TÜRKİYE DE İFADEÖZGÜRLÜĞÜ: MEVZUAT VE YARGI GÖZLEM RAPORU

Transkript

1 TÜRKİYE DE İFADEÖZGÜRLÜĞÜ: MEVZUAT VE YARGI GÖZLEM RAPORU Hazırlayan: Hüsnü ÖNDÜL

2 TÜRKİYE DE İFADEÖZGÜRLÜĞÜ: MEVZUAT VE YARGI GÖZLEM RAPORU Hazırlayan: Hüsnü ÖNDÜL Mayıs 2012 Bu rapor çalışması, Danimarka Kalkınma Programı (DANİDA) tarafından desteklenmiştir. Kapakta kullanılan görsel: The PEN International Writers Circle-

3 v Çv N D E Kv L E R S u n u, 3 G i r i, 5 R a p o r u n A m a c ı v e Y ö n t e m i, 7 I. B ö l ü m : v f a d e Ö z g ü r l ü ü A ç ı s ı n d a n S o r u n l u Y, a 1s 0 a l a r I I. B ö l ü m : A v r u p a v n s a n H a k l a r ı S ö z l e m e s i v e A v r u p a v n s a n H a k l a r ı M a h k e m e s i K a r a r l a r ı n d a v f a d e Ö z g ü r l ü, 1 ü5 I I I. B ö l ü m : D a v a A n a l i z l e r i 1 - R a s i m e!n e bn e m K o r u r F i n c a n c-bı a r ı! Y a r k a d a!, S e l ç u k K o z a! a ç, l2 ı8 3 - Ö m e r K a v i l i, Ö m e r K a v i l i, M u s t a f a E l v e r e, 3n T e m e l D e m i r e r, S a a d e t I r m a, k E m i r e E r e n K e s k i, n E d i p P o l a t, E m i r e E r e n K e s k i n, M u r a t, 4 2 B a t g i E r e n K e s k i n, K e m a l G ö k t a!, S e l a h a t t i n D e mti a!, r O d a T V, / a- Y a l ç ı n K ü ç ü k, / b- H ü s e y i n S o n e r Y a l ç, ı6 n1 1 3 / c- B a r ı! P e h l i v, a6 n3 1 3 / d- B a r ı! T e r k o! l, 6u / e- A h m e t!n ı k, / f- H a n e f i A v c, ı / g- N e d i m!n e n e r, / h- K a! i f K o z i n o! l, 7u / ı-!n ü k r ü D o! a n Y u r d a k u, l / i-!v k l i m A y f e r K a l, e7 l3 i 1 3 / j- A h m e t M ü m t a z!v d i l, / k- M ü y e s s e r U! u r, / l- C o! k u n M u s l u k, / m - M u h a m m e t Ç a k ı r, !v r f a n S a n c- ı S ü h a S e rta b i b o! l u, !v r f a n S a n c-!v ı s m a i l Y eg ru z, !v r f a n S a n c-!v ı s m a i l Y eg ru z, 8 6 1

4 1 7 - E r e n K e s k i n, !v H D, M a z l u m -D e r, T!v H V, K E S K, D i y a r b a k ı r T a b i p O d a s ı, D i y a r boa sk u ı, r 9 0 B a r T e m e l D e m i r e r, E r e n K e s k i n, H a l i l S a v d a, M e h m e t A t a k, A h m e t A y d e m i r, D a v u t E r k a n, F a h r i F a t, i9 h 5 T e z c a n H a l i l S a v d, a G ö k ç e O t l u, V o l k a n S e v, i9n7 ç E z g i S a r ı t, a! S ü l e y m a n T a t a, r A t i l l a Y a y, l1 a H a k a n T a h m a z,!v b r a h i m Ç e! m e c i o! l u, e Bn üt l Y ı l m a, z H a l k ı n G ü n l ü! ü G a z e t e, s1 i Ö z g ü r D ü! ü n D e r g i s, i Ö z g ü r G ü n d e m G a z e t e s i, H a l k ı n G ü n l ü! ü G a z e t e, s1 i !v r f a n A k t a, n !v s m a i l B e! i k Zç i e, y c a n B a l c ı!n i m!, e1 k M e h m e t H a t i p D i c l, e F i l i z K o ç a l i, Z i y a Ç, i 1ç 3e 0 k ç i V e y s i K e m a l S a r ı s ö z e n, a Z Çi iy ç e k ç, i F i l i z K o ç a l i, Z i y a Ç, i 1ç 3e 5 k ç i Z i y a Ç i ç e k, ç 1i S a d ı k D a! d ö! e n, A b d ü r r e z z a k G ü n, g 1ö 3r R a g ı p Z a r a k o l u, N u r M e h m e t G ü, l1e 4r R a g ı p Z a r a k o l u, N u r M e h m e t G ü, l1e 4r S e l d a B a! u s t a Ç a, l1 ı4 k Z ü l k ü f A k e l m a, Y a v u z K ı l ı ç, Ö z g ü r Y ı, l1 d4 ı8 r ı m D o! a n A r a z, S i b e l C a n, F i l i z U l u ç e l e b i, M e h t a p A d ı g ü z e l, G ö k ç e O t l u S e v i m l i, C e n a n A l t u n ç, M e r a l T a! k ı r a n,, 1A4 l9 i K u r t E m e l Y ı l d ı r ı m, E r s i n Ç e l i k, G ü n a y Ö z, a rm se lr av ne Y a v u z, S e r p i l A rss al va a! n, D ü z g ü n, S a v a! K o ç a r s l a n, H a s a n T o!!vabn r, a h i m A c a r, h Am e t D o! a n, Y a k u p K u r t a r a n, Y a! a r Ç a l ı! k a n, G ö k h a n T o p a l o! l u, F Ae dr ıa r d, O l c a y B a y r a k td ai r l, e k K ö m p e, H ü s e y i n Ö z v e r e n,!v b r a h i m Y a y l a l ı, K ü r! a t A r s l a n, G a, z e1 l 5 1 G ü z e l B a h a t t i n E r k m e n, R a i f Ö l m e z, U! u r B o z t a!, E m r a h A, d1ı5 g4 ü z e l Y o u t u b e, Y o u t u b e, Y o u t u b e, w w w. 5 p o s t a. o r g, N e z i r G ü l cn a, S e l i m S a d, a1k Y a r g ı t a y 8. C e z a D a i, r1e6s9 i Y a r g ı t a y 8. C e z a D a i, r1e7s0 i Y a r g ı t a y 9. C e z a D a i, r1e7s1 i Y a r g ı t a y 8. C e z a D a i, r1e7s2 i F e l a t Ö z e r ( Y a r g ı t a y C e z a G e n e l K u r u l, 1K 7a 4 r a r ı ) I V. B ö l ü m : T e s p ịt l e r v e Ö n e lreir, V. B ö l ü m : D i z i, n

5 TÜRKİYE DE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ: MEVZUAT VE YARGI GÖZLEM RAPORU SUNUŞ İnsan Hakları Ortak Platformu (İHOP) bileşenleri olan İnsan Hakları Derneği (İHD),Helsinki Yurttaşlar Derneği ve Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi insan haklarının evrenselliğini, bütünselliğini ve bölünmezliğini savunmaktadırlar. İHOP bileşenleri bir ana özgürlük olan ifade özgürlüğü hakkı konusuna ise özel bir dikkat göstermektedirler. Bu dikkatin nedeni iki boyutludur: İlki, ifade özgürlüğünün bilim ve sanat, basın ve yayın, toplantı ve gösteri, dernek, sendika, siyasi parti gibi hak ve özgürlük alanlarındaki temeli oluşturmasıdır. İkinci boyut ise birinci boyuttaki özgürlük alanlarıyla da ilişkili olarak, ifade özgürlüğü alanında yaşanan sorunlardan kaynaklanmaktadır. Etkinlik yasaklamaları, sansür anlamına gelebilecek düzenlemeler ve uygulamalar, yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar, düşünceleri nedeniyle insanların tutuklanmaları, hapsedilmeleri bunlar arasında sayılabilir. İHOP kurulduğu 2005 yılından bu yana ifade özgürlüğü konunda çalışmalarını sürdürmektedir. Bu konudaki çalışmalar bazen kampanya biçiminde olduğu gibi (2006), sempozyum, panel gibi toplantılar düzenlemek; bazen de kitap ya da rapor yayımlamak - İnternet: Girilmesi Tehlikeli ve Yasaktır (2008), İfade özgürlüğü: İlkeler ve Türkiye ( 2007) - şeklinde olabilmektedir. Avukat Hüsnü Öndül tarafından hazırlanan Türkiye de İfade Özgürlüğü: Mevzuat ve Yargı Gözlem Raporu İHOP un ifade özgürlüğü konusundaki yeni bir çalışmasıdır. Bu çalışma ile İHOP, ifade özgürlüğü alanındaki kısıtlayıcı yasaları ve yargının (savcı, yargıç, mahkeme) ifade özgürlüğüne yaklaşımının ne olduğunu tespit etmeye, yargı pratiğinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 10. maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatları karşısındaki uyum durumunu göstermeye çalışmaktadır. Sözleşme ve AİHM standartlarına uygun pratiklerin sergilenmesi için önerilerde bulunmak suretiyle Türkiye de ifade özgürlüğü hakkının korunmasına katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Türkiye nin çeşitli il ve ilçelerindeki Cumhuriyet Savcılıkları ile mahkemelerinin, hazırladıkları iddianame ve verdikleri kararlarla AİHS ve AİHM içtihatları açısından ifade özgürlüğüne yaklaşımını sergileyen bu çalışma için Raporu hazırlayan Hüsnü Öndül e teşekkür ederiz. 3

6 TÜRKİYE DE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ: MEVZUAT VE YARGI GÖZLEM RAPORU Raporun hazırlanmasına iddianame ve mahkeme kararlarına ulaşılmasına imkân vererek katkıda bulunan yayıncı Ragıp Zarakolu, Av. Özcan Kılıç, Av. Levent Kanat, Av. Selçuk Kozağaçlı, gazeteci Kemal Göktaş, gazeteci İrfan Aktan, yayıncı İrfan Sancı, Av. Gülüzar Tuncer, Av. Senem Doğanoğlu, Av.Mesut Beştaş, İHD Diyarbakır Şubesi, Evrensel Gazetesi, Özgür Gündem Genel Yayın Yönetmeni Hüseyin Aykol, Av. Öztürk Türkdoğan, Av. Eren Keskin, insan hakları savunucusu Leman Yurtsever, emekli öğretmen Mustafa Elveren, Ezgi Sarıtaş, Gökçe Otlu, Yazar Temel Demirer, gazeteci Hakan Tahmaz, Av. Ömer Kavili, öğretim üyesi Dr. Kerem Altıparmak, öğretim üyesi Dr. Şebnem Korur Fincancı, Hürriyet Şener, TİHV ve Av. Murat Dinçer, Av. Oya Aydın a, raporun yazımındaki teknik ve fikri katkıları nedeniyle Ezgi Koman a, bazı AİHM kararlarını çevirerek katkıda bulunan Çağla Erdoğan a teşekkür ederiz. İNSAN HAKLARI ORTAK PLATFORMU 4

7 Gv Rvn B i r i n s a n h a k k ı o l a r a k i f a d e ö z g ü r l ü! ü, u l u s a l ü s t ü i n s a n h a k l a r ı b e l g e l e r i n d e y e r a l m a k t a d ı r.!v n s a n H a k l a r ı E v r e n s e l B i l d i r i s i n i n 1 9. m a dm di! e s i M, i l Bl ie rt l e! e r S i y amsei d ev ne i H a k l a r S ö z l e! m e s i n i n 1 9. m a d d e s i v e A v r u p a!v n s a n H a k l a r ı S ö z l e! m e s i andidn e s1i 0. i fma d e ö z g ü r l ü! ü h adk ük zı en nı l e r.!v n s a n h a k l a r ı h u k u k u nbdia r i n s a n h a k k ı o lta ar na ık m l a n a n i f a d e ö z g ü r l ü! ü ; b i l g i y e, d ü! s üe nr cb e ys e t ç e u l a! m a k, b u n l aar çı ı k l a m a k, y a y m a k, s a v u n m a k, i l e n diü! n ü n c e v e k a n a a t l e r d o l a y ı s ı y l a k ı n a n m a m a k a n l a m ı n ı t a! ı r. B ü t ü n b u n l a r ı y a l n ı z c a t e k b a! ı n a d e! i l ö r g ü t l ü b i r! e k i l d e ay da e p a öb zi gl üm re ly ü! i ü. d e i ç e r i r i f T o p l a n t ı v e g ö s t e r i y ü r ü yd ü! e r ü n ; e k, s e n d i k a v e s i y a s i p a kr ut ri m a ; ya z ı, s ö z, r e s, i m s i nm ea, k a r i k a t ü r, t i y a t r o, h e y k e l g i b i f a r k l ı y o l ly a rp la a b i dl a m e y i i ç e r i r. T ü r k i y e d e g e n e l o l a r a k i n s a n h a k l a r ı v e ö z g ü r l ü k l e r i n i n t a n ı n m a s ı, u y g u l a n m a s ı, i rk io lr mu en sm i a s ı v e g e l i! t k o n u s u n d a c i d d i s o r u n l a r y a! a n ı y o r. B i r y a n d a y e t e r s i z d e l uo l us k a ob li ar r ao k l ubm e l i r t i l m e s i g e r e k e n, l i y ı l l a r ı n b a! ı n d a n i t i b a r e n b a! l a y a n h u k u k i r e f o r m s ü r e c i ( A n a y a s a d a 2 0h0 l1 e, r i2 n0 d0 e 4 v e t a r i y a p ı l a n d e! i! i k l i k l e r ; 1 0 p a uk ye ut m i n d e 7 0 üizn e r i n d e y a s a d a y ü z l e r c e y a s a d e! i! i k l i! i, 7 0 e y a k ı n b ü t ü n ü y l e y e n i y a s a n ı n k a b u l ü ) d i! e r y a n d a r e f o r m l a r l a u y u m l u o l m a y a n u y g u l a m a l a r f oa ty o! n ı r at fü rı kn di a y e g ö r ü l e b i l i y. o r B u f o t o! r a f t ua k uh k i r e f o r m s ü r e c i n i n y a v a! l a m a s ı, d u r m a s ı v e h a t t a v e y ı l l a r ı n d a o l d u! u g i b g e r i y e g i t m e s i d e g ö z l e m l e n e b i l i y o r.!v f a d e ö z g ü r l ü! ü a l a n ı n d a d a o l u m l u v e o l u m s u z g e l i! m e l e r a y n ı z a m a n d i l i m l ie yr oi r n. d e y a! a n a b i l B i r y a n d a h u k u k s a l d ü z e n l e m e l e r i f a d e ö z g ü r l ü! ü n ü n s ı n ı r l a r ı n ı b e l i r l i ö l ç ü l e r dae n dga e n i! l e t i r k e n ö t e y k o l l u k u y g u l a m a l a r ı n d a v e y a r g ı p r a t i! i n d e o l au r m s gu öz rl üu lk ü y odr. e! i! t i r i l e n y a s a l a r ı n y e t ei rissi e z l i k l e r u y g u l a m a s ı r a s ı n d a d a h a a ç ı k b i r! e k i l d e k e n d i s i n i g ö s t e r i y o r.!v n s a n ha k l a r hı u k u k u n a g ö r e i n s a n h a k l a r ı a n c a k y a s a y l a s ı n ı r l a n a b i l i r. B u b i r g e n e l i l k e / k u r a l d ı r.!v f a ö z g ü r l ü! ü d e y a s a y l a as nı an bı ir l i r. S ı n ı r l a m a ö l ç ü t l e r i d e s ı n ı r l ı d ı r. T ü r k i y e d, ei f a d e ö z g ü r l ü! ü n ü s ı n ı r l a n d ı r a n y a s a l a r d a a ç ı k l ı k, k e s i n l i k, n e t l i k, ö n g ö r ü l e b i l i r l i k v e h ü s t ü n l ü! ü i l k e s i n e u y g u n l u k k r i t ke ar r! l e ır li an mi a d a s o r u nol luu! l a r ı d i k k a t ç e k i y o r. G a z e t e c i ö r glüetr i, i n s a n h a k l a r ı ö r g ü t l e r i v e ç e! i t l i g i r i! i m v e p l a t f o r m l a r, d ü! ü n c e l e r i n e d e n i y l e y a r g ı l a n a n l a r l a i l g i l i a ç ı k l a m a v e r a p o r l a r y a y ı m l ı y o r l a r. B i a n e t M e d y a G ö z l e m 1R 0a 4 p o r u e g ö r e 5

8 g a z e t e c i v e d 3a! 0 ı t ı m c ı 2 0 1y 2ı l ı n a c e z a e v i n d e g i r d i. ı 2n 0d 1a 0 c ye ız la e v i n db e u l u n a n g a z e t e c i l esraiy nı siı s e 3 0 i d. 1 i S a y ı l ı!v n t e r n e t O r t a m ı n d a Y a p ı l a n Y a y ı n l a r ı n D ü z e n l e n m e s i v e B u Y a y ı n l a r Y o l ur yl la a!v! l e n e n S u ç l a M ü c a d e l e E d i l m e s i H a k k ı n d a K a n u n u y g u l a m a s ı b a k ı m ı n d a n d a d u r u m c!vi nd td ei rd ni er t. ö z g ü r l ü! ü k o n u s u n d a i z l e m e y a p a n w w w. e n g e l l i w e b. c o m s i t e s i an ld ae n y ie sr t a t i sb ti il kg îi y e g ö r e 1 5 N i s a n i t i b a r i y l e e r i! i m e e n g e l l e n e n s i t e s a y ı s ı i b u l m u! t u r. A y n ı k o n u d a 1 1 N i e s a 2n Y2 ı lt ı a r!vi nh si an n d H a k l a r ı!v h l al e r i R a p o r u n u a ç ı k l a y a n!vh na sk l a r ı n a D e r n e! i n i n b i l d i r d i! i n e g ö r e y ı l ı n d a i n t e r n e t s i t e s i n i n e r i! i m i e n g e l l e 2 n. m i! t i r E l i n i z d e k i r a p o; r dia l k i n R a p o r u n A m a ç v e Y ö n t e m i n i n n e o l d u! u B, i r si on nc ri a B ö l ü m d e m e v z u a t t a y e r a l a n i f a d e ö z g ü r l ü! ü a ç ı s ı n d a n s o r u n l u e m de ül ze er ni n h a n g i l e r i o l d u! u,!v k i n c i B ö l ü m d e A!v H M i n i f a d e ö z g ü r l ü! ü h a k k ı n a n a s ı l y a k l a! t ı! ı v e b a! v u r u l a r ı i n c e l e r k e n h a n g i y ö n t e m l e r i! k uk li ln a n de ı!t ı ü r v e b u n a i l i i ç t i h aatr l g e l i! t i r d i! i, Ü ç ü n c ü B öil nü cm ed le e n e n 5 6 d o s y a i l e i l g i l i d a v a a nbaa! l ilzı! l ae ı lr ti ı n d a m e v z u a t t a y e r a l a n d ü z e n l e m e l e r k a r! ı s ı n d a T ü r k i y e y a r g ı s ı n ı n ( s a v c ı v e y a r g ı ç l a r ı n ) i f a ad ke l a! ö z tg ı! ü r ı l, ü! ü n e n a s ı l y A!v H S v e A!v H M i ç t i h a t l a r ı n a u y u m g ö s t e r i p g ö s t e r m e d i! i, k o v u! t u r m a y a y e r o l m a d ı! ı k a re a r l a r ı, i d d i a n a m ö r n e k l e r i v e gyı a rk a r a r l a r ı n d a i f a d e ö z g ü r l ü! ü n ü n n a s ı l d e! e r l e n d i r i l d i! i k o n u l a r ı n a y e r v e r i l i y o r. R a p o r u n s o n b ö l ü m ü o l a n D ö r d ü n c ü B ö l ü m d e i s e T e s p i t l e r v e Ö n e r i l e r b a! l ı! ı a l t ıl n d a t e s p i t l e r, y a s a d ü z e n l e m e l e r e v e y a r g ı u y g u l a m a l a r ı n a i l i! k i n ö n e r i l e r y e r a l ı y o r. 1 Emel Gülcan, 31 Ocak 2012, bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu 2 B k n z : i h d. o r g. t r 6

9 R A P O R U N A M A C I V E Y Ö N T E Mv R a p o r d a y u k a r ı d a a ç ı k l a n d ı! ı g i b i i f a d e ö z g ü r l ü! ü n ü s ı n ı r l a n d ı r a n y a s a l a rba a zv ıe l ab ru ı ny ıa n s abl a zr ıd a n m a d d e l e r i y lie l g i yl ai r g ıp r a t i k l e r i n e ( i d d i a nga em re e, k ç e l i k a r a r v e Y a r g ı t a y k a r a r l a r ı ) y e r v e r i l m e k t e d i r. A m a ç, C u m h u r i y e t S a v c ı l ı! ı v e y a r g ı p r a t i k l e r i n i n A v r u p a!v Mn as ha kn e mh ea sk i l a kr aı r a r l a r ı n a U y u m u n u b e l i r l e m e k, m a d d e l e r i n v e u y g u l a m a s ı n ı n i f a d e ö z g ü r l ü! ü a ç ı s ıs no dr au n l ta a! r a ı de! ı!i ıl m e k, t e s p i t l e r d e v e ö n e r i l e r d e b u l u n m a k v e bdu e stuürrektily e e di efa d e ö z g ü r l ü! ü n ü n k o r u n m a s ı n a k a t k ı s a! l a m a k t ı r.!v H O P R a p o r i l e y a r g ı p r a t i k l e r i n d e i f a d e ö z g ü r l ü! ü n ü n k o r u n m a s ı k o n çu es ku mn ea y di i kv ke a ty a s a m a d d e l e r i n i n i f a d e ö z g ü r l ü! ü n ü n t a n ı n m a s ı, k u l l a n ı l m a s ı, k o r u n m a s ı v e giem lk i! â n t vi er ri el cm e k s i n e d e! i! i kkllie r e u! r a m a s ı n a k a t k ı db au l u n m a y ı i s t e m e k t e d i r. R a p o r d a, h e r b i r d o s y a i l e i l g i l i D e! ebr öl le ün md li er rm ie n e y ev re r i l m i! t i r. R a p o r u n s o n u n d a i s e, T e s p i t l e r v e Ö n e r i l e r b ö l ü m ü y e r a l m a k t a d ı r. Ö n e r i l e r, Y a s a D e! i! i k l i! i Ö n e r in le eli rk i v e Y a r g ı y a Y ö Ö n e r i l e r o l m a k ü z e r e i k i b ö l ü m d e n o l u! m a k t a d ı r. R a p o r d a 5 6 s o r u! t u r m av e k o v u! t u r m a d o s y a s ı n ı n i d d i a n a vm e k a r a r ı i n c e l e n m i! t i r i. d d Bi ua n a m e v e k a r a r l a r d e n f a z l a k i! i h a k k ı n d a d ı r.!v d d i a n a m e v e k a r a r l a r A n k a r a,!v s t a n b u l T, u n!vc ze ml i r, v e D i y a r b a k ı r, S i i rit l l e r i V ilr ea n! e h i r, Ç e r k e z k ö y, G e b z e, B u l a nbıak z ı g iibliç e s a v c ı l ı k v e M a h k e m e l e r i n e v e Y a r g ı t a y a a i t k a r a r l a r d ı r. R a p o r d a c o! r a f i ç e! i t l i l i k k a d a r f a r k l ı y a r g ı k uö run me lk al re ırne d ady n e r v e r i l m i! t i r. CMeu zh a k e m e s i K a n u n u n u n M a d d e s i i l e ( ö z e l ) y e t k i l i s a v c ı l ı k l amr a dv de e yi ln e ( a Öy zn eı l ) G ö r e v l i A! ı r C e z a M a h k e m e l e r i, A s l i y e C e z a v e S u l h C e z a M a h k eim le ey l ae r gi ı t a y ı n i k i d a i r e s i ( 8. v e 9. C e z a D a i r e s i ) v e b i r Y a r g ı t a y C e z a G e n e l K u r u l u k ia nr ca er lı e m e y e a l ı n m ı! t ı r.!v d d i a n a m e v e k a r a r l a r ı n i n c e l e n m e s i n d e A v r u pha a!v k ln as ra ı n M a h k e m e s i s t a n d a r t l ag rö ız e t i l m i! t i r. B i ç i m v e i ç e r i k o l a r a k A!v H M k a r a r l a r ı n a u y u m k o n u s u i n c e le es ma es nı ni nı o l u! t u r m a k t a d ı r. A v r u p a!v n s a n H a k l a r ı M a h k e m e s i, i f a d e ö z g ü r l ü! ü i l e b a! i lv gu ir lu ila r d a b i r b ü t ü n o l a r a k a ) y a s a y l a ö n g ö r ü l m e, b ) m e! r u a m a ç, c ) d e m o k r a t i k t o p l u m d a g e r e k l i / z o r u n l u o l m a u n s u r l a r ı n a b a k a r a k v e s o m u t de ud re ur me u k as no an lu ic z a v a r m a k t a d ı r. B u R a p o r d a ; T ü r k i y e d e u l u s a l y a r g ı k u r u m l a r ı n ı n ( s a v c ı l ı k v e m a h kre lm ae dl ıe kr li an r) ı hia dz dı i a n a m e v e v e r d i k l e r i k a r a r l a r d a A v r u p a!v n s a n H a k l a r ı S ö z l e! m e s i v e A v r u p a!v n s a n H a k l a r ı M a h k en mı en s i n e s t a n d a r t l a r ı d e r e c e g ö z e t i l d i! i, u y g u l a n m a s ı i s t e n e n y a s a m a d d e s i y l e, m e! r u a m a ç l a v e u y g u l a n mmalsa ı iilsgt ielni e n y a p t ı r ı 7

10 d e! e r l e n d i r m e lr d e b u l u n u p b u l u n m a d ı k l a r ı ; s a v c ı v e y a r g ı ç l a r ı n i f a d e ö z g ü r l ü! ü n e n a s ı l y a k l a! t ı k l a r ı k o n u e d i l e n s ö z l e r i n i ç e r i k l e r i n e i d d i a n a m e l e r d e v e k a r a r l a r d a y e r v e r i l i p v e ri! i lsme e dni! e i v e y e r v e r i l m ö l ç ü d e v e n a s ı l y e r v e ir ni cl ed li! e ni m e k t e d i r.!v n c el e n e n d o s y a l a r d a, d a v a y a k o n u e d i l e n s ö dz a l e yr ai zn ı ly a riıçne r i k l e r i i l e b a! l a m l a r ı n ı n d i k k a t e a l ı n ı p a l ı n m a d ı! ı, t a r t ı! ı l ı p t a r t ı! ı l m a d ı! ı, i d d i a n a m e v te a rk ta ı! r a mr a l, a r d e! a be u r l e n d ivre m ea n a l i z l e r i n y e r a l ı p a l m a d ı! ı v e y e r i n d e v e y e t egr el ri e k çb ei lr e n d i r m e y e g i d i l i p g i d i l m e d i! i n e b a k ı l m ı! t ı r. R a p o r u n o d a k l a n d ı! ı k o niu n, c e l e n e n s o r u! t u rvm e a d a v a d o s y a l a r ı n d a s o n u ç l a r d a n ( zi fy a d e ö z g ü r l ü! ü n ü n k o r u n m a s ı d o! r u l t u s u nv de a r i l m i! k a r a rellabre t t e b i r o l u m l u l u k o le! a reark l edn d i r i l m e k t e) d i r s o r u! t u r m a v e k o v u! t u r m a m a k a m l a r ı n ı n i d d i a n a m e v e k a r a r l a r ı n d a A!v H S v e A!v H M i ç t i h a t l a r ı n ı g ö z e t i p g ö z e t m e d i k l e r i nvaes ı l b i r y ö n t e m l e k o n u y u i n c e l e d i k l e r i vvae r dsıo knlu acd ra ı r. 8

11 BİRİNCİ BÖLÜM: İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ AÇISINDAN SORUNLU YASALAR 9

12 vf A D E Ö Z G Ü R L Üo Ü A Ç I S I N D A N S O R U N L U Y A S A L A R T ü r k i y e d e i f a d e ör zl gü! ü ü a ç ı s ı n d a n s o r u n l u y a s a l a r ; b a s ı n y a ty eı ln e, v ir za yd oy n o, i n t e r n e t, s e n d i k a l a r, d e r n e k l e r, s i y a s i p a r t i l e r, e! i t i m, ö! r e t i m, s i n e m a, t i y a t r o, t o p l a n t ı vl e, gsöıs ktıeyr öi n, e toil m a! a n ü s t ü h a m e v z u a t ı g i b i g e n i! b i r a l a n a y a y 3 ıa! l ma! ı! ıt dı a r. b e l i r t i l e n y ahsea m l asr ı, k l ı k ul ya g u l a n a n h e m d e d ü z e n l e m e s i i t i b a r i y l e y a p ı s a l o l a r a k i f a d e ö z g ü r l ü! ü a ç ı s ı n d a n t e h d i t o l u! t u r a n y a s a l a r d ı r.!v n s a n h a k l a r ı n d a n b a z ı l a r ı y a s a y a d a y as lı ı n ıor l arn akb i l i r.!v f a d e ö z g ü r l ü! ü d e a n c a k y a s a y l a s ı n ı r l a n a b i l e h a k l a r d a n d ı r S. ı n ı r l a m a s e b e p l e r i v e! da a r ta!v l ahr S ı n i n 1 0 / 2. m a d d e s i n d e g ö s t e r i l m i! t i r. A!v H S s ı n ı r l a m a k o n u s u n d a y a s a y l a ö n g ö r ü l e n t a b i r i n e y e r v e r m e k t e d i r. Y a s a y l a t eök n gböa! r üıln ma e d e y e t e r l i d e! i l d i r.!v f a d e ö z g ü r l ü! ü n ü s ı n ı r l a n ad çı ır ak n, ye ar si! a li al re b i l i r, b e l i r g i n, ö n g ö r ü l e b i l i r v e h u k u k u n ü s t ü n l ü! ü i l k e s i n e u y g u n ö z e l l i k l e r d e ı r o. l m!va fl aı d e ö z g ü r l ü! ü a ç ıssoırnud naln u y a s a l a r v e m a d d e l e r y u k a r ı d a b e l i r t i l d i!çi o k g ig bei n i! b i r a l a n ı k a p s a m a k t a d ı r. çb eu r çr ea vp eo sr i n d e 1 7 y a s açde! a ni t l i m a d d e l e r a n ı l m a k t a d ı r. B u y a s a l a r v e m a d d e l e r! ö y l e b e l i r t i l e b i l i r : 1 ) S a y ı l ı T ü r k C e z a K a n u n u ( T C K ) -!n e r e f vsea y g ı n l ı! ı R e n c i d e E t m e,!v n t i h a r a T e! v i k V e Y a r d ı m )(, M a d d e : K a m u G ö r e v l i s i n e H a k a r e t ( M a d d e : ), - H a b e r l e! m e n i n G i z l i l i! i n i!v h l a l ( M a d d e : ), -Ö z e l H a y a t ı n G i z l i l i! i ( M a d d e,: ) - K i! i s e l V e r i l e r i n K a y d e d i l m e s i ( M a d d, e : ) - S u ç u v e S u ç l u y u Ö v m e ( M a d d e : 2 1, 5 ) - H a l k ı K i n v e D ü! m a n l ı! a T a h r i k ( M a d d e 2 : 1 6 ), - H a l k ı K a n u n l a r a U y m a m a y a A l e n e n T a h r i k ( M a d d e : ), - B a s ı n Y o l u y l a K a m u B a r ı! ı n a K a r! ı!v! l e n e n S u ç l a r ( M a d d e : ), - K a n u n u n S u ç S a y d ı! ı F i i l l e r i!v! l e m e k A m a c ı y l a Ö r g ü t K u r m a k v e Ö r g ü t ü n P r o p a g a n d a s ı n ı Y a p m a k ( M a d d e : ), -!n a p k a v e T ü r k H a rf l e r i H a k k ı n d a k i K a n u n l a r a A y k ı r ı D a v r a n ı! ( M a d d e : ), - M ü s t e h c e n l i k ( M a d d e : ), - G ö r e v i K ö t ü y e K u l l a n m a ( M a d d e : 2, 5 7 ) -!v f t i r a ( M a d d e : ), - Y a l a n T a n ı k l ı k t a B u l u n m a ( M a d d e : ), - S u ç l u y u K a y ı r m a ( M a d d e : ) - S o r u! t u r m a n ı n G i z l i l i! i n i!v ha ld ad l e :( M2 8 5 ), - S o r u! t u r m a v e K o v u! t u r m a!v! l e m l e r i n d e e SGe ös r üv n t ü K a y d ı ( M a d d e : ), 3 Bakınız Prof. Dr. Mehmet Semih Gemalmaz ve Arş. Gör. Haydar Burak Gemalmaz tarafından 2003 yılı itibariyle yapılan2148 sahifelik kapsamlı çalışma Türkiye de Bilgi Edinme, Düşünce, İfade ve İletişim Mevzuatı, Düşünce Suçu (!?)na Karşı Girişim, İstanbul,2003) 10

13 - A d i l Y a r g ı l a m a y ı E t k i l e m e y e T e! e b b ü s ( M a d d e : ), - C u m h u r b a! k a n ı n a H a k a r e t ( M a d d e : 2 9, 9 ) - C u m h u r i y e t i, D e v l e t i n K u r ue m Ovr g a n l a r ı n ı A! a! ı l a m a ( M a d d e : ), - D e v l e t i n b i r l i! i n i v e ü l k e b ü t ü n l ü! ü n ü ( b Mo az dm da e k ) - T e m e l M i l l i Y a r a r l a r a K a r! ı F a a l i y e t t e B u l u n m a k!v ç i n Y a r a r S a! l a m a ( M a d d e : ), - U y g u l a m a Ö r n e k l e r i n e B a k a r a k S i l a h l ı Ö r g ü t Ü y e s i O l m a k ( M a d d e : ). - H a l k ı A s k e r l i k t e n S o! u t m a ( M a d d e :, ) -D e v l e t i n G ü v e n l i! i n e!v l i! k i n B i l g i l e r i T e m(m i an d de e t : m e3 2 7 ), -D e v l e t i n G ü v e n l i! i n e v e S i y a s a l Y a r a r l a ri! ı nk a i n!v lb i l g i l e r i A ç ı k(m la dm da e : ), -Y a s a k l a n a n B i l g i l e r i T e (M m ian d d e : ), - Y a s a k l a n a n B i l g i l e r i A ç ı k l a m a ( M a d d, e : ) T ü r k C e z a K a n u n u dn a t o p l a m 2 8 m a d d e d e i f a d e ö z g ü r l ü! ü s ı n ı r l a n d ı r ı l m a k t a d ı r. 2 ) S a y ı l ı A t a t ü r k A l e y h i n e v l e n e n S u ç l a r H a k k ı n d a 1. K avn e u n 2 :. m a d d e l e r i 3 ) S a y ı lı T e r ö r lmeü c a d e l e K a n u n u : B i r b ü t ü n o l a r a k s o r u n l u b i r y a s a od le! a rear k l edna d i r i l m e k t e d i r. T e r ö r t a n ı m ı ( 1. m a d d e ), T e r ö r s u ç l u s u ( 2. m a d d e ), T e r ö r a m a c ı y l a i! l e n e n s u ç l a r ( 4. m a d d e ), c e z a l a r ı a r t ı r ı l m a s ı ( 5. m a d d e ), A ç ı k l a m a v e y a y ı n l a m a ( 6. m a d d e ), t e r ö r ö r g ü t l e r i ( 7. m a dmd ae s) ı, n ıh n ü k m ü n a ç ı k l a n g e r i b ı r a k ı l m a s ı k a r a r ı v e r i l m e m e s i, st eı çr eı nm el k a rya a pç e v i r m e v e e r t e l e m e y a s a! ı ( 1 3. m a d d e ) 4 ) S a y ı l ı R a d y o T e l e v i z y os n t ÜK u r u l u K a n u n u :Y a y ı n d i l i. m( a5 d d e ), O l a! a n ü s t ü d ö n e m l e r d e y a y ı n l a r ( 7. m a d d e ) Y a y ı n H i z m e t i!v l k e l e r i ( 8. m a d d e ). 5 ) S a y ı l ı v n t e r n e t O r t a m ı n d a Y a p ı l a n Y a y ıdnülza ernı ln e n m e s i v e B u Y a y ı n l a r Y o l u y l a v l e n e n S u ç l a r l a M ü c a d e l e E d i l m e s i H a k k ı n d a K a n!vuçn e: r i k s a! l a y ı c ı n ı n s o r u m l u l u! u ( 4. m a d d e ), e r i! i m s a! l a y ı c ı n ı n y ü k ü m l ü l ü k l e r i ( 6. mto apdld u e ) k, u l l a n ı m s a! l a y ı c ı l a r ı n ı n y ü k ü m l ü l ü k l e r i ( e7 r. i! mi am di dn e ), e n g e l l e n m es i k a r a r ı y ev e r i n e g e t i r i l m e s i ( 8. m aç de dr e i! ), i n i y a y ı n d a n ç ı k a r ı l m a s ı v e c e v a p h a k k ı ( 9. m a d d e ). 5 / a T!v B B a! k a n l ı! ı t a r a f ı n d a n!v n t e r n e t e e r i! i m i iem nkgâ en l vl e rm ed yi!e i i d d i a e d i l e n k a n * u n l a r : -F i k i r v e S a n a t E s e r l e r i K a n u n u ( e k m a d d e 4 ) -T ü t ü n v e A l k o l P i y a sda üs zı e n l e m e K u r u m u T e! k i l a t v e G ö r e v Hl ae kr ki ı n d a K a n u n ( 8. m a d d e) S a y ı l ı T ü r k T i c a r e t K a n u n u ( 5 6 v e 5 8. m a d d e l e r ) s a y ı l ı T ü r k T i c a r e t K a n u n u ( 5 4, 5 6, 5 8, 5 9, 6 0, 6 1, 6 2 m a d d e l e r ) S a y ı l ı T e r ö r l e M ü c a d e l e K a n u n. u m a( d6 d/ e 4 ) S a y ı l ı M e d e n i K a n u n ( 2 4. v e 2 5. m a d d e l e r ) S a y ı l ı H u k u k M u h a k e m e l e r i K a n u n u -3 ( m a d d e l e r ) S a y ı l ı F u t b o l v e D i! e r S p o r M ü s a b a k a l a r ı n d a B a h i s v e!n a n s O y u n l a r ı D ü z e n l e n m e s i H a k k ı n d K a n u n ( m a d d e 5 v e 6 3. m a d d e l e r ) -D i y a n e t!v! e rli B a! k a n l ı! ı K u r u l u! v e G ö r e v l e r i H a k k ı n d a K a n u n ( 6. m a d d e ) - M a r k a l a r ı n K o r u n m a s ı H a k k ı n d a K a n u n H ü k m ü n d e K a r a r n a m e, K a r a r n a m e N o : ( v e 7 7. m a d d e l e r ) * h t t p : / / t 2 4. c o m. t r / y a z i / 2 5 s o-i rnu td ear n e t t-r e e s m i-f i l t-v r e -s a n s u r / , D o a n A k ı n,

14 6 ) S a y ı l ı S i y a s i P a r t i l e r K a4 n3 u. n, u 7: 8., 7 9., 8 0., 8 1., 8 2., 8 3., 8 4., 8 59., , , , 9 5., 9 6. ma d d e l e r. 7 ) S a y ı l ı K ü ç ü k l e r i M u z ı r N e r i y a t t a n K o r u m a K a Bn iu r n u b: ü t ü n o l a r a k s o r u n l u y a s a doa l a r a k d e! e r l e n d i rl m e k t e d i. r 8 ) S a y ı l ı B a s ı n K a n u n1 u 1 :., 1 9., 2 5. m, a 2d 6 d e. l e r. 9 ) S a y ı l ı Y a b a n c ı l a r ı n T ü r k i y e d e v k a m e t v e S e y a h a t l e r i H a k k ı n 1d 9 a. K a ma n du dn e :. 1 0 ) Sa y ı l ı P a s a p o r t K a n u n8 u.: m a d d e. 1 1 ) S a y ı lo ıh A L K a n u n u : 1 1. m a d d e. 1 2 )- O l a a n ü s t ü H a l B ö l g e V a l i l i i v e O l a a n ü s t ü H a l i n D e v a m ı S ü r e s i n c e A l ı n a c a k v l a v e T e d b i r l e r H a k k ı n d a K a n u n H ü k m ü n d e K a r a r n a m e ( K a r a r n a m e n o : ) :1 v e 8 M. a d d e l e r. 1 3 ) S a y ı l ı T o p l a n t ı v e G ö s t e r i Y ü r ü y ü l e r i 1K 7 a. n, u n 1u 9 :., 2 3., 2 6., 2 7., 2M 8 a. d, d e 3 1., ) S a y ı l ı v l v d a r e s i K a 1n 1 u. nmu : a d d e. 1 5 ) Sa y ı l ı P o l i s V a z i fse a lvae h i y e tk a n u n u : E k m a d d e ) Sa y ı l ı A s k e r i C e z a K a n u 4n 5 u :. m a d d e 1 7 ) Sa y ı l ı C e z a v e G ü v e n l i k T e d b i r l e r i n i n v n f a z ı H a k k ı n d 6a 2. K a mn au dn : d e Y u k a r ı d a ble i r t i l e n y a s a l a r d a n b a z ı l a r ı a ç ı s ı n d a n, ö r n e! i n h a k a r e t, i f t i r a, a! ta! a hırli ak m a ii, llegp ir lo i p a g a n d a, s u ç l a r a ç ı s ı n d a n m e v c u t d ü z e n l e m e l e r i n y e t e r l i a ç ı k l ı k t a, b e l i r g i n v e ö n g ö r ü lae rb ıi nl ı i r n i t e l i k t e o l d u k l s ö y l e m e k o l a n a k l ı d e! i l d i r. 4!v f a d e Ö z g ü r l ü!ü!v l k e l ve e r T ü r k i y e k i t a b ı n d a m a k a l e s i b u l u n a n A r n a u d A m o u r o u x u n d a i s a b e t l e b a h s e t t i! i g i b i T ü r k i y e d e g a z e t e c i l e r v e y a z a r l a r k e n d i l e r i n i, C u m h u r i y e t i a! a! ı l a m a k v e, s ayva crıglı ayrı ı, y a r g ı ç l a r ı a! a! ı l a m a k, h ü k ü m e t i a! a! ı l a m a k, T ü r k a! k ia! m lı i! l aim na ik, C u m h u r b a! k a n ı n ı a! a! ı l a m a k, g ü v e n l i k g ü ç l e r i n i a! a! ı l a m a k, A t a t ü r k ü n h a t ı r a s ı n ı a! a! ı l a m a k g i b i b i r d i z i a! a! ı l a ml a i n hd üe k m ü n ü n h e d e f i h a b u l m a k t a l a r. A!v H M k a r a r l a r ı n d a n s ö z e d i l e n b ö l ü m d e d e v u r g u l a n a c a! ı g i b i t a h r i k y a a doa l ap r ao k p ang ia tn ed l e n d i r i l e n s u ç l a r l a i l g i l i d ü z e n l e m e l e r d e n e y a s a m a d d e s i! i d d e t u n s u r u n a y e r v e r m e k t e v e inde d edt e y a r g ı p r a t i! i! u n s u r u! a r t ı n ı a r a m a k t a d ı r. B u k o n u l a r d a T e r ö r l e M ü c a d e l e K a n u n u n u n 6 / 2. m a d d e s i i ç i n A!v H M i n 6 T e m m u z t a r i h l i G ö z e l Ö zvee r / T ü r k i y e, a y n ı y a s a n ı n 6 / 5. m a d d e s i i ç i n 2 0 E k i m t a r i h l i Ü r p e r v e D i! e r l e r i / T ü r k i y e, a y n ı K a n u n u n 7 / 2. m a d d e s i i ç i n 8 H a z i r a n t a r i h l i G ü l v e a rdai! r learrlı e r i / T ü r k i y e k h a t ı r l a n m a l ı d ı r. 4 B a k ı n ı z, l e t i ı i m Y a y ı n l a r ı, s t a n b u l, 2 0n 0s 8 a, n s H. a k4l 9 a. r ı ( P l a t f o r m u i l e A n k a r a Ü n i v e r s i t e s i S i y a s a l B i l g i l e r F a k ü l t e s i n s a n H a k l a r ı M e r k e z i t a r a f ı n d a n 3 0 K a- s2 ı m A r a l ı k t a r i h l e r i a r a s ı n d a A n k a r a d a dn ü z e nf la ed ne e Ö z g ü r l ü ü : l k e l e r v e T ü r k i y e b a ı l ı k l ı u l u s l a r a r a s ı k o n f e r a n s t a s u n u l a n b id le dn i or li u l ıe mr a k t a d ı r ). 12

15 B a z ı m a d d e l e r a ç ı s ı n d a n i s e ö r n e! i n T C K A!v. mh M a d td ae r a f ı n d a n b e l i r s i z l i! i v e ö n g ö r ü l e b i l i r l i k u n s u r l a r ı a ç ı s ı n d a n s o r u n l u b u l u n m a k t at du! ı r. T a An le r A kaçm / T ü r k i y e k a r a r ı, d a h a ö n c e D i n k / T ü r k i y e k a r a r ı n d a b e l i r t i l e n e l e! t i r i l e r i s ü r d ü r e n v e m a d d e n i n v a r l ı! ı n ı n i f a d e ö tz tg ı! ü r ı el hü! td iü d üi z e r i n d e y a r a ç o k ç a r p ı c ı! e k i l d e o r t a y a k o y a n b i r k a r a r d ı r. B i r i n s a n h a k k ı o l a n v i c d a n i r e d d i n t a n ı n m a m a s ı v e t e r s i n e v i c d a n i r e d d i n i a ç ı k bl a sy ka ın l a r a y ö n e l t i l e n k a r! ı A!v H M B ü y ü k D a i r e s i t a r a f ı n d a n 7 T e m m u z d e v e r i l e n B a y a t y a n / E r m e n i s tta ün n kaa vr ra ur pı a b ü K o n s e y i ü y e s i ü l k e l e r a ç ı s ı n d a n b a! l a y ı c ı ö z e l l i k t a! ı m a k t a d ı r. n T ü br a! k i vy ue r ud le an r dy a p2ı 0 l a K a s ı m d e v e r i l e n E r ç e p / T ü r k i y e K a r a r ı v e 1 7 O c a k d e v e r i l e n F e t i D e m i r t a! / T ü r k i y e k a r a r l a r ı H a l k a s k e r l i k t e n s o! u t m a s u ç u o l a rla ek n en n i tve e v i c d a n i r e t ç i l e r e u y g u l a n a n T C K m a d d e n i n n e k a d a r s o r u n l u o l d u! u n u o r t a y a k o y m a k t a d ı r. T ü r k i y e h u k u k u n d a i t i r a z y o l u o l a r a k d a n i tm e l e n e n s o m u t n o r d e n e t i m i y o l u n a i n c e l e n e n d o s y a l a r d a u y g u l a n m a s ı i s t e n e n m a d d e l e r b a! l a m ı n d a! ı b a! v u r u l m a d ı g ö r ü l m e k t e d i r. K o n u y a s a y l a ö n g ö r ü l m e ub na sk uı rm u ı n d a n ö n e m t a! ı m a k t a d. ı r A n a y a s a n ı n m a d d e s i n i n nt ıa d ı! ı o l a n a k, A n a y a s a n ı n a9d0 d. e s i m d e d i k k a t e a l ı n a r a k d e! e r l e n d i r i l e b i l e c e k k e n b u y o l a g i d i l m e d i! i g ö r ü l m ü! t ü r. K a n u n l a r d a t a n ı m ı y a p ı l m! a m ım ü s t e h c e n l i k s u ç l a m a s ı a l t ı n d a l ar ro a m, öa yn k ü l e r e, d i!s ea rn a t v e e d e b i y a t ü r ü n l e ri n e b i r b a s k ı o l a r a k u y g ut lc ak n an n ı n m a d d e s i n i d e b e l i r t m e l i y i z. B a s ı n ö z g ü r l ü! ü a ç ı s ı n d a n c i d d i t e h d i t o l u! t u r a n s o r u! t u r m a n ı n g izl lg i li! i i T C2 ik8 l5 e. m a d d e v e a d i l y a r g ı l a m a y ı e t k i l e m e y e t e! e b b ü s s u ç u n u d ü z e n l e y e n m a d d e v e y i n e d a h a ç o k b a s ı n y a y ı n m e n s u p l a r ı n a u y g u l a n a n a n c a k ı n d o! r u d a n h a l k h a b e r a l m a h a k k ı i l e i l g i l i o l a n d e v l e t s ı r r ı, g i z l i l i k o lga in b i T CkK o3n2u 7 l. a, r l3a 2 9 i. l, g i3 l3 i 4. v e m a d d e l e r e d e d i k k a t ç e k i l m e l i d i r. l u Sy oa rs ua nl a r e l b e t t e b u d a röa rp no er k o l a r a k d e! i n i l e n lseırnl ıer l ı d e! i ld i r. Y u k a r ı d a b e l i r t i l e n y a s a l a r ı n m a d d e l e r i n d e n b a z ı l a r ı y a t a m a m e n y ü r ü r l ü k t e n k a l daı r ı l m a l ı y a d a b a z ı l y e n i d e n i n s a n h a k l a r ı h u k u k u n ua n u by ig r! e k i l d e d ü z e n l e n m e l i d iur y. l a K oinl g i l i t e s p i t ivl e r öanr peorr u n s on b ö l ü m ü o l a n öd r d ü n c ü B ö l ü m d e a ç ı k l a n m a k t a d ı r. 13

16 İKİNCİ BÖLÜM: AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ ve AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINDA İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ 14

17 A V R U P A v N S A N H A K L A R I S Ö Z L En M E Sv V E A V R U P A v N S A N H A K L A R I M A H K E M E Sv K A R A R L A R I N D A v F A D E Ö Z G Ü R L Üo Ü A v r u p a! n s a n H a k l a r ı M a h k e m e s i n i n ( A! H M ) k a r a r l a r ı A v r u p a! n s a n H a k l a r ı S ö z l e! m e s i n i n ( A! H m e t n i n i a ç ı k l ı! a k a v u! t u r u r v e y o r u m l a r. B u k a r a r l a r, b a! rl a ry lı ac rı d ıe r m ; s a l k a 5 h u k u k i s t a t ü l e r i e m r e d i c i h u k u k i n o r m k a t e g o r i s i n e g i r e r. M a d d e 1 0. v f a d e Ö z g ü r l ü ü 1. H e r k e s i f a d e ö z g ü r l ü! ü h a k k ı n a s a h i p t i r. B u h a k k a m u m a k a m l a r ı n ı n m ü d a h a l e s i o l m a k s ı z ı n v e u l u s ı n ı r l a r l a k ı s ı t l a n m a k s ı z ı n, b i r g ö r ü! e s a he ir p v oe l md a ü!, ü hn ac be l e r i e l d e e t m e v e b u n l a r ı u l a! t ı r m a ö z g ü r l ü! ü n ü d e i ç e r i r. B u m a d d e D e v l e t i n r a d y o y a y ı n c ı l ı! ı n ı, t e l e v i z y o n v e s i nz en me a i! l e t m e c i l i! i n b a! l a m a s ı n a e n g e l d e! i l d i r. 2. B u ö z g ü r l ü k l e r i k u l l a n ı r k e n ö d e v v e s o r u m l u l u k i ç i n d e h a rg e kr e kt t ei!d i ln md e sn i, u l u s a l g ü v e n l i k, ü l k e b ü t ü n l ü! ü v e y a k a m u g ü v e n l i! i, s u ç u n v e y a d ü z e n s i z l i! i n ö n l e n m e s i, g e n e l ksıa! n l ı k v e g e n e l a k o r u n m a s ı, b a! k a l a r ı n ı n! e r e f v e h a k l a r ı n ı n k o r u n m a s ı, g i z l i b i l g i l e r i n a ç ı! a v u, r uy la mr ag sı ı n ı n ö n l e n m o r g a n ı n ı n t o r i t e v e t a r a f s ı z l ı! ı n ı n k o r u n m a s ı a m a c ı y l a, d e m o k r a t i k b i r t o p l u m d a g e r e k l i b u l u n a n v e 6 h u k u k u n ö n g ö r d ü! ü f o r m a l i t e l e r e,! a r t l a r a, y a s a k l a r a v e y a p t ı r ı m l a r a t a b i t u t u l a b i l i r. G ö r ü l d ü! ü g i b i A!v H S1 0 / 1 i l e t a n ı n a n v e t e m i n a t a l t ı n a a l ı n a n h Ba uk nl la ar r ı v, a r d ı r. -!v f a d e ö z g ü r l ü! ü, - G ö r ü! s a h i b i o l m a ö z g ü r l ü! ü, - B i l g i, h a b e r v e d ü! ü n c e y i e d i n m e ö z g ü r l ü! ü, - B i l gi v e d ü! ü n c e y i y a y m a / u l a! töızrg müa r l ü! ü o l a r a k b e l i r t e b i l i r i z.!v f a d e ö z g ü r l ü! ü k o n u s u n d a A!v H M, H a n d y s i d e v. B i r l e! i k K r a l l ı 7 k h adl a v agçs eeı rn ld i a o l a n! ö y l e b i r d e! e r l e n d i r m e d e b u l u n m u! t u :! f a d e ö z g ü r l ü! ü, t o p l u m u n i l e r l e m e s i v e h e r i n s a n ı n g e l i! m e s i i ç i n e s a s l ı k o! o kurlaltai rk d a n b i r i o l a n d e m t o p l u m u n a n a t e m e l l e r i n d e n b i r i n i o l u! t u r u r.! f a d e ö z g ü r l ü! ü, 1 0. m a d d e n i n s ıcne ı rlle ahrt ı e ioçlid nu! d e u, s a d e k a b u l e d i l e n v e y a z a r a r s ı z v e y a i l g i l e n m e y e d e! m e z g ö r ü l e n h a b e r v e d ü! ü n cyerlıecr a Dieçviln e tdie! n i l, a m a a 5 İfade Özgürlüğü Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin 10. Maddesi nin uygulanmasına ilişkin Kılavuz Monica Macovei, İnsan Hakları El kitapları, No. 2, s Çeviren Osman Doğru, htpp//aihm.anadolu.edu.tr tarihli karar. 15

18 v e y a n ü f u s u n b i r b ö l ü m ü n ü n a l e y h i n d e o l a n, o n l a r a ç a r p ı c ı g e l e n, o n l a r ı r a h a t s ı z c eelde er n ihçaibn e r v e d ü! ü n d e u y g u l a n ıbr u. n l a r, ç o! u l c u l u! u n, h o! g ö r ü n ü n v e a ç ı k f i k i r l i l i! i n g e r e k l e r i d i r ; b u n l a r o l m a k s ı z ı n d e m t o p l u m o l m a z. B u d e m e k t i r k i, b a! k a! e y l e r b i r y a n a, b u a l a n d a g e t i r i l e n h ey r a s afk o r mv ae l i tc e z, a, k o! u l, i z l e n e n m e! r u a m a ç l a o r a n t ı l ı o l m a l ı d ı r. A!v H S 1 0 / 2. m a d d e s i n d e s a y ı l a n s ı n ı r l a m a ö l ç ü t l e r i ; u l u s a l g ü v e n l i k, t o p r a k b ü t ü n l ) ü!, ü k a( mü u l k e b ü t ü n l ü! ü e m n i y e t i, k a m u d ü z e n i n i n s a! l a n m a s ı v e s u ç i! l e n m e s i n i n ö n l e n m e s i, s a! l ı! ı n k o r u n nm ma as sı ı,, a h l a k ı n k o r u b a! k a l a r ı n ı n! ö h r e t v e h a k l a r ı n ım n a skı o, r ug ni z l i b i l g i n i n e d i n i l e r e k a ç ı! a ç ı k m a s ı n ı n ö n l e n m e s i, y a r g ı o r g a n l a r ı n ı n o t o r i t e v e t a r a f s ı z l ı! ı n ı n d ısr. a! l a n m a s ı M a d d e 1 0 / 2 d e y e r a l a n tölle çrül e k o r u n a n m e! r u a m a ç l ad r e vilse e t ç ı k a r ı, h a l k ç ı k a r ı, t o p l u m ç ı k a r ı, y a r g ı o r g a n ı y a r a r ı, k a m u m a kl a mr -i ı d a r e y a r a r ı v e ö z e l ç ı k a r! e k l i n d e 8 b. e l i r t i l e b i l i r A!v H M, i n s a n h a k l a r ı n ı n s ı n ı r l a n d ı r ı l m a s ı d u r u m u n d a, 1 - B u m ü d a h a l e n i n y a s a l d a y a n a! ı n a, 2 - M ü d a h a l e n i n a m a c ı n ı nm e! r u i y e t i n e ( m e! r u a m a ç ), 3 - B u m ü d a h a l e n i n d e m o k r a t i k b i r t o p l u m d a g e r e k nl li u / z o lr u p o l m a d ı! ı n a b a k m a k t a d. ı r Y a s a l d a y a n a k m e s e l e s i n d e A!v H M, b u s ı n ı r l a n d ı r m a n ı n ( m ü d a h a l e n i n ) 1 - Y a s a y l a y a p ı l ı p y a p ı l m a d ı! ı n a, 2 - Y a p ı l m ı! s a b u n o r m a ( k u r a l a ) e r i! m e n i n m ü m k ü n o l u p o l m a d ı! ı n a, 3 - B u n o r m u n y a s a n ı n m u h a t a b ı o l a c a k k i! i l e r a n a, ç ıs oı n ud ç l a r ı n ı n ö n g ö r ü l e b i l i r n i t e l il km ta e d ı! o lı un p a o ( a ç ı k, n e t, k e s i n ), 4 - B u n o r m u n h u k u k u n ü s t ü n l ü! ü i l k e s i y l e u y u m l u o l u p o l m 9 ab da ı! k m ıa nk at a d ı r. A!v H M, s ı n ı r l a m a ö l ç ü t l e r i n e d a i r d ü! ü n c e l e r i n i d e h e r k a r a r ı n a y a n s ı t m a k t a v e b a! e v ve ud re u l a r ı d a o ç e r ç d e! e r l e n d i r m e k t e d i r. 1 0 T ü r k i y e d e i f a d e ö z g ü r kl oü! n uü s u n d a A!v H M 2. D a i n r ei n v e r d i! Üi r p e r v e d i! e r l e r i / T ü r kvie y e y i n e 2. D a i r e n i n v e r d i! Gi ö z e l v e Ö z e-t r ü r k i y e 1 1 k a r a r l a r ı, h e r n e k a d aor l aörz ae k l T M K n ı n6 / 5 v e 6 / 2 m a d d e s i y l e i l g i l i d e o lrsua n usn o s i s t e m i k b o y u t u i l e o li al rg ai k l i t e m ea l ı n m a s ı g e r e k e n k a r a r l a r d ı r. A!v H M b u k a r a r l a r d a v e ö n c e s i n d e p e k ç o k k a r a r d a A!v H S n i n 1 0. m a d d e s i n i hvae tdı or sl ya at lm a rk dt a a! a! ı d a y e r a l a n t ü r d e n s o r u l a r s, oy ra mn aı kt tl a r a r a m a k t a d ı r : 8 Bkz. Türkiye de Bilgi Edinme düşünce-ifade ve iletişim mevzuatı Prof. Dr. Mehmet Semih Gemalmaz, Haydar Burak Gemalmaz, Düşünce Suçu(!?)na Karşı Girişim Yayınları,İstanbul, (Meşru Amaçlar konusunda, İnternet: Girilmesi Tehlikeli ve Yasaktır kitaplarında ise Yaman Akdeniz ve Kerem Altıparmak, İHOP, İmaj Yayınevi, Ankara, (S. 102: Kamusal çıkarlar için öngörülenler, kişilik haklarını korumak için öngörülenler ve egemenliğin ve yargının tarafsızlığının korunması olarak üç başlık altında toplamaktadırlar). 9 Bkz. örneğin Okçuoğlu/Türkiye Kararı, 8 Temmuz 1999, Başvuru No.24246/ Ekim 2009 ve Son Karar Temmuz

19 - Ö z g ü r l ü! e m ü da h a l e v a r m ı d ı r? V a r s a b u m ü d a h a l e h a k l ı b i r s e b e b e d a y a n m a k t a m ı d ı r? - Y a s a y l a ö n g ö r ü l m ü! m ü d ü r? B u m ü d a h a l e y i ö n g ö r e n y a s a y a e r i! i m m ü m k ü n m ü d ü r? - S o n u ç l a r ı ö n g ö r ü l e b i l i r m i d i r? - B u y a s a l a r h u k u k u n ü s t ü n l ü! ü i l k e s i i l e u y u m l u m u d u r? - M ü d a h a l e i ç i nm e! r u a m a ç v a r m ı d ı r? M e! r u a m a ç, k a m u g ü v e n l i! i n i n s a! l a n m a s ı, k a m u d ü z e n i n i n k o r u n m a s ı v e s u ç u n ö n l e n m e s i g i b i a m a ç l a r d ı r. A c a b a m ü d a h a l e b u n l a r ı i ç e r i y o r m u? - A c a b a b u m e! r u a m a ç l a r a u l a! m a k i ç i n y a p ı l a n m ü d a h a l e, d e m o k r a t i k b i r t o p l u m dia r? g e r e k l i m i d A!v H M e g ö r e g e r e k l i s ö z c ü! ü a c i l b i r s o s y a l i h t i y a ç a n l a m ı n ı t a! ı r. sdöey ml ek d i ki l, e ryiumkiazri ın d a t e k r a rgı i b i d e o l s a,! ö y l e d e i f a d e e d i l e b i l i r : a - S ı n ı r l a m a i ç i n b i r y a s a o l a c a k, b - S ı n ı r l a m a i ç i n m e! r ub i r a m a ço l a c a k, c - D e m o k r a t i k b i r t o p l u m d a s ı n ı r l a m a g e r e k l i / z o r u n l u o l a c a k. C e z a l a n d ı r m a / y a p t ı r ı m u y g u l a m a y o l u n a g i d i l e c e k s e ödn eg ö r ü l e n c e z a / y a pıtm ı rm e! r u a m a ç l a o r a n t ı l ı o l a c a k. H e m e n b e l i r t i l m e l i d i r k i, A!v H M t a r a f ı n d a n g e l i! t i r i l e n i ç t i h a t l a r a u y g u n o l a r a k u l u s a l m a h k e m e l e r, k a r a r l a r ı n d a y u k a r ı d a b e l i r t i l e n ü ç k o! u l u n ( y a s a l l ı k, m e! r u a m a ç v e d e m o k r a t i k b/ iz r o r tu on pl lu u m d a g e r e k l i o l m a ) b i r a r a d a o l m a s ı n ı g ö z e t m e k d u r u m u n d a d ı r l a r. A!v H M, Ü r p e r v e D i! e r l ek ra i r a r ı n d a A! H M, i f a d e ö z g ü r l ü! ü n ü n d e m o k r a t i k b i r t o p l u m u n tıelma erl ı nydaapn b i r i n i o l u! t u r d u! u n u v e t o p l u m u n g e l i! i m i v e b i r e y i n k e n d i n i g e r ç e k l e! t i r m e s i noiln d u! k o! u nuu l l a r ı n d a n b i r i 1 2 h a t ı r l a t ı! r e k l i n d e d e! e r l e n d i r mb eu dl e u n m a k t a d ı r. M a h k e m e a y n ı k a r a r d a B a s ı n, d e m o k r a t i k b i r t o p l u m d a ö n e m l i b i r r o l o y n a! mha M k, t abdiır r ç. o kka e z,! i d d e t, k a r g a! a v e y a s u ç t e h d i t l e r i n e k a r! ı k o r u m a s a! l a m a k a m a c ı y l a s ı n ı r l a r ı aa! s ım na ım n a s ı g e r e k s e d e b g ö r e v i n i n, s o r u m l u l u k v e y ü k ü m l ü ld üâ kh li el ri i n d, e b ö l ü c ü f i k id râ lh ei r lo l m a k ü z e r e k a m u ç ı k a r ı n ı i l g i l e n d i r e n b ü t ü n k o n u l a r l a lii l gbii l g i v e g ö r ü! a k t a r m a k o l d u! u n u k a y d e t m i! t i r ( ) B a s ı n ı n b u t ü r b i l g i v e g ö r ü! l e 1 a k t a r m a g ö r e v i n i n y a n ı s ı r a, t o p l u m u n d a b u b i l g i v e g ö r ü! l e r i e d i n m e h a k k ı b 3 ud le um ne mk at ke td ai dr ı. r ( ) A!v H M a y r ı c a Ü, r p e r v e D i! e r l e r i / T ü r k i y e v e d a h a s o n rg a ö z ae l d ı! v e ı Ö z e r / T ü r k i y e kla ar ra ır n d, ai f a d e ö z g ü r l ü! ü i l e isl ig si tl eim i k s o r u n s a p t a m a s ı n d a b u l u n m a k t a d ı r. A n c a k d a Üv ra ps eı r n d a s okn a r a r ı n v e r i l d i! i 2 0 O c a k t a r i h i n d e n v e G ö z e l v e Ö z e r d a v a s ı n d a k a r a r ı n v e r i l d i! i 6 T e m m u z a t, a r i h i n d e n b u y a n 1 T ü r k i y e y a r g ı ssı a n k i A!v H M p i l o t k a r a r l a r v e r m e m i! v e mi! a dld e t i l m e m i! gr iu bt i n u y g u l a m a s ı n a d e v a m e t m i! t i r. S ö z g e bl i rm ai z, d a n i n c e l e y e c e! i m i z 1 0 g ieb yi l ü l t a r i h i n d e!v s t a n b u l 1 7. A! ı r C e z a M a h k e m e s i, H a l k ı n G ü n l ü! ü g a z e t e s i n i n y a y ı n l a n sa ın n a s a ey l ı k o n u l m a s ı n a v e y a y ı n l a n a c a k s a y ı s ı n ı n b i r a y 12 Paragraf Paragraf AİHS, 46. Madde, Kararların bağlayıcılığı ve uygulanması başlığını taşır ve şöyledir: 1.Yüksek Sözleşmeci taraflar, taraf oldukları davalarda Mahkeme nin kesinleşmiş kararlarına uymayı taahhüt ederler. 2.Mahkemenin kesinleşmiş kararı, kararın uygulanmasını denetleyecek olan Bakanlar Komitesi ne gönderilir. 17

20 s ü r e y l e d u r d u r u l m a s ı n a k a r a r v e r mr i! a p to ir r u m. u z u n t a m a m l a n m a a! a m a s ı n d a, 2 4 M a r t g ü n ü!v s t a n b u l Ö z e l G ö r e v l i A! ı r C e z a M a h k e m eh sâ ki i m l i! iö z g ü r G ü n d e m g a z e t e s i n i n 2 4 M a r t t a r i h l i n ü s h a s ı n ı n to p l a t ı l m a s ı n a v e y a y ı n ı n 1 a y s ü r e y l e d u r d u r u l m a s ı n a k a r(b a r u vk ea r ma i! r tv ie r. k a r akr ı sn m e n k a l d ı r ı l m a ks aı r a r ı n a d a r a p o r u m u z d a y e r v e r m e k t e y).y i za y ı n d u r d u r m a, A!v H M i n Ü r p e r v e d i! e r l e r i / T ü r k i y e k a r a r ı n d a b e l i r l e d i! i g i b i b i r t ü r s a n s ü r d ü r. A!v H S v e A!v H M iç t i h a t l a r ı s ö z k o n u s u o l d u!1u 9n 8d 2 a, t a r i halni a y a s a n ı n 9 0. dm da e s i n d e n d e s ö z e t m e k g e r e k i r. A n a y a s a, n 9ı 0 n /. 5 m a d d e s! i ö y l e d e r : D. M i l l e t l e r a r a s ı a n t l a! m a l a r ı u y g u n b u l m a M A D D E 9 0. U s u l ü n e g ö r e y ü r ü r l ü! e k o n u l m u! m i l l e t l e r a r a s ı r a n kt al na! u n m a hl üa k m ü n d e d i r. B u n l a r h a k k ı n d a A n a y a s a y a a y k ı r ı l ı k i d d i a s ı i l e A n a y a s a M a h k e m e s i n e b a! v u r u l a m a z. ( E k c-5 ü m1 l7e 0 :/ 77. m5 d. 2) U s u l ü n e g ö r e y ü r ü r l ü! e k o n u l m u! t e m e l h a k v e ö z g ü r l ü k l e r e i l i! k i n m i l l e t l e r a r a s ı a n t l a! m a l a r l k a n u n l a r ı n a y n ı k o n u d a k fl aı r h ü k ü m l e r i ç e r m e s i n e d e n i y l e ç ı k a b i l e c e k u y u! m a z l ı k l a r d a m i l l e t l e r a r a n t l a! m a h ü k ü m l e r i e s a s a l ı n ı r. H e m e n b e l i r t e l i m A!v k i H S d e t e m e l h a k v e ö z g ü r l ü k l e r e i l i! k i n m i l la en tll a! e r ma a r a ds ı r. A n a y a s a n ı n b u h ü k m ü i n s a n h a k l a r ı n ı n y a r g ı y o lu un ym la a s ı kn od ra ç o k ö n e m l i b i r o l a n a! ı s u n m a k t a d ı r. A n c a k b u m a d d e n i n u y g u l a n m a s ı n d a c i d d i s o r u n l a r ı n y a! a n d ı! ı d a b i l i n m e k t e d i r. B u ra p o r ç a l ı! m a s ı n d a 9 0. m a d d e n i n u y g u l a n d ı! ı n a d a i r b i r ö r n e! e r a s t lh ain çı bl im r a mcı! u mt hı ur r. i y e t S a v c ı l ı! ı dya a M a h k e m e n i n, u y g u l a n m a s ı i s t e n e n b i r m a d d e n i n A!v H S i l e ç e l i! i p ç e l i! m e d i! v e i n e b a k t ı! ı t a r t ı! t ı!b ı u, n u d a i d d i a n a m e v e m a h k e m e k a r a r l a r ı n a y a n sgı öt rt üı! l mı e m i! t i. r H a t t a u y g u l a n m a s ı i s t e n e n h e r h a n g i b i r m a d d e n i n A n a y a s a y a a y k ı r ı l ı! ı k o nb ui sr u nt da a r t dı! a ( m Va i c da n i r e t d a v a l a r ı n d a s a n ı k l a r v e m ü d a f i l e r i a n a y a s a y a v e A!v H S e a y k ı r ı l ı k s a v ı n d a b u l gu ön zm la ek nt ma ed mı i! r l ta ir. r) A!v H M T ü r k i y e d e y a r g ı t a r a f ı n d a n p e k d e d i k k a t e a l ı n m a y a n! i d d e t k o n u s u n d a g e ç m i! t e n b u g ü n e p e ç o k k a r a r v e r m i! t i r. B u r a d a y ırliılnedn a ivkei ö n e m l i k a r a r d a n s ö z e d e b i l i r i z. B u n l a r d a n i l k i ; R e 1 T a! d e m i r / T ü r k i y e k a r a r ı 5. d ıb ra! v u r u c u 6 E y l ü l t a r i h i n d e A! r ı d a b i r g ö s t e r i y e k a t ı l m ı! t ı r. A!v k a r a r d a! ö y l e b i r d e! e r l e n d i r m e d e b u l u n m u! M ath ukr e: m e g ö s t e r i s ı r a s ı n d a a t ı l a n e p Hh Pe G y e c, m i s i l l e m e y e s l o g a n ı n ı n t e r ö r i z m i s a v u n m a y a v a r d ı! ı n ı d ü! ü n m e k t e d i r. 1 A!v H M b u k a r a r d a n s o n r a v e r d i! i G ü l v e D i! e r l e r i / T ü r k i y e 6 ki as re a rs ıo nm dut a d u r u m a n a l i z i n d e b u l u n a r a k,! k t i d a r n a m l u n u n u c u n d a d ı r, B i z d e h e s a p l a r ı n a m l u! l aer k lsion rdae r k sil o g a n l a r ı k a l ı p l a! m ı! s o l c u s l o g a on l a r aı k n i t e l e y ebr a! e kl a m ı n d a v e o l a y ı n s o m u t u n d a b i r d e! e r l e n d i r m e y e g i t m e k t e v e b u s l o g a n l a r ı n! i d d e t e ç a! r ı n i t e l i! i n d e o l m a d ı! ı s o n u c u n a v a r m a k t a d ı r Şubat 2010 tarihli bu kararın başvuru numarası38841/07 dir. 16 Başvuru no:4870/02, 8 Haziran