FEN EĞİTİMİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Transkript

1 FBE-YL/ Ders Notları 4 FEN EĞİTİMİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Araştırma Modeli ve Türleri Dr. Aysun ÖZTUNA KAPLAN

2 Araştırma Modeli } Araştırma modeli, araştırmanın amacına uygun ve ekonomik olarak verilerin elde edilmesi ve çözümlenebilmesi için gerekli koşulların düzenlenmesidir. } Bu koşulların düzenlenmesinde temelde iki yaklaşım vardır(karasar, 1999). Bunlar; 1- TARAMA 2- DENEME 2

3 Verna ve Mallick (1999) a göre; } Tarihsel araştırma } Betimleyici araştırma } Survey (tarama) araştırması } Özel durum araştırması } Gelişim izleyici araştırmalar } Karşılaştırmalı araştırmalar } Etnografik araştırmalar } Değerlendirici araştırmalar } Aksiyon(eylem) araştırmaları } Deneysel araştırma (Akt; Ekiz, 2009). 3

4 Çepni(2009) a göre; } Betimsel araştırmalar } Tarama modeli (Survey) } Özel durum çalışması } Gelişimci araştırma yöntemi } Karşılaştırmalı araştırma yöntemleri } Yorumlayıcı araştırmalar } Etnografik araştırma } Özel durum araştırması } Araştırmacı öğretmen araştırması (eylem araştırması) } Fenomenografik araştırma } Analitik araştırmalar } Doküman analizi } Tarihsel araştırmalar } Deneysel araştırmalar } Tam deneysel yöntem } Yarı deneysel yöntem 4

5 TARAMA MODELLERİ Geçmişte ya da halen var olan bir durumu betimleme DİKKAT! Var olanı değiştirmeden gözlemleme SINIRLILIKLARI veri bulma ve kontrol SORULARI Ne idi? Nedir? Nelerden oluşmaktadır? 5

6 Tarama Modelinin Türleri 1- GENEL TARAMA MODELLERİ 2- ÖRNEK OLAY TARAMA MODELLERİ Anlık Tekil tarama modelleri İzleme Zamansal İlişkisel tarama modelleri Kesit alma = MONOGRAFİ: Evrendeki belli bir ünitenin (birey, aile, okul, hastane vb.) derinlemesine araştırılarak o ünite hakkında bir yargıya varmayı amaçlayan taramalardır. 6

7 DENEME MODELLERİ Ø Deneme öncesi modeller Ø Gerçek deneme modelleri Ø Yarı deneme modelleri * Bu kategoriler Campbell ve Stanley (1963) tarafından denemeye katılan grubun sayısı, kontrol önlemleri ve bağımlı değişken üzerinde yapılan gözlemlerin zaman ve sayısı dikkate alınarak oluşturulmuştur (Karasar, 1999). 7

8 DENEME MODELLERİ DENEME ÖNCESİ MODELLER GERÇEK DENEME MODELLERİ YARI DENEME MODELLERİ Zaman dizisi modeli Tek grup son test model Tek grup öntestsontest model Karşılaştırmalı eşitlenmemiş grup son test model Eşit zaman örneklemli model Öntest-son test kontrol gruplu model Sontest kontrol gruplu model Solomon dört gruplu modeli Eşitlenmemiş kontrol gruplu model Öntest-sontest ayrı örneklem gruplu model Rotasyon modeli 8

9 Modellerin gösteriminde yararlanılan simgeler: } G - - Grup } R - - Grupların oluşturulmasındaki yansızlık (randomness) } X - - Bağımsız değişken düzeyi } O - - Ölçme, gözlem (observation) 9

10 Nitel Araştırmada Yöntemler } Etnografik yöntem } Tarihsel yöntem } Temellendirilmiş Kuram/Gömülü Kuram ya da Teori Oluşturma (Grounded Theory) } Yorumlayıcı Analiz (Hermeneutic) } Fenomenografik Araştırma } Durum Çalışması/Örnek olay/vaka çalışmaları (Case Study) } Katılımcı Eylem Araştırmaları/ Eylem Araştırması/Aksiyon Araştırması (Action Research) 10

11 Etnografik Yöntem } Etno: İnsan, Grafi: Tanımlama, tasvir etme } Bir grubun davranışını doğrudan gözlemleme ve bu gözleme dayanarak bu gruba ilişkin betimleme yapmak olarak tanımlanır (Agafonoff 2006:117). } Bir başka deyişle etnografya, insan topluluklarının ilişkilerini ve davranışlarını kendi ortamlarında gözleme, belgeleme ve yorumlamayı içeren bir yöntemdir. 11

12 Tarihsel Yöntem } Tarih geçmişte gerçekten olan olaylardır. Tarihsel yöntem ise geçmişi yeniden canlandırmak için verilerin toplanmasında gerçekleştirilen bir araştırma yöntemidir. } Tarihsel araştırma yapan bireyler geçmişe ait topladıkları veriler hakkında yorumlar yaparlar, kısacası geçmişi yorumlarlar. 12

13 Gömülü Teori Yöntemi } Nitel araştırmalarda tümevarım tekniği kullanarak teori oluşturma yaklaşımıdır. } Anahtar kavramlar: } Tümevarım } Nedensellik (Neden-Sonuç ilişkisi) } Anlamsal bir tutarlılık ve açıklama } Komplike ve yoğun bilgi } Özellikleri: } Belirli sürelerde geriye dönüp verinin güvenli olup olmadığının kontrolü } Şüphe ve eleştirel bakış } Araştırmanın takibi 13

14 Süreç: 1- Araştırma sorulanının belirlenmesi 4- Verilerin analizi 2- Bilgiye ulaşma, bilgi toplama 3- Verilerin sınıflandırılması (kodlama aşaması: açık kodlama, aksiyal kodlama, seçici kodlama 5- Karşılaştırma (Literatürle karşılaştırılması sonucu özgünlüğünün ispatlanması 6-Teori oluşturma 14

15 Fenomenografik Araştırma Yöntemi } Görüngü bilim ya da olgu bilim olarak da adlandırılır. } Olayların varlığını ve inceleme ve tanımlama yöntemidir. } Immanuel Kant tarafından ilk kez 1764 de bilimde azaltma yaklaşımına bir tepki olarak ortaya atılıyor. } Filozof Edmund Husserl ın öncülüğünde geliştiriliyor. } Husserl a göre, felsefenin görevi fenomenler (görüngüler) dünyasına girmek ve oradan gerçekliği almaktır. } Araştırma sürecinin sonunda anlam ortaya çıkar. 15

16 Durum Çalışması/Örnek olay/vaka çalışmaları (Case Study) } Durum çalışması Yin(1984) tarafından Güncel bir olguyu kendi gerçek yaşam çevresi (içeriği) içinde çalışan, olgu ve içinde bulunduğu içerik arasındaki sınırların kesin hatlarıyla belli olmadığı ve birden fazla kanıt veya veri kaynağının mevcut olduğu durumlarda kullanılan görgül bir araştırma yöntemidir. şeklinde tanımlanmaktadır (Yıldırım, Şimşek, 1999:190). } Robson (2001:146) ise durum çalışmasını Çoklu veri kaynağı kullanarak, incelenecek durumun (olayın ya da olgunun) gerçek yaşam bağlamı içerisinde incelenmesini kapsayan bir araştırma stratejisi olarak tanımlamaktadır 16

17 } Durum çalışmasında da diğer araştırmalarda olduğu gibi veriler sistematik bir şekilde toplanarak değişkenler arasındaki ilişkiler incelenir. } Bu araştırma modelinin önemli bir avantajı, araştırmacının çok özel bir konunun veya durumun üzerinde yoğunlaşmasına fırsat vermesi ve çok ince ayrıntıları sebep, sonuç ve değişkenlerin karşılıklı ilişkileri açısından açıklayabilmesine olanak sağlaması olarak belirtilebilir (Çepni, 2001). 17

18 Bassey (1999:66) durum çalışmasında izlenecek yedi aşamayı aşağıdaki gibi belirlemiştir: } 1. Aşama: Konunun, problemin ya da hipotezin belirlenmesi. } 2. Aşama:Araştırma sorularının belirlenmesi ve incelenecek konunun ana noktalarının belirlenmesi } 3. Aşama: Verilerin toplanması ve biriktirilmesi } 4. Aşama: Analitik ifadelerin oluşturulması ve test edilmesi } 5. Aşama: Analitik ifadelerin açıklanması ve yorumlanması } 6. Aşama: Sonuçlara karar verilmesi ve durumun rapor edilmesi } 7.Aşama: Bitirme ve yayımlama 18

19 Katılımcı Eylem Araştırmaları/ Eylem Araştırması/ Aksiyon Araştırması (Action Research) } Eylem araştırması Mc Taggerd & Kemmis (1988) tarafından öğretmenlerin kendilerinin veya meslektaşlarının uygulamalarını ve bu uygulamaların sonuçlarını anlamaları için öğretmenler tarafından yapılan katılımcı, kendini yansıtan bir araştırma türü; } Cohen & Manion (1989) tarafından ise eğitim-öğretim sürecinin özel bir anında ortaya çıkan problemin uygulamada çözülebilmesi için geliştirilen yöntemler olarak tanımlanmaktadır. } İlk defa Elliott ve arkadaşları tarafından kapsamlı bir şekilde eğitime uyarlandığını belirten Robson (1993) eylem araştırmalarının problem çözme yaklaşımına benzerliğine de dikkati çekmiştir. } Christenson & diğ. (2002) eylem araştırmalarının hizmet içindeki uzun süre görev yapmış olan öğretmenlerin mesleki gelişimlerinin sağlanması için de bir yöntem olarak kullanıldığını belirtmişlerdir. } ÖĞRETMEN ARAŞTIRMASI! 19

20 Eylem Araştırmalarında DÖNGÜ! BAK HAREKETE GEÇ DÜŞÜN Stringer (2007: 8) 20