlayan sınavlarda saat ten sonra sınav binalarına alınmayacaklardır kuralı gereğince (O) nun sınava girmesine izin vermemiştir. SORULAR 1- trafik kazası, oğlunun okula alınmaması ve atanma talebinin reddi sebepleriyle; a) Kim/kimler b) Hangi işlem ve eylemlere karşı, 1

2 c) Hangi görevli ve yetkili mahkemelerde, d) Hangi davaları, açabilir? Kısaca açıklayınız. (20 p) 2- Yukarıdaki soru çerçevesinde açılabilecek davaların hangi sürelerde açabileceğini, sürelerin ilk ve son gününü belirterek tek tek tespit ediniz. (10 p) 3-Sınava alınmamadan kaynaklanan davaları (A) nın oğlu O nun bizzat açması durumundan mahkemenin ne yönde karar vermesi gerektiğini açıklayınız. (10 p) 4- Görevli ve yetkili idari yargı mercii, (A) nın kaza tespit tutanağına karşı açtığı davalar hakkında ilk incelemede ne yönde karar vermelidir? İlk incelemede dikkate alınacak hususları belirterek kısaca açıklayınız. (10 p) 5- Görevli ve yetkili idari yargı mercii, atama talebinin reddine ilişkin işleme karşı açılan davada ne yönde karar vermelidir? İdari yargıda sebep ikamesi müessesinin şartlarını dikkate alarak açıklayınız. (10 p) 6- (A) nın Ankara ya atanması talepli dilekçeyi Milli Eğitim Bakanlığına (A) nın eşi (E) verse idi, yukarıdaki soruya (5. soru) verdiğiniz yanıt değişir miydi? Açıklayınız. (10 p) 7- (A) nın Kahramanmaraş Belediyesine karşı açtığı davada, otobüs şoförü (B) belediyenin yanında davaya katılabilir mi? Katıldığı varsayımında ilk derece mahkemesinin verdiği nihai karara karşı belediyenin kanun yollarına başvurmamasına rağmen (B) kanun yollarına başvurabilir mi? İdari yargıdaki müdahale müessesesinin niteliğini ve yanında müdahil olunan tarafı dikkate alarak tartışınız. (10 p) 8- Birinci soruda belirttiğiniz davaların neticesinde verilen nihai kararlara karşı hangi kanun yollarına hangi sürede başvurulabileceğini belirtiniz. (10 p) 9- İdari yargılama usulünün özgünlüğü ve gerekliliği hakkındaki kanaatlerinizi üç başlık altında kısaca açıklayınız. (10 p) ÖĞRETİM YILI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ İDARİ YARGILAMA HUKUKU FİNAL SINAVI CEVAP ANAHTARI ÇİFT NUMARALI ÖĞRENCİLER 1- A) İdari yargılama hukukunda tam yargı davası açabilmek için ilgilinin bir hakkının ihlal edilmiş olması gerekmektedir; İptal davası açabilmek için ise menfaatinin ihlali yeterlidir. Menfaatin kişisel, güncel ve meşru bir menfaat olması aranır. - trafik kazası sebebiyle; Trafik kazasından zarar gören dolayısıyla hak kaybına uğrayan A dava açabilir. - oğlunun okula alınmaması sebebiyle; 2

3 O nun menfaati ihlal edilmiştir ancak O nun reşit olmaması sebebiyle dava açma ehliyeti yoktur. Davada taraf O olmakla birlikte davayı O adına O nun yasal temsilcileri olan anne ve babası A ve E dava açabilir. - Atanma talebinin reddi sebebiyle A nın memuriyetine ilişkin bir dava olduğundan yalnızca A nın menfaatinin ihlal edildiği kabul edilmektedir. B) - trafik kazası Kentsel dönüşüm uygulamalarında yeterli önlemlerin alınmaması sebebiyle meydana geldiği için; idarenin önlemi almaması, yani idarenin eylemsizliği sebebiyle eylemden kaynaklanan tam yargı davası açılabilir. - oğlunun okula alınmaması sebebiyle Görevli tarafından yanlış yere yönlendirilmesi bir işleme dayanmadığı için bu idari eylemden kaynaklanan tam yargı davası açılabilir. Ayrıca birel işlem olan sınava alınmaması işlemine ve bu işlemin dayanağı olarak genel düzenleyici işlem olan sınav kılavuzuna karşı iptali talebiyle dava açılabilir - atanma talebinin reddi sebebiyle Atanma talebinin reddi işleminin ve bu işlemin dayanağı olarak genel düzenleyici işlem olan yönetmeliğin iptali talebiyle dava açılabilir. C) - trafik kazası sebebiyle İYUK md. 36/b uyarınca eylemin gerçekleştiği yer olan Kahramanmaraş İdare Mahkemesi nde - oğlunun okula alınmaması sebebiyle Yanlış yönlendirme eylemine karşı açılacak dava İYUK md. 36/b uyarınca eylemin gerçekleştiği yer İdare Mahkemesi nde açılmalıdır. Sınava almama işlemi ve bunun dayanağı olarak genel düzenleyici işlem olan sınav kılavuzunun iptali talebiyle açılacak davada: İYUK md. 7/4 uyarınca sınava alınmaması işlemine ve dayanağı olan sınav kılavuzunun ilgili hükümlerinin iptali talebiyle birlikte dava açılabilir. Bu durumda Danıştay kanunu md. 24/1-c uyarınca ÖSYM tarafından çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak bir düzenleyici işlem söz konusu olduğundan dava ilk derece mahkemesi olarak Danıştay da görülecektir. - atanma talebinin reddi sebebiyle 3

4 İYUK md. 7/4 uyarınca atama talebinin reddi ve Yönetmeliğin ilgili hükümlerinin iptali talebiyle birlikte dava açılabilir. Bu durumda Danıştay kanunu md. 24/1-c uyarınca Bakanlıkça çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak bir düzenleyici işlem söz konusu olduğundan dava ilk derece mahkemesi olarak Danıştay da görülecektir. D) - trafik kazası sebebiyle Eylemden kaynaklanan bir dava söz konusu olduğu için İYUK md. 13 hükmü uyarınca tam yargı davası - oğlunun okula alınmaması sebebiyle İdarenin ajanı olan okul girişindeki sınav görevlisinin eylemi sebebiyle oluşan bir zarar söz konusu olduğu için İYUK md. 13 hükmü uyarınca tam yargı davası Sınava almama işlemi ve bunun dayanağı olarak genel düzenleyici işlem olan sınav kılavuzunun iptali talebiyle açılacak dava ise iptal davası olacaktır ve varsa bu işlemler sebebiyle oluşan zararının tazmini talebiyle tam yargı davaları da açılabilecektir. - atanma talebinin reddi sebebiyle Red işleminin iptali, ilgili yönetmelik hükümlerinin iptali ve varsa atama talebini reddi sebebiyle oluşan zararlarının tazmini taleplerini içeren iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilir. 2- Trafik kazası sebebiyle açılacak tam yargı davası öncesinde İYUK md.13 hükmü uyarınca 1 ve 5 yıllık süreler içerisinde idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemelerinin ardından bunun zımnen veya açık olarak reddi sonrası dava açılabilir. Olayda da bay A eylemin idariliğini öğrendiği 8 Haziran 2017 tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde idareye başvurarak zararının tazminini talep etmelidir. İdarenin talebi zımnen veya açık olarak reddi halinde 60 gün içerisinde dava açılabilir. Oğlunun okula alınmaması sebebiyle de yine eylem tarihi olan 12 Mart 2017 tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde bay A tarafından zararın tazmini talebiyle idareye başvurulmalıdır. Bu talebin reddi halinde ise 60 günlük dava açma süresi işlemeye başlayacaktır. Okula alınmama işlemi ve bunun dayanağı olan kılavuzun ilgili hükümlerine karşı açılacak davada ise; ÖSYM tarafından yapılan bu sınavın İYUK md. 20/b hükmünde bahsi geçen Millî Eğitim Bakanlığı ile Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından yapılan merkezî ve ortak sınavlar kapsamında olması sebebiyle ilgili maddedeki özel düzenleme uyarınca işlem tarihi olan 12 Mart 2017 tarihini izleyen günden itibaren 10 gün içinde dava açılabilir. 4

5 Atanma talebinin reddi için ise İYUK md. 7 deki genel hüküm uyarınca talebin reddini izleyen günden itibaren 60 gün içerisinde dava açılabilir. Yönetmeliğe karşı genel dava açma süresi geçmiş olsa dahi İYUK md. 7/4 hükmü uyarınca uygulama işlemi niteliğindeki atanma talebinin reddi işlemiyle birlikte dava açılabilir. 3- İdari Yargılama hukuku açısından, idari davalarda taraf olabilmek için, davada taraf olma ehliyeti ve dava açabilme ehliyetinin de bulunması zorunludur. Medeni Kanun davada taraf olma ehliyetini hak ehliyeti, dava açabilme ehliyetini de fiil ehliyeti olarak adlandırmıştır. İYUK m. 31 ehliyet konusunda HUMK ya atıf yapmıştır. HUMK ise ehliyet konusunun çözümünde Medeni Kanuna atıf yapmaktadır. Yeni HMK da dava ve taraf ehliyetinin kullanım şartlarını medeni haklardan yararlanma ve onları kullanma şartlarına sahip olmaya bağlamıştır. Medeni kanuna göre bütün insanlar, hukuk düzeninin sınırları içinde, haklara ve borçlara ehil olmada eşittirler. Bu hak ve borçların içerisinde davada taraf olabilme hakkı da yer almaktadır. Gerçek kişiler için bu durum sağ doğmak şartı ile ana karnına düştüğü andan itibaren olmaklar birlikte ölüme kadar da sürer. Dava açabilme ehliyeti yani fiil ehliyetine baktığımızda ise, medeni kanuna göre ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyeti vardır. Ayrıca erginlik, 18 yaşın doldurulmasıyla başlar. İYUK m. 2/1-b de; idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları denilmektedir. Tam yargı davasında kişisel bir hakkın zarara uğraması aranmaktadır. Ayrıca dava açabilmek için fiil ehliyetine de sahip olmak gerekecektir. Olayda A nın oğlu O nun, 16 yaşında olduğu bilinmektedir. Buna göre oğlu normal şartlarda ergin değildir. Medeni Kanun a göre mümeyyiz küçükler istisnalar dışındaki davalarda (kişiliğe bağlı haklardan kaynaklanan davalar) kanuni temsilcileri tarafından temsil edilirler. Mahkeme, dava ehliyeti olmadığı halde kendisi dava açmış olan davacının kanuni temsilcisine, davaya icazet verebilmesi için uygun bir süre verir. Bu süre içinde icazet gerçekleşmezse dava şartı yoksunluğu sebebiyle dava reddedilecektir. Bu sebeple de fiil ehliyeti yani dava açabilme ehliyetinin olmadığı söylenebilecektir. İYUK m. 14/III-c gereği ehliyet konusu, dilekçeler üzerinde yapılacak ilk inceleme konularındandır. Ve madde 15/I-b de ehliyet bakımından aykırılık tespit edilirse davanın reddedileceği düzenlenmiştir. Ancak burada şunu da belirtmek gerekir ki Danıştay kimi zamanlarda öğrenim hakkını kişiliğe bağlı haklardan saymakta ve akli dengesi yerinde küçük tarafından açılan davalara da bakmaktadır. Kimi davalarda ise kişiliğe bağlı haklardan saymayarak açılan davaları reddetmektedir. Olayda da eğer ki uyuşmazlığı çözmekle görevli ve yetkili mahkeme sınava girebilmeyi eğitim hakkı kapsamında kişiliğe bağlı bir hak 5

6 sayarsa o zaman davayı kabul edebilecektir. Aksi halde ise davayı ehliyet yoksunluğundan dolayı reddedecektir. 4- İdari yargılamada dilekçeler yetkili ve görevli yargı yerine verildikten sonra dilekçe üzerinde ilk incelemeye tabi tutulurlar. İlk inceleme konusu unsurlar, maddede belirtilen sırayla incelenir. (Görev yetki, idari merci tecavüzü, ehliyet, idari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, süre aşımı, husumet, İYUK m. 3 ve 5 e uygunluk) İlk inceleme sırasında incelenecek konuların ilki görev ve yetki hususudur. Soruda görevli ve yetkili yargı merciinin ilk incelemeyi yaptığı söylendiği için bu ihtimali direkt olarak geçiyoruz. (Karayolları Trafik Kanunu kapsamında işleteni Devlet ya da diğer kamu kuruluşları olan araçların sebebiyet verdiği zararlara ilişkin olanları dâhil, bu Kanundan doğan sorumluluk davaları, adli yargıda görülür. Bu sebeple söz konusu dava adli yargıda görülebilir) [az puan verildi] (işlem hazırlık işlemi olduğundan kendisine dayanılarak idarenin sorumluğunu doğuracak bir icrai işlem tesis edilmesi halinde uyuşmazlığın çözüleceği yargı koluna karar verilebilir.) İlk inceleme konularından üçüncüsü ehliyet konusudur. Burada yukarıdaki soruya atıf yapmakla yetiniyoruz. İlk inceleme konularından bir diğeri, idari davaya konu olacak işlemin kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığıdır. Böyle bir işlem olmaması durumunda mahkeme davayı reddedecektir. Olayda dava konusu işlem, bir hazırlık işlemi mahiyetinde olan kaza tespit tutanağıdır. Bu işlem, tek başına kesin ve yürütülebilir bir işlem olmaması sebebiyle idari davaya konu edilemeyecek olup mahkemenin davayı reddetmesi gerekecektir. 5- Bu dava bakımından sebep ikamesi kavramı tartışılmalıdır. Bazen işlemin sebep unsuru hukuka aykırı gibi görünür, ancak esasında sebep oluşmuş ve fakat idare bunun yanlış tespit etmiştir. Bu durumda bu işlemin iptali için bir dava açıldığında mahkeme, doğru sebebi tespit ederek sebebi ikame eder ve işlem ayakta tutulur. Fakat idareye İYUK madde 10 kapsamından yapılan başvurular uyarınca sebep ikamesi olup olmayacağı tartışmalıdır. Derste gösterilen yargı kararları da dikkate alındığında idareye İYUK 10 kapsamında yapılan bir başvuru çerçevesinde sebep ikamesi kurumunun uygulanıp uygulanamayacağının tartışılması beklenmektedir. 6

7 6- İYUK madde 10 gereği İlgililer, haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvurabilirler. Soruda eş E nin dilekçeyi kendi adına verip Bay A nın dava açıp açamayacağı sorulmaktadır. İYUK madde 10 gereği davayı açacak olan Bay A nın dilekçeyi vermesi gerekir. E nin A ile ilgili işleme karşı dava açmada menfaati olmadığından, idareye yaptığı başvurunun İYUK 10 kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. 7- İdari yargıda müdahale kurumu, İYUK madde 31 in atfı nedeniyle HMK hükümleri doğrultusunda uygulanır. Ancak HMK hükümleri, idari yargının bünyesine uyduğu ölçüde geçerli olacaktır. Bu sebeple genel olarak idari yargıda asli müdahale kabul edilmezken, feri müdahale kabul edilir. Feri müdahil taraf yardımcısıdır ve esas itibariyle yanına katıldığı davacı ya da davalının davayı kazanmasında onlara yardım eder, çünkü sonuç kendisini de ilgilendirmektedir. Olay bakımından da (B) ye dava sonunda rücu edilebileceği düşünüldüğünde B nin davaya katılmakta menfaati olduğu görülmektedir. Feri müdahil taraf yardımcısı olduğundan, sadece dava taraflarının yapabileceği bir takım işlemleri, taraflara rağmen yapamaz. Kanun yoluna başvurmak da bunlardan biridir. Bu nedenle kural, davanın esasına ilişkin olarak feri müdahilin kanun yollarına tek başına başvuramayacağıdır. Ancak feri müdahil in davalı idare yanında davaya katılması durumunda; davalı idarenin kanun yoluna başvurmaması feri müdahilin durumunu güçleştiriyor ise feri müdahilin de kanun yoluna başvurabileceğine ilişkin bir AİHM içtihadı ve Danıştay kararı mevcuttur. 8- trafik kazası sebebiyle açılan tam yargı davası neticesinde verilen karara karşı Davanın konusu beş bin Türk lirasının üstünde ise; İYUK md. 45 uyarınca mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine(gaziantep Bölge İdare Mahkemesi) kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde İstinaf yoluna başvurulabilir. Dava konusu yüz bin Türk lirasının üstünde ise Bölge İdare Mahkemesince verilen karar İYUK md. 46/b uyarınca 30 gün içerisinde Danıştay da temyiz edilebilir. oğlunun okula alınmaması sebebiyle açılan tam yargı davası neticesinde verilen karara karşı Davanın konusu beş bin Türk lirasının üstünde ise İYUK md. 45 uyarınca mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde İstinaf yoluna başvurulabilir. Dava konusu yüz bin Türk lirasının üstünde ise Bölge İdare Mahkemesince verilen karar İYUK md. 46/b uyarınca Danıştay da temyiz edilebilir. Okula almama işlemi ve Dayanağı olan kılavuz hükümlerine karşı Danıştay da açılan dava sonucunda verilen kararlar yine İYUK 20/B deki özel düzenleme uyarınca 5 gün içinde istinafa başvurulmaksızın doğrudan Danıştay da temyiz edilebilir. 7

8 atanma talebinin reddi sebebiyle yönetmelik hükmüyle birlikte Danıştay da açılan dava neticesinde verilen nihai karara karşı davanın İlk derece mahkemesi olarak Danıştay da görülmesi sebebiyle İYUK md. 46 hükmü uyarınca 30 gün içinde Danıştay da temyiz yoluna başvurulabilir. 9- İdari yargılama usulünün temel amacı, bireylerin idare karşısındaki haklarının korunmasını temin etmek yanında idareyi hukuk içerisinde tutmaktır. İdari yargılama usulü bu amaçları gerçekleştirmek üzere diğer yargılama usullerinden farklı olarak bazı temel ilke ve esaslara göre şekillendirilmektedir. İdari yargılama sisteminde taraflardan birisi daima idaredir. İdare daima kamu gücünü kullanan taraftır. İdarenin kamu gücünü kullanabilmesi, idari yargıdaki taraflar arasında bir eşitsizliğe sebep olmaktadır. İdari yargıdaki çeşitli yöntemlerle bu eşitsizlik giderilmeye çalışılmaktadır. Bu yöntemler; - Yürütmenin durdurulması - Sürelerin kısa olması - İdari Yargıdaki Delil Sistemi İle Adli Yargıdaki Delil Sisteminin Farklı Olması - Yazılı Yargılama, Duruşmanın istisnailiği - İdarenin talep edilen belgeyi getirme zorunluluğunun olması - İYUK 28 - İdari Başvurular (İYUK 10 İYUK 13) - Re sen Araştırma İlkesinin Olması Adli yargı sisteminde tarafların eşitliği geçerlidir. Böyle olunca da her iki tarafın da elinde aynı imkânlar bulunmaktadır. Adli yargıdaki bu eşitlik sistemi sonucunda idarenin kamu gücüne sahip olmasının doğurduğu dengesizlik giderilemeyeceği için idari yargı gereklidir. 8