Avantaj Tahran da: Trump ın yeni Afganistan stratejisi İran için bir fırsat

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Avantaj Tahran da: Trump ın yeni Afganistan stratejisi İran için bir fırsat"

Deniz Terzi
6 yıl önce
İzleme sayısı:

Avantaj Tahran da: Trump ın yeni Afganistan stratejisi İran için bir fırsat ABD'nin Afganisan daki strateji değişikliği İran a, Pakistan ın ülke sınırlarında devam eden savaş ile ilgili hırslarını

1 Avantaj Tahran da: Trump ın yeni Afganistan stratejisi İran için bir fırsat ABD'nin Afganisan daki strateji değişikliği İran a, Pakistan ın ülke sınırlarında devam eden savaş ile ilgili hırslarını yoklamak adına iyi bir fırsat yarattı / 14:50 Amerika nın üzerinde çok konuşulan Afganistan stratejisi değişikliği geçen ay ilan edildi ancak plan cevap bekleyen sorulara sadece yenilerini katmakla kaldı. Plan, bakıldığında daha öncekilerin aynısı gibi görünüyor, yani yeni strateji askeri olarak çözülmesi imkansız bir savaşa daha fazla Amerikan askeri göndermekten ibaret Güvenilir kaynaklardan gelen bilgiler yeni gönderilecek askerlerin seçkin 82. Hava İndirme Tugayı ve 25. Piyade Tugayı mensuplarının olacağını rapor ediyor, bu kuvvet uzun zamandır devam eden Afgan savaşını önemli ölçüde kızıştıracaktır. Amerikan stratejisi önümüzdeki dönemde Taliban a önemli miktarda zarar vererek, gelecekteki muhtemel barış görüşmelerinde direnişin elini zayıflatmak üzerine kurulmuş durumda, geçtiğimiz 16 yılda yapılan her strateji değişikliği gibi bu yeni

2 değişiklik de başta İran ve Pakistan olmak üzere Afganistan ın komşularının tepkilerini de hesaba katmak zorundadır. Beraberinde ciddi manada ateş gücü ile birlikte Afganistan a ek asker gönderilmesinin bir diğer amacı da Pakistan üzerinde baskı oluşturarak ülkenin Taliban ve diğer milis gruplarla olan ilişkilerini kesmesini sağlamaktır, işte tam bu noktada İran durumdan istifade edebilir. Pakistan ın aksine İran Afganistan daki direnişçi gruplarla pek içli dışlı değil, bu sebeple Kabil deki siyasi sürecin yönünü temelli olarak değiştirmek gibi bir kaygısı da bulunmamaktadır. İran her ne kadar Afganistan da artan bir Amerikan askeri varlığından rahatsız olsa da, Şii devletin önündeki en büyük engel Afganistan daki Pakistan yanlısı tarafların ülke üzerindeki etkisinin artmasına müsaade etmemek olacaktır. İran ın Uzun Vadeli Planı 1979 yılının Aralık ayında başlayan Sovyet işgalinden itibaren İran ın bölgedeki en fazla emek sarf ettiği konu savaşın yan etkilerinin yönetilmesi olmuştur. İran ın Afganistan daki en büyük endişesi her zaman Pakistan devletinin bölge üzerindeki hırslarını kontrol altında tutmak ve Afganistan daki Şii azınlığı korumak olmuştur. Pakistan ın Afganistan daki doğal müttefikleri Paştu milliyetçileri iken, İran doğal olarak dilleri Farsça olan Tacikler gibi diğer etnik ve kültürel gruplarla ilişkiler kurmuştur. Bu çerçevede İran 1996 yılında Taliban ın ilerlemesini durduktan sonra kurulan Afganistan ın Kurtuluşunun Birleşik İslami Cephesi ( daha çok Kuzey İttifakı olarak bilinir ) ve 11 Eylül saldırılarından sadece günler önce suikast ile öldürülen grubun lideri, Ahmed Şah Mesud ile güçlü bir bağ kurdu. Komşu Afganistan da yıllardır devam eden savaş kaçınılmaz olarak İran ın iç siyasetini özellikle ülkenin doğu bölgelerindeki nüfus oranlarının değişimi noktasında etkiledi. İran savaşın hem direkt hem de yan etkilerinden kaçan milyonlarca Afgan mülteciyle uğraşmak zorunda kaldı.

2015 yılında Afgan öğrenciler Tahran a 130 km uzaklıktaki Taraz Nahid köyünde kurulu Shahid Nasseri mülteci kampında derste (AFP) Geçtiğimiz yıllarda İran bu nüfus kaynaklı sorunu, Afganları

3 2015 yılında Afgan öğrenciler Tahran a 130 km uzaklıktaki Taraz Nahid köyünde kurulu Shahid Nasseri mülteci kampında derste (AFP) Geçtiğimiz yıllarda İran bu nüfus kaynaklı sorunu, Afganları şiileştirerek ve onları Suriye de savaşmaya göndererek stratejik bir avantaja çevirdi. Aynı esnada İran, hem Afganistan içindeki Şii gruplarla hem de Kuzey İttifakından geriye kalanlarla olan geleneksel müttefikliğini de geliştirdi. Buna ek olarak, 2015 in başından itibaren İran Taliban la iletişime geçerek, grubun siyasi duruşunu değiştirmek için bir girişimde bulundu Ekim ayında Amerika liderliğindeki koalisyonun Afganistan a müdahale etmesiyle birlikte İran, ülkeye olan yaklaşımını hem kapsam hem de sürdürülebilirlik bakımından stratejik avantaj sağlayacak biçimde yeniledi. İran büyük oranda Pakistan ın Taliban a verdiği destek yüzünden 1990 larda Suudi Arabistan ile Pakistan da giriştiği vekalet savaşlarında aldığı yenilgiden önemli dersler çıkardı. İran, Pakistan ın kapsamlı ve sürdürülebilir ( Paştulara destek verme merkezli ) bir Afganistan stratejisi olduğu gerçeğini kabul edip, kendi yaklaşımındaki zayıf noktaları metodik olarak düzeltmek için uğraş verdi. Taliban la iletişime geçmeye çalışılması ve hatta bu uğraşlar çerçevesinde Rus silahlarının gruba teklif edilmesi İran ın stratejisini düzeltmek için gösterdiği esnekliğin örneklerinden birisi olarak görülebilir. Pakistan ın Marjinalleşmesi Afganistan daki Amerikan stratejisi, devam eden savaşta daha önce örneği olmayan

bir şekilde dış müdahalelerin ortasında değiştirildi. İran ve Pakistan haricinde, Rusya, Hindistan ve Çin de Afganistan konusunda müdahil olmaya başladı.

4 bir şekilde dış müdahalelerin ortasında değiştirildi. İran ve Pakistan haricinde, Rusya, Hindistan ve Çin de Afganistan konusunda müdahil olmaya başladı. İran ın duruşu bazı noktalarda Hindistan ve Rusya ile paralellik gösterse de ( Çin Pakistan a İran dan daha yakın durmaktadır ) Tahran ın Afganistan üzerinde güç savaşları veren diğer taraflar üzerinde üstünlük sağlama uğraşlarının asıl dayanak noktası Afganistan daki bazı gruplarla olan kültürel ve dini yakınlığıdır. İran ın yaklaşık 30 yıldır bölgede dikkatli bir şekilde oluşturduğu etki alanı da denklemin bir diğer parçasıdır. Bu senenin Nisan ayında eski Afganistan Başbakanı ve Hizbul İslam lideri Gulbuddin Hikmetyat Laghman bölgesinde konuşma yaparken (AFP) Amerika nın Pakistan üzerinde baskı kurarak bu ülkenin Taliban ın bazı gruplarına ve güçlü Hakkani ağına yaptığı yardımları sona erdirmek istemesi, İran tarafından atağa geçmek için bir fırsat olarak okunacaktır. Kritik olarak, İran Taliban üzerinde etki kurmaya çalışarak Pakistan ın grup üzerindeki etkisinin artmasını engellemek için girişimlerde bulunacaktır. İran devletinin bir diğer ana endişesi de Afgan başbakan Eşref Ghani nin gözle görülür şekilde, geçtiğimiz dönemde Hizbul İslam grubunun birçok üyesi ile iletişime geçmesi örneğinde olduğu gibi İran karşıtı gruplara doğru kaymasıdır. Tarihsel olarak Hizbul İslam Pakistan a yakın bir duruş sergiledi. Bu yüzden grubun Kabil deki siyasi gücünün artması Tahran tarafından Pakistan ın bir zaferi olarak algılanacaktır. Tahran ın korkuları, eski Afgan başbakan, Hizbul İslam kurucusu ve lideri Gulbiddin

5 Hikmetyar ın gün geçtikçe artan İran karşıtı duruşu sebebiyle daha da artmış durumdadır. Hikmetyar geçenlerde verdiği bir röportajda İran dan Afganistan ın içişlerine karışmayı bırakmasını talep etti. Hikmetyar ın dili ağır röportajı, İran ve Afganistan ın ortak su kaynağı olan ve iki ülke arasında sorunlar oluşturan Helmand nehri tartışmalarının arttığı bir dönemde yayınlandı. Temmuz ayının başlarında İran lideri Hasan Ruhani nin Afganistan ın baraj projelerini eleştirmesi Afgan yetkililer tarafından ağır şekilde karşılık gördü. Bu meselenin çözülememesi Kabil deki İran karşıtı seslerin güçlenmesine sebep olacaktır. Geleneksel devletlerarası sorunlar ve Kabil deki İran karşıtı grupların sert duruşu, İran ın Pakistan ın elinde bulundurduğu bölgedeki baskın yabancı güç pozisyonunu ele geçirmek için gerekenden çok daha fazla çaba sarf etmesi gerektiğinin sinyallerini vermektedir. Middle East Eye'de Mahan Abidin* imzasıyla yayımlanan bu analiz Mepa News okurları için tercüme edildi. *Mahan Abidin, İran politikaları üzerinde çalışan bir analisttir, kendisi Dysart Danışma isimli bir araştırma grubunun da direktörlüğünü yürütmektedir Mepa News Tüm Hakları Saklıdır! Kaynak Gösterilmeden Alıntı Yapılamaz! Tasarım ve Yazılım: Mepanews

Benzer belgeler

Afganistan şimdi Trump'ın savaşı haline geldi

Afganistan şimdi Trump'ın savaşı haline geldi Afganistan'ın işgalinden 16 yıl sonra, Amerika Birleşik Devletleri'nin en uzun savaşı olan bu ülkedeki çatışmaların sonu pek yakın görünmüyor. 23.08.2017 /